Đề tài Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê của các nông hộ ở địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2010

MỤC LỤC Trang NỘI DUNG NGHIÊN CỨU..........................................................................................1 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ.................................................................................................1 1.1. Lí do chọn đề tài ..............................................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................2 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................2 1.4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................3 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................5 CHƯƠNG I : CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN................................5 1.1. Cơ sở lí luận .....................................................................................................5 1.1.1. Lịch sử hình thành và sự phát triển của nghành sản xuất cà phê .............5 1.1.2. Đặc điểm và giá trị kinh tế của cây cà phê ...............................................8 1.1.3. Cây cà phê và chương trình xóa đói giảm nghèo ở nông thôn, cao nguyên và miền núi...........................................................................................14 1.1.4. Khái niệm, bản chất của kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh của hộ....16 1.1.5. Các chỉ tiêu đánh giá kết quả, hiệu quả kinh tế sản xuất của nông hộ ...18 1.2. Cơ sở thực tiễn ...............................................................................................22 1.2.1. Tình hình sản xuất cà phê trên thế giới ..................................................22 1.2.2. Tình hình sản xuất cà phê ở Việt Nam ...................................................24 CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ - HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT CÀ PHÊ CỦA NÔNG HỘ Ở ĐỊA BÀN HUYỆN A LƯỚI ..............27 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.........................................................................27 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................27 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .......................................................................28 2.1.3. Đánh giá chung khó khăn, thuận lợi ở địa bàn nghiên cứu ....................33 2.2. Khái quát tình hình sản xuất cà phê trên địa bàn huyện A Lưới ...................34 2.3. Năng lực sản xuất cà phê của các hộ điều tra ................................................36 2.3.1. Đặc trưng cơ bản của các hộ điều tra .....................................................36 Đại học Kin h tế Hu ế 2.3.2. Tình hình sử dụng đất của các hộ điều tra..............................................38 2.3.3. Tình hình trang bị tư liệu lao động của các hộ điều tra..........................40 2.3.4. Tình hình sử dụng vốn của các hộ điều tra.............................................42 2.4. Phân tích hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê của các hộ điều tra .....................43 2.4.1. Chi phí đầu tư cho 1 ha cà phê nông hộ ở thời kỳ kiến thiết cơ bản ......43 2.4.2. Chi phí đầu tư cho 1 ha cà phê nông hộ ở thời kỳ kinh doanh...............46 2.4.3. Kết quả, hiệu quả sản xuât cà phê của các hộ điều tra ...........................50 2.4.4. Hiệu quả sản xuất cà phê nông hộ thông qua các chỉ tiêu dài hạn .........53 2.4.5. Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố đến giá trị gia tăng của các hộ điều tra55 2.5. Thị trường các yếu tố đầu vào và đầu ra........................................................57 2.5.1. Thị Trường các yếu tố đầu vào...............................................................57 2.5.2. Thì trường đầu ra, tiêu thụ sản phẩm .....................................................58 2.6. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sản xuất cà phê ở huyện A Lưới ........62 2.6.1. Các nhân tố vĩ mô ...................................................................................62 2.6.2. Các nhân tố vi mô...................................................................................64 CHƯƠNG III: ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CÀ PHÊ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN A LƯỚI......................66 3.1. Định hướng phát triển sản xuất cà phê ở huyện A Lưới................................66 3.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển sản xuất cà phê ở huyện nói chung và cua nông hộ nói riêng.......................................................................................67 3.2.1. Giải pháp chung......................................................................................67 3.2.2. Giải pháp cụ thể ......................................................................................67 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................70 1. Kết luận.............................................................................................................70 2. Kiến nghị...........................................................................................................71 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................73 PHỤ LỤC Đại học Kin h tế Hu ế DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT EE Hiệu quả kinh tế TE Hiệu quả kỹ thuật AE Hiệu quả phân bổ DT Diện tích BVTV Bảo vệ thực vật GO Giá trị sản xuất Ctt Chi phí trực tiếp MI Thu nhập hỗn hợp NB Lợi nhuận kinh tế Cbt Chi phí bằng tiền Ch Chi phí tự có C Tổng chi phí NPV Giá trị hiện tại thu nhập thuần B/C Tỷ số lợi ích – Chi phí T Thời gian thu hồi vốn đầu tư IRR Tỷ suất hoàn vốn nội bộ USDA Bộ nông nghiệp Mỹ LDNN Lao động nông nghiệp LD phi NN Lao động phi nông nghiệp KTCB Kiến thiết cơ bản KD Kinh doanh BQ Bình quân Đại học Kin h tế Hu ế DANH MỤC SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 1: Chuổi cung cà phê tại địa bàn huyện A Lưới năm 2010.................................59 Đại học Kin h tế Hu ế DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1: Sản lượng cà phê của các nước trên thế giới theo niên vụ...............................23 Bảng 2a: Tình hình sản xuất cà phê của Việt Nam theo niên vụ ..................................24 Bảng 2b: Tình hình xuất khẩu cà phê của Việt Nam 3 năm 2008-2010 .......................25 Bảng 3: Hiện trạng sử dụng đất của huyện A Lưới năm 2007 – 2009..........................30 Bảng 4: Tình hình dân số và lao động huyện A Lưới năm 2007 - 2009 .......................32 Bảng 5: Diện tích, năng suất và sản lượng cà phê ở huyện A Lưới năm 2008-2010....36 Bảng 6: Đặc trưng cơ bản của các hộ điều tra...............................................................37 Bảng 7: Diện tích đất trồng cà phê của các hộ điều tra năm 2010 ................................39 Bảng 8: Tình hình trang bị tư liệu lao động của các hộ điều tra ...................................40 Bảng 9: Tình hình sử dụng vốn cúa các hộ điều tra ......................................................43 Bảng 10: Chi phí đầu tư cho 1 ha cà phê nông hộ thời kỳ kiến thiết cơ bản.................46 Bảng 11: Chi phí đầu tư cho 1 ha cà phê nông hộ thời kỳ kinh doanh .........................49 Bảng 12: Một số chỉ tiêu đánh giá kết quả, hiệu quả sản xuất cà phê nông hộ tại huyện A Lưới ...........................................................................................................................52 Bảng 13: Các chỉ tiêu dài hạn phản ánh hiệu quả kinh tế của cà phê nông hộ .............54 Bảng 14: Kết quả ước lượng hàm sản xuất Cobb-Douglas ...........................................55 Bảng 15: Thị trường tiêu thụ cà phê của các hộ điều tra năm 2010......................61 Đại học Kin tế H uế ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1 ha = 10.000 m2 1 sào = 500 m2 1 tạ = 100 kg 1 tấn = 1000 kg = 10 tạ Đại học Kin h tế Hu ế TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Trong quá trình thực tập tại phòng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện A Lưới tôi đã chon đề tài “Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê của các nông hộ ở địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2010” làm đề tài thực tập cuối khóa của mình. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu tổng quát Hệ thống hoá cở sở lý luận, thực tiễn sản xuất cà phê và hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê của huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế Mục tiêu cụ thể - Tìm hiểu, đánh giá thực trạng sản xuất cà phê của huyện A Lưới qua 3 năm 2008-2010. - Thu thập thông tin về các loại chi phí, sản lượng và việc tiêu thụ cà phê của các hộ gia đình từ đó đánh giá kết quả, hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê của các nông hộ. - Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê từ đó phân tích mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến hiệu quả sản xuất cà phê như thế nào.. - Từ kết quả phân tích, đánh giá tôi sẽ đưa ra những định hướng và một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất cà phê nói chung và cà phê nông hộ nói riêng theo hướng thị trường trong bối cảnh hội nhập kinh tế thế giới ngày càng rộng của Việt Nam. Dữ liệu phục vụ nghiên cứu + Nguồn số liệu thứ cấp: thu thập nguồn số liệu từ các báo cáo, tài liệu của các ban, nghành tỉnh Thừa Thiên Huế, huyện A Lưới, UBND xã Nhâm; nguồn số liệu từ Niên giám thống kê tỉnh, huyện qua các năm. Ngoài ra còn thu thập thông tin từ các đề tài nghiên cứu đã được công bố, các tư liệu trên sách báo , tạp chí, mạng internet.v..v. Đại học Kin h tế Hu ế + Số liệu sơ cấp: Thu thập số liệu sơ cấp bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp nông dân theo bảng hỏi điều tra đã chuẩn bị trước kết hợp với quan sát hiện trạng để nắm bắt tình hình chung. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục tiêu của đề tài, trong quá trình nghiên cứu tôi đã sử dụng các phương pháp sau đây: - Phương pháp duy vật biện chứng - Phương pháp điều tra, thu thập số liệu - Phương pháp thống kê, mô tả - Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo. Kết quả nghiên cứu Sau khi nghiên cứu hoàn tất đề tài phải đạt được các kết quả sau: - Phải giải quyết được các mục tiêu nghiên cứu đã đưa ra ở trên theo hướng logic và bám sát thực tế tại địa phương. - Phải nắm được các phương pháp điều tra trong nghiên cứu và không ngừng học hỏi, cũng cố kiến thức nhằm phục vụ công việc sau khi ra trường. - Nâng cao kinh nghiệm thực tiễn của bản thân trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội và văn hóa. Đại học Kin h tế Hu ế 1NỘI DUNG NGHIÊN CỨU PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Lí do chọn đề tài Cà phê là cây công nghiệp quan trọng, sản phẩm của nó là loại thức uống không thể thiếu của nhiều tầng lớp dân cư trên toàn thế giới. Trên thế giới hiện nay có trên 75 quốc gia sản xuất và xuất khẩu mặt hàng này trong đó có Việt Nam. Khi đời sống dân cư ngày càng đầy đủ và tăng lên thì nhu cầu về cà phê cũng tăng đáng kể. Vì thế, để nghành cà phê phát triển bền vững, các nước sản xuất cà phê cần phải không ngừng nâng cao chất lượng cũng như mở rộng diện tích sản xuất cà phê nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao. Đối với Việt Nam hàng năm nhờ xuất khẩu cà phê đã mang lại một lượng ngoại tệ đáng kể, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống người dân sản xuất cà phê. Trong năm 2010 tổng kim nghạch xuất khẩu cà phê đã đạt mốc 2 tỷ USD chỉ đứng sau Braxin, đó là con số đáng được khích lệ trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu phục hồi chậm chạp như vừa qua. Đứng trước đòi hỏi khắc khe của người tiêu dùng bên cạnh mở rộng diện tích sản xuất thì các cơ sở, doanh nghiệp không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm nhằm định vị sản phẩm trên thi trường vững chắc hơn. Huyên A Lưới là huyện có tiềm năng để phát triển cây cà phê so với các địa bàn khác trong tỉnh Thừa Thiên Huế. Nhận thấy được thế mạnh về điều kiện đất đai, khí hậu, thời tiếtnăm 1996 cây cà phê đã được đưa vào trồng thí điểm với diện tích 100 ha. Sau khi trồng thí điểm thấy cây cà phê ở đây phát triển nhanh và mang lại hiệu quả cao nên huyện có chủ trương mở rộng gieo trồng. Đến năm 2010 thì diện tích cà phê toàn huyện là 996.7 ha, trong đó có 275.1 ha là cà phê nông hộ tập trung chủ yếu ở xã Nhâm chiếm 27.6 % của toàn huyện. Sự hình thành và phát triển cây cà phê ở huyện A Lưới trong những năm qua đã đạt được những thành tựu quan trọng, Tuy nhiên cũng bộc lộ nhiều hạn chế và bất cập còn tồn tại. Mặt khác, trong tình hình giá cả cà phê thế giới biến động phức tạp như hiện nay thì hoặt động sản xuất cà phê của các nông hộ cũng ít nhiều bị ảnh hưởng. Vì Đại ọc Kin h tế Hu ế 2thế tôi nghĩ việc tìm hiểu, phân tích đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất cà phê của các nông hộ tại huyện A Lưới là rất cần thiết. Từ đó giúp tìm ra những giải pháp thích hợp nhằm phát triển sản xuất một cách đúng đắn và bền vững. Xuất phát từ những lí do trên, trong thời gian thực tập tốt nghiệp tại phòng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện A Lưới tôi đã chọn đề tài: “Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê của các nông hộ ở địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2010” để làm đề tài tốt nghiệp của mình. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1.Mục tiêu tổng quát Hệ thống hoá cở sở lý luận, thực tiễn sản xuất cà phê và hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê của huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế 1.2.2.Mục tiêu cụ thể - Tìm hiểu, đánh giá thực trạng sản xuất cà phê của huyện A Lưới qua 3 năm 2008-2010. - Thu thập thông tin về các loại chi phí, sản lượng và việc tiêu thụ cà phê của các hộ gia đình từ đó đánh giá kết quả, hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê của các nông hộ. - Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất cà phê từ đó phân tích mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến hiệu quả sản xuất cà phê như thế nào. - Từ kết quả phân tích, đánh giá tôi sẽ đưa ra những định hướng và một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất cà phê nói chung và cà phê nông hộ nói riêng theo hướng thị trường trong bối cảnh hội nhập kinh tế thế giới ngày càng rộng của Việt Nam. 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1.Đối tượng nghiên cứu Đối tượng và nội dung nghiên cứu chủ yếu của đề tài là những vấn đề kinh tế - kỹ thuật trong mối quan hệ với các vấn đề tổ chức quản lí hiệu quả sản xuất cà phê. 1.3.2.Phạm vi nghiên cứu + Về không gian: Do hạn chế về khả năng và thời hạn nghiên cứu nên đề tài chỉ tập trung phản ánh tình hình sản xuất cà phê tại xã Nhâm thuộc huyện A Lưới - Tỉnh Thừa Thiên Huế + Về thời gian: nghiên cứu kết quả và hiệu quả sản xuất cà phê năm 2010 Đại ọc Kin h tế H ế 31.4. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục tiêu của đề tài, trong quá trình nghiên cứu tôi đã sử dụng các phương pháp sau đây: - Phương pháp duy vật biện chứng - Phương pháp điều tra, thu thập số liệu: Để có nguồn số liệu hoàn thiện đề tài tôi đã tiến hành thu thập số liệu từ các nguồn khác nhau: + Nguồn số liệu thứ cấp: thu thập nguồn số liệu từ các báo cáo, tài liệu của các ban, nghành tỉnh Thừa Thiên Huế, huyện A Lưới, UBND xã Nhâm; nguồn số liệu từ Niên giám thống kê tỉnh, huyện qua các năm. Ngoài ra còn thu thập thông tin từ các đề tài nghiên cứu đã được công bố, các tư liệu trên sách báo , tạp chí, mạng internet.v..v. + Số liệu sơ cấp: Là nguồn số liệu do chính bản thân điều tra thu thập được trên địa bàn huyện A Lưới trong thời gian thực tập. Hiện nay trên địa bàn huyện A Lưới có 20 xã và 1 thị trấn. Trong đó cà phê nông hộ trồng tập trung tại xã Nhâm với diện tích gần 200 ha. Theo đánh giá chung số năm khai thác hiện tại của các vườn cà phê ở huyên A Lưới nói chung và xã Nhâm nói riêng là không giống nhau cả về chất lượng và số lượng. Vì vậy để thuận tiện cho việc đánh giá, phân tích tình hình sản xuất cũng như điều kiện đi lại trong thời gian thực tập tôi đã chọn xã Nhâm và xã Hồng Bắc để điều tra phỏng vấn và các hộ được phỏng vấn là những hộ trồng mới năm 2006. Do số lượng các vườn cà phê trong giai đoạn này là tương đối lớn nên tôi đã tiến hành điều tra ngẫu nhiên 80 hộ trồng cà phê trên các thôn thuộc xã Nhâm. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Thu thập số liệu sơ cấp bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp nông dân theo bảng hỏi điều tra đã chuẩn bị trước kết hợp với quan sát hiện trạng để nắm bắt tình hình chung. Nội dung phiếu điếu tra gồm: Thông tin về chủ hộ Thông tin về nguồn lực của hộ Thông tin về đất đai, nguồn vốn, tư liệu sản xuất của hộ Thông tin về chi phí sản xuất kinh doanh Thông tin về kết quả sản xuất kinh doanh Thông tin về thị trường Đại học Kin h tế Hu ế 4- Phương pháp thống kê, mô tả: Trong phương pháp này tôi sẽ dựa vào số liệu thu thập được để tổng hợp, trên cơ sở đó phân tích, mô tả các con số bằng cách so sánh các chỉ số tương đối, số tuyệt đối để phản ánh sự biến động tình hình sản xuất cà phê của huyện nói chung và của các nông hộ nói riêng. Bên cạnh đó tôi còn sử dụng hàm sản xuất để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đầu vào đối với giá trị gia tăng của các hộ điều tra, và tôi đã dùng hàm Cobb – Douglas dạng như sau: Y=A.X1 1 .X2 2 .X3 3 .e4.DT Hay : LnY= lnA+1lnX1+2lnX2+3lnX3+4.DT Trong đó: Y: Là giá trị gia tăng tính trên 1 ha đất trồng cà phê (triệu đồng/ha) X1: Chi phí vật tư gồm phân bón và thuốc bảo vệ thực vật đầu tư trên 1 ha cà phê ( triệu đồng/ ha) X2: Số ngày công đầu tư trên 1 ha cà phê ( ngày công/ ha) X3: Kinh nghiệm sản xuất cà phê của chủ hộ (năm) DT: Biến giả định (Dân tộc) DT=1: Dân tộc kinh DT=0: Dân tộc khác i (i =13): Hệ số co giản của các biến độc lập Xi, nó phản ánh mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đầu vào Xi đến giá trị gia tăng tính trên một ha đất trồng cà phê. 4: Hệ số của biến giả DT, nó phản ảnh mức độ ảnh hưởng của biến giả định đến giá trị gia tăng tính trên một ha đất trồng cà phê. A: Là hằng số đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố ngoài mô hình đến giá trị gia tăng được tính trên 1 ha đất trông cà phê. - Ngoài ra, tôi còn tham khảo, học hỏi kinh nghiệm của nông dân, tham khảo ý kiến của các chuyên gia, các nhà chuyên môn, cán bộ kỹ thuật, cán bộ khuyến nông, cán bộ quản lí..v..v..để có căn cứ chính xác, trung thực, khách quan, có ý nghĩa thực tiễn làm cơ sở cho việc nghiên cứu và đưa ra các giải pháp phát triển. Đại học Kin h tế Hu ế 5PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Lịch sử hình thành và sự phát triển của nghành sản xuất cà phê a. Lịch sử hình thành và sự phát triển cây cà phê trên thế giới Những câu chuyện về cà phê thì rất nhiều, thực hay hư thì cũng ít ai kiểm chứng, đôi khi họ phóng đại lên cho nó ly kỳ, thú vị như chính cái hậu vị để lại khi giọt cà phê tan vào trong từng tế bào cảm giác! Trong những câu chuyện đó, từ chuyện nghe có vẻ hợp lý nhất là câu chuyện về anh chàng chăn dê tên Kaldi người xứ Abyssinia với đàn dê của anh ta. Chuyện kể rằng, đàn dê của anh đã ăn một loại quả cây lạ có màu đo đỏ rồi sau đó có những biểu hiện lạ thường. Kaldi phát hiện ra điều đó, anh liều ăn thử và thấy mình hưng phấn hẳn lên, ngờ rằng mình đã gặp một phép lạ bèn báo ngay cho vị quản nhiệm ở một tu viện gần đó. Nhà tu kia sợ rằng đây chính là một thứ trái cấm của quỷ dữ nên lập tức vứt vào lò lửa, thế nhưng khi những quả kia cháy xém tỏa ra một mùi thơm lừng, đến lúc này người tu sĩ kia mới tin rằng đó là một món quà của Thượng Đế ban tặng nên vội kêu thêm những tăng lữ khác đến tiếp tay. Họ đem rang lên, giã nhỏ rồi pha vào nước uống để mọi người cùng hưởng thiên ân. Đến những câu chuyện về sự độc hại của cà phê, như câu chuyện ở đất nước Thụy Điển, quốc vương Gusitafu đệ tam muốn thử xem cà phê có độc hay không bèn ra quyết định bắt hai anh em tội phạm bị kết án tử hình đang giam trong ngục mỗi ngày phải được cho uống thứ nước làm từ quả ấy hai lần, thử xem họ chết ra sao? Đến lúc chết, vị hoàng đế này vẫn để lại di chỉ cho người kế vị là phải tiếp tục làm theo lệnh của ông ta, như một phép lạ, hai tử tù kia qua đời ở tuổi hơn 80! Và có lẽ đó là ghi nhận đầu tiên của loài người về tính dược lý của cà phê. Đó là truyền thuyết, còn những di chỉ khảo cổ, những ghi chép của con người còn lại cho đến ngày nay. Người ta biết rằng, Kaf