Đề tài Điều kiện và khả năng huy động vốn trên Thị trường chứng khoán của doanh nghiệp

Lêi nãi ®Çu ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam míi ra ®êi ®Çu n¨m 2000. ThuËt ng÷ “ThÞ tr­êng chøng kho¸n” cßn kh¸ míi mÎ ®èi víi c«ng chóng ViÖt Nam. Trong khi ®ã ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ph¸t triÓn rÊt s«i ®éng. Vai trß quan träng nhÊt cña TTCK lµ huy ®éng vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, TTCK trë thµnh mét kªnh huy ®éng vèn chñ yÕu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. TTCK á ViÖt nam quy m« cßn nhá bÐ nh­ng ®· b­íc ®Çu x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng t­¬ng ®èi hoµn chØnh. §· cã nhiÒu doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc huy ®éng vèn qua kªnh nµy. §Ò ¸n nµy nghiªn cøu vÒ ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp trªn TTCK trªn gãc ®é vÜ m«. TËp trung tr×nh bµy vÒ c¸c c¬ së lý luËn vÒ TTCK vµ c¸ch thøc huy ®éng vèn còng nh­ ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp qua kªnh quan träng nµy §Ò tµi gåm 3 phÇn PhÇn I. C¬ së lý luËn vÒ chøng kho¸n vµ TTCK PhÇn II. §iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trªn TTCK cña doanh nghiÖp PhÇn II. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn TTCK ®¸p øng nhu cÇu huy ®éng vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp PhÇn I C¬ së lý luËn vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. I. ThÞ tr­êng chøng kho¸n. 1. Kh¸i niÖm. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ thÞ tr­êng cã tæ chøc, lµ n¬i mµ c¸c chøng kho¸n ®­îc mua b¸n theo c¸c qui t¾c ®· ®­îc Ên ®Þnh. Chøng kho¸n ®­îc hiÓu lµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ hay bót to¸n ghi sæ, nã cho phÐp chñ së h÷u cã quyÒn yªu cÇu vÒ thu nhËp vµ tµi s¶n cña tæ chøc ph¸t hµnh hoÆc quyÒn së h÷u. C¸c quyÒn yªu cÇu nµy cã sù kh¸c nhau gi÷ c¸c lo¹i chøng kho¸n, tuú theo tÝnh chÊt së h÷u cña chóng. ThÞ tr­êng chøng kho¸n kh«ng gièng víi thÞ tr­êng c¸c hµng ho¸ th«ng th­êng kh¸c v× hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, lµ quyÒn së h÷u vÒ t­ b¶n. Nh­ vËy, cã tthÓ nãi b¶n chÊt cña thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ thÞ tr­êng thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu cña vèn ®Çu t­ mµ ë ®ã, gi¸ c¶ cña chøng kho¸n chøa ®ùng nh÷ng th«ng tin vÒ chi phÝ vèn hay gi¸ c¶ cña vèn ®Çu t­. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ h×nh thøc phat triÓn bËc cao cña nÒn s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. 2. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc coi lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n, lµ biÓu t­îng cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Ng­êi ta cã thÓ ®o l­êng vµ dù tÝnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ qua diÔn biÕn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. H×nh thøc s¬ khai cña TTCK ®· xuÊt hiÖn c¸ch ®©y hµng tr¨m n¨m. Vµo kho¶ng thÕ kû 15, ë c¸c thµnh phè trung t©m th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc ph­¬ng t©y, trong c¸c chî phiªn hay héi chî, c¸c th­¬ng gia th­êng tô tËp t¹i c¸c qu¸n cµ phª ®Ó th­¬ng lîng mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng nµy lµ c¸c th­¬ng gia chØ trao ®æi b»ng lêi nãi víi nhau vÒ c¸c hîp ®ång mua b¸n mµ kh«ng cã sù xuÊt hiÖn cña bÊt cø hµng ho¸, giÊy tê bµo. §Õn cuèi thÓ kû 15 “khu chî riªng” ®· trë thµnh thÞ tr­êng ho¹t ®éng th­êng xuyªn víi nh÷ng quy ­íc x¸c ®Þnh cho c¸c cuéc th­¬ng th­¬ng l­în. Nh÷ng quy ­íc nµy dÇn trë thµnh c¸c quy t¾c cã tÝnh chÊt b¾t buéc víi c¸c thµnh viªn tham gia. Buæi häp ®Çu tiªn diÔn ra n¨m 1453 t¹i mét l÷ qu¸n t¹i gia ®×nh Vanber t¹i tµnh phèi Bruges (BØ). Tr­îc l÷ qu¸n cã mét b¶ng hiÖu vÏ 3 tói da vµ ch÷. Ba tói da t­îng tr­ng cho ba néi dung cña thÞ tr­êng: thÞ tr­êng hµng ho¸, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®éng s¶n cßn ch÷ bourse cã nghÜa lµ mËu dÞch thÞ tr­êng hay cßn gäi lµ n¬i bu«n b¸n chøng kho¸n. §Õn n¨m 1547, thÞ tr­êng ë thµnh phè Bruges bÞ sôp ®æ do cöa biÓn Evin n¬i dÉn c¸c tµu thuyÒn vµo bu«n b¸n t¹i thµnh phè bÞ c¸t biÓn lÊp mÊt. Tuy nhiªn, vµo n¨m 1531 thÞ tr­êng nµy ®· ®­îc dêi tíi thµnh phè c¶ng Anvers(bØ), tõ ®ã thÞ tr­êng nµy ph¸t triÓn nhanh chãng. Mét thÞ tr­êng nh­ vËy còng ®­îc thµnh lËp ë London vµo thÕ kû 18 sau ®ã mét lo¹i thÞ tr­êng t¹i Ph¸p, §øc, ý vµ mét sè n­íc B¾c ¢u vµ Mü còng ®­îc thµnh lËp. Sau mét thêi gian ho¹t ®éng thÞ tr­êng ®· chøng tá kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c¶ 3 giao dÞch kh¸c nhau. V× thÕ, thÞ tr­êng hµng ho¸ ®­îc t¸ch ra thµnh c¸c khu th­¬ng m¹i, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ®­îc t¸ch ra vµ ph¸t triÓn thµnh thÞ tr­êng hèi ®o¸i. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®éng s¶n trë thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nh­ vËy, thÞ tr­îng chøng kho¸n ®­îc h×nh thµnh cïng víi thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ thÞ tr­êng hèi ®o¸i. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· tr¶i qua nhiÒu b­íc th¨ng trÇm. LÞch sö ®· ghi nhËn hai ®ît khñng ho¶ng lín, ®ã lµ khi c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n lín ë Mü, T©u ¢u, B¾c ¢u, NhËt B¶n bÞ sôp ®æ chØ trong vµi giê vµo “ngµy thø n¨m ®en tèi”, 29/10/1929 vµ “ngµy thø hai ®en tèi” 19/10/1987. Song, tr¶i qua c¸c cuéc khñng ho¶ng, cuèi cïng thÞ tr­êng chøng kho¸n l¹i ®­îc phôc håi vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn, trë thµnh mét thÓ chÕ tµi chÝnh kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. 3. Ph©n lo¹i TTCK 3.1. C¨n cø theo tÝnh chÊt ph¸p lý cã thÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh thøc vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n phi chÝnh thøc. ThÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh thøc hay cßn gäi lµ Së giao dÞch chøng kho¸n lµ n¬i mua b¸n lo¹i chøng kho¸n ®­îc niªm yÕt cã ®Þa ®iÓm vµ thêi biÓu mua b¸n râ rÖt, gi¸ c¶ ®­îc x¸c ®Þnh theo h×nh thøc ®Êu gi¸ hoÆc ®Êu lÖnh. ThÞ tr­êng chøng kho¸n phi chÝnh thøc hay cßn gäi lµ thÞ tr­êng OTC lµ n¬i mua b¸n chøng kho¸n bªn ngoµi Së giao dÞch, kh«ng cã ngµy giê nghØ hay thñ tôc quyÕt ®Þnh mµ do tho¶ thuËn gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. 3.2.. C¨n cø vµo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn chøng kho¸n cã thÞ tr­êng ph¸t hµnh vµ thÞ tr­êng giao dÞch. ThÞ tr­êng ph¸t hµnh hay cßn gäi lµ thÞ tr­êng s¬ cÊp lµ n¬i c¸c chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh lÇn ®Çu bëi c¸c nhµ ph¸t hµnh ®­îc b¸n cho c¸c nhµ ®Çu t­. 3.3.. C¨n cø vµo ph­¬ng thøc giao dÞch cã thÞ tr­êng giao ngay vµ thÞ tr­êng t­¬ng lai. ThÞ tr­êng giao ngay lµ thÞ tr­êng mua b¸n chøng kho¸n theo gi¸ cña ngµy giao dÞch nh­ng viÖc thanh to¸n vµ chuyÓn giao chøng kho¸n sÏ diÔn ra tiÕp theo sau ®ã vµi ngµy theo qui ®Þnh. ThÞ tr­êng t­¬ng lai lµ thÞ tr­êng mua b¸n chøng kho¸n theo mét lo¹t hîp ®ång ®Þnh s½n, gi¸ c¶ ®­îc tho¶ thuËn trong ngµy giao dÞch nh­ng viÖc thanh to¸n vµ chuyÓn giao chøng kho¸n sÏ diÔn ra trong mét ngµy kú h¹n nhÊt ®Þnh trong t­¬ng lai. 3.4.. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n cã thÞ tr­êng tr¸i phiÕu, thÞ tr­êng cæ phiÕu vµ thÞ tr­êng ph¸t sinh. * ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu lµ n¬i mua b¸n c¸c tr¸i phiÕu. * ThÞ tr­êng cæ phiÕu lµ n¬i mua b¸n c¸c cæ phiÕu. * ThÞ tr­êng ph¸t sinh lµ n¬i mua b¸n c¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n. 4. Vai trß cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. 4.1. §èi víi chÝnh phñ. ThÞ tr­êng chøng kho¸n cung cÊp c¸c ph­¬ng tiÖn ®Ó huy ®éng vèn vµ sö dông c¸c nguån vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. ChÝnh phñ huy ®éng vèn b»ng viÖc b¸n tr¸i phiÕu vµ dïng sè tiÒn ®ã ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n cÇn thiÕt cña m×nh. ThÞ tr­êng chøng kho¸n cßn gãp phÇn thùc hiÖn qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. ChÝnh thÞ tr­êng chøng kho¸n cã thùc míi cã thÓ tuyªn truyÒn sù cÇn thiÕt cña thÞ tr­êng chøng kho¸n mét c¸ch tèt nhÊt. Tõ ®ã khuyÕn khÝch viÖc cæ phÇn ho¸ nhanh lªn c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. L·i suÊt thÞ tr­êng cã thÓ t¨ng lªn hoÆc gi¶m xuèng do viÖc chÝnh phñ mua hoÆc b¸n tr¸i phiÕu. Ngoµi ra thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp tõ n­íc ngoµi qua viÖc n­íc ngoµi mua chøng kho¸n. 4.2. §èi víi c¸c doanh nghiÖp. ThÞ tr­êng chøng kho¸n gióp c¸c c«ng ty tho¸t khái c¸c kho¶n vay cã chi phÝ tiÒn vay cao ë c¸c ng©n hµng. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu. HoÆc chÝnh thÞ tt­êng chøng kho¸n t¹o ra tÝnh thanh kho¶n ®Ó cho c«ng ty cã thÓ b¸n chøng kho¸n bÊt kú lóc nµo ®Ó cã tiÒn. Nh­ vËy, thÞ tr­êng chøng kho¸n gióp c¸c doanh nghiÖp ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn vµ ®Çu t­. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ mét c¸ch tæng hîp vµ chÝnh x¸c (kÓ c¶ gi¸ trÞ h÷u h×nh vµ v« h×nh) th«ng qua chØ sè gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. Tõ ®ã t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn s¶n phÈm. ThÞ tr­êng chøng kho¸n cßn lµ n¬i gióp c¸c tËp ®oµn ra m¾t c«ng chóng. ThÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh lµ n¬i qu¶ng c¸o Ýt chi phÝ vÒ b¶n th©n doanh nghiÖp. 4.3. §èi víi nhµ ®Çu t­. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i mµ c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ dÔ dµng t×m kiÕm c¸c c¬ héi ®Çu t­ ®Ó ®a d¹ng ho¸ ®Çu t­, gi¶m thiÓu rñi ro trong ®Çu t­. 5. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. 5.1. Nguyªn t¾c trung gian. Trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c giao dÞch th­êng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua tæ chøc trung gian vµ m«i giíi lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, c¸c nhµ ®Çu t­ th­êng kh«ng mua trùc tiÕp cña nhµ ph¸t hµnh mµ mua tõ c¸c nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh. Trªn thÞ tr­êng thø cÊp, th«ng qua nghiÖp vô m«i giíi kinh doanh c¸c c«ng ty chøng kho¸n mua chøng kho¸n gióp c¸c nhµ ®Çu t­, hoÆc mua chøng kho¸n cña nhµ ®Çu t­ nµy ®Ó mua vµ b¸n cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh¸c. Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc giao dÞch lµ chøng kho¸n thùc vµ gióp thÞ tr­êng ho¹t ®éng lµnh m¹nh, b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c nhµ ®Çu t­. 5.2. Nguyªn t¾c ®Þnh gi¸. ViÖc ®Þnh gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng phô thuéc hoµn toµn vµo c¸c nhµ trung gian m«i giíi. Mçi nhµ trung gian m«i giíi ®Þnh gi¸ mçi lo¹i chøng kho¸n t¹i mét thêi ®iÓm tuú theo sù xÐt ®o¸n vµ tïy vµo sè cung cÇu chøng kho¸n cã trªn thÞ tr­êng. ViÖc ®Þnh gi¸ chøng kho¸n ®­îc thùc hiÖn th«ng qua cuéc th­¬ng l­îng gi÷a nh÷ng ng­êi trung gian m«i giíi cÇn mua vµ cÇn b¸n. Gi¸ c¶ ®­îc x¸c ®Þnh khi hai bªn ®· thèng nhÊt. TÊt c¶ c¸c thµnh viªn cã liªn quan trªn thÞ tr­êng kh«ng ai cã thÓ can thiÖp vµo sù t¸c ®éng qua l¹i cña sè cung cÇu chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng vµ còng kh«ng ai cã quyÒn ®Þnh gi¸ chøng kho¸n mét c¸ch ®éc ®o¸n. V× thÕ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc coi lµ thÞ tr­êng tù do nhÊt trong c¸c thÞ tr­êng. 5.3. Nguyªn t¾c c«ng khai ho¸. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Òu ®­îc c«ng khai ho¸ vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc ®­a ra mua b¸n trªn thÞ tr­êng, còng nh­ t×nh h×nh tµi chÝnh vÒ kÕt qu¶ kinh doanh cña c«ng ty ph¸t hµnh vµ sè l­îng chøng kho¸n vµ gi¸ c¶ tõng lo¹i ®Òu ®­îc c«ng khai trªn thÞ tr­êng vµ trong c¸c b¸o c¸o. Khi kÕt thóc mét cuéc giao dÞch sè l­îng chøng kho¸n ®­îc mua b¸n, gi¸ c¶ tõng lo¹i ®Òu ®­îc lËp tøc th«ng b¸n ngay. Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi mua vµ ng­êi b¸n chøng kho¸n kh«ng bÞ hí trong mua b¸n chøng kho¸n vµ ng­êi mua chøng kho¸n dÔ dµng chän lo¹i chøng kho¸n theo së thÝch cña m×nh. II. Chøng kho¸n. 1. Kh¸i niÖm. Chøng kho¸n lµ nh÷ng giÊy tê cã gi¸ x¸c ®Þnh sè vèn ®Çu t­ vµ nã x¸c nhËn quyÒn ®ßi nî hay quyÒn së h÷u vÒ tµi s¶n, bao gåm nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ thu nhËp trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã vµ cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng. 2. Ph©n lo¹i. 2.1. C¨n cø theo tiªu thøc ph¸p lý cã chøng kho¸n v« danh vµ chøng kho¸n kÝ danh. Chøng kho¸n v« danh lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng ghi râ hä tªn chñ së h÷u. ViÖc chuyÓn nh­îng lo¹i nµy rÊt dÔ dµng, kh«ng cÇn thñ tôc ®¨ng ký r­êm rµ. Chøng kho¸n ký danh lµ lo¹i chøng kho¸n ghi râ hä tªn chñ së h÷u. ViÖc chuyÓn nh­îng lo¹i nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng thñ tôc ®¨ng ký t¹i c¬ quan ph¸t hµnh. 2.2. C¨n cø theo tÝnh chÊt thu nhËp cã chøng kho¸n cã thu nhËp æn ®Þnh, chøng kho¸n cã thu nhËp kh«ng æn ®Þnh vµ chøng kho¸n hçn hîp. Chøng kho¸n cã thu nhËp æn ®Þnh lµ c¸c tr¸i phiÕu thu nhËp cña nã kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty. Chøng kho¸n cã thu nhËp kh«ng æn ®Þnh lµ c¸c cæ phiÕu th­êng, thu nhËp cña nã phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty vµ chÝnh s¸ch tr¶ cæ tøc. Chøng kho¸n hçn hîp lµ cæ phiÕu ­u ®·i, cã mét phÇn thu nhËp lµ kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty. 2.3. C¨n cø theo chñ thÓ ph¸t hµnh cã chøng kho¸n ChÝnh phñ vµ chøng kho¸n c«ng ty. Chøng kho¸n ChÝnh phñ lµ c¸c chøng kho¸n do c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ trung ­¬ng hay chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ph¸t hµnh nh­ tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, c«ng tr¸i Nhµ n­íc. Chøng kho¸n c«ng ty lµ chøng kho¸n do c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh nh­ tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ c¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n. 3. Tr¸i phiÕu. 3.1. §Æc ®iÓm. Tr¸i phiÕu lµ giÊy tê cã gi¸ x¸c ®Þnh sè vèn ®Çu t­ vµ x¸c nhËn quyÒn ®ßi nî bao gåm nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ thu nhËp trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã vµ cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng. Tõ kh¸i niÖm trªn ta thÊy tr¸i phiÕu cã ®Æc ®iÓm lµ cã thu nhËp æn ®Þnh, cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng, cã thêi gian ®¸o h¹n. §ång thêi tr¸i chñ kh«ng cã quyÒn tham gia bÇu cö, øng cö vµo Héi ®ång qu¶n trÞ. Nh­ng tr¸i phiÕu ®em l¹i cho tr¸i chñ quyÒn ®­îc ­u tiªn trong ph©n chia lîi nhuËn còng nh­ thanh lý tµi s¶n khi c«ng ty ph¸ s¶n. 3.2.Mét vµi lo¹i tr¸i phiÕu. Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ tr¸i phiÕu cho l·i suÊt cè ®Þnh ngay t¹i thêi ®iÓm ph¸t hµnh. Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt th¶ næi lµ tr¸i phiÕu cho l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh theo tõng thêi kú. Tr¸i phiÕu kh«ng cã l·i lµ tr¸i phiÕu kh«ng cho l·i suÊt th­êng kú, nã ®­îc mua víi gi¸ thÊp so víi mÖnh gi¸. Toµn bé tiÒn lêi vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm sÏ b»ng ®óng mÖnh gi¸ vµo ngµy ®¸o h¹n. Tr¸i phiÕu thu nhËp lµ tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh bëi c¸c c«ng ty ®ang trong thêi kú tæ chøc l¹i. C«ng ty ph¸t hµnh høa sÏ tr¶ sè gèc khi tr¸i phiÕu hÕt h¹n nh­ng chØ høa tr¶ l·i nÕu c«ng ty cã ®ñ thu nhËp. Tr¸i phiÕu cã thÓ thu håi lµ tr¸i phiÕu cho phÐp c«ng ty cã thÓ mua l¹i tr¸i phiÕu vµo mét thêi gian nµo ®ã. Tuy nhiªn tr¸i phiÕu kh«ng thÓ thu håi mét vµi n¨m sau khi chóng ®­îc ph¸t hµnh. Tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi lµ tr¸i phiÕu cho phÐp ng­êi gi÷ nã ®­îc chuyÓn ®æi sang mét sè l­îng cæ phiÕu nhÊt ®Þnh víi gi¸ x¸c ®Þnh. Tr¸i phiÕu phiÕu kÌm giÊy b¶o ®¶m lµ tr¸i phiÕu cho phÐp, ng­êi gi÷ nã cã quyÒn mua thªm mét sè l­îng cæ phiÕu nhÊt ®Þnh cña ®¬n vÞ ph¸t hµnh ë mét gi¸ x¸c ®Þnh (mét giÊy b¶o ®¶m ë gãc tr¸i phiÕu b»ng mét cæ phiÕu). Tr¸i phiÕu Euro lµ tr¸i phiÕu ph¸t hµnh b»ng ®ång tiÒn cña n­íc ph¸t hµnh t¹i mét n­íc kh¸c. Tr¸i phiÕu Dollar lµ tr¸i phiÕu ph¸t hµnh b»ng ®ång §«la Mü ë c¸c n­íc ngoµi n­íc Mü. Tr¸i phiÕu Yankee lµ tr¸i phiÕu cña c¸c c«ng ty vµ ChÝnh phñ n­íc ngoµi ph¸t hµnh b»ng §«la Mü vµ ®­îc giao dÞch ë thÞ tr­êng Mü. 4. Cæ phiÕu. 4.1. Kh¸i niÖm Cæ phiÕu lµ nh÷ng giÊy tê cã gi¸ x¸c ®Þnh sè vèn ®Çu t­ vµ nã x¸c nhËn quyÒn së h÷u vÒ tµi s¶n vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ thu nhËp trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã vµ cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng. Cã hai lo¹i cæ phiÕu lµ cæ phiÕu th­êng vµ cæ phiÕu ­u ®·i. 4.2. Cæ phiÕu th­êng. Cæ phiÕu th­êng lµ cæ phiÕu kh«ng cã thêi gian ®¸o h¹n, kh«ng cã thu nhËp æn ®Þnh mµ thu nhËp cña nã phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh hay chÝnh s¸ch chi tr¶ cæ tøc cña c«ng ty. Cæ phiÕu th­êng cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng dÔ dµng. Ng­êi n¾m gi÷ cæ phiÕu th­êng cã quyÒn tham gia bÇu cö vµo Héi ®ång qu¶n trÞ nh­ng kh«ng ®­îc ­u tiªn trong ph©n chia lîi nhuËn còng nh­ thanh lý tµi s¶n khi c«ng ty ph¸ s¶n. Ngoµi ra cæ phiÕu th­êng cßn ®em l¹i quyÒn ®Æt mua cæ phiÕu míi cho c¸c cæ ®«ng. 4.3. Cæ phiÕu ­u ®·i. Cæ phiÕu ­u ®·i lµ lo¹i cæ phiÕu cã sù ­u tiªn h¬n cæ phiÕu th­êng trong viÖc ph©n chia lîi nhuËn còng nh­ chi tr¶ cæ tøc vµ thanh lý tµi s¶n khi c«ng ty ph¸ s¶n. Cæ phiÕu ­u ®·i còng nh­ cæ phiÕu th­êng lµ nã kh«ng cã thêi gian ®¸o h¹n. Nã tån t¹i ë sù tån t¹i cña c«ng ty. Nã còng cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng nh­ng ph¶i thªm mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Cæ tøc cña cæ phiÕu ­u ®·i lÉn cæ phiÕu th­êng ®Òu kh«ng ph¶i lµ nî cña c«ng ty do ®ã kh«ng cã thu nhËp æn ®Þnh trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng vµ nã cã thÓ ®­îc mua l¹i bëi nhµ ph¸t hµnh. Cæ phiÕu ­u ®·i cßn cã mét sè ®iÒu kho¶n kÌm theo. Thø nhÊt, cæ phiÕu ­u ®·i cã tÝnh chÊt tham dù trong ph©n chia lîi nhuËn khi c«ng ty lµm ¨n cã l·i, v­ît mét møc nµo ®ã. Thø hai, cæ phiÕu ­u ®·i cã tÝnh chÊt bá phiÕu. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng, cæ phiÕu ­u ®·i kh«ng cã tÝnh chÊt bá phiÕu. Nh­ng khi c«ng ty lµm ¨n thua lç, cæ phiÕu ­u ®·i sÏ cã tÝnh chÊt bá phiÕu. Thø ba, cæ phiÕu ­u ®·i cã tÝnh chÊt tÝch luü hay kh«ng tÝch luü tøc lµ do c«gn ty lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶, c«ng ty sÏ kh«ng tr¶ cæ tøc. Nh­ng khi c«ng ty lµm ¨n cã l·i c«ng ty cã thÓ tr¶ cæ tøc cho nh÷ng n¨m bÞ thua lç tr­íc ®ã hoÆc kh«ng tr¶ cæ tøc cña nh÷ng n¨m ch­a tr¶ ®­îc. 5. C¸c c«ng cô ph¸t sinh. 5.1. Kh¸i niÖm. C«ng cô ph¸t sinh lµ nh÷ng c«ng cô ®­îc ph¸t hµnh trªn c¬ së nh÷ng c«ng cô ®· cã nh­ cæ phiÕu nh»m nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau nh­ ph©n t¸n rñi ro, b¶o vÖ lîi nhuËn hoÆc t¹o lîi nhuËn. 5.2. Mét sè c«ng cô ph¸t sinh lµ quyÒn lùa chän vµ hîp ®ång t­¬ng lai. QuyÒn lùa chän lµ mét c«ng cô cho phÐp ng­êi n¾m gi÷ nã ®­îc mua (nÕu lµ quyÒn chän mua) hoÆc b¸n (nÕu lµ quyÒn chän b¸n mét khèi l­îng nhÊt ®Þnh hµng ho¸ víi mét møc gi¸ x¸c ®Þnh vµ trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. C¸c hµng ho¸ nµy cã thÓ lµ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu hay hîp ®ång t­¬ng lai. Hîp ®ång t­¬ng l¹i lµ mét tho¶ thuËn trong ®ã mét ng­êi mua vµ mét ng­êi b¸n chÊp thuËn thùc hiÖn mét giao dÞch t¹i mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trong t­¬ng lai víi mét møc gi¸ ®­îc Ên ®Þnh vµo ngµy h«m nay. Hîp ®ång t­¬ng lai ®­îc niªm yÕt trªn së giao dÞch, nã xo¸ bá rñi ro tÝn dông v× nã ®­îc c«ng ty thanh to¸n bï trõ phôc vô nh­ lµ mét trung gian trong tÊt c¶ c¸c giao dÞch. Ng­êi b¸n vµ ng­êi mua ®Òu b¸n mua qua c«ng ty thanh to¸n bï trõ. Hîp ®ång t­¬ng lai ®Òu ®­îc tiªu chuÈn hoÊ vÒ viÖc giao nhËn mét khèi l­îng cô thÓ cña mét hµng ho¸ cô thÓ ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng tèi thiÓu, theo mét thêi h¹n ®­îc Ên ®Þnh tr­íc. Hîp ®ång t­¬ng lai cßn ®­îc chuyÓn giao theo gi¸ thÞ tr­êng tøc lµ bÊt kú mãn lîi nµo còng ®­îc giao nhËn hµng ngµy. Cô thÓ lµ nÕu gi¸ cña hµng ho¸ c¬ së biÕn ®éng kh¸c víi gi¸ ®· tho¶ thuËn (gi¸ thùc hiÖn hîp ®ång) th× bªn bÞ thiÖt h¹i do sù thay ®æi gi¸ nµy ph¶i tr¶ tiÒn cho bªn ®­îc lîi tõ sù thay ®æi gi¸ ®ã. ViÖc thanh to¸n nh­ thÕ ®­îc tiÕn hµnh hµng ngµy. PhÇn II §iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn qua ThÞ tr­êng chøng kho¸n ë viÖt nam I. M« h×nh thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. 1. VÒ c¬ quan qu¶n lý thÞ tr­êng chøng kho¸n. §èi víi ViÖt Nam, Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc ®· ®­îc thµnh lËp ®Ó qu¶n lý vµ gi¸m s¸t thóc ®Èy cho thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c nhµ ®©u t­. §©y lµ b­íc ®i ®óng phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam vµ xu h­íng quèc tÕ. 2. VÒ trung t©m giao dÞch chøng kho¸n. Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· ®­îc thµnh lËp. Cßn trung t©m giao dÞch chøng kho¸n t¹i Hµ Néi ®ang ®­îc xem xÐt thµnh lËp. HÖ thèng giao dÞch cña trung t©m tù ®éng ho¸ víi tr¹m lµm viÖc cã c«ng suÊt nhá. 3. VÒ së giao dÞch chøng kho¸n. 3.1. H×nh thøc së h÷u. §èi víi ViÖt Nam, Së giao dÞch chøng kho¸n sÏ do Nhµ n­íc sö h÷u, ®Ó ®¶m b¶o an toµn, c«ng b»ng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. ViÖc thµnh lËp, ®×nh chØ ho¹t ®éng hoÆc gi¶i thÓ Së giao dÞch chøng kho¸n do Thñ t­íng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh theo ®Ò nghÞ cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc. Së giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam lµ mét tæ chøc ho¹t ®éng kh«ng v× lîi nhuËn ®Æt d­íi sù qu¶n lý trùc tiÕp cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc. 3.2. Sè l­îng Së giao dÞch chøng kho¸n. §Ó tr¸nh nh÷ng bÊt lîi cña viÖc tån t¹i nhiÒu Së giao dÞch chøng kho¸n mµ c¸c n­íc ®ang gÆp ph¶i, chóng ta còng chØ nªn x©y dùng mét Së giao dichj chøng kho¸n thèng nhÊt víi c¸c sµn giao dÞch t¹i mét, hai thµnh phè ®­îc nèi m¹ng víi nhau. 3.3. §Þa ®iÓm thiÕt lËp Së giao dÞch chøng kho¸n. Së giao dÞch chøng kho¸n ®­îc ®Æt ë thµnh phè Hå ChÝ Minh v× hiÖn nay thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ trung t©m th­¬ng m¹i tµi chÝnh lín nhÊt trong n­íc vµ ®Ó cho Së giao dÞch ph¸t triÓn. Víi hÖ thèng giao dÞch ®iÖn tö, c¸c c«ng ty m«i giíi t¹i Hµ Néi vÉn cã thÓ dÔ dµng sÏ ®­îc tiÕp cËn thÞ tr­êng. 3.4. Giao dÞch ngoµi Së. §èi víi ViÖt Nam, ®Ó c«ng khai ho¸ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng giao dÞch, Nhµ n­íc ®ang xem xÐt thµnh lËp Së giao dÞch chøng kho¸n tËp trung cho tÊt c¶ c¸c chøng kho¸n (kÓ c¶ c«ng ty vµ vµ nhá) cã ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt, hay kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt ®­îc mua b¸n