Đề tài Hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng thương mại cổ phần CôngThương Việt Nam - Chi nhánh Huế

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong khóa luận này là trung thực và chưa được sử dụng ở một công trình nghiên cứu nào. Tôi cũng xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Huế, ngày 15 tháng 5 năm 2013 Tác giả Cao Thị Vân TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Lời Cảm Ơn Khóa luận tốt nghiệp là bước cuối cùng đánh dấu sự trưởng thành của một sinh viên ở giảng đường Đại học để trở thành một cử nhân đóng góp những gì mình đã học được cho sự phát triển của đất nước. Trong quá trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp, em đã nhận được sự hướng dẫn, hỗ trợ, và động viên từ phía gia đình, quý thầy cô cùng các bạn. Nhờ sự quan tâm đó mà em có thể hoàn thành được luận văn này. Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến: Gia đình là những người đã dạy dỗ và nuôi em khôn lớn cho đến khi em bước chân vào giảng đường đại học, là những người luôn ở bên cạnh em mỗi khi em gặp khó khăn trong cuộc sống. Các thầy cô bậc phổ thông đã truyền đạt cho em những kiến thức nền tảng để em dễ dàng tiếp thu những kiến thức mới. Các thầy cô trường Đại học Kinh tếHuế đã truyền đạt cho em những kiến thức quý báu trong suốt 4 năm trên giảng đường Đại học để em làm giàu thêm vốn hiểu biết để vận dụng tốt cho công việc sau này. Em xin chân thành cảm ơn cô ThS. Hà Diệu Thương, người trực tiếp hướng dẫn đề tài. Trong quá trình thực hiện luận văn, cô đã tận tình hướng dẫn em và giúp em giải quyết những vướng mắc trong quá trình làm bài. Xin chân thành cảm ơn Trưởng phòng Kế toán ngân hàng TMCP Công Thương - chi nhánh Huế đã hướng dẫn và giúp đỡ em trong quá trình thực tập tại đơn vị. Cảm ơn toàn thể CBCNV phòng kế toán giao dịch và Ban giám đốc ngân hàng đã tạo điều kiện thuận lợi cho em thực tập tại đơn vị. Xin cảm ơn các thầy cô trong hội đồng chấm luận văn góp ý để luận văn của em hoàn chỉnh hơn. Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn. Chúc mọi người sức khỏe và thành đạt. Huế, ngày 25 tháng 4 năm 2013. Cao Thị Vân TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................... 2 3. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................ 2 4. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................... 2 5. Phương pháp nghiên cứu................................................................................... 3 6.Kết cấu đề tài nghiên cứu................................................................................... 3 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU....................................... 4 Chương 1: NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI......................................... 4 1.1 Khái quát về ngân hàng thương mại. .............................................................. 4 1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại. .............................................................. 4 1.1.2. Bản chất của ngân hàng thương mại. .......................................................... 4 1.1.3. Chức năng của ngân hàng thương mại........................................................ 5 1.2Một số vấn đề về thanh toán không dùng tiền mặt. ......................................... 6 1.2.1Khái niệm thanh toán không dùng tiền mặt. ................................................. 6 1.2.2Sự cần thiết của hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt. ....................... 6 1.2.3 Đặc điểm và vai trò của thanh toán không dùng tiền mặt............................ 7 1.2.4 Tình hình phát triển hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam. ......................................................................................................... 9 1.2.5. Cơ sở pháp lý của hệ thống các hình thức thanh toán KDTM ở Việt Nam: ......................................................................................................... 10 1.3 Các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt hiện nay ở ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam. ................................................................ 11 1.3.2. Thanh toán bằng ủy nhiệm chi .................................................................. 13 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ 1.3.3 Thể thức thanh toán ủy nhiệm thu.............................................................. 15 1.3.4 Thể thức thanh toán thẻ.............................................................................. 16 1.4 Đánh giá các đề tài nghiên cứu cùng lĩnh vực. ............................................. 18 Chương 2: THỰC TRẠNG THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH THỪA THIÊN HUẾ.................................................................... 21 2.1 Tổng quan về ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam- chi nhánh Thừa Thiên Huế.................................................................................. 21 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam- chi nhánh Thừa Thiên Huế. ....................................... 21 2.1.2 Tổ chức bộ máy quản lý của ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam...................................................................................... 22 2.1.3. Tổ chức bộ máy kế toán tại ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam...................................................................................... 26 2.1.4 Tình hình lao động tại ngân hàng TMCP Công Thương- chi nhánh Huế...................................................................................................... 27 2.1.5 Tình hình tài sản và nguồn vốn tại ngân hàng TMCP CôngThương Việt Nam- chi nhánh Huế. .................................................................................. 29 2.1.6 Tình hình kết quả kinh doanh của ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam. ............................................................................................................ 32 2.2 Tình hình thanh toán KDTM tại chi nhánh ngân hàng TMCP Công Thương- Thừa Thiên Huế.......................................................................... 35 2.2.1 Tình hình chung về thanh toán không dùng tiền mặt tại chi nhánh ngân hàng TMCP Công Thương – Thừa Thiên Huế. .................................................. 35 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – THỪA THIÊN HUẾ. .................................... 49 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ 3.1 Đánh giá chung về tình hình thực hiện hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tai ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- chi nhánh Huế. .......... 50 3.2Nhóm giải pháp chung. .................................................................................. 55 3.2.1 Nâng cao trình độ nhân lực của ngân hàng. ............................................... 55 3.2.2 Nâng cao chất lượng và phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật. ........................ 56 3.2.3 Tuyên truyền, quảng cáo, phổ biến rộng rãi các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt. ...................................................................................................... 56 3.2.4 Nâng cao chất lượng dịch vụ và phát triển các sản phẩm mới. ................. 57 3.3 Nhóm giải pháp riêng cho từng loại hình thanh toán không dùng tiền mặt. 58 3.3.1Giải pháp kiến nghị đối với séc................................................................... 58 3.3.2 Giải pháp kiến nghị đối với ủy nhiệm chi.................................................. 59 3.2.3 Giải pháp đối với ủy nhiệm thu.................................................................. 59 3.3.4 Giải pháp đối với thẻ thanh toán. ............................................................... 60 3.4 Kiến nghị với nhà nước................................................................................. 60 PHẦN III: KẾT LUẬN....................................................................................... 63 PHỤ LỤC TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT NHTM: Ngân hàng thương mại TMCP: Thương mại cổ phần KDTM: Không dùng tiền mặt UNT: Ủy nhiệm thu UNC: Ủy nhiệm chi TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 : Tình hình lao động của ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- chi nhánh Huế ....................................................................................... 28 Bảng 2.2: Tình hình tài sản và nguồn vốn tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- chi nhánh Huế qua 3 năm 2010, 2011, 2012. ..................... 30 Bảng 2.3: Kết quả kinh doanh của ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- chi nhánh Huế ....................................................................................... 33 Bảng 2.4 Doanh số thanh toán của Vietinbank Huế qua 3 năm 2010 – 2012...... 36 Bảng 2.5 Tỷ trọng thanh toán tại một số NHTM trên địa bàn Thừa Thiên Huế.. 38 Bảng 2.6 Thị phần số lượng máy ATM ............................................................... 39 Bảng 2.7 Thị phần số lượng máy POS................................................................. 39 Bảng 2.8: Tình hình sử dụng các hình thức thanh toán KDTM tại chi nhánh ...... 40 Bảng 2.9. Tổng thực tế thanh toán bằng Séc tính đến cuối năm 2012.................. 43 Bảng 2.10 Tình hình sử dụng ủy nhiệm chi tại chi nhánh. .................................... 44 Bảng 2.11: Tình hình sử dụng ủy nhiệm thu tại chi nhánh. .................................... 45 Bảng 2.12: Tình hình sử dụng thẻ ngân hàng tại chi nhánh.................................... 46 Bảng 2.13: Số máy ATM và số máy POS qua 3 năm 2010-2012 ........................... 47 Bảng 2.14: Doanh số thanh toán thẻ qua ATM và POS qua 3 năm 2010-2012 ...... 47 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Tỷ trọng doanh số thanh toán KDTM tại ngân hàng Vietinbank. ...... 37 Biểu đồ 2.2 : Tỷ trọng thanh toán tại một số NHTM trên địa bàn Thừa Thiên Huế.................................................................................. 38 Biểu đồ 2.3. Tình hình sử dụng các hình thức thanh toán KDTM tại chi nhánh. .... 41 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Sơ đồ quy trình thanh toán séc.............................................................. 11 Sơ đồ 1.2 Sơ đồ quy trình thanh toán UNC. ......................................................... 14 Sơ đồ 1.3 Sơ đồ thanh toán bằng UNT. ................................................................ 15 Sơ đồ 1.4: Sơ đồ quy trình thanh toán thẻ. ............................................................. 17 Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý hoạt động tạiVietinbank- chi nhánh Huế ....................................................................................... 23 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán tại ngân hàng ........................................ 26 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Tiến hành nghiên cứu đề tài “Hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- chi nhánh Huế” tôi đã thực hiện nghiên cứu những nội dung sau: Trong phần cơ sở lý luận đưa ra các khái niệm liên quan đến đề tài thực hiện như khái niệm về ngân hàng thương mại, khái niệm về thanh toán không dùng tiền mặt, các khái niệm và quy trình thanh toán của các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt được áp dụng phổ biến tại ngân hàng nghiên cứu. Đề tài đã tìm hiểu ngân hàng TMCP Công Thương- chi nhánh Huế về cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý, đặc điểm bộ máy kế toán tại chi nhánh, tình hình tài sản và nguồn vốn và phân tích kết quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh trong 3 năm 2010-2012. Đi vào phân tích tình hình chung về thanh toán KDTM tại ngân hàng và sau đó phân tích cụ thể việc sử dụng các hình thức thanh toán KDTM tại chi nhánh là séc, ủy nhiệm thu, ủy nhiệm chi và thẻ ngân hàng. Qua phân tích tình hình tại đơn vị rút ra những kết quả đạt được, những khó khăn của đơn vị và từ đó đề xuất các giải pháp nhằm phát triển hoạt động thanh toán KDTM tại đơn vị. TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Cao Thị Vân Page 1 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Sự phát triển của nền kinh tế dẫn đến những yêu cầu cao trong thanh toán, khi nhu cầu thực hiện giá trị hàng hóa càng ngày càng lớn cùng với yêu cầu về tốc độ chu chuyển vốn trong nền kinh tế càng cao thì thanh toán bằng tiền mặt không thể đáp ứng được các yêu cầu trên, chính vì thế thanh toán không dùng tiền mặt và các giải pháp phát triển hoạt động này là vấn đề đang được cả xã hội quan tâm. Ở Việt Nam, thói quen sử dụng tiền mặt trong thanh toán của người dân còn rất phổ biến chính vì thế tỉ trọng thanh toán không dùng tiền mặt của Việt Nam so với thế giới không cao. Tuy nhiên, nhận thức được tầm quan trọng và lợi ích của việc thanh toán không dùng tiền mặt, hệ thống ngân hàng của Việt Nam đang từng bước đưa hình thức thanh toán này tiếp cận với người dân,những năm gần đây, hoạt động này đang dần phổ biến, mở rộng và phát triển, đáp ứng tốt xu thế hội nhập kinh tế thế giới. Tỉ trọng thanh toán không dùng tiền mặt trong tổng phương tiện thanh toán của nước ta qua các năm đã tăng trưởng rõ rệt. Tuy nhiên, so với thế giới tỉ trọng thanh toán không dùng tiền mặt ở nước ta vẫn còn ở mức thấp, tỉ trọng này ở các nước tiên tiến như Thụy Điển là 99,3%, Na Uy là 99%, còn Trung Quốc cũng ở mức 90%,thế giới vẫn nhìn nhận nền kinh tế nước ta là nền kinh tế thanh toán bằng tiền mặt. Thanh toán không dùng tiền mặt mang lại thuận tiện cho người dân, tiết kiệm chi phí vốn cho nền kinh tế, bên cạnh đó thanh toán không dùng tiền mặt còn hạn chế lượng tiền mặt trong nền kinh tế, kiềm chế lạm phát, chống nạn “rửa tiền”, giảm nguy cơ tiền bị làm giả,tăng vòng quay của vốn, ổn định lưu thông tiền tệ. Tuy nhiên,để đạt được những lợi ích trên thì hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt phải đảm bảo thanh toán nhanh gọn, chính xác.Vì vậy, phải tổ chức tốt khâu thanh toán và các nghiệp vụ kế toán phản ánh quá trình thanh TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Cao Thị Vân Page 2 toán đó. Chính vì thế những năm gần đây ngân hàng đang tiến hành chủ trương hiện đại hóa công nghệ thanh toán, cải thiện hoạt động thanh toán và khuyến khích sử dụng các công cụ thanh toán không dùng tiền mặt trong dân cư. Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt đối với đời sống của người dân và trong nền kinh tế hiện nay, tôi đã chọn đề tài “Hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng thương mại cổ phần CôngThương Việt Nam- chi nhánh Huế”. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Tổng hợp những vấn đề lý luận về hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt trong ngân hàng thương mại (NHTM). - Phân tích thực trạng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) Công Thương Việt Nam- chi nhánh Huế. - Tìm ra những tồn tại và đưa ra những đề xuất phát triển hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam- chi nhánh Huế. 3. Đối tượng nghiên cứu Xuất phát từ mục tiêu nghiên cứu,đối tượng nghiên cứu của đề tài này là thực trạng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- chi nhánh Huế. 4. Phạm vi nghiên cứu Hiện nay ở ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương chủ yếu áp dụng hình thức séc, ủy nhiệm thu, ủy nhiệm chi và thẻ ngân hàng còn các hình thức như thư tín dụng,ít được áp dụng,do đặc tính này và do giới hạn về thời gian nghiên cứu, đề tài của em sẽ tập trung vào nghiên cứu 4 hình thức thanh toán không dùng tiền mặt đang áp dụng phổ biến tại ngân hàng TMCP Công Thương là thanh toán bằng séc, ủy nhiệm thu, ủy nhiệm chi và thẻ ngân hàng. TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Cao Thị Vân Page 3 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Phương pháp này được thực hiện qua tham khảo các giáo trình,sách báo,các nghị quyết của nhà nước và các quyết định của ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- chi nhánh Huế liên quan đến nội dung đề tài tạo cơ sở khoa học cho đề tài nghiên cứu. - Phương pháp quan sát,phỏng vấn: Đây là phương pháp được thực hiện trong quá trình thực tập tại đơn vị, qua quan sát quá trình làm việc tại đơn vị để đưa ra các thắc mắc với các đối tượng có liên quan tại đơn vị qua đó tích lũy kiến thức thực tế. - Phương pháp tổng hợp, phân tích: Là phương pháp sử dụng số liệu đã thu thập được sau đó tiến hành phân tích số liệu và dựa trên kết quả phân tích để đưa ra các đánh giá, nhận xét. - Phương pháp so sánh: Là phương pháp dựa vào số liệu đã thu thập được để tiến hành so sánh đối chiếu số liệu qua các năm,qua từng thời kỳ và so với các đơn vị cùng ngành để thấy được sự biến động tăng giảm qua các năm và tốc độ biến động so với các đơn vị cùng ngành. 6.Kết cấu đề tài nghiên cứu Kết cấu của khóa luận ngoài phần đặt vấn đề và kết luận thì nội dung chính gồm có 3 chương. Chương I : Những lý luận cơ bản về thanh toán không dùng tiền mặt trong ngân hàng thương mại. Chương II : Thực trạng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng TMCP Công Thương- chi nhánh Huế. Chương III : Những giải pháp phát triển hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng TMCP Công Thương- Chi nhánh Huế. TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Cao Thị Vân Page 4 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Chương 1: NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Khái quát về ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại Theo Luật các Tổ chức Tín dụng được sửa đổi, bổ sung năm 2004 quy định: “ Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng thực hiện hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan”. Ở Việt Nam, các NHTM thường được hiểu như một ngân hàng thực hiện các dịch vụ tổng hợp về kinh doanh tiền tệ như nhận tiền gửi của khách hàng để cho vay, cung cấp lại vốn đầu tư,chịu sự chỉ đạo, định hướng và giám sát chặt chẽ của nhà nước. 1.1.2. Bản chất của ngân hàng thương mại NHTM là một loại hình doanh nghiệp đặc biệt trong nền kinh tế, hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng. Bản chất của NHTM thể hiện qua các khía cạnh sau: - NHTM là một loại hình doanh nghiệp và là một đơn vị kinh tế: NHTM hoạt động trong một ngành kinh tế, có cơ cấu tổ chức bộ máy như một doanh nghiệp, bình đẳng trong quan hệ kinh tế với các doanh nghiệp khác, phải tự chủ về kinh tế và phải có nghĩa vụ đóng thuế cho nhà nước như các đơn vị khác. - Hoạt động của NHTM là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng. Vì vậy, các NHTM phải có vốn, phải tự chủ về tài chính, hoạt động nhằm mục tiêu lợi nhuận trên cơ sở chấp hành pháp luật của nhà nước. TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Cao Thị Vân Page 5 1.1.3. Chức năng của ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại có các chức năng sau: - Chức năng trung gian tín dụng: Chức năng trung gian tín dụng được xem là chức năng quan trọng nhất của NHTM. Khi thực hiện chức năng này, NHTM đóng vai trò là cầu nối giữa người thừa vốn và người có nhu cầu về vốn và góp phần tạo lợi ích cho tất cả các bên tham gia. - Chức năng tiền ghi sổ: Là khả năng biến mức tiền gử