1. Sự cần thiết nghiên cứu:
Nhật Bản hiện là một trong những đối tác thương mại lớn của Việt Nam,
năm 2007, kim ngạch thương mại hai chiều Việt ư Nhật chiếm khoảng 11% tổng
kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam. Hơn nữa, Nhật Bản và Việt
Nam lại gần gũi về mặt địa lý và có những nét tương đồng về văn hoá, điều này
càng tạo nhiều thuận lợi cho Việt Nam có thể tăng cường xuất khẩu sang Nhật
Bản. Thị trường Nhật Bản trong thời gian trung hạn tới vẫn là một trong ba thị
trường lớn nhất thế giới và vẫn là thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam.
Nông, lâm, thuỷ sản là một trong những nhóm hàng xuất khẩu chủ yếu
của Việt Nam. Sự gia tăng trong kim ngạch xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản
của Việt Nam thời gian qua cósự đóng góp không nhỏ của thị trường Nhật Bản.
Thủy hải sản là nhóm hàngchiếm tỷ trọng lớn nhất ư trên 10% ư trong kim
ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật Bản. Thứ hai là gỗ và sản phẩm gỗ ư
chiếm tỷ trọng trên 5%. Tiếptheo là cà phê và cao suthiên nhiên, hai mặt hàng
Nhật Bản không sản xuất mà phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu. Việt Nam trở
thành nhà xuất khẩu cà phê tươi lớn thứ 6 sang Nhật Bản từ năm 2002 và hiện
Nhật Bản chiếm khoảng 5% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam.
Tuy nhiên, những sản phẩm mà Việt Nam có lợi thế xuất khẩu sang Nhật
Bản cũng chính là những sản phẩm mà nhiều nước và khu vực khác trên thế giới,
nhất là các nước trong ASEAN và Trung Quốc cóđiều kiện thuận lợi để xuất
khẩu sang thị trường Nhật Bản. Đồng thời, đây cũng là một trong những thị
trường đòi hỏi rất khắt kheđối với hàng nhập khẩu vàcó nhiều rào cản thương
mại vào bậc nhất thế giới. Thời gian qua, sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam gặp
rất nhiều khó khăn khithâm nhập thị trường Nhật Bản do chưa đáp ứng các tiêu
chuẩn kỹ thuật chặt chẽ của Nhật Bản, đặc biệt là vấn đề an toàn vệ sinh thực
phẩm. Từ năm 2006, Nhật Bản đã thực hiệnLuật vệ sinh an toàn thực phẩm sửa
đổi với tất cả các lô hàng thực phẩm nhập khẩu, thắt chặt quy định và bổ sung
một số loại dưlượng hoá chất không được phép có trong thực phẩm và tiếp tục
nâng mức hạn chế dưlượng hoá chất cho phép.
Trước bối cảnh cạnh tranh xuất khẩu ngày càng gay gắt và những yêu cầu
khắt khe về hàng rào kỹ thuật thương mại đối với nhập khẩu hàng nông, lâm,
thuỷ sản của Nhật Bản, xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản của Việt Nam sang
thị trường này thời gian qua tuy có nhiều thành tựu nhưng cũng bộc lộ những
yếu kém và hạn chế trong cạnh tranh, chưa đáp ứng được đầy đủ các yêu cầu của
thị trường Nhật Bản, chưa phát huy hết tiềm năng vànhững lợi thế của đất nước
để duy trì và mở rộng thị phần trên thị trường này. Vì vậy, chúng tôi cho rằng
việc nghiên cứu và tìm ra các giải pháp để đáp ứng hàng rào kỹ thuật thương mại
của Nhật Bản nhằm đẩy mạnh xuất khẩuhàng nông, lâm, thuỷ sản sang thị
trường Nhật Bản là hết sức cần thiết.
2. Tình hình nghiên cứu:
Đã có các nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực này, điển hình là một số
nghiên cứu sau:
- Nghiên cứu của PGS.TS. Nguyễn Doãn Thị Liễu: “Tác động của các
rào cản môi trường tới xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam”, nghiên cứu các quy
định môi trường của một số thị trường nhập khẩu lớn nhưHoa Kỳ, EU, Nhật
Bản và tác động của các quy định này đối với xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam.
- Nghiên cứu của TS. Nguyễn Thị Nhiễu: "Những giải pháp chủ yếu nhằm
đẩy mạnh xuất khẩu hàng nông sản, thuỷ sản và thủ công mỹ nghệ của Việt
Nam sang thị trường Nhật Bản", đã tổng quan về thị trường Nhật Bản và những
yêu cầu của thị trường Nhật Bản đối với nhập khẩu nông sản, thuỷ sản, hàng thủ
công mỹ nghệ; phân tích thực trạng xuất khẩu nông, thuỷ sản, hàng thủ công mỹ
nghệ sang Nhật Bản và đề xuất những giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu các nhóm
hàng trên sang thị trường Nhật Bản.
- Nghiên cứu của PGS.TS. Đinh Văn Thành: "Các biện pháp phi thuế
quan đối với hàng nông sản trong thương mại quốc tế", giới thiệu một cách khái
quát các biện pháp phi thuếquan đối với hàng nông sảntheo quy định của WTO
và thông lệ quốc tế; các biện pháp phi thuế quan của Việt Nam đối với hàng
nông sản; và giải pháp hoàn thiện các biện pháp phi thuế quan đối với một số
nông sản chủ yếu theo quy định của WTO và thông lệ quốc tế.
- Nghiên cứu của PGS.TS. Đinh Văn Thành: "Rào cản trong thương mại
quốc tế",đã làm rõ cơ sở lý luận của các rào cản trong thương mại quốc tế; thực
trạng các rào cản trong thương mại quốc tế theo một số ngành hàng, mặt hàng
và thuộc một số thị trường xuất khẩu chủ yếu của ViệtNam; thực trạng rào cản
trong thương mại quốc tế của Việt Nam; đưa ra một số giải pháp nhằm đáp ứng
rào cản để đẩy mạnh xuất khẩu và các kiến nghị về tạo dựng và sử dụng các rào
cản trong thương mại quốc tế của Việt Nam.
Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có nghiên cứu nào phân tích cụ thể tình hình
đáp ứng các hàng rào kỹ thuật thương mại Nhật Bản và tác động của hàng rào kỹ
thuật thương mại Nhật Bản đến xuấtkhẩu hàng nông, lâm,thuỷ sản của Việt
Nam; đồng thời, cũng chưa có nghiên cứu nào nghiêncứu những giải pháp để
đáp ứng hàng rào kỹ thuật thương mại Nhật Bản nhằm mở rộng xuất khẩu hàng
nông, lâm, thuỷ sản của Việt Nam trong thời gian tới.
3. Mục tiêu nghiên cứu:
Nghiên cứu, phân tích tình hìnhđáp ứng các hàng rào kỹ thuật thương mại
để thấy được những tác động của hàng rào kỹ thuật thương mại Nhật Bản đối với
xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản Việt Nam và đề xuất các giải pháp đáp ứng
các hàng rào kỹ thuật thương mại Nhật Bản để mở rộng xuất khẩu hàng nông,
lâm, thuỷ sản của Việt Nam sang Nhật Bản.
Để thực hiện mục tiêu này, đề tài sẽ đivào thực hiện các nhiệm vụ cụ thể
sau:
- Tổng quan về hàng rào kỹ thuật của Nhật Bản đối với hàng nông, lâm,
thuỷ sản nhập khẩu;
- Phân tích, đánh giá tình hình đáp ứng các hàng rào kỹ thuật thương mại
Nhật Bản đối với hàng nông, lâm, thuỷ sản xuấtkhẩu của Việt Nam;
- Đề xuất các giải pháp nhằmđáp ứng hàng rào kỹ thuật thương mại của
Nhật Bản để đẩy mạnh xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản của Việt Nam sang
thị trường Nhật Bản.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài làcác hàng rào kỹ thuật thương mại Nhật
Bản đối với hàng nông lâm, thuỷ sản xuất khẩu của Việt Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Nghiên cứu khả năng đáp ứng hàng rào kỹ thuật thương mại
Nhật Bản đối với hàng nông, lâm, thuỷ sản xuất khẩu của Việt Nam để từ đó đề
xuất các giải pháp đáp ứng các hàng rào kỹ thuật nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng
nông, lâm, thuỷ sản của Việt Nam sang thị trường Nhật Bản.
Về thời gian: phân tích thực trạng từ 2003 đến nay và giải pháp cho thời gian
tới năm 2015.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Thực hiện nghiên cứu tài liệu trên cơ sở nguồn tài liệu thứ cấp là sách,
báo, tài liệu, websites.
- Khảo sát một số doanh nghiệp xuấtkhẩu nông, lâm, thủy sản sang Nhật
Bản tại Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh
- Tổ chức hội nghị, hội thảo khoa học, lấy ý kiến chuyên gia.
ư Phương pháp phân tích, thống kê, so sánh, tổng hợp.
6. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệutham khảo và các phụ lục, đề tài
được kết cấu thành ba chương:
Chương 1: Tổng quan về hàng rào kỹ thuật thương mại Nhật Bản đối
với hàng nông, lâm, thuỷ sản nhập khẩu
Chương 2: Thực trạng đáp ứng hàng rào kỹ thuật thương mại Nhật
Bản đối với hàng nông, lâm, thuỷ sản xuất khẩu Việt Nam
Chương 3: Giải pháp nhằm đáp ứng hàng rào kỹ thuật thương mại
Nhật Bản để đẩy mạnh xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản Việt Nam
148 trang |
Chia sẻ: tuandn | Lượt xem: 1985 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Nghiên cứu tác động ảnh hưởng của hàng rào kỹ thuật thương mại TBT Nhật Bản đối với xuất khẩu hàng nông, lâm, thủy sản của Việt Nam và giải pháp khắc phục, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Bé c«ng th−¬ng
ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i
®Ò tµi khoa häc cÊp bé
M· sè : 69.08.RD
Nghiªn cøu t¸c ®éng ¶nh h−ëng cña hµng rµo kü thuËt
th−¬ng m¹i (TBT) NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng,
l©m, thuû s¶n cña ViÖt nam vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc
C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi : Bé C«ng Th−¬ng
C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn : ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Th.S. Hoµng ThÞ V©n Anh
C¸c thµnh viªn: TS. NguyÔn ThÞ NhiÔu
Th.S. §ç Kim Chi
Th.S. Ph¹m ThÞ C¶i
Th.S. Lª Huy Kh«i
CN. Ph¹m Hång Lam
CN. Hoµng ThÞ H−¬ng Lan
7159
06/3/2009
Hµ néi - 2008
Danh môc ch÷ viÕt t¾t
ViÕt t¾t tiÕng Anh
ViÕt t¾t Néi dung tiÕng Anh Néi dung tiÕng ViÖt
AoA Agreement on Agriculture HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp
FAO Food and Agriculture
Organization of the United
Nations
Tæ chøc n«ng l−¬ng Liªn hîp
quèc
GAP Good Agricultural Practice Tiªu chuÈn quèc gia vÒ Thùc
hµnh N«ng nghiÖp Tèt
JAS Japan Agricultural Standards Tiªu chuÈn n«ng nghiÖp NhËt
B¶n
JETRO Japan External Trade
Organization
Tæ chøc xóc tiÕn th−¬ng m¹i
NhËt B¶n
JIS Japannese Industrial Standards Tiªu chuÈn c«ng nghiÖp NhËt
B¶n
SPS Sanitary and Phytosanitary
Standards
Tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ &
kiÓm dÞch ®éng thùc vËt
TBT Technical Barriers to Trade Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng
m¹i
WTO World Trade Organization Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi
EU European Union Liªn minh Ch©u ©u
HACCP Hazard Analysis and Critical
Control Points
HÖ thèng ph©n tÝch mèi nguy vµ
®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n
USD United States dollar §ång §« la Mü
ViÕt t¾t tiÕng ViÖt
ViÕt t¾t Néi dung tiÕng ViÖt
ATVSTP An toµn vÖ sinh thùc phÈm
DN Doanh nghiÖp
VN ViÖt Nam
Danh môc b¶ng biÓu
B¶ng 1.1. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña mét sè n−íc 8
B¶ng 2.1. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n 30
B¶ng 2.2. XuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n 30
B¶ng 2.3. XuÊt khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n 31
B¶ng 2.4. XuÊt khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n 31
B¶ng 2.5. XuÊt khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n 32
B¶ng 2.6. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n chñ yÕu cña NhËt B¶n 32
B¶ng 2.7. NhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n 33
B¶ng 2.8. NhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 33
B¶ng 2.9. C¸c n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 34
B¶ng 2.10. NhËp khÈu thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 34
B¶ng 2.11. C¸c n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 35
B¶ng 2.12. NhËp khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 35
B¶ng 2.13. C¸c n−íc xuÊt khÈu l©m s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 36
B¶ng 2.14. C¸c n−íc xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 36
B¶ng 2.15. NK n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm hµng 37
B¶ng 2.16. XuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 38
B¶ng 2.17. Tû träng cña ViÖt Nam trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng,
l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n
39
B¶ng 2.18. RCA vµ thÞ phÇn n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam trªn thÞ
tr−êng NhËt B¶n so víi Th¸i Lan vµ Trung Quèc
40
B¶ng 2.19. TØ träng xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 41
B¶ng 2.20. XuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 43
B¶ng 2.21. XuÊt khÈu gç vµ s¶n phÈm gç cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 46
B¶ng 2.22. XuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 47
B¶ng 2.23. C¸c n−íc xuÊt khÈu t«m nguyªn liÖu lín nhÊt sang NhËt B¶n 47
B¶ng 2.24. C¸c chÊt cÊm sö dông trong nu«i trång thuû s¶n trong quy ®Þnh
hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu
56
B¶ng 2.25. Tiªu chuÈn vÒ d− l−îng Chlorpyrifos trong rau qu¶ theo quy
®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu
57
B¶ng 3.1. C¸c yÕu tè vÜ m« ¶nh h−ëng ®Õn triÓn väng thÞ tr−êng n«ng, l©m,
thñy s¶n NhËt B¶n
59
B¶ng 3.2. Dù b¸o nhu cÇu nhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n 60
S¬ ®å 1.1. Tr×nh tù thñ tôc kiÓm tra thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt B¶n 14
BiÓu 2.1. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ c¸c tiªu cnuÈn vÖ sinh an
toµn thùc phÈm
50
BiÓu 2.1. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ c¸c tiªu chuÈn m«i tr−êng 50
BiÓu 2.2. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i
tr−êng
BiÓu 2.3. Nh÷ng lý do khiÕn doanh nghiÖp quan t©m ®Õn c¸c tiªu chuÈn kü
thuËt cña NhËt B¶n
51
i
Môc lôc
Danh môc ch÷ viÕt t¾t
Danh môc b¶ng biÓu
Më ®Çu 1
Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i
NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu
5
1.1. C¸c quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n
®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu
5
1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i 5
1.1.2. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m,
thñy s¶n nhËp khÈu
9
1.2. T¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi
hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu
19
1.2.1. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc 19
1.2.2. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc 20
1.3. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc vÒ ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt
th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp
khÈu vµ bµi häc rót ra cho ViÖt Nam
21
1.3.1. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc 21
1.3.2. Bµi häc rót ra cho ViÖt Nam 27
Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt
th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n
xuÊt khÈu ViÖt Nam
30
2.1. Kh¸i qu¸t vÒ xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam
sang thÞ tr−êng NhËt B¶n
30
2.1.1. ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n 30
2.1.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam sang
NhËt B¶n
38
2.2. T×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n
cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam
41
2.2.1. Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt
B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam
41
2.2.2. Kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi
víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt
Nam
49
ii
2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt
th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m thñy s¶n xuÊt
khÈu cña ViÖt Nam
53
2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc 53
2.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n
54
CH¦¥NG 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng c¸c hµng rµo kü
thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m,
thñy s¶n xuÊt khÈu viÖt nam
59
3.1. Dù b¸o vÒ xu h−íng ®iÒu chØnh c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng
m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu
59
3.1.1. TriÓn väng nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n 59
3.1.2. Xu h−íng ®iÒu chØnh c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n
®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu
61
3.1.3. TriÓn väng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang
NhËt B¶n thêi gian tíi
62
3.2. Quan ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c
tiªu chuÈn kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m,
thuû s¶n
65
3.3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng
m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n
cña ViÖt Nam
67
3.3.1. Gi¶i ph¸p ®èi víi Nhµ n−íc 67
3.3.2. Gi¶i ph¸p ®èi víi HiÖp héi 72
3.3.3. Gi¶i ph¸p ®èi víi tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt 74
3.3.4. Gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp
75
KÕt luËn 80
PhÇn phô lôc 82
Tµi liÖu tham kh¶o 98
1
Më ®Çu
1. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu:
NhËt B¶n hiÖn lµ mét trong nh÷ng ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín cña ViÖt Nam,
n¨m 2007, kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu ViÖt - NhËt chiÕm kho¶ng 11% tæng
kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. H¬n n÷a, NhËt B¶n vµ ViÖt
Nam l¹i gÇn gòi vÒ mÆt ®Þa lý vµ cã nh÷ng nÐt t−¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, ®iÒu nµy
cµng t¹o nhiÒu thuËn lîi cho ViÖt Nam cã thÓ t¨ng c−êng xuÊt khÈu sang NhËt
B¶n. ThÞ tr−êng NhËt B¶n trong thêi gian trung h¹n tíi vÉn lµ mét trong ba thÞ
tr−êng lín nhÊt thÕ giíi vµ vÉn lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu träng ®iÓm cña ViÖt Nam.
N«ng, l©m, thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng nhãm hµng xuÊt khÈu chñ yÕu
cña ViÖt Nam. Sù gia t¨ng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n
cña ViÖt Nam thêi gian qua cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña thÞ tr−êng NhËt B¶n.
Thñy h¶i s¶n lµ nhãm hµng chiÕm tû träng lín nhÊt - trªn 10% - trong kim
ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Thø hai lµ gç vµ s¶n phÈm gç -
chiÕm tû träng trªn 5%. TiÕp theo lµ cµ phª vµ cao su thiªn nhiªn, hai mÆt hµng
NhËt B¶n kh«ng s¶n xuÊt mµ phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu. ViÖt Nam trë
thµnh nhµ xuÊt khÈu cµ phª t−¬i lín thø 6 sang NhËt B¶n tõ n¨m 2002 vµ hiÖn
NhËt B¶n chiÕm kho¶ng 5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam...
Tuy nhiªn, nh÷ng s¶n phÈm mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ xuÊt khÈu sang NhËt
B¶n còng chÝnh lµ nh÷ng s¶n phÈm mµ nhiÒu n−íc vµ khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi,
nhÊt lµ c¸c n−íc trong ASEAN vµ Trung Quèc cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó xuÊt
khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. §ång thêi, ®©y còng lµ mét trong nh÷ng thÞ
tr−êng ®ßi hái rÊt kh¾t khe ®èi víi hµng nhËp khÈu vµ cã nhiÒu rµo c¶n th−¬ng
m¹i vµo bËc nhÊt thÕ giíi. Thêi gian qua, s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gÆp
rÊt nhiÒu khã kh¨n khi th©m nhËp thÞ tr−êng NhËt B¶n do ch−a ®¸p øng c¸c tiªu
chuÈn kü thuËt chÆt chÏ cña NhËt B¶n, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò an toµn vÖ sinh thùc
phÈm. Tõ n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm söa
®æi víi tÊt c¶ c¸c l« hµng thùc phÈm nhËp khÈu, th¾t chÆt quy ®Þnh vµ bæ sung
mét sè lo¹i d− l−îng ho¸ chÊt kh«ng ®−îc phÐp cã trong thùc phÈm vµ tiÕp tôc
n©ng møc h¹n chÕ d− l−îng ho¸ chÊt cho phÐp.
Tr−íc bèi c¶nh c¹nh tranh xuÊt khÈu ngµy cµng gay g¾t vµ nh÷ng yªu cÇu
kh¾t khe vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, l©m,
thuû s¶n cña NhËt B¶n, xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang
thÞ tr−êng nµy thêi gian qua tuy cã nhiÒu thµnh tùu nh−ng còng béc lé nh÷ng
yÕu kÐm vµ h¹n chÕ trong c¹nh tranh, ch−a ®¸p øng ®−îc ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu cña
thÞ tr−êng NhËt B¶n, ch−a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng vµ nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n−íc
®Ó duy tr× vµ më réng thÞ phÇn trªn thÞ tr−êng nµy. V× vËy, chóng t«i cho r»ng
2
viÖc nghiªn cøu vµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i
cña NhËt B¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ
tr−êng NhËt B¶n lµ hÕt søc cÇn thiÕt.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu:
§· cã c¸c nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy, ®iÓn h×nh lµ mét sè
nghiªn cøu sau:
- Nghiªn cøu cña PGS.TS. NguyÔn Do·n ThÞ LiÔu: “T¸c ®éng cña c¸c
rµo c¶n m«i tr−êng tíi xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam”, nghiªn cøu c¸c quy
®Þnh m«i tr−êng cña mét sè thÞ tr−êng nhËp khÈu lín nh− Hoa Kú, EU, NhËt
B¶n vµ t¸c ®éng cña c¸c quy ®Þnh nµy ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam.
- Nghiªn cøu cña TS. NguyÔn ThÞ NhiÔu: "Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m
®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n, thuû s¶n vµ thñ c«ng mü nghÖ cña ViÖt
Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n", ®· tæng quan vÒ thÞ tr−êng NhËt B¶n vµ nh÷ng
yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n ®èi víi nhËp khÈu n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng thñ
c«ng mü nghÖ; ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu n«ng, thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü
nghÖ sang NhËt B¶n vµ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c nhãm
hµng trªn sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.
- Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ
quan ®èi víi hµng n«ng s¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ", giíi thiÖu mét c¸ch kh¸i
qu¸t c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n theo quy ®Þnh cña WTO
vµ th«ng lÖ quèc tÕ; c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam ®èi víi hµng
n«ng s¶n; vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi mét sè
n«ng s¶n chñ yÕu theo quy ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ.
- Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "Rµo c¶n trong th−¬ng m¹i
quèc tÕ", ®· lµm râ c¬ së lý luËn cña c¸c rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ; thùc
tr¹ng c¸c rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ theo mét sè ngµnh hµng, mÆt hµng
vµ thuéc mét sè thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam; thùc tr¹ng rµo c¶n
trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam; ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng
rµo c¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ c¸c kiÕn nghÞ vÒ t¹o dùng vµ sö dông c¸c rµo
c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam.
Tuy nhiªn, hiÖn vÉn ch−a cã nghiªn cøu nµo ph©n tÝch cô thÓ t×nh h×nh
®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n vµ t¸c ®éng cña hµng rµo kü
thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Õn xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt
Nam; ®ång thêi, còng ch−a cã nghiªn cøu nµo nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó
®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n nh»m më réng xuÊt khÈu hµng
n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi.
3
3. Môc tiªu nghiªn cøu:
Nghiªn cøu, ph©n tÝch t×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i
®Ó thÊy ®−îc nh÷ng t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi
xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®¸p øng
c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó më réng xuÊt khÈu hµng n«ng,
l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n.
§Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy, ®Ò tµi sÏ ®i vµo thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cô thÓ
sau:
- Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m,
thuû s¶n nhËp khÈu;
- Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i
NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam;
- §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña
NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang
thÞ tr−êng NhËt B¶n.
4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
4.1. §èi t−îng nghiªn cøu
§èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt
B¶n ®èi víi hµng n«ng l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.
4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu
VÒ néi dung: Nghiªn cøu kh¶ n¨ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i
NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®Ò
xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng
n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.
VÒ thêi gian: ph©n tÝch thùc tr¹ng tõ 2003 ®Õn nay vµ gi¶i ph¸p cho thêi gian
tíi n¨m 2015.
5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
- Thùc hiÖn nghiªn cøu tµi liÖu trªn c¬ së nguån tµi liÖu thø cÊp lµ s¸ch,
b¸o, tµi liÖu, websites.
- Kh¶o s¸t mét sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt
B¶n t¹i §µ N½ng vµ TP. Hå ChÝ Minh
- Tæ chøc héi nghÞ, héi th¶o khoa häc, lÊy ý kiÕn chuyªn gia.
- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, thèng kª, so s¸nh, tæng hîp.
4
6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o vµ c¸c phô lôc, ®Ò tµi
®−îc kÕt cÊu thµnh ba ch−¬ng:
Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi
víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu
Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt
B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam
Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i
NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam
5
Ch−¬ng 1
Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n
®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu
1.1. C¸c quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt
B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu
1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i
Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i lµ nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt cÇn
thiÕt ®Ó b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng, lîi Ých quèc gia, b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc.
C¸c hµng rµo kü thuËt ®Ò cËp tíi c¸c tiªu chuÈn cña hµng ho¸ trong ®ã mçi
quèc gia cã quy ®Þnh kh¸c nhau. C¸c tiªu chuÈn nµy cã thÓ bao gåm c¸c
th«ng sè, ®Æc ®iÓm cho mçi lo¹i hµng ho¸, hoÆc ®ßi hái c¸c s¶n phÈm ph¶i
®¹t ®−îc nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh tr−íc khi th©m nhËp thÞ tr−êng, hoÆc cã thÓ
®ãng vai trß nh− c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i, ®Æc biÖt khi nã ®−îc quy ®Þnh kh¸c
nhau gi÷a c¸c n−íc.
Nh÷ng quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cã tÝnh chÊt toµn cÇu lµ
HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i (TBT) cña WTO. §èi t−îng
®iÒu chØnh cña HiÖp ®Þnh TBT gåm: tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt vµ quy tr×nh
®¸nh gi¸ sù phï hîp. C¸c thuËt ng÷ nµy ®−îc hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n nh− sau:
- Tiªu chuÈn: v¨n b¶n tù nguyÖn ¸p dông, ®Ò cËp ®Õn ®Æc tÝnh cña hµng
ho¸, ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt, bao gãi ghi nh·n, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n vµ c¸c vÊn
®Ò cã liªn quan kh¸c cña hµng ho¸;
- V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ kü thuËt, quy chuÈn kü thuËt (d−íi ®©y
gäi chung lµ quy chuÈn kü thuËt): v¨n b¶n víi néi dung kü thuËt t−¬ng tù tiªu
chuÈn nh−ng mang tÝnh ph¸p lý b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn víi c¸c chÕ tµi nhÊt
®Þnh;
- Quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp: c¸c b−íc, tr×nh tù x¸c ®Þnh xem c¸c yªu
cÇu cña tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt cã ®−îc thùc hiÖn hay kh«ng.
Nh− vËy, môc tiªu c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh TBT lµ ®¶m b¶o c¸c biÖn ph¸p
kü thuËt gåm tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt vµ c¸c quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï
hîp cña mçi n−íc kh«ng t¹o ra c¸c trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt cho hµng ho¸ cña
c¸c n−íc kh¸c, ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i quèc tÕ. HiÖp ®Þnh TBT thõa nhËn c¸c
n−íc thµnh viªn cã quyÒn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m chÊt
l−îng hµng ho¸, b¶o vÖ søc khoÎ con ng−êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ an ninh vµ
m«i tr−êng cña quèc gia m×nh víi ®iÒu kiÖn c¸c biÖn ph¸p nµy kh«ng ph©n biÖt
®èi xö hoÆc lµm c¶n trë th−¬ng m¹i quèc tÕ.
6
§Ó tr¸nh viÖc c¸c quèc gia cã thÓ lËp nªn c¸c hµng rµo tr¸ h×nh hoÆc cã sù
ph©n biÖt ®èi xö t¹o nªn sù c¹nh tranh kh«ng c«ng b»ng trong ho¹t ®éng th−¬ng
m¹i tr¸i víi môc tiªu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña WTO, HiÖp ®Þnh ®· yªu cÇu
c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ®Æt ra ph¶i ®¸p øng ®−îc c¸c nguyªn t¾c sau:
- C¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc ¸p dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt
®èi xö, cã nghÜa lµ ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé
quèc gia. C¸c n−íc ph¶i ®¶m b¶o r»ng, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ®−îc ¸p dông
kh«ng ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c hµng ho¸ tõ c¸c nguån nhËp khÈu ë
c¸c n−íc kh¸c nhau vµ kh«ng ®−îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng ho¸ nhËp khÈu
víi hµng ho¸ t−¬ng tù ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc.
- C¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc phÐp g©y ra c¸c trë ng¹i kh«ng cÇn
thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i. Môc 2.2 ®iÒu II cña HiÖp ®Þnh quy ®Þnh:
“C¸c n−íc cÇn ®¶m b¶o r»ng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc chuÈn bÞ,
th«ng qua vµ ¸p dông víi môc ®Ých t¹o ra c¸c c¶n trë kh«ng cÇn thiÕt cho th−¬ng
m¹i quèc tÕ. Víi môc ®Ých nµy, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc phÐp g©y
h¹n chÕ cho th−¬ng m¹i h¬n møc cÇn thiÕt ®Ó hoµn tÊt mét môc tiªu hîp ph¸p,
cã tÝnh ®Õn c¸c rñi ro cã thÓ n¶y sinh tõ sù kh«ng hoµn tÊt”. Môc tiªu hîp ph¸p
cã thÓ lµ ®Ó duy tr× an ninh quèc gia, ®Ó ng¨n ngõa gian lËn th−¬ng m¹i, ®Ó ®¶m
b¶o chÊt l−îng cña c¸c s¶n phÈm, ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng vµ søc khoÎ cña con
ng−êi, ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng vµ søc khoÎ cña ®éng thùc vËt vµ ®Ó b¶o vÖ m«i
tr−êng.
- C¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®¶m b¶o sù minh b¹ch ho¸, tøc lµ khi sö
dông c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, n−íc ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó
c¸c n−íc kh¸c hiÓu ®−îc nh÷ng ký hiÖu, chÊp nhËn vµ thùc hiÖn ®óng thêi
h¹n c¸c biÖn ph¸p kü thuËt liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i th«ng qua c¬ chÕ th«ng
b¸o, hái ®¸p vµ xuÊt b¶n. Sù minh b¹ch cña c¸c biÖn ph¸p kü thuËt liªn quan
®Õn th−¬ng m¹i nh»m ®¶m b¶o cho c¸c n−íc cã th«ng tin vÒ c¸c biÖn ph¸p kü
thuËt cña c¸c n−íc kh¸c mét c¸ch thuËn lîi, sau ®ã c¸c nhµ nhËp khÈu cã thÓ
tiÕp nhËn vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ theo yªu cÇu cña n−íc nhËp khÈu; lµm gi¶m
thiÖt h¹i v× kh«ng ®¸p øng c¸c yªu cÇu; lµm gi¶m nh÷ng va ch¹m trong
th−¬ng m¹i vµ ®¶m b¶o ®−îc quyÒn lîi th«ng qua viÖc gãp ý kiÕn víi th«ng
b¸o cña c¸c n−íc kh¸c.
- C¸c n−íc ph¶i ®¶m b¶o x©y dùng, th«ng qua vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p
kü thuËt trªn c¬ së nghiªn cøu khoa häc, thùc nghiÖm hoÆc thùc tiÔn ®· ®−îc
kiÓm chøng, kh«ng ®−îc duy tr× c¸c biÖn ph¸p nÕu hoµn c¶nh vµ môc tiªu ®Ó ¸p
dông kh«ng cßn tån t¹i hoÆc ®· thay ®æi vµ cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c Ýt
g©y trë ng¹i h¬n cho th−¬ng m¹i.
7
Nh− vËy, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c
tiªu chuÈn ®· ®−îc quèc tÕ thõa nhËn. Trong tr−êng hîp ¸p dông c¸c tiªu
chuÈn kü thuËt mµ ch−a cã tiªu chuÈn quèc tÕ, hoÆc v× lý do ®Þa lý, khÝ hËu
vµ c
