Đề tài Vai trò của kiểm toán độc lập trong việc kiểm tra,kiểm soát các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay

A. Lêi më ®Çu Chỉ cách đây vài năm, khi nói đến kiểm toán nhiều người kh"ng biết đấy là nghề gì và làm việc gì.Nhưng trong một vài năm trở lại đây nhiều người đã coi nghề kiểm toán như một nghề có "giá" trong xã hội.Điều đó chứng tỏ sự phát triển vượt bậc của ngành nghề này hiện nay,đặc biệt là các c"ng ty kiểm toán độc lập.Khi tìm hiểu về kiểm toán độc lập em tự đặt ra câu hỏi: kiểm toán độc lập vừa là một doanh nghiệp nhưng lại có kh năng cung cấp dịch vụ xác minh và bày tỏ ý kiến thực trạng hoạt động của các doanh nghiệp khác.Tại sao kiểm toán lại có vai trò đó? vai trò này được thực hiện như thế nào,dựa trên các qui định pháp lý nào trong nền kinh tế nước ta?...ChÝnh v× vËy em ®· chän ®Ò tµi cho ®Ò ¸n mon häc cña m×nh lµ: Vai trò của kiểm toán độc lập trong việc kiểm tra,kiểm soát các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay Dùa trªn kiÕn thøc ®· ®­îc häc trong m"n häc Lý thuyÕt kiÓm to¸n cïng víi viÖc tù nghiªn cøu thªm trong c¸c tµi liÖu chuyªn ngµnh,c¸c v¨n bn ph¸p qui nhµ n­íc ®· ban hµnh...còng nh­ sù h­íng dÉn tËn t×nh cña gi¸o viªn h­íng dÉn,em thùc hiÖn bµi viÕt nµy ®Ó nh"m tr lêi c¸c c©u hái ®· ®Æt ra còng nh­ thùc hiÖn nguþªn väng ®­îc trang bÞ kÜ hn vÒ c¸c kiÕn thøc cña bé m"n m×nh ®ang theo häc. Bµi viÕt cßn rÊt nhiÒu sai sãt do sù h¹n hÑp vÒ kiÕn thøc vµ thêi gian nghiªn cøu nªn em rÊt mong sù nhËn xÐt ®¸nh gi¸ cña c¸c thÇy c".Em xin ch©n thµnh cm n sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh mang tÝnh ®Þnh h­íng cña GS.TS NguyÔn Quang Quynh ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. §Ò ¸n gåm ba phÇn: I. C së lÝ luËn chung. II. Vai trß cña kiÓm to¸n ®éc lËp trong viÖc kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. III. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña kiÓm to¸n ®éc lËp trong viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay vµ mét sè gii ph¸p n©ng cao vai trß nµy. B. Néi dung I.C së lÝ luËn chung: 1. C së lÝ luËn vÒ kiÓm to¸n ®éc lËp: Cã nhiÒu kh¸i niÖm vÒ kiÓm to¸n nh­ng néi dung cña chóng kh¸ thèng nhÊt.Mét trong nh÷ng kh¸i niÖm ®ã lµ kh¸i niÖm do Alvin A.Arens ®­a ra "KiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh mµ theo ®ã mét c¸ nh©n ®éc lËp,cã quyÒn thu thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b"ng chøng vÒ c¸c th"ng tin sè l­îng cã liªn quan ®Õn mét tæ chøc kinh tÕ cô thÓ nh"m môc ®Ých x¸c ®Þnh vµ b¸o c¸o møc ®é phï hîp gi÷a c¸c th"ng tin sè l­îng ®ã víi c¸c chuÈn mùc ®· ®­îc x©y dùng". KiÓm to¸n ®éc lËp lµ mét lo¹i h×nh kiÓm to¸n ®­îc ph©n theo chñ thÓ kiÓm to¸n (ngoµi ra cßn cã kiÓm to¸n nhµ n­íc vµ kiÓm to¸n néi bé).KiÓm to¸n ®éc lËp lµ mét tæ chøc kinh doanh dÞch vô kiÓm to¸n vµ t­ vÊn theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng .KiÓm to¸n ®éc lËp lµ ho¹t ®éng ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.§©y lµ lo¹i h×nh dÞch vô ®­îc ph¸p luËt thõa nhËn vµ bo hé,®­îc qun lý chÆt chÏ bëi c¸c hiÖp héi chuyªn ngµnh vÒ kÕ to¸n.Quan hÖ gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ kiÓm to¸n lµ quan hÖ mua b¸n dÞch vô,®n vÞ kinh tÕ ®­îc kiÓm to¸n phi tr phÝ dÞch vô cho kiÓm to¸n viªn theo ho¹t ®éng kiÓm to¸n - ®©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a kiÓm to¸n ®éc lËp víi kiÓm to¸n nhµ n­íc vµ kiÓm to¸n néi bé. C¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp lµ ®éi ngò hµnh nghÒ chuyªn nghiÖp cã kÜ n¨ng nghÒ nghiÖp vµ ®¹o ®øc vµ phi tri qua k× thi quèc gia ®Ó ®¹t chøng chØ kiÓm to¸n viªn ®éc lËp theo qui ®Þnh.Kh¸ch thÓ cña kiÓm to¸n ®éc lËp bao gåm: c¸c doanh nghiÖp vµ xÝ nghiÖp t­,c¸c doanh nghiÖp cã 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi,c¸c hîp t¸c x· vµ doanh nghiÖp cæ phÇn,c¸c ch­ng tr×nh dù ¸n cã vèn ®Çu t­ ngoµi ng©n s¸ch nhµ n­íc.Ngoµi ra cã mét kh¸ch thÓ tù nguyÖn víi sè l­îng ngµy cµng t¨ng ë n­íc ta:®ã lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc.KiÓm to¸n ®éc lËp ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh.Ngoµi ra theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng,kiÓm to¸n ®éc lËp cßn cã thÓ kiÓm to¸n ho¹t ®éng,kiÓm to¸n tu©n thñ hoÆc tiÕn hµnh c¸c dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n nh­ t­ vÊn vÒ thuÕ,t­ vÊn vÒ ®Çu t­,lËp b¸o c¸o tµi chÝnh,cung cÊp c¸c phÇn mÒm kÕ to¸n... Còng nh­ kiÓm to¸n nãi chung kiÓm to¸n ®éc lËp cã hai chøc n¨ng.Chøc n¨ng x¸c minh tÝnh trung thùc hîp lý,hîp ph¸p cña c¸c nghiÖp vô hoÆc viÖc lËp c¸c bng khai tµi chÝnh.Sn phÈm cña chøc n¨ng nµy lµ "b¸o c¸o kiÓm to¸n".Chøc n¨ng thø hai lµ bµy tá ý kiÕn,®­îc hiÓu réng víi ý nghÜa c vÒ khèi l­îng vµ chÊt l­îng th"ng tin.Chøc n¨ng nµy thÓ hiÖn còng kh¸c nhau gi÷a c¸c kh¸ch thÓ kiÓm to¸n,c¸c c së ph¸p lý,kinh tÕ kh¸c nhau.Sn phÈm cña chøc n¨ng nµy lµ "th­ qun lý".Víi bn chÊt vµ chøc n¨ng nµy kiÓm to¸n ®éc lËp phi thùc hiÖn mäi ho¹t ®éng kiÓm tra,kiÓm so¸t nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thùc tr¹ng tµi sn,c¸c nghiÖp vô tµi chÝnh vµ sù phn ¸nh cña nã trªn sæ s¸ch kÕ to¸n cïng hiÖu qu ®¹t ®­îc.Nãi c¸ch kh¸c doanh nghiÖp chÝnh lµ c¸c kh¸ch thÓ chñ yÕu cña kiÓm to¸n ®éc lËp vµ kiÓm to¸n ®éc lËp cung cÊp dÞch vô kiÓm tra t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo nhu cÇu tù nguyÖn cña c¸c doanh nghiÖp ®ã. 2.C së lÝ luËn vÒ kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay: §Ó hiÓu c së lÝ luËn cña kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay tr­íc hÕt ta cÇn hiÓu kiÓm tra,kiÓm so¸t lµ g×?§Çu tiªn ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh kiÓm tra,kiÓm so¸t lµ mét chøc n¨ng cña qun lý.Nã kh"ng phi lµ mét pha,mét giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh qun lý mµ nã g¾n víi mäi pha cña qu¸ tr×nh ®ã.NÕu qu¸ tr×nh qun lý ®­îc thùc hiÖn trªn c tÇm vi m" vµ vÜ m" th× kiÓm tra,kiÓm so¸t còng g¾n víi mçi ph¹m vi ®ã.Tuy nhiªn víi ý niÖm kiÓm so¸t lµ viÖc xem xÐt n¾m lÊy vµ ®iÒu hµnh ®èi t­îng qun lý th× kiÓm so¸t th­êng tån t¹i phæ biÕn hn ë tÇm vi m".Trong khi ®ã kiÓm tra th­êng ®­îc hiÓu lµ viÖc xem xÐt mét vÊn ®Ò cô thÓ theo thø bËc(tõ trªn xuèng d­íi).Víi quan niÖm ®ã kiÓm tra ®­îc tån t¹i phæ biÕn hn ë tÇm vÜ m".Trë l¹i víi ®Ò tµi lµ viÖc kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay ta lÇn l­ît lµm râ nh÷ng c së lÝ luËn cña nã b"ng c¸ch tr lêi c¸c c©u hái.C©u hái ®Çu tiªn lµ t¹i sao cÇn kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay?Víi bÊt cø mét quèc gia nµo th× viÖc kiÓm tra,kiÓm so¸t mäi thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ còng hÕt søc quan träng.Trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam - mét n­íc ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ phæ biÕn lµ sn xuÊt nhá th× nhiÖm vô nµy cµng cã ý nghÜa cÊp thiÕt vµ l©u dµi.V× theo Lªnin "sn xuÊt nhá hµng ngµy,hµng giê ®Î ra chñ nghÜa t­ bn vµ giai cÊp t­ sn trªn qui m" lín.Sn xuÊt nhá trong chñ nghÜa t­ bn hay trong chñ nghÜa x· héi ®Òu cã lu"n t×m c¸ch trèn tr¸nh sù kiÓm so¸t cña nhµ n­íc".§Ó ®m bo nÒn kinh tÕ lu"n theo ®óng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa th× sù ®a d¹ng cña c¸c h×nh thøc së h÷u dÉn ®Õn sù ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®ßi hái phi cã c¸c biÖn ph¸p vµ c"ng cô kiÓm so¸t tµi chÝnh chÆt chÏ ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®i theo ®óng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa.C©u hái thø hai lµ viÖc kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp bÞ chi phèi bëi nh÷ng nh©n tè nµo?Nh©n tè ®Çu tiªn lµ ph©n cÊp qun lÝ chi phèi c¸ch thøc kiÓm tra,kiÓm so¸t.XÐt ë tÇm vÜ m",nhµ n­íc lµ chñ thÓ kiÓm tra,kiÓm so¸t trùc tiÕp víi c¸c doanh nghiÖp sö dông vèn vµ kinh phÝ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc; lµ chñ thÓ kiÓm tra,kiÓm so¸t gi¸n tiÕp ®èi víi mäi doanh nghiÖp kh¸c ho¹t ®éng b"ng ng©n s¸ch riªng cña m×nh.XÐt ë tÇm vi m",kiÓm tra,kiÓm so¸t diÔn ra ë nh÷ng doanh nghiÖp.Nh÷ng doanh nghiÖp nµy mét mÆt chÞu sù kiÓm tra trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cña nhµ n­íc mÆt kh¸c phi tiÕn hµnh kiÓm tra,kiÓm so¸t bn th©n doanh nghiÖp m×nh.Nh©n tè thø hai lµ h×nh thøc së h÷u chi phèi chñ thÓ kiÓm tra kiÓm so¸t.Chñ thÓ kiÓm tra cã thÓ kh¸c nhau víi c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u t­ nh©n.Nh©n tè thø ba lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng chi phèi h­íng kiÓm tra,kiÓm so¸t.§èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh môc tiªu lµ lîi nhuËn th× kiÓm tra,kiÓm so¸t h­íng tíi viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu sö dông vèn,lao ®éng,tµi nguyªn.Ngoµi ra cßn nhiÒu nh©n tè chi phèi n÷a nh­ng ta chØ xem xÐt nh÷ng nh©n tè chÝnh trªn. Nh­ vËy cã thÓ nãi kiÓm to¸n ®éc lËp võa lµ mét doanh nghiÖp võa cã vai trß kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay.VÊn ®Ò nµy sÏ ®­îc lµm râ hn trong nh÷ng phÇn sau cña bµi. II. Vai trß cña kiÓm to¸n ®éc lËp trong viÖc kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay: 1.ViÖc kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ®ang cã sù ®æi míi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: Theo luËt doanh nghiÖp ViÖt Nam "doanh nghiÖp lµ tæ chøc kinh tÕ ®­îc thµnh lËp nh"m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh,nghÜa lµ thùc hiÖn mét sè hoÆc tÊt c c¸c c"ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t­ tõ sn xuÊt ®Õn tiªu thô sn phÈm vµ thùc hiÖn dÞch vô trªn thÞ tr­êng nh"m môc ®Ých sinh lêi".Doanh nghiÖp ë ViÖt Nam cã thÓ ph©n lo¹i theo c¸c tiªu thøc nhÊt ®Þnh.C¨n cø vµo ph¹m vi tr¸ch nhiÖm tµi sn cña doanh nghiÖp víi kÕt qu kinh doanh cã thÓ chia doanh nghiÖp thµnh doanh nghiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ doanh nghiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm v" h¹n.C¨n cø vµo h×nh thøc së h÷u tµi sn cña doanh nghiÖp cã thÓ chia thµnh doanh nghiÖp nhµ n­íc,doanh nghiÖp t­ nh©n,c"ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n,c"ng ty cæ phÇn,c"ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi...C¨n cø vµo qui m" cã thÓ chia thµnh doanh nghiÖp lín,doanh nghiÖp võa vµ nhá.Nh­ vËy lµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ë ViÖt Nam rÊt ®a d¹ng ®ßi hái mét sù qun lý khoa häc,hÖ thèng ®Ó ®­a tÊt c c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy ®i theo ®óng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. KiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ®­îc quan t©m ngay tõ thêi kú b¾t ®Çu x©y dùng ®Êt n­íc.Trong thêi kú c chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung,c"ng t¸c kiÓm tra,bé m¸y kiÓm tra còng ®­îc tæ chøc phï hîp víi nh÷ng qui chÕ ®ã: Nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ ng­êi qun lý vÜ m" ®ång thêi lµ ng­êi së h÷u n¾m trong tay toµn bé c"ng t¸c kiÓm tra nãi chung,kiÓm so¸t néi bé ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu th"ng qua tù kiÓm tra cña kÕ to¸n.KiÓm tra cña Nhµ n­íc chñ yÕu thùc hiÖn th"ng qua xÐt duyÖt hoµn thµnh kÕ ho¹ch,xÐt duyÖt quyÕt to¸n vµ thanh tra theo vô viÖc.Tõ khi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ theo c chÕ thÞ tr­êng viÖc kiÓm tra,kiÓm so¸t doanh nghiÖp ®· cã nhiÒu thay ®æi.NÕu nh­ tr­íc ®©y doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo kÕ ho¹ch,ph¸p lÖnh th× hiÖn nay c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp bÞ chi phèi bëi c¸c qui luËt cung cÇu,do ®ã hiÖn nay viÖc kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp lµ h­íng tíi viÖc doanh nghiÖp cã chÊp hµnh ph¸p luËt trong ho¹t ®éng sn xuÊt kinh doanh còng nh­ c¸c ph¸p luËt vÒ qun lý,vÒ thuÕ...do Nhµ n­íc qui ®Þnh hay kh"ng.Tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc tr­íc ®©y kiÓm tra,kiÓm so¸t doanh nghiÖp lµ kiÓm tra,kiÓm so¸t trùc tiÕp vµ th­êng xuyªn,toµn diÖn th× hiÖn nay ph­ng ph¸p ®ã trë thµnh sù phiÒn hµ cho doanh nghiÖp.Râ rµng ®æi míi c"ng t¸c kiÓm tra,kiÓm so¸t lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan vµ cÇn thiÕt nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ phi ®æi míi nh­ thÕ nµo? Ph­ng ch©m nhÊt qu¸n trong ®æi míi c"ng t¸c kiÓm tra,kiÓm so¸t doanh nghiÖp lµ ®m bo mét hµnh lang ph¸p lý cho sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp bo vÖ lîi Ých cña Nhµ n­íc vµ x· héi.§ång thêi ®æi míi c"ng t¸c kiÓm tra,kiÓm so¸t còng phi gim thiÓu sù phiÒn hµ cho c¸c doanh nghiÖp bÞ kiÓm tra,kiÓm so¸t,kh"ng lµm nh h­ëng tíi ho¹t ®éng sn xuÊt kinh doanh b×nh th­êng ®óng ph¸p luËt cña doanh nghiÖp ®ã.BÊt k× doanh nghiÖp nµo trong c chÕ thÞ tr­êng ®Òu cã tÝnh ®éc lËp trong ho¹t ®éng sn xuÊt kinh doanh.TÝnh ®éc lËp ë ®©y kh"ng chØ thÓ hiÖn quyÒn mµ cßn lµ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp trong viÖc thùc hiÖn ho¹t ®éng sn xuÊt kinh doanh mµ ph¸p luËt kh"ng cÊm vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ ho¹t ®éng cña m×nh.Do ®ã ®Ó gim thiÓu rñi ro th"ng tin,rñi ro ph¸p lý th× tÊt yÕu doanh nghiÖp phi tù hoµn thiÖn ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm tra,kiÓm so¸t néi bé.MÆt kh¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c chÕ thÞ tr­êng phi chÞu c chÕ gi¸m s¸t,kiÓm tra cña mét chñ thÓ ®Æc biÖt lµ nhµ n­íc vµ nhiÒu ®èi t­îng kh¸c n÷a nh­ ng©n hµng,®èi t¸c,kh¸ch hµng,chñ nî,ng­êi lao ®éng...vµ cña bn th©n c¸c doanh nghiÖp.Trong cuèn s¸ch Lªnin bµn vÒ kiÓm kª,kiÓm so¸t cã cho r"ng trong thêi kú míi cÇn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp "cø bu"n b¸n ®i,cø lµm giµu ®i nh­ng phi trung thùc,phi nép nh÷ng b¸o c¸o x¸c thùc vµ chÝnh x¸c...kh"ng ®­îc phÐp cã sù vi ph¹m nµo c¸c ®¹o luËt". Tãm l¹i trong c chÕ míi cÇn kiÓm tra tÝnh tin cËy trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh mµ c¸c doanh nghiÖp lËp.Mét nhu cÇu míi xuÊt hiÖn lµ cÇn h×nh thµnh mét tæ chøc cã ®ñ tÝnh ®éc lËp,kh¸ch quan ®Ó thùc hiÖn c"ng t¸c kiÓm tra sau ®ã cung cÊp sù ®m bo vÒ tÝnh tin cËy cña c¸c b¸o c¸o do doanh nghiÖp ®­a ra cho Nhµ n­íc,cho c¸c bªn quan t©m vµ bn th©n c¸c doanh nghiÖp.KiÓm to¸n ®éc lËp ra ®êi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nµy. 2.Vai trß cña kiÓm to¸n ®éc lËp trong viÖc kiÓm tra,kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay: 2.1.Sù h×nh thµnh cña kiÓm to¸n ®éc lËp ë ViÖt Nam lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt kh¸ch quan: ViÖt Nam,kiÓm to¸n mµ ®Æc biÖt lµ kiÓm to¸n ®éc lËp xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cïng sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,ngµy cµng cã vai trß vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n.Cã nhiÒu ng­êi cho r"ng kiÓm to¸n ë n­íc ta xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ph¸p lý b¾t buéc chø kh"ng phi tÊt yÕu lµ sn phÈm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.Trong luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam qui ®Þnh " B¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi phi ®­îc mét tæ chøc kiÓm to¸n hîp ph¸p ë ViÖt Nam kiÓm tra,x¸c nhËn tr­íc khi nép cho SCCI( bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ )vµ c quan thuÕ".Theo th"ng t­ sè 73TC/TCDN ngµy 12/11/1996 b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp phi ®­îc kiÓm to¸n ®éc lËp hoÆc kiÓm to¸n néi bé x¸c nhËn tr­íc khi c"ng bè.HoÆc theo qui ®Þnh cña uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc th× b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®¨ng kÝ t¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n phi ®­îc kiÓm to¸n x¸c nhËn.§èi víi doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸,b¸n,kho¸n,cho thuª còng phi cã kiÓm to¸n x¸c nhËn b¸o c¸o tµi chÝnh. C¸c ph¸p lý yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp phi ®­îc kiÓm to¸n ®· dÉn ®Õn sù hiÓu lÇm r"ng c së ra ®êi hoÆc sù cÇn thiÕt cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n trong nÒn kinh tÕ lµ do c¸c qui ®Þnh ph¸p lý.Trªn thÕ giíi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn,còng nhiÒu ng­êi cho r"ng kiÓm to¸n tån t¹i lµ do chÝnh c¸c qui ®Þnh ph¸p lý b¾t buéc.Nh­ng nhiÒu c"ng tr×nh nghiªn cøu,kho s¸t thùc tÕ cho thÊy kiÓm to¸n tån t¹i ®éc lËp vµ cã tr­íc khi c¸c qui ®Þnh ph¸p lý yªu cÇu c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp phi ®­îc kiÓm to¸n x¸c nhËn.N­íc Mü ho¹t ®éng kiÓm to¸n cã tr­íc khi c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ra ®êi.Nh­ vËy nhu cÇu vÒ kiÓm to¸n do thÞ tr­êng t¹o ra. C¸c nghiªn cøu cho thÊy r"ng nhu cÇu kiÓm to¸n xuÊt hiÖn khi cã sù t¸ch biÖt gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn qun lý,quyÒn khai th¸c kinh doanh c¸c tµi sn,tiÒn vèn tõ h×nh thøc nh÷ng h×nh thøc ®n gin khi c¸c th­ng gia ®­a c¸c tµi sn cña m×nh cho ng­êi kh¸c qun lý kinh doanh cho ®Õn c¸c h×nh thøc phøc t¹p,hoµn thiÖn hn lµ h×nh th¸i c¸c c"ng ty cæ phÇn-trong ®ã c¸c cæ ®"ng kh"ng trùc tiÕp qun lý ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña c"ng ty mµ do mét nhãm c¸c qun lý ®¹i diÖn thùc hiÖn chøc n¨ng qun lý kinh doanh.Khi ®ã ng­êi chñ së h÷u cã nh÷ng nghi ng¹i vÒ viÖc c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh do ng­êi qun lý lËp kh"ng phn ¸nh trung thùc vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu kinh doanh hoÆc Ýt ra thiÕu tÝnh kh¸ch quan.Trong thùc tÕ hÇu nh­ kh"ng phi mäi chñ së h÷u,cæ ®"ng cã ®iÒu kiÖn vµ kh n¨ng so¸t xÐt c¸c sæ s¸ch kÕ to¸n vµ b¸o c¸o tµi chÝnh cña c"ng ty.Khi ®ã c¸c chñ së h­u cÇn c¸c gii ph¸p ®Ó cã c së tin t­ëng c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh do nhµ qun lý lËp ra lµ phï hîp víi nguyªn t¾c kÕ to¸n chung vµ bo vÖ quyÒn lîi cña ng­êi qun lý.KiÓm to¸n ®éc lËp ra ®êi còng nh­ mét gii ph¸p ®m bo cho ng­êi së h÷u vÒ sù tin cËy cña nh÷ng th"ng tin do nhµ qun lý cung cÊp. KiÓm to¸n ®éc lËp h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë miÒn nam ViÖt Nam tõ tr­íc n¨m 1976 cã v¨n phßng cña c¸c c"ng ty hµng ®Çu thÕ giíi nh­ Arthur Andersen,SGV...Sau khi ®Êt n­íc thèng nhÊt ho¹t ®éng cña nh÷ng v¨n phßng nµy kh"ng cßn phï hîp trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung lóc bÊy giê.ViÖc kiÓm tra th"ng tin thêi k× nµy mang tÝnh tu©n thñ lµ chñ yÕu.C¸c th"ng tin nµy lµ c së ®¸nh gi¸ møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch vµ x©y dùng kÕ ho¹ch cho giai ®o¹n tiÕp theo.MÆt kh¸c trong giai ®o¹n nµy kh"ng mét tæ chøc kinh tÕ nµo ®­îc xem lµ ®éc lËp ®Ó thùc hiÖn ®Çy ®ñ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n.V× vËy thêi k× nµy kh"ng xuÊt hiÖn nhu cÇu kiÓm to¸n. Sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®a d¹ng ®· ®­îc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn m¹nh cã ý nghÜa quan träng trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.§ång thêi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc chuyÓn sang h¹ch to¸n kinh doanh ®éc lËp.Víi sù chuyÓn ®æi nµy ®· xuÊt hiÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh kiÓm to¸n ®éc lËp.XÐt vÒ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan,do cã sù ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam tÊt yÕu ph¸t sinh nhu cÇu vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n còng nh­ nhu cÇu t­ vÊn cña c¸c c"ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi.§©ylµ th"ng lÖ vµ yªu cÇu cña c"ng ty mÑ.VÒ phÝa Nhµ n­íc còng cÇn phi cã th"ng tin ®¸ng tin cËy ®Ó ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ®Çu t­ còng nh­ thùc hiÖn chøc n¨ng qun lý nhµ n­íc trong khi kh"ng thÓ ¸p dông h×nh thøc duyÖt quyÕt to¸n nh­ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc.XÐt vÒ ®iÒu kiÖn chñ quan,khi tÝnh chñ ®éng kinh doanh trong cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc ph¸t huy c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®éc lËp theo ®ã c¸c yªu cÇu th"ng tin kÕ to¸n trung thùc vµ ®¸ng tin cËy lµ hÕt søc quan träng.C¸c th"ng tin nµy kh"ng chØ phôc cô cho mét ®èi t­îng nhµ n­íc mµ cßn phôc vô cho nhiÒu ®èi t­îng kh¸c nh­ ng©n hµng víi t­ c¸ch ng­êi cho vay,®èi t¸c kinh doanh,kh¸ch hµng,chñ nî ...còng nh­ chÝnh nhu cÇu qun lý cña doanh nghiÖp. Tõ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan trªn,ngµy 13/5/1991 theo giÊy phÐp sè 957/PPLT cña thñ t­íng chÝnh phñ,bé tµi chÝnh ®· ký quyÕt ®Þnh thµnh lËp hai c"ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®Çu tiªn thuéc së h÷u nhµ n­íc cã tªn giao dÞch lµ Vaco vµ ASC(nay ®æi thµnh AASC).TiÕp ®ã hµng lo¹t c¸c c"ng ty kiÓm to¸n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®· ra ®êi.Ta cã thÓ kÕt luËn r"ng kiÓm to¸n ®éc lËp xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. 2.2.Vai trß cña kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qun lý cña nhµ n­íc: Mét c©u hái ®Æt ra lµ vËy kiÓm to¸n ®éc lËp cã vai trß g× trong viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay?KiÓm to¸n ®éc lËp chÝnh lµ mét c"ng cô kiÓm tra,kiÓm so¸t trùc tiÕp cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp sö dông vèn n­íc ngoµi;c"ng cô kiÓm tra,kiÓm so¸t gi¸n tiÕp cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp sö dông vèn vµ kinh phÝ lÊy tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc.V× kÕt qu kiÓm to¸n c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã tÝnh ph¸p lý cao vµ ®­îc sö dông ®Ó nép cho c¸c c quan chøc n¨ng nhµ n­íc, trong khi kÕt qu cña kiÓm to¸n c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cña kiÓm to¸n ®éc lËp chØ lµ tµi liÖu tham kho nh"m gim bít c"ng viÖc cho kiÓm to¸n nhµ n­íc.Ngoµi ra kiÓm to¸n ®éc lËp lµ c"ng cô kiÓm tra,kiÓm so¸t trùc tiÕp cña doanh nghiÖp víi ho¹t ®éng cña bn th©n doanh nghiÖp ®ã,c"ng cô gi¸n tiÕp cña nh÷ng tæ chøc,c¸ nh©n sö dông kÕt qu ®ã ®Ó ra quyÕt ®Þnh kinh doanh cña m×nh.§Ó lµm râ hn vai trß nµy cña kiÓm to¸n ®éc lËp ta xem xÐt tíi vai trß cña kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qun lý cña nhµ n­íc.Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c chÕ thÞ tr­êng cã sù qun lý cña nhµ n­íc,th"ng tin tµi chÝnh cña doanh nghiÖp kh"ng chØ ®Ó b¸o c¸o cho c quan qun lý nhµ n­íc ®Ó tæng hîp,®¸nh gi¸ còng nh­ kiÓm tra vµ xÐt duyÖt mµ nay c¸c th"ng tin nµy cÇn cho nh÷ng ng­êi ®äc,nh÷ng ®èi t­îng quan t©m,khai th¸c sö dông cho c¸c quy ®Þnh kinh tÕ: + Nh÷ng ng­êi cho vay cÇn th"ng tin tµi chÝnh ®¸ng tin cËy vÒ doanh nghiÖp ®Ó ra quyÕt ®Þnh cho vay. + C quan qun lý nhµ n­íc còng cÇn sù ®m bo ch¾c ch¾n kÕt qu ho¹t ®éng do c¸c doanh nghiÖp chÞu thuÕ kª khai lµ ®óng ®¾n ®Ó lµm c së tÝnh thuÕ vµ ®Þnh gi¸ kÕt qu ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp. + C¸c nhµ ®Çu t­ cÇn th"ng tin vÒ doanh nghiÖp tiÒm n¨ng ®Ó cho nh÷ng quy ®Þnh tèt nhÊt. + ThÞ tr­êng vèn cÇn th"ng tin chÝnh x¸c do c¸c c"ng ty ®¨ng kÝ trªn së giao dÞch chøng kho¸n cung cÊp vµ coi ®ã lµ ®iÒu kiÖn c bn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng.V× t×nh h×nh tµi chÝnh cña c"ng ty chÝnh lµ c së ®Ó ®Þnh gi¸ cæ phiÕu. Tuy tõ nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau nh­ng mäi tæ chøc,c¸ nh©n ®Òu muèn cã th"ng tin cã ®é chÝnh x¸c cao,tin cËy vµ trung thùc.Tuy nhiªn trong nÒn kinh tÕ th"ng tin c¸c doanh nghiÖp cã chÝnh s¸ch vµ môc tiªu kinh doanh kh¸c nhau.C¸c th"ng tin tµi chÝnh mµ hä lËp nªn nh"m phôc vô cho môc ®Ých ®ã vµ do vËy cã thÓ nh÷ng th"ng tin nµy sÏ kh"ng phn ¸nh ®óng t×nh h×nh tµi chÝnh trong doanh nghiÖp.MÆt kh¸c cã