Khóa luận Hiệu quả kinh tế sản xuất hồ tiêu xã Gio an, huyện Gio linh, tỉnh Quảng trị

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN ------ KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC U HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT HỒ TIÊU XÃ GIO AN, HUYỆN GIO LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ TRẦN THỊ THU TRANG Huế, tháng 05 năm 2016 Đạ i h ọc K inh tế Hu ế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính Lời Cảm Ơn Để thực hiện và hoàn thành tốt đề tài khóa luận tốt nghiệp này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ và dạy bảo của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu trường Đại học Kinh Tế - Đại Học Huế, ban chủ nhiệm khoa Kinh Tế và Phát Triển đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập cũng như hoàn thành luận văn này. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS Bùi Đức Tính, trưởng khoa Kinh Tế và Phát Triển đã tận tình chu đáo hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành tốt khoá luận tốt nghiệp này. Tôi xin chân thành cảm ơn đến UBND xã Gio An, phòng Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn, phòng thống kê huyện Gio Linh cùng đoàn thể các hộ gia đình ở xã Gio An đã tạo điều kiện thuận lợi và cung cấp số liệu cần thiết. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài khoá luận tốt nghiệp này. Do hạn chế về thời gian cũng như khả năng của bản thân nên khoá luận này không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong sự thông cảm và đóng góp ý kiến của thầy, cô và các bạn sinh viên để khoá luận này được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn. Huế, tháng 5 năm 2016 Sinh viên thực hiện Trần Thị Thu Trang SVTH: Trần Thị Thu Trang i Đạ i h ọc K inh tế H uế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................i MỤC LỤC ..................................................................................................................... ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU ........................................................... v DANH MỤC SƠ ĐỒ ....................................................................................................vi DANH MỤC BẢNG ................................................................................................... vii ĐƠN VỊ QUY ĐỔI .................................................................................................... viii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ..........................................................................................ix PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................ 1 1. Lí do nghiên cứu đề tài: .......................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu đề tài .................................................................................................... 2 2.1. Mục đích tổng quát .............................................................................................................. 2 2.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................................................... 2 3. Phương pháp nghiên cứu. ....................................................................................................... 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 4 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ........................................................................ 5 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT HỒ TIÊU .... 5 1.1. Lý luận cơ bản về cây hồ tiêu .............................................................................................. 5 1.1.1. Nguồn gốc, xuất xứ của cây hồ tiêu ................................................................................. 5 1.1.2. Vai trò, giá trị của hồ tiêu ................................................................................................ 6 1.2. Lý luận cơ bản về hiệu quả kinh tế sản xuất hồ tiêu............................................................ 7 1.2.1. Khái niệm về hiệu quả kinh tế ......................................................................................... 7 1.2.2. Ý nghĩa của hiệu quả kinh tế ........................................................................................... 9 1.2.3. Các phương pháp xác định hiệu quả kinh tế ..................................................................... 9 1.2.4. Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế của sản xuất rau ....................................................... 10 1.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả sản xuất hồ tiêu .................................... 13 1.2.5.1. Các yếu tố tự nhiên .................................................................................................... 13 1.2.5.2. Các yếu tố sinh học .................................................................................................... 15 1.2.5.3. Các yếu tố kinh tế - xã hội ......................................................................................... 15 1.2.5.4. Các nhân tố kỹ thuật .................................................................................................. 17 2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ hồ tiêu ............................................................................... 18 SVTH: Trần Thị Thu Trang ii Đạ i h ọc K inh tế H uế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính 2.1.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ tiêu trên thế giới: ........................................................... 18 2.1.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ hồ tiêu tại Việt Nam ....................................................... 20 2.1.3. Tình hình sản xuất hồ tiêu trên địa bàn tỉnh Quảng Trị .................................................. 21 2.1.4. Tình hình sản xuất hồ tiêu ở xã Gio An.......................................................................... 23 2.2. Tình hình cơ bản của địa bàn nghiên cứu .......................................................................... 23 2.2.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................................................... 23 2.2.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................................................. 23 2.1.1.2. Địa hình, đất đai ......................................................................................................... 24 2.1.1.3. Đặc điểm khí hậu ....................................................................................................... 24 2.1.1.4. Nguồn nước, thủy văn ............................................................................................... 24 2.2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................................................... 25 2.2.2.1. Tình hình dân số và lao động .................................................................................... 25 2.2.2.2. Tình hình phát triển kinh tế – xã hội của xã ............................................................. 26 2.2.2.3. Cơ sở hạ tầng .............................................................................................................. 27 2.2.2.4. Thực trạng sản xuất hồ tiêu của xã ........................................................................... 28 2.2.3. Đánh giá chung về địa bàn nghiên cứu ........................................................................... 28 2.2.3.1. Thuận lợi .................................................................................................................... 28 2.2.3.2. Khó khăn .................................................................................................................... 29 2.3. Tình hình sản xuất hồ tiêu của các hộ điều tra .................................................................. 29 2.3.1. Tình hình nhân khẩu và lao động ................................................................................... 30 2.3.2. Tình hình sử dụng đất đai của hộ ................................................................................... 31 2.3.3. Tình hình trang bị tư liệu phục vụ sản xuất .................................................................... 32 2.4. Phân tích kết quả và hiệu quả sản xuất hồ tiêu của các hộ điều tra ................................... 33 2.4.1. Chi phí sản xuất ............................................................................................................. 33 2.4.1.1. Chi phí cho thời kỳ KTCB ........................................................................................ 34 2.4.1.2 Chi phí cho thời kỳ kinh doanh.37 2.4.2. Kết quả và hiệu quả của các hộ điều tra..39 2.5. Nhân tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả sản xuất hồ tiêu của các hộ điều tra ............ 45 2.6. Phân tích mức độ ảnh hưởng của các yếu tố gây khó khăn, hạn chế trong quá trình sản xuất hồ tiêu ............................................................................................................................... 47 2.7. Thị trường đầu ra cho sản phẩm ........................................................................................ 49 SVTH: Trần Thị Thu Trang iii Đạ i h ọc K inh tế H uế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính 2.7.1. Chế biến tiêu đen theo quy mô nông hộ ......................................................................... 49 2.7.2. Kênh tiêu thụ sản phẩm hồ tiêu ...................................................................................... 49 2.8. Phân tích swot đối với kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất hồ tiêu ................................. 51 2.8.1. Những điểm mạnh (Strengths) ....................................................................................... 51 2.8.2. Những điểm yếu (Weaknesses) ...................................................................................... 51 2.8.3. Những cơ hội (Opportunitie ) ......................................................................................... 52 2.8.4. Những thách thức (Threats) ............................................................................................ 52 CHƯƠNG III: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT HỒ TIÊU Ở XÃ GIO AN ............................................................................... 53 3.1. Định hướng phát triển sản xuất hồ tiêu ở xã gio an ........................................................... 53 3.2. Một số giải pháp cụ thể...................................................................................................... 54 3.2.1. Giải pháp về giống. ......................................................................................................... 54 3.2.2. Giải pháp về đất đai ........................................................................................................ 54 3.2.3. Giải pháp về cơ sở hạ tầng ............................................................................................. 55 3.2.4. Giải pháp về khoa học kỹ thuật ...................................................................................... 55 3.2.5. Giải pháp về thị trường tiêu thụ ...................................................................................... 55 3.2.6. Giải pháp về vốn ............................................................................................................. 56 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................. 58 1. Kết luận ................................................................................................................................ 58 2. Kiến nghị .............................................................................................................................. 59 2.1. Đối với nhà nước ............................................................................................................... 59 2.2. Đối với chính quyền địa phương ....................................................................................... 60 2.3. Đối với người trồng hồ tiêu ............................................................................................... 60 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 61 PHỤ LỤC SVTH: Trần Thị Thu Trang iv Đạ i h ọc K inh tế H uế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU BVTV Bảo vệ thực vật CLĐ Công lao động ĐVT Đơn vị tính TLSX Tư liệu sản xuất LĐ Lao động KHKT Khoa học kỹ thuật GTVT Giao thông vận tải NN & PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn KTCB Kiến thiết cơ bản EU Liên minh châu Âu hay Liên hiệp châu Âu (tiếng Anh: European Union) UBND Uỷ ban nhân dân CP Chi phí CPLĐGĐ Chi phí lao động gia đình BQ Bình quân SVTH: Trần Thị Thu Trang v Đạ i h ọc K inh tế H uế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1: Quy trình chế biến hạt tiêu đen theo quy mô nông hộ .................................... 49 Sơ đồ 2: Kênh tiêu thụ sản phẩm ................................................................................... 50 SVTH: Trần Thị Thu Trang vi Đạ i h ọc K inh tế H uế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính DANH MỤC BẢNG Bảng 1: Địa điểm và số lượng các hộ được điều tra ....................................................... 3 Bảng 2: Tình hình sản xuất hồ tiêu của các nước thế giới qua 2 năm 2013- 2014 ....... 18 Bảng 3: Tiêu thụ tiêu thế giới giai đoạn 1995-2014, đơn vị: 1.000 tấn ........................ 19 Bảng 4: Diện tích, năng suất, sản lượng hồ tiêu của cả nước năm 2007- 2014 ............ 20 Bảng 5: Tình hình sản xuất hồ tiêu của tỉnh Quảng Trị qua 3 năm 2009- 2011 ........... 22 Bảng 6: Quy mô, cơ cấu diện tích đất trồng hồ tiêu ở Quảng Trị qua 3 năm ............... 22 Bảng 7: Tình hình nhân khẩu, lao động của xã Gio An qua 3 năm 2012 - 2014 .......... 25 Bảng 8: Thực trạng sản xuất hồ tiêu của xã qua 3 năm 2012 – 2014 ............................ 28 Bảng 9: Tình hình nhân khẩu- lao động của các hộ điều tra năm 2015 ........................ 30 Bảng 10: Tình hình sử dụng đất đai của các hộ năm 2015 ........................................... 31 Bảng 11: Tình hình trang bị TLSX của hộ (BQ/hộ) ...................................................... 32 Bảng 12: Chi phí hồ tiêu thời kỳ kiến thiết cơ bản ( Tính bình quân sào) ................... 35 Bảng 13: Chi phí hồ tiêu thời kỳ kinh doanh ( tính bình quân sào) .............................. 37 Bảng 14: Năng suất, sản lượng, giá bán và doanh thu bình quân trên 1 sào hồ tiêu của các hộ điều tra qua 3 năm 2012- 2014 ........................................................................... 39 Bảng 15: Kết quả và hiệu quả sản xuất hồ tiêu của các hộ .......................................... 41 Bảng 16: Kết quả và hiệu quả sản xuất hồ tiêu của các hộ ........................................... 44 Bảng 17: Ảnh hưởng của quy mô đất đai đến kết quả và hiệu quả sản xuất hồ tiêu của các hộ điều tra năm 2016 ............................................................................................... 46 Bảng 18: Thống kê mức độ ảnh hưởng của những khó khăn, vướng mắc của các hộ trồng hồ tiêu trên địa bàn xã .......................................................................................... 47 SVTH: Trần Thị Thu Trang vii Đạ i h ọc K inh tế H uế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1 sào = 500 m2 1 tạ = 100 kg SVTH: Trần Thị Thu Trang viii Đạ i h ọc K inh tế H uế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Thông qua thu thập và xử lý số liệu nghiên cứu tại địa phương đã cho thấy những lợi thế về điều kiện sản xuất hồ tiêu của xã Gio An, đồng thời cho thấy được năng suất, sản lượng và diện tích trồng cây hồ tiêu của các hộ tăng lên và ngày càng được đầu tư phát triển. Hiệu quả và kết quả sản xuất hồ tiêu có tính khả quan, thu nhập lợi nhuân cao. Năng suất của hồ tiêu của các hộ điều tra ở xã chịu tác động của nhiều nhân tố, trong đó chủ yếu là công lao động và kinh nghiệm của người dân, tiếp đến là chi phí giống và phân bón cũng ảnh hưởng đến hiệu quả và kết quả kinh tế của sản xuất hồ tiêu. Kết quả và hiệu quả sản xuất hồ tiêu chịu ảnh hưởng bởi các nhân tố như: quy mô đất đai, mức độ đầu tư, trình độ kinh nghiệm sản xuất hồ tiêu của người dân vvVì vậy cần chú trọng và quan tâm đến các yếu tố này để có mức độ đầu tư hợp lý để sản xuất đạt năng suất cao hơn. Ngoài ra vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, khó khăn mà nguyên nhân có thể từ nguyên nhân chủ quan hoặc nguyên nhân khách quan.Quy mô còn nhỏ hẹp, người dân trồng hồ tiêu không chủ động được trong công tác chăm sóc dịch bệnh khi thời tiết thay đổi. Người dân chủ yếu sản xuất dựa vào kinh nghiệm, kiến thức về kỹ thuật còn hạn chế. Thị trường tiêu thụ chưa ổn định, chưa xây dựng được thương hiệu, người dân thiếu thông tin về giá cả hồ tiêu trên thị trường, nhu cầu thị trường đó là những gì mà người dân còn thiếu rất nhiều do đó ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả sản xuất hồ tiêu của xã. Hơn nữa người dân chưa mạnh dạn đầu tư cho sản xuất hồ tiêu do tâm lý sợ rủi ro bởi vốn cao và khó phòng ngừa do đó khó cho định hướng phát triển mở rộng. SVTH: Trần Thị Thu Trang ix Đạ i h ọc K in tế H uế Khoá luận tốt nghiệp GVHD: PGS. TS. Bùi Đức Tính PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do nghiên cứu đề tài: Phát triển sản xuất, đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng nồn sản là một chủ trương kinh tế lớn của Đảng và Nhà nước ta trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nó không những góp phần quan trọng trong việc đảm bảo nhu cầu tiêu dùng trong nước, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, giải quyết công ăn việc làm cho người lao động đồng thời đẩy mạnh nguồn thu ngoại tệ, tích lũy vốn cho công nghiệp hóa đất nước. Việt Nam đã trở thành nhà sản xuất và xuất khẩu chính một số loại nông sản như gạo, cà phê, cao su, hạt tiêu, hạt điều. Xuất khẩu nông sản được xác định là một trong những tiềm năng và thế mạnh giúp phát triển nền nông nghiệp nước ta với nhiều mặt hàng nông sản điển hình. Trong đó xuất khẩu hồ tiêu của nước ta luôn chiếm vị trí quan trọng, tiếp tục giữ vững kỷ lục là quốc gia sản xuất và xuất khẩu hồ tiêu số một trên thế giới 14 năm liền, với sản lượng chiếm trên 30% và số lượng xuất khẩu chiếm 50% thị trường thế giới, có mặt tại gần 100 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Ngành hồ tiêu đã có những bước tiến dài trong việc đóng góp vào tăng trưởng kinh tế quốc gia, giúp tăng thu nhập cho người dân nông thôn, nhất là người dân ở khu vực khó khăn. Gio An là một xã thuộc huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị có lợi thế phát triển nhiều loại cây công nghiệp dài ngày, trong đó cây hồ tiêu là một loại cây chiếm diện tích khá lớn ở xã, có vai trò then chốt trong sợ phát triển kinh tế xã hội của xã. Việc trồng loại cây này đã giải quyết một số đông lực lượng lao động nông nhàn trên địa bàn xã. Nó giúp người dân từ đủ ăn tiến lên làm giàu bền vững trên vùng đất đỏ bazan này. Hồ tiêu ngày càng được trồng nhiều cũng bởi do giá trị mà nó mang lại. Tuy vậy, do tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, xu hướng các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão lụt, hạn hán xảy ra thường xuyên hơn, dẫn đến dịch bệnh gây hại cho hồ tiêu ngày càng nhiều và khó trong công tác quản lí. Hơn nữa việc sử dụng phân bón, hay thuốc BVTV vvcòn chưa được quản lí và sử dụng đúng khoa học, liều lượng. Trước thực tế đó, việc đánh giá hiệu quả cây hồ tiêu là cần thiết. Do vậy, từ những thực tiễn trên, tôi đã chọn đề tài