Luận án Ðầu tư phát triển cảng biển Việt Nam giai đoạn 2005 - 2020

Cảng biển là nguồn tài sản lớn của quốc gia có biểnnhư Việt Nam. Một hệ thống cảng biển hiện ñại, thông suốt là ñộng lực tolớn thúc ñẩy kinh tế xã hội phát triển, bởi vì cảng biển là ñầu mối chuyển tải hàng hoá, là trung tâm dịch vụ hậu cần và là nơi tập trung rất nhiều hoạt ñộng kinh doanh liên quan ñến giao thông vận tải, thương mại, ñầu tư và du lịch. Muốn cảng biển phát triển không thể không ñầu tư. Tuy nhiên lý thuyết ñầu tư phát triển cảng biển ñếnnay còn chưa hoàn thiện. Thực tiễn ñầu tư phát triển cảng biển còn bộc lộ nhiều yếu kém như ñầu tư vào lĩnh vực cảng biển vẫn chủ yếu trông chờ vào ngân sách nhà nước và nguồn vốn ODA mà chưa xác ñịnh rõ nguồn tài chính cho ñầu tư. Việc sử dụng vốn ñầu tư còn chưa hiệu quả vì nhiều nguyên nhân: quy hoạch còn mang tính chủ quan, thiếu cơ sở kinh tế; ñầu tư cảng biển không ñồng bộ giữa năng lực cầu bến với luồng vào cảng, giao thông nối cảng; cơ chế quản lý và sử dụng vốn ñầu tư còn nhiều bất cập dẫn ñến vốn ñầu tư do nhà nước bỏ ra không thu hồi ñược. Thực trạng ñầu tư này ñã tạo nên một hệ thống cảng biển còn lạc hậu so với ñòi hỏi của nền kinh tế, so với các nước có ngành hàng hải phát triển và chưa tương xứng với tiềm năng. Trong xu hướng toàn cầu hoá nền kinh tế hiện nay, hệ thống cảng biển phải ñược mở rộng và phát triển mạnh mẽ nhằm ñáp ứng nhucầu tăng nhanh chóng của lượng hàng hoá xuất nhập khẩu thông qua cảng, nhằm hoàn thành sứ mệnh là ñộng lực phát triển các vùng và ñô thị ven biển, ñộng lực phát triển các ngành kinh tế quốc dân. Chính vì vậy, việc ñưa ra ñịnh hướng và các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường ñầu tư và sử dụng có hiệu quả vốn ñầu tư pháttriển cảng biển Việt Nam là một yêu cầu cần thiết, với mục tiêu nhanh chóng cầnñạt tới là ñưa hệ thống cảng biển Việt Nam lớn mạnh, ñáp ứng ñược nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của ñất nước và ngang tầm với khu vực. Xuất phát từ yêu cầu ñó, tác giả quyết ñịnh lựa chọn vấn ñề: "ðầu tư phát triển cảng biển Việt Nam giai ñoạn 2005 - 2020" làm ñề tài luận án tiến sỹ của mình.

pdf252 trang | Chia sẻ: oanh_nt | Lượt xem: 1562 | Lượt tải: 1download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Ðầu tư phát triển cảng biển Việt Nam giai đoạn 2005 - 2020, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
i B GIÁO DC VÀ ðÀO TO TRƯNG ðI HC KINH T QUC DÂN NguyÔn ThÞ Thu H ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN VIT NAM GIAI ðON 2005 2020 Chuyªn ngnh : Kinh tÕ Ph¸t triÓn (Kinh tÕ ®Çu t−) M sè : 63.31.05.01 M sè NCS : 28.04§T LUN ÁN TIN S KINH T Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS. TS Tõ Quang Ph−¬ng 2. TS. Tèng Quèc §¹t Hà Ni – 2013 ii LI CAM ðOAN Tôi cam ñoan ñây là công trình nghiên cu riêng ca tôi. Các s liu, kt qu nêu trong lun án là trung thc, có ngun gc rõ ràng và chưa tng ñưc ai công b bt kỳ công trình nào khác. Tác gi lun án Nguyn Th Thu Hà iii LI CÁM ƠN Trong quá trình hc tp và thc hin lun án này, tôi ñã nhn ñưc s giúp ñ tn tình ca nhiu t chc và cá nhân. Tôi xin chân thành cm ơn các t chc và cá nhân ñó. Trưc ht tôi xin bày t lòng bit ơn sâu sc ñn PGS.TS. T Quang Phương, TS. Tng Quc ðt ñã trc tip hưng dn và giúp ñ tôi trong sut quá trình hc tp, nghiên cu và hoàn thành lun án này. Tôi xin chân thành cám ơn các nhà khoa hc thuc B môn Cng ðưng thy Trưng ði hc Xây dng; V Kt cu h tng và ñô th B K hoch ðu tư; Cc Hàng hi Vit Nam, V Kt cu h tng giao thông và Vin Khoa hc Công ngh B Giao thông Vn ti ñã giúp ñ tôi v mi mt trong quá trình hc tp, nghiên cu và hoàn thành lun án này. Tôi xin chân thành cám ơn lãnh ño và các cán b Vin Sau ñi hc, Ban Ch nhim Khoa ðu tư Trưng ði hc Kinh t Quc dân ñã hưng dn, to ñiu kin cho tôi hoàn thành lun án này. Tôi xin chân thành cám ơn gia ñình, nhng ngưi thân, bn bè và ñng nghip ñã chia s cùng tôi nhng khó khăn, ñng viên và to mi ñiu kin cho tôi hc tp, nghiên cu và hoàn thành lun án này. Tác gi lun án Nguyn Th Thu Hà iv MC LC LI CAM ðOAN..................................................................................................................i LI CÁM ƠN......................................................................................................................iii MC LC ...........................................................................................................................iv DANH MC CÁC CH VIT TT .................................................................................v DANH MC BNG, BIU ð, SƠ ð ..........................................................................vi LI M ðU.......................................................................................................................1 CHƯƠNG 1. CƠ S LÝ LUN V ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN ................8 1.1. CNG BIN VÀ ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN ........................................8 1.2. NGUN VN ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN...........................................19 1.3. NI DUNG ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN...............................................22 1.4. QUN LÝ HOT ðNG ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN ........................24 1.5. CÁC CH TIÊU ðÁNH GIÁ KT QU VÀ HIU QU ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN ......................................................................................................26 1.6. CÁC NHÂN T NH HƯNG ðN HOT ðNG ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN ...................................................................................................................37 1.7. BÀI HC KINH NGHIM ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN TH GII VÀ KH NĂNG ÁP DNG VIT NAM..................................................................41 Kt lun chương 1..............................................................................................................47 CHƯƠNG 2. THC TRNG ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN VIT NAM GIAI ðON 2005 2011 ...................................................................................................49 2.1. KHÁI QUÁT V H THNG CNG BIN VIT NAM.....................................49 2.2. VN VÀ NGUN VN ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN VIT NAM......53 2.3. THC TRNG ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN VIT NAM ....................60 2.4. THC TRNG QUN LÝ HOT ðNG ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN ...............................................................................................................................91 2.5. ðÁNH GIÁ HOT ðNG ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN VIT NAM GIAI ðON 2005 2011 .............................................................................................102 Kt lun chương 2............................................................................................................144 CHƯƠNG 3. GII PHÁP TĂNG CƯNG ðU TƯ VÀ NÂNG CAO HIU QU ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN VIT NAM .....................................................146 3.1. PHƯƠNG HƯNG VÀ QUAN ðIM ðU TƯ PHÁT TRIN CNG BIN VIT NAM ðN NĂM 2020.......................................................................................146 3.2. GII PHÁP TĂNG CƯNG ðU TƯ VÀ NÂNG CAO HIU QU ðU TƯ PHÁT TRIN H THNG CNG BIN VIT NAM.........................................152 Kt lun chương 3............................................................................................................213 KT LUN.......................................................................................................................215 DANH MC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG B CA TÁC GI.................................217 DANH MC TÀI LIU THAM KHO........................................................................218 PH LC..........................................................................................................................226 v DANH MC CÁC CH VIT TT ADB : Ngân hàng phát trin Châu Á BOT : Xây dng khai thác chuyn giao BT : Xây dng chuyn giao BTO : Xây dng chuyn giao khai thác CPH : C phn hoá CQQL : Cơ quan qun lý DCT : Bn container riêng DN : Doanh nghip ðTPT : ðu tư phát trin FDI : ðu tư trc tip nưc ngoài GDP : Tng sn phm trong nưc GPMB : Gii phóng mt bng GTVT : Giao thông vn ti HTX : Hp tác xã ICD : Cng thông quan ni ña (cng cn) KCHT : Kt cu h tng KCTT : Kt cu thưng tng MUT : Bn container chung NN và PTNT : Nông nghip và phát trin nông thôn NSNN : Ngân sách nhà nưc ODA : H tr phát trin chính thc PMB : Port Management Body SNP : Tng Công ty Tân Cng Sài Gòn TCQT : Trung chuyn quc t TCT : Tng công ty TEU : ðơn v chuyn ñi bng container 20 feet TNHH : Trách nhim hu hn TSCð : Tài sn c ñnh TTQ : Tn thông qua UBND : U ban nhân dân VICT : Cng container quc t ti Vit Nam (Vietnam International container terminals) Vinalines : Tng công ty Hàng hi Vit Nam XNK : Xut nhp khu vi DANH MC BNG, BIU ð, SƠ ð Bng Bng 1.1: Tng hp mô hình và các chc năng qun lý cng ..................................41 Bng 2.1: Vn ñu tư phát trin h thng cng bin Vit Nam giai ñon 2005 2011 (giá hin hành).......................................................................................53 Bng 2.2: Ngun vn ñu tư phát trin cng bin Vit Nam giai ñon 2001 2011 (giá hin hành).......................................................................................54 Bng 2.3: So sánh tng mc ñu tư và kt qu ñu tư phát trin cng bin ca 3 min Bc – Trung – Nam, giai ñon 2005 2011 .................................61 Bng 2.4. So sánh tng mc ñu tư và kt qu ñu tư ca 2 loi cng tng hp container và cng chuyên dng, giai ñon 2005 2011 ........................67 Bng 2.5: T trng các cng chuyên dng có kh năng tip nhn các c tàu khác nhau (năm 2011)....................................................................................68 Bng 2.6: ðu tư nâng cp mt s cng chuyên dng tiêu biu D án ñang trin khai/ ñã cam kt tính ñn ht năm 2011................................................69 Bng 2.7: T trng cng tng hp, container có kh năng tip nhn các c tàu khác nhau (năm 2011)....................................................................................71 Bng 2.8: ðu tư xây dng mt s cng container tiêu biu D án ñang trin khai/ ñã cam kt tính ñn ht năm 2011.........................................................72 Bng 2.9: Các d án ðTPT lung hàng hi ñã cam kt/ ñang trin khai (tính ñn năm 2011)..............................................................................................78 Bng 2.10: Các tuyn ñưng b cn nâng cp hoc trin khai chm .......................80 Bng 2.11: So sánh mc ñu tư thit b ti cng bin ca Tng công ty Hàng hi Vit Nam và cng Thâm Quyn (Trung Quc).....................................83 Bng 2.12: Danh mc các d án công ngh thông tin do Cc Hàng hi Vit Nam làm ch ñu tư .......................................................................................85 Bng 2.13: ðu tư phát trin ngun nhân lc ti Công ty TNHH MTV Cng Hi Phòng, giai ñon 2006 2011................................................................87 Bng 2.14: T trng vn ñu tư phát trin ngun nhân lc trong tng vn ñu tư phát trin cng và vn ti bin...............................................................89 Bng 2.15: Các cơ quan qun lý và khai thác cng bin Vit Nam..........................92 vii Bng 2.16: Quy mô và tc ñ tăng vn ñu tư phát trin h thng cng bin Vit Nam, giai ñon 2005 2011 (giá c ñnh năm 1994)..........................103 Bng 2.17: Tc ñ tăng liên hoàn ca các ngun vn ñu tư phát trin cng bin (giá c ñnh năm 1994)........................................................................103 Bng 2.18: Kt qu ñu tư phát trin cng bin Vit Nam, giai ñon 2005 2011104 Bng 2.19: S phát trin kt cu h tng cng bin Vit Nam và kt qu ñu tư vào h tng cng bin giai ñon 2005 2011 ..........................................104 Bng 2.20: Năng lc tăng thêm qua các năm ca h thng cng bin Vit Nam, giai ñon 2005 2011.................................................................................105 Bng 2.21: T trng các cng có kh năng tip nhn các c tàu khác nhau...........106 Bng 2.22: So sánh gia mc tiêu và thc t ñt ñưc ca hot ñng ñu tư phát trin cng bin Vit Nam, tính ñn cui năm 2011.............................107 Bng 2.23: Sut ñu tư cho 1km dài bn cng ca h thng cng bin Vit Nam, giai ñon 1999 2011..........................................................................108 Bng 2.24: Sut ñu tư ñ to ra năng lc tip nhn thêm 1 triu tn hàng hoá ca h thng cng bin Vit Nam, giai ñon 2006 2011..............................109 Bng 2.25: Kh năng tip nhn hàng hoá trong 1 năm ca 1km bn cng thuc h thng cng bin Vit Nam...................................................................109 Bng 2.26: T l vn ñu tư thc hin tr thành tài sn ca mt s d án cng bin, giai ñon 2005 2012..........................................................................110 Bng 2.27: Chi phí ñu tư ca mt s d án cng bin ..........................................112 Bng 2.28: H s khai thác cng ca h thng cng bin Vit Nam giai ñon 2005 2011 ....114 Bng 2.29: H s khai thác cng bin tính cho tng nhóm cng bin Vit Nam ...115 Bng 2.30: Khi lưng hàng hoá thc t qua cng tăng thêm tính trung bình trên 1 nghìn t ñng vn ñu tư (giá c ñnh 1994), giai ñon 2005 2011.119 Bng 2.31: ðóng góp ca ðTPT cng bin vào gia tăng ñ m ca nn kinh t, giai ñon 2005 2011.................................................................................121 Bng 2.32: So sánh chi phí vn ti ni ña..............................................................122 Bng 2.33: S lao ñng tăng thêm hàng năm nh hot ñng ñu tư phát trin ti cng Hi Phòng, giai ñon 2006 2011 ..............................................125 Bng 2.34: Tc ñ tăng năng sut lao ñng ti cng Hi Phòng, giai ñon 2006 2011....126 viii Bng 2.35: So sánh ch tiêu "Vn ñu tư bình quân 1 lao ñng" và "Năng sut lao ñng" ca các doanh nghip cng so vi c nn kinh t, giai ñon 2005 2011...126 Bng 2.36: Mc ñóng góp ngân sách nhà nưc tăng thêm ca khi cng bin thuc Tng Công ty Hàng hi Vit Nam, giai ñon 2006 2011 .................128 Bng 2.37: Thu xut nhp khu tăng thêm nh ñu tư phát trin cng bin.........129 Bng 2.38: ðóng góp ca ðTPT cng bin vào tăng trưng kinh t Vit Nam, giai ñon 2005 2011.................................................................................131 Bng 2.39: Hiu sut s dng vn ñu tư ca cng Hi Phòng và cng Cát Lái, giai ñon 2005 2011.................................................................................133 Bng 3.1: D báo lưng hàng hoá xut nhp khu vn chuyn bng ñưng bin ca Vit Nam năm 2020.............................................................................147 Bng 3.2: Phân tích SWOT ñu tư phát trin cng bin Vit Nam ........................148 Bng 3.3: Ma trn chin lưc..................................................................................149 Bng 3.4: ðc ñim ca các hình thc thu hút vn tư nhân trong lĩnh vc cng bin .............................................................................................................158 Bng 3.5: Các hình thc qun lý ñu tư và khai thác cng.....................................186 Bng 3.6: Các tiêu chí và tm quan trng ca các tiêu chí trong phương pháp cho ñim ñ xác ñnh th t ti ưu cho d án............................................191 Biu ñ Biu ñ 2.1: Vn ñu tư cho cng bin theo hng mc ñu tư, giai ñon 2005 2011.74 Biu ñ 2.2: Công sut thc t và quy hoch theo nhóm cng bin .......................115 Biu ñ 2.3: Khi lưng hàng hóa qua h thng cng bin Vit Nam giai ñon 1995 2012....120 Biu ñ 2.4. Sn lưng container và s chuyn tàu qua h thng cng bin Vit Nam giai ñon 2006 2011.............................................................120 Sơ ñ Sơ ñ 1.1: Các yu t thành phn ca KCHT cng bin.............................................9 Sơ ñ 3.1: Mô hình vn ti ña phương thc trong dây chuyn logistics ................170 Sơ ñ 3.2: V trí ca Cơ quan qun lý cng bin quc gia......................................179 Sơ ñ 3.3: Cơ cu t chc ca Chính quyn cng ..................................................183 1 LI M ðU 1. Tính cp thit ca ñ tài Cng bin là ngun tài sn ln ca quc gia có bin như Vit Nam. Mt h thng cng bin hin ñi, thông sut là ñng lc to ln thúc ñy kinh t xã hi phát trin, bi vì cng bin là ñu mi chuyn ti hàng hoá, là trung tâm dch v hu cn và là nơi tp trung rt nhiu hot ñng kinh doanh liên quan ñn giao thông vn ti, thương mi, ñu tư và du lch. Mun cng bin phát trin không th không ñu tư. Tuy nhiên lý thuyt ñu tư phát trin cng bin ñn nay còn chưa hoàn thin. Thc tin ñu tư phát trin cng bin còn bc l nhiu yu kém như ñu tư vào lĩnh vc cng bin vn ch yu trông ch vào ngân sách nhà nưc và ngun vn ODA mà chưa xác ñnh rõ ngun tài chính cho ñu tư. Vic s dng vn ñu tư còn chưa hiu qu vì nhiu nguyên nhân: quy hoch còn mang tính ch quan, thiu cơ s kinh t; ñu tư cng bin không ñng b gia năng lc cu bn vi lung vào cng, giao thông ni cng; cơ ch qun lý và s dng vn ñu tư còn nhiu bt cp dn ñn vn ñu tư do nhà nưc b ra không thu hi ñưc... Thc trng ñu tư này ñã to nên mt h thng cng bin còn lc hu so vi ñòi hi ca nn kinh t, so vi các nưc có ngành hàng hi phát trin và chưa tương xng vi tim năng. Trong xu hưng toàn cu hoá nn kinh t hin nay, h thng cng bin phi ñưc m rng và phát trin mnh m nhm ñáp ng nhu cu tăng nhanh chóng ca lưng hàng hoá xut nhp khu thông qua cng, nhm hoàn thành s mnh là ñng lc phát trin các vùng và ñô th ven bin, ñng lc phát trin các ngành kinh t quc dân. Chính vì vy, vic ñưa ra ñnh hưng và các gii pháp c th nhm tăng cưng ñu tư và s dng có hiu qu vn ñu tư phát trin cng bin Vit Nam là mt yêu cu cn thit, vi mc tiêu nhanh chóng cn ñt ti là ñưa h thng cng bin Vit Nam ln mnh, ñáp ng ñưc nhu cu phát trin kinh t xã hi ca ñt nưc và ngang tm vi khu vc. Xut phát t yêu cu ñó, tác gi quyt ñnh la chn vn ñ: " ðu tư phát trin cng bin Vit Nam giai ñon 2005 2020 " làm ñ tài lun án tin s ca mình. 2. Tng quan v tình hình nghiên cu ñ tài * Các nghiên cu trong nưc Trong thi gian gn ñây, Vit Nam ñã có mt s công trình nghiên cu v 2 s phát trin ca cng bin. Trong ñó, bao gm c công trình do các cơ quan qun lý nhà nưc và công trình do cá nhân các nhà khoa hc nghiên cu và công b. Nhìn chung, các nghiên cu ñu ñánh giá h thng cng bin Vit Nam hin nay vn còn lc hu, chưa tương xng vi tim năng và chưa ñáp ng ñưc yêu cu ca nn kinh t. Các công trình nghiên cu tiêu biu là: Lun án Tin s ca tác gi Nguyn Th Ngc Thanh (Trưng ði hc Kinh t thành ph H Chí Minh) năm 2002 vi ñ tài "Các gii pháp chin lưc phát trin cng bin khu vc TP. H Chí Minh ñn năm 2010" [88]. Lun án nghiên cu các cng bin thuc khu vc thành ph H Chí Minh t các năm 1995 2000 trên các lĩnh vc hot ñng sn xut kinh doanh, mô hình t chc qun lý, hin ñi hoá cng... Trên cơ s ñó ñ ra các gii pháp chin lưc phát trin cng bin cho riêng khu vc thành ph H Chí Minh ñn năm 2010. Lun án tin s ca tác gi ðng Công Xưng (ði hc Hàng hi) năm 2007 vi ñ tài "Hoàn thin mô hình qun lý nhà nưc v kt cu h tng cng bin Vit Nam" [106]. Lun án phân tích, ñánh giá hin trng và làm rõ nhng bt cp, tn ti trong mô hình qun lý kt cu h tng cng bin Vit Nam giai ñon trưc năm 2007 và ñưa ra các gii pháp hoàn thin mô hình tng th qun lý kt cu h tng cng bin Vit Nam. Lun án ch ñ cp ñn vn ñ qun lý nhà nưc v KCHT cng bin, không ñ cp ñn vn ñ ñu tư. ð tài cp B "Gii pháp nâng cao hiu qu ñu tư cng bin" [98] do V Kt cu H tng B K hoch ðu tư thc hin năm 2009. Trong ñ tài nghiên cu vn ñ huy ñng vn ñu tư cho phát trin cng bin, các d án ñu tư cng bin trin khai trưc năm 2009 và ñ xut mt s gii pháp nhm hoàn thin quy hoch h thng cng bin Vit Nam, tăng cưng huy ñng vn ðTPT cng bin và nâng cao năng lc qun lý cng bin. Tuy nhiên, ñ tài phân tích thc trng ðTPT cng bin chưa chi tit và chưa ñ cp ñn các ch tiêu ñánh giá hiu qu ðTPT cng bin. Các gii pháp ñ xut mi chú trng nhiu ñn gii pháp huy ñng vn ñu tư. Báo cáo chuyên ngành "Nghiên cu toàn din v phát trin bn vng h thng giao thông vn ti Vit Nam Báo cáo chuyên ngành s 03 v cng và vn ti bin" [20] do B Giao thông Vn ti Vit Nam và cơ quan hp tác quc t Nht Bn (JICA) nghiên cu tháng 5/2010. Báo cáo này ñã ñánh giá hin trng ngành 3 hàng hi Vit Nam vi c 2 chuyên ngành cng và vn ti bin. Trong ñó hin trng h thng cng bin Vit Nam có ñưc ñ cp ti nhưng chưa sâu vì mt phn ln dung lưng ca báo cáo là vn ti bin. Các quy hoch: Quy hoch tng th phát trin h thng cng bin Vit Nam ñn năm 2020, ñnh hưng ñn năm 2030 [16] và các quy hoch chi tit 6 nhóm cng bin min Bc, Bc Trung B, Trung Trung B, Nam Trung B, ðông Nam B và ðng bng sông Cu Long [13] [14] [15] [16] [17] [18] do Cc Hàng
Luận văn liên quan