Luận án Ðịnh giá thương hiệu ngân hàng thương mại Việt nam

BéBé gi¸ogi¸o dôcdôc vµvµ ®µo®µo t¹ot¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n



  ®ç®ç hoµihoµi linhlinh ®Þnh gi¸ th−¬ng hiÖu ng©n hng th−¬ng m¹i viÖt nam Chuyªn ngnh : Kinh tÕ, Ti chÝnh Ng©n hng M sè : 623402 01 LUËNLUËN ¸N¸N TIÕNTIÕN SÜSÜ KINHKINH TÕTÕ Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. pgs.ts. nguyÔn h÷u ti 2. ts. don hong minh HµHµ NéiNéi –––– 20142014 ii LI CAM ðOAN Nghiên cu sinh cam ñoan trong lun án này: Các thông tin, s liu trích dn ñưc trình bày theo ñúng quy ñnh Các thông tin, s liu s dng là trung thc, xác ñáng, tin cy, có căn c Nhng lun c, phân tích, ñánh giá, kin ngh ñưc trình bày trong lun án là nghiên cu và quan ñim cá nhân riêng ca nghiên cu sinh. Không sao chép nguyên văn ca bt kỳ tài liu nào ñã ñưc công b Nghiên cu sinh cam ñoan ñây là công trình nghiên cu ñc lp và hoàn toàn chu trách nhim v ni dung ca lun án. Tác gi lun án iii MC LC LI CAM ðOAN .........................................................................................................ii DANH MC CÁC T VIT TT.............................................................................v DANH MC BNG....................................................................................................vi DANH MC BIU ð.............................................................................................viii DANH MC SƠ ð ...................................................................................................ix LI M ðU...............................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TNG QUAN VN ð NGHIÊN CU V THƯƠNG HIU VÀ ðNH GIÁ THƯƠNG HIU................................................................................9 1.1 Tng quan v thương hiu................................................................................9 1.1.1 Khái nim thương hiu.......................................................................................9 1.1.2 Chc năng ca thương hiu ..............................................................................13 1.2 Tng quan v ñnh giá thương hiu...............................................................15 1.2.1 Quá trình ghi nhn giá tr thương hiu trên th gii .........................................15 1.2.2 Các cách tip cn nghiên cu v xác ñnh giá tr thương hiu .........................19 KT LUN CHƯƠNG 1...........................................................................................38 CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ THUYT V ðNH GIÁ THƯƠNG HIU NGÂN HÀNG THƯƠNG MI .............................................................................................39 2.1 Khái quát v ngân hàng thương mi.............................................................39 2.1.1 Khái nim ngân hàng thương mi.....................................................................39 2.1.2 Chc năng cơ bn ca ngân hàng thương mi..................................................45 2.1.3 Vai trò ca ngân hàng thương mi....................................................................47 2.2 Khái quát v ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi ........................48 2.2.1 Cơ s lý thuyt và khái nim ñnh giá thương hiu ngân hàng ........................48 2.2.2 Các ñiu kin và s cn thit ca ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi.....................................................................................................................56 2.3 Mô hình cơ s cho ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi...............58 2.3.1 Mô hình ca Interbrand.....................................................................................62 iv 2.3.2 Mô hình ca Brand Finance..............................................................................71 KT LUN CHƯƠNG 2...........................................................................................84 CHƯƠNG 3: HIN TRNG H THNG PHÁP LÝ V ðNH GIÁ THƯƠNG HIU VÀ H THNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MI VIT NAM ............................................................................................................................85 3.1 Hành lang pháp lý v ñnh giá thương hiu Vit nam..............................85 3.1.1 Hành lang pháp lý ñi vi thương hiu và s hi nhp vi quc t v thương hiu Vit nam ....................................................................................85 3.1.2 Hành lang pháp lý ñi vi ñnh giá thương hiu Vit nam............................87 3.2 Hin trng h thng ngân hàng thương mi Vit nam................................93 3.2.1 ðc ñim ca ngân hàng thương mi Vit nam................................................93 3.2.2 ðnh giá thương hiu ngân hàng thương mi ti Vit nam...............................98 KT LUN CHƯƠNG 3.........................................................................................102 CHƯƠNG 4: XÂY DNG MÔ HÌNH ðNH GIÁ THƯƠNG HIU NGÂN HÀNG THƯƠNG MI VIT NAM .....................................................................103 4.1 Phương hưng xây dng mô hình ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit Nam ...................................................................................103 4.2 Mô hình ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam.............104 4.3 Th nghim mô hình ñnh giá thương hiu Ngân hàng thương mi c phn ðu tư và phát trin Vit nam (BIDV)..............................................125 4.3.1 Lý do la chn (BIDV) làm ngân hàng th nghim.......................................125 4.3.2 ðnh giá thương hiu BIDV............................................................................128 4.4 Các ñiu kin ñ áp dng mô hình trong thc tin .........................................142 KT LUN CHƯƠNG 4.........................................................................................145 KT LUN ...............................................................................................................146 CÁC CÔNG TRÌNH CA TÁC GI CÓ LIÊN QUAN ðN LUN ÁN.........149 DANH MC TÀI LIU THAM KHO................................................................150 v DANH MC CÁC T VIT TT ATM Auto Teller Machine BIDV Ngân hàng ðu tư và Phát trin Vit nam BVA Brand Value Added CAPM Capital Asset Pricing Model DCF Discount Cash Flow IPO Initial Public Offering METI Ministry of economic, trade and Industry NPV Net Present Value NHTM Ngân hàng thương mi NPLs Non – performing Loans RBI Role of Brand Index RHM Rank Hovis McDougall ROI Return on Investment ROA Return on Asset R&D Research and Development POS Point of Sale WIPO World Intellectual Property Organization WACC Weighted Average Cost of Capital WTO World Trade Organization Y&R Young and Rubicam vi DANH MC BNG Bng 1.1: Mô hình t Tài sn thương hiu ñn Vn thương hiu ...................... 12 Bng 2.1: So sánh các phương pháp ñnh giá thương hiu ca cách tip cn da trên các s liu tài chính ................................................................. 61 Bng 2.2: Bng ñim sc mnh thương hiu ......................................................... 64 Bng 2.3: S liu tài chính năm nghiên cu ca Nha Bình Minh........................ 65 Bng 2.4: Tách dòng thu nhp do thương hiu Nha Bình Minh mang li........... 66 Bng 2.5: Bng tính ch s sc mnh thương hiu ................................................ 69 Bng 2.6: Giá tr thương hiu Nha Bình Minh .................................................... 71 Bng 2.7: Bng ñim h s ß thương hiu ............................................................. 75 Bng 2.8: Giá tr doanh nghip A .......................................................................... 77 Bng 2.9: Tính giá tr thương hiu A ..................................................................... 80 Bng 2.10: ðánh giá Top 10 thương hiu ñt giá nht th gii năm 2012 ca Brand Finance và Interbrand ................................................................. 82 Bng 3.1: So sánh lĩnh vc ngân hàng Vit nam vi các nưc trong khu vc năm 2012 [16]......................................................................................... 96 Bng 4.1: Bng tính h s chit khu thương hiu Ngân hàng thương mi ........ 109 Bng 4.2 : Tiêu chí chm ñim thuc tính thi gian trên th trưng..................... 110 Bng 4.3: Bng tính tiêu chí thuc tính mng lưi chi nhánh ............................. 111 Bng 4.4: Bng tính ñim thuc tính gia tăng sn phm mi .............................. 113 Bng 4.5 : Các ký hiu tính thuc tính t l gia tăng khi lưng khách hàng ...... 114 Bng 4.6: Bng tính thuc tính gia tăng s lưng khách hàng ............................ 115 Bng 4.7: Bng tính ñim thuc tính th phn vn huy ñng .............................. 117 vii Bng 4.8 : Bng tính ñim thuc tính th phn vn huy ñng .............................. 119 Bng 4.9: Bng tính ñim thuc tính th phn dư n ........................................... 121 Bng 4.10: Bng tính ñim thuc tính n xu........................................................ 122 Bng 4.11: Bng tính ñim thuc tính ROA .......................................................... 124 Bng 4.12 : Các ch s tài chính cơ bn ca BIDV tính ñn năm 2018................. 130 Bng 4.13: Ch s BVA ca các ngân hàng thương mi nm trong top 500 thương hiu ln nht th gii năm 2012.............................................. 131 Bng 4.14: ðóng góp ca thương hiu BIDV vào Li nhun sau thu ................. 132 Bng 4.15: Bng tính h s chit khu thương hiu BIDV.................................... 132 Bng 4.16: 10 ngân hàng có lưng vn huy ñng ln nht h thng năm 2012.... 135 Bng 4.17: Bng tính ñim thuc tính th phn Vn huy ñng năm 2013............. 136 Bng 4.18: 4 NHTM có t trng dư n ln nht 2012 [16]................................... 137 Bng 4.19: Bng tính ñim thuc tính th phn dư n năm 2013 .......................... 138 Bng 4.20: Bng tính ñim thuc tính t l tăng trưng ROA năm 2013.............. 140 Bng 4.21 : Giá tr thương hiu BIDV năm 2013 (ñv: triu VNð) ....................... 142 viii DANH MC BIU ð Biu ñ 1.1. Mi tương quan gia giá c phiu vi sc mnh thương hiu ca S&P 500 .............................................................................................. 23 Biu ñ 1.2. Mô t kt qu các cp ñ nhn din thương hiu ca hãng Tylenol ................................................................................................ 24 Biu ñ 1.3. Kt qu ñánh giá ca Y&R ................................................................. 26 Biu ñ 2.1: Sơ ñ h s ß thương hiu................................................................... 76 Biu ñ 3.1: Vn ñiu l ca các t chc tín dng tính ñn 30/12/2012................. 94 Biu ñ 3.2: T sut sinh li trên tng tài sn (ROA) năm 2012 ........................... 95 Biu ñ 3.3: T sut sinh li trên vn ch s hu (ROE) năm 2013 ...................... 95 ix DANH MC SƠ ð Sơ ñ 1.1: Mô hình: Tháp ñng lc thương hiu ................................................. 22 Sơ ñ 1.2: Mô hình vn tài sn thương hiu da trên khách hàng ca Y&B ...... 25 Sơ ñ 1.3: Chu kỳ tài chính thương hiu ca Y&R [60]...................................... 27 Sơ ñ 2.1: Các sn phm cơ bn ca ngân hàng thương mi............................... 40 Sơ ñ 2.2: Thương hiu ngân hàng thương mi................................................... 49 Sơ ñ 2.3: Sơ ñ d báo tài chính thương hiu .................................................... 63 Sơ ñ 2.4: ðưng cong thương hiu .................................................................... 70 Sơ ñ 2.5: Mô hình ñnh giá thương hiu ca David Haugh ............................... 72 Sơ ñ 2.6: Mô hình xác ñnh ch s vai trò thương hiu ...................................... 74 Sơ ñ 2.7: Mô hình tính h s chit khu............................................................. 74 1 LI M ðU 1. Gii thiu nghiên cu 1.1 Tính cp thit ca ñ tài Thương hiu tài sn quan trng ñi vi tt c các doanh nghip, là yu t quyt ñnh ñn kh năng cnh tranh, thu hút khách hàng, thâm nhp th trưng và to dng uy tín. Trong bi cnh Vit nam hin nay, thut ng “thương hiu” ñưc c xã hi quan tâm. Nhiu hi tho, din ñàn, phương tin thông tin ñi chúng nhc ñn thương hiu như mt sính t như “xây dng thương hiu”, “phát trin thương hiu”…. Vy hiu chính xác th nào là thương hiu trong khi trong thc t ñã có nhiu din gii và cách hiu khác nhau v thương hiu nhưng trong nhng văn bn pháp quy hay nhng văn bn mang tính chun tc, thut ng “thương hiu” vn chưa có khái nim chính xác và thng nht. Ngoài ra, dù thương hiu là tài sn vô hình có giá tr ln ca doanh nghip nhưng giá tr ca thương hiu là như th nào? cơ s nào ñ xác ñnh ra mc giá tr ñó vn là vn ñ b ng. Vic nghiên cu và ñ xut ra mt khái nim chun mc và chính xác v thương hiu, nghiên cu lý thuyt làm cơ s cho vic xác ñnh giá tr thương hiu là vic rt cn thit. Ngân hàng thương mi trung gian tài chính hot ñng trên lĩnh vc tin t, có quan h mt thit vi tt c các thành phn trong nn kinh t quc dân, khách hàng ca ngân hàng là mi thành viên ca xã hi nu có nhu cu, hot ñng ca ngân hàng liên quan ñn mi lĩnh vc ca ñi sng. Trong kinh doanh ngân hàng, lòng tin là yu t then cht ñ hàng triu cá nhân và t chc gi nhng khon tit kim, tho mãn nhu cu v nhng khon vay hay nhng tư vn tài chính hiu qu. ðng thi, vi s phát trin ca khoa hc k thut và quá trình hi nhp, cnh tranh trong ngân hàng ngày càng gay gt, nhng li th ñơn l và hu hình như sn phm, giá, kênh phân phi… ngày càng gim dn tác dng. Yu t quyt ñnh ñ khách hàng la chn ngân hàng phc v không ch còn là 2 nhân t hu hình, vt cht mà là nhng yu t v tình cm, s nhn bit, nim tin tưng... Do vy, thương hiu trong ngân hàng tr thành nhân t ct yu ñ các ngân hàng thương mi ñt ñưc thành công. Có thương hiu tt, ngân hàng s có ñưc ñông ño khách hàng truyn thng, có ñưc s tin tưng ca cơ quan qun lý, s tôn trng ca ñi th cnh tranh và nim yêu quý ca toàn xã hi. Không nhng th, thương hiu còn là yu t ñ các nhà ñu tư la chn và ra quyt ñnh có hay không ñu tư vào ngân hàng. Do vy, giá tr thương hiu ngân hàng ngày càng tr nên mt ni dung quan trng trong các lĩnh vc như: Ghi nhn thương hiu như mt tài sn có giá tr trên bng cân ñi k toán, mua bán và sáp nhp ngân hàng, phương pháp hch toán và ñóng thu, phát hành chng khoán ñ huy ñng vn nhưng quyn thương hiu ngân hàng… Vy làm th nào ñ xác ñnh giá tr thương hiu ngân hàng thương mi bng mt con s tài chính c th trong khi vic chp nhn s hin din giá tr kinh t ca thương hiu ngân hàng khá rng rãi là câu hi ñưc nhiu nhà qun lý quan tâm. T nhng bc thit ñó trong thc tin, tác gi ñã chn vn ñ ”ðnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam” cho ñ tài nghiên cu lun án. 1.2 Phm vi nghiên cu • Thương hiu là lĩnh vc nghiên cu rt rng. Có nhiu cách tip cn ñ xác ñnh giá tr thương hiu nói chung và thương hiu ngân hàng thương mi nói riêng. Các cách tip cn khác nhau s cho nhng kt qu v giá tr thương hiu không ging nhau. Tuy nhiên, dù có nhiu cách tip cn nghiên cu nhưng sau khi tng kt các ñ tài nghiên cu v lĩnh vc, tác gi nhn thy có hai cách tip cn vi kt qu rt khác bit v giá tr thương hiu: Cách tip tip cn th nht: Xác ñnh giá tr thương hiu bng nghiên cu th trưng. Ni dung cơ bn ca cách thc này là tin hành ñiu tra/kho sát v thái ñ, nhn thc, tình cm, phn ng… ca khách hàng và các ñi 3 tưng hu quan v thương hiu. Các kt qu ño lưng ñưc v giá tr thương hiu theo cách thc này mang tính ñnh tính (Tác gi lun án gi là “ ðánh giá thương hiu ”) Cách tip cn th hai: Xác ñnh giá tr thương hiu bng các s liu tài chính. Da vào các s liu tài chính ca ngân hàng thương mi (có th là ly s liu t quá kh hoc ly các s liu tương lai) ñ tính toán giá tr thương hiu. Kt qu ño lưng giá tr thương hiu theo cách thc này ñưa ra mt con s c th mang tính ñnh lưng (Tác gi lun án gi là “ ðnh giá thương hiu ”) Kt qu ca hai cách tip cn ñu cho bit giá tr thương hiu ngân hàng thương mi vi nhng ý nghĩa ln. Tuy nhiên, mc tiêu ca tác gi lun án là xác ñnh giá tr thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam vi mt kt qu tài chính c th nên lun án s tp trung nghiên cu ñ ñ xut mô hình ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam da trên cách tip cn th hai . • ðnh giá thương hiu ngân hàng thương mi là mt quá trình gm rt nhiu ni dung như khái nim, mc tiêu, quy trình, mô hình tính toán, các ñiu kin thc thi. Tuy nhiên, khuôn kh lun án tp trung vào nghiên cu và ñ xut mô hình ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam . 1.3 Mc ñích nghiên cu ð tr li cho câu hi qun lý ”Làm th nào ñ ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam?”, mt lot nhng câu hi nghiên cu hình thành, ñó là: (i) Thương hiu cũng như thương hiu ngân hàng thương mi là gì? (ii) Có nhng cách tip cn nào ñ xác ñnh giá tr thương hiu? Mi cách tip cn có bao nhiêu phương pháp cũng như bao nhiêu mô hình c th ñ xác ñnh giá tr thương hiu? Mi cách tip cn, mi phương pháp, mô hình có nhng ưu ñim, nhưc ñim gì và cho kt qu c th như th nào? (iii) ðnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam da trên phương pháp nào? 4 (iv) Mô hình ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam có nhng ni dung gì? (v) Có th th nghim mô hình ñnh giá thương hiu ñ xut ñ ñnh giá thương hiu Ngân hàng ðu tư và Phát trin Vit nam (BIDV) năm 2013 hay không? (vi) Nhng ñiu kin cn thit lp ñ ng dng mô hình ñnh giá thương hiu Vit nam trong thc tin là gì? Câu tr li cho các các câu hi nghiên cu trên ñây cũng chính là mc ñích nghiên cu ca lun án, là nhng kt qu cui cùng lun án phi ñt ñưc. 1.4 ði tưng nghiên cu Lun án tp trung vào vn ñ: ðnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam 2 Phương pháp nghiên cu và ngun s liu 2.2 Phương pháp nghiên cu Do ñi tưng nghiên cu ca lun án là ”ðnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam” là phc tp, có liên quan ñn nhiu lĩnh vc nên lun án s dng các phương pháp nghiên cu sau: Phương pháp k tha: Thu thp, tng hp, phân tích, ñánh giá các tài liu t các nghiên cu trưc, k tha có chn lc nhng tài liu này. Kt qu ca phương pháp này là tng kt ñưc các lý thuyt v ñnh giá thương hiu. Trình bày ñưc ưu nhưc ñim ca tng phương pháp trong tng lý thuyt, là cơ s cho vic la chn lý thuyt ñnh hưng cho ñ tài nghiên cu ca lun án. Phương pháp phân tích so sánh: Lun án phân tích và so sánh các kt qu nghiên cu, các tài liu trong và ngoài nưc ñã công b liên quan ñn thương hiu ngân hàng thương mi và ñnh giá thương hiu ngân hàng thương mi ñ làm cơ s cho xây dng mô hình ðnh giá thương hiu ngân hàng thương mi Vit nam. Phương pháp nghiên cu liên ngành: Ni dung nghiên cu ca lun án liên quan ñn nhiu lĩnh vc chuyên ngành như: Marketing, Ngân hàng thương