Luận án Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào

i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu và trích dẫn trong luận án là trung thực. Các kết quả nghiên cứu của luận án đã được tác giả công bố trên tạp chí, không trùng với bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Diengkham Sengkeomysay ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới giáo viên hướng dẫn khoa học TS. Nguyễn Hồng Minh, PGS.TS. Phạm Văn Hùng đã nhiệt tình hết sức tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, và đồng hành cùng tác giả trong suất quá trình hoàn thành luận án. Tác giả xin trân trọng cảm ơn sự hỗ trợ quý báu trong quá trình học tập, thu thập tài liệu cũng như các hoạt động liên quan khác. Tác giả cũng xin cảm ơn các đồng nghiệp của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đặc biệt Khoa Đầu tư và phòng Đào tạo sau đại học đã hỗ trợ tìm kiếm tài liệu cũng như góp ý cho Tác giả sửa chữa Luận án. Tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Chính phủ LàoViệt Nam đặc biệt Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt NamLào đã tạo điều kiện hỗ trợ về mặt thời gian và vật chất cho Tác giả hoàn thành khóa học. Xin trân trọng cảm ơn Ban giám đốc Ngân hàng ngoại thương Lào và càc đồng nghiệp trong phòng tổ chức, văn phòng điều hành và phòng tín dụng đã hỗ trợ tìm kiếm tài liệu...cho Tác giả hoàn thành Luận án Xin trân trọng cảm ơn Ban thống đốc Ngân hàng nhà nước Lào và các đồng nghiệp đặc biệt là vụ quản lý Phi ngân hàng, vụ tổ chức, vụ Văn phòng... đã tạo điều kiện hỗ trợ về mặt thời gian và vật chất cho Tác giả hoàn thành khóa học Xin được bày tỏ tình cảm tới bạn bè, đồng nghiệp – những người đã luôn quan tâm, động viên, khích lệ cho Tác giả thêm động lực phấn đấu hoàn thành tốt khóa đào tạo Tiến sỹ Cuối cùng, Tác giả xin gửi lòng tri ân sâu sắc và muốn bày tỏ sự cảm ơn tới bố mẹ anh em trong gia đình đã luôn kề cận, động viên, giúp đỡ cả về mặt vật chất và tinh thần trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Luận án này. Xin trân trọng cảm ơn ! Tác giả Diengkham SENGKEOMYSAY iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT .......................................................... viii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ....................................................................... ix LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................ 8 1.1. THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ........ 8 1.1.1. Khái niệm thẩm định dự án đầu tư .................................................. 8 1.1.2. Mục đích, bản chất và vai trò của thẩm định dự án đầu tư ............. 9 1.1.3. Yêu cầu và nhiệm vụ đặt ra đối với công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại .............................................. 13 1.1.4. Sự cần thiết phải tiến hành thẩm định dự án đầu tư vay vốn ........ 15 1.2. QUY TRÌNH THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ....................................................................................... 16 1.2.1. Lập hồ sơ dự án đầu tư để nghị vay vốn tại Ngân hàng thương mại ........................................................................................................... 18 1.2.2. Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại ........ 19 1.3. NỘI DUNG THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN .......................... 21 1.3.1. Thẩm định bản thân dự án vay vốn ............................................... 22 1.3.2. Thẩm định khách hàng vay vốn (chủ đầu tư) ................................ 31 1.4. CÁC PHƯƠNG PHÁP THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN ........ 33 1.4.1. Phương pháp thẩm định theo trình tự ............................................ 33 1.4.2. Phương pháp so sánh, đối chiếu .................................................... 34 1.4.3. Phương pháp dự báo ...................................................................... 35 1.4.4. Phương pháp phân tích độ nhạy của dự án ................................... 37 1.4.5. Phương pháp giảm thiểu rủi ro ...................................................... 38 iv 1.5. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ...................................................................................................................... 38 1.5.1. Các nhân tố chủ quan .................................................................... 39 1.5.2. Các nhân tố khách quan................................................................. 44 1.6. KINH NGHIỆM THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM VÀ TỔ CHỨC TÍN DỤNG QUỐC TẾ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ................................................................................. 46 1.6.1. Kinh nghiệm thẩm định dự án đầu tư của Ngân hàng ngoại thương Việt Nam ..................................................................................... 46 1.6.2. Kinh nghiệm thẩm định dự án của Ngân hàng Thế giới ............... 52 1.6.3. Một số bài học kinh nghiệm rút ra từ công tác thẩm định tại ngân hàng và các tổ chức tín dụng quốc tế ............................................. 56 Kết luận chương 1 ................................................................................................ 58 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO GIAI ĐOẠN 2000 2011 ........................................................................................................................ 59 2.1. NHỮNG KẾT QUẢ VÀ NHÂN TỐ ẢNH HƯỚNG ĐẾN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ................................................................................................... 59 2.1.1. Những kết quả trong công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào ............................................................. 59 2.1.2 Các nhân tố kinh tế xã hội ảnh hướng đến công tác thẩm định dự án tại Ngân hàng ngoại thương Lào ................................................... 61 2.2. CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO .............. 65 2.2.1. Giới thiệu ngân hàng Ngoại thương Lào ....................................... 65 2.2.2. Đặc điểm của Ngân hàng ngoại thương Lào ảnh hưởng đến công tác thẩm định dự án đầu tư ............................................................. 67 v 2.2.3. Khái quát về quá trình hoàn thiện các văn bản pháp lý liên quan đến thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào thời gian qua ........................................................................ 70 2.3. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO .............................................. 72 2.3.1. Công tác tổ chức thẩm định dự án đầu tư của Ngân hàng ngoại thương Lào............................................................................................... 72 2.3.2. Quy trình thẩm định dự án đầu tư tại Ngân hàng ngoại thương Lào ........................................................................................................... 75 2.3.3. Nội dung thẩm định dự án đầu tư tại Ngân hàng ngoại thương Lào ........................................................................................................... 80 2.3.4. Phương pháp thẩm định dự án đầu tư tại Ngân hàng ngoại thương Lào............................................................................................... 83 2.3.5. Thẩm định dự án cụ thể tại Ngân hàng ngoại thương Lào ............ 86 2.4. ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ................................................... 92 2.4.1. Những mặt đạt được trong công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào ...................................................... 92 2.4.2. Những mặt hạn chế trong công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào .................................................... 103 2.4.3. Những nguyên nhân của các hạn chế trong công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào ........................ 106 Kết luận chương 2 .............................................................................................. 110 CHƯƠNG 3. HỆ THỐNG QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ......................................................................... 111 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ĐẾN NĂM 2020 ....................................................................................... 111 vi 3.1.1. Cơ hội và thách thức của Ngân hàng ngoại thương Lào khi chuyển đổi nền kinh tế sang cơ chế thị trường có sự điều tiết của nhà nước theo định hướng Xã hội Chủ nghĩa .............................................. 112 3.1.2. Định hướng phát triển của Ngân hàng ngoại thương Lào đến 2020 ....................................................................................................... 113 3.2. HỆ THỐNG CÁC QUAN ĐIỂM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO .................................................................................................................... 116 3.2.1. Quan điểm: Gắn hoạt động thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào với việc đổi mới công tác quản lý đầu tư và hệ thống văn bản của Ngân hàng ngoại thương Lào .................... 116 3.2.2. Quan điểm: Sử dụng thiết bị và hệ thống thông tin hiện đại trong thẩm định dự án đầu tư ................................................................ 117 3.2.3. Quan điểm: Gắn công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào với đổi mới quy trình, nội dung và phương pháp thẩm định ......................................................................... 118 3.2.4. Quan điểm: Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào phải đảm bảo yêu cầu khách quan và hiệu quả........ 121 3.3. NỘI DỤNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ....................... 122 3.3.1. Định hướng cho công tác thẩm định dự án đầu tư ...................... 122 3.3.2. Hoàn thiện quy trình thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào .......................................................................... 124 3.3.3. Hoàn thiện nội dung thẩm định và các tiêu chí thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào .................................. 126 3.3.4. Hoàn thiện phương pháp thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào ................................................................ 128 3.4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ........ 129 vii 3.4.1. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ nhân viên thẩm định dự án đầu tư ..................................................................................................... 129 3.4.2. Tăng cường thiết bị công nghệ và ứng dụng công nghệ thông tin cho công tác thẩm định .................................................................... 131 3.4.3. Tăng cường nguồn kinh phí cho công tác thẩm định dự án ........ 133 3.4.4. Tăng cường công tác kiểm soát chất lượng thẩm định dự án đầu tư vay vốn ....................................................................................... 138 3.5. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO.......... 139 3.5.1. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ ............... 139 3.5.2. Kiến nghị đối với chủ đầu tư ....................................................... 142 3.5.3. Kiến nghị đối với các Ngân hàng thương mại Lào .................... 142 Kết luận chương 3 .............................................................................................. 144 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 145 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ..................... 147 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 148 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 156 viii DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT CHỮ CÁI VIẾT TẮT ĐƯỢC HIỂU LÀ Danh mục tiếng Việt CHDCND : Cộng hoà Dân chủ Nhân dân DAĐT : Dự án đầu tư KHCB : Khấu hao cơ bản NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHNT : Ngân hàng ngoại thương NHTM : Ngân hàng thương mại TD : Tín dụng TCTD : Tổ chức tín dụng TĐDA : Thẩm định dự án VLĐ : Vốn lưu động Danh mục tiếng Anh ANZ : Australia and New Zealand Bank Group Limited B : Benefit Thu nhập lợi nhuận C : Cost Chi phí CF : Cash Flow Dòng tiền CIB : Center information bank EBIT : Earnning Before Interest & Tax IBPS : Inter Bank Playment System Hệ thống thanh toán điện tử liên Ngân hàng IRR : InternalRate ofReturn Tỷ suất hoàn vốn nội bộ LC : Letter of credit MIS : Management information system NPL : Non payment loan NPV : Net Present Value Giá trị hiện tại ròng PME : Pan Mekong Exploration Pty Limited ROA : Return of Assete Tỷ suất về khả năng sinh lợi của tài sản ROCE : Return On Capital Employed ROE : Return of Equity Tỷ suất về khả năng sinh lợi của vốn chủ sở hữu T(PP) : Pay back Period Thời gian thu hồi vốn ix DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Danh mục bảng Bảng: Sơ đồ nghiên cứu .................................................................................... 6 Bảng 1.1: Tóm tắt quy trình thẩm định dự án ................................................. 17 Bảng 2.1: Số lượng dự án đầu tư trungdài hạn đã thẩm định trong giai đoạn 20002011 ...................................................................................... 59 Bảng 2.2: Tình hình cho vay theo loại khách hàng năm 20002011 .............. 69 Bảng 2.3: So sánh thời gian thẩm định dự án đầu tư ...................................... 92 Bảng 2.4: Số lượng dự án trung dài hạn theo ngành từ năm 20002011 ...... 95 Bảng 2.5: Tình hình cho vay của Ngân hàng ngoại thương Lào (20002011) 98 Bảng 2.6: Chất lượng tín dụng của NHNT Lào .............................................. 99 Bảng 2.7: Tình hình hoạt động tín dụng theo ngành kinh tế ......................... 102 Bảng 3.1: Định hướng một số chỉ tiêu đến năm 2020. ................................. 115 Bảng 3.2: So sánh thời gian thẩm định dự án đầu tư .................................... 125 Bảng 3.3: Mức thu phí thẩm định dự án đầu tư ............................................ 136 Danh mục biểu đồ Biểu đồ 2.1: So sánh tình hình nợ xấu với tổng dư nợ từ năm 20002011 ..... 96 Biểu đồ 2.2: So sánh tình hình cho vay ngắn hạn và trungdài hạn từ năm 20002011 .................................................................................... 96 Biểu đồ 2.3: So sánh tình hình nợ xấu, nợ quá hạn với tổng dư nợ từ năm 20002011 .................................................................................. 100 Danh mục sơ đồ Sơ đồ 1.1: Quy trình tổng quát thẩm định dự án đầu tư vay vốn .................... 17 Sơ đồ 1.2: Quá trình thẩm định dự án tại các ngân hàng thương mại ............. 19 Sơ đồ 2.1: Các chủ thể liên quan đến công tác thẩm định dự án đầu tư tại Hội sở chính Ngân hàng ngoại thương và chi nhánh Lào .................... 74 Sơ đồ 2.2: Quy trình cụ thể tổ chức thẩm định dự án đầu tư .......................... 75 Sơ đồ 2.3: Bước thẩm định dự án .................................................................... 79 Sơ đồ 3.1: Quy trình mới rút ngắn tổ chức thẩm định dự án ........................ 124 Sơ đồ 3.2: Bước thẩm định dự án .................................................................. 126 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết thẩm định dự án luận án Ngân hàng thương mại Hiện nay, NHNT Lào là một Ngân hàng đứng đầu trong số các NHTM Lào về cho vay nhiều dự án lớn như: Nhà máy điện, khai thác mỏ khoảng sản, nhà máy xi măng và các dự án sản xuất khác... Tuy nhiên trong quá trình hoạt động, NHNT Lào còn có một số hạn chế đặc biệt là trong công tác TĐDA. Vì công tác thẩm định DAĐT có vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và thực hiện DAĐT, là cơ sở để quyết định việc lựa chọn hay bác bỏ dự án. Cùng với quá trình đổi mới nền kinh tế, công tác thẩm định DAĐT là hết sức quan trọng giúp nhà tài trợ hoặc người cho vay và chủ dự án đã được sáng lọc lựa chọn DAĐT tối ưu, Vì vậy NHNT Lào đã quan tâm đến việc thẩm định DAĐT đặc biệt khi có dự án mới. Vấn đề nâng cao và hoàn thiện công tác TĐDA đối với NHNT Lào là rất cần thiết trong điều kiện Lào là một trong những nước đang phát triển theo hướng cơ chế kinh tế thị trường. Hội đồng Quản trị NHNT Lào đã ban hành Quyết định số: 07/NHNTL, ngày 19/02/2004 về việc áp dụng chính sách quản lý rủi ro tín dụng bản hoàn thiện và thông tư số 001/NHNT2007 hướng dẫn về việc trình xin vay, bước phê duyệt tín dụng và quyền trong việc phê duyệt tín dụng, nội dung khá rõ ràng, nhưng khi tiến hành thực tế vẫn gặp nhiều khó khăn đặc biệt là dự án lớn (trên 5 tỷ kíp) và dự án Nước ngoài, ngoài ra NHNT Lào chưa có phòng thẩm định riêng. Vì những lý do nêu trên, tác giả đã lựa chọn vấn đề: “ Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào ” làm đề tài luận án Tiến sỹ kinh tế. Trong luận án này tác giả sẽ đi sâu vào phân tích thực trạng công tác thẩm định DAĐT, các kết quả đạt được, các nguyên nhân, các mặt hạn chế trong quá trình thẩm định DAĐT, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thẩm định DAĐT vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào. 2 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án Nhìn chung, vấn đề thẩm định DAĐT là đối tương nghiên cứu của nhiều nhà kinh tế trong và ngoài nước. Hàng trăm bài báo, luận án, luận văn và các công trình nghiên cứu đã được công bố. Có thể kể ra một số công trình nghiên cứu gần nhất có liên quan như: * Luận án tiến sỹ liên quan đến đề tài thẩm định DAĐT của Lào + “Phân tích dự án phát triển kinh tế ” của Phetsay Phiathep (1996). Tác giả đã tập trung vào các bước lập dự án phát triển nông thôn và nông nghiệp về việc sử dụng vốn ngân sách nhà nước và vốn ODA có sự đóng góp của vốn nhân dân. Ông chủ trọng về việc đặt kế hoạch quy trình dự án hoặc các bước viết dự án bao gồm: (a) Việc quy định dự ángiáo dục trước đầu tư; (b) việc phân tích dự án; (c) công việc xây kiểu mẫu cái đề nghị dự án; (d) việc thẩm địnhphê chuẩn dự án đã áp dụng ba chỉ tiêu như: NPV, B/C ratio và IRR; (e) công việc thực hiện theo dự án và (f) việc theo dõithẩm định kết quả dự án. Nội dung phân tích dự án của Ông là bao gồm: (a) phân tích khả năng cung cấp cung cầu của dự án; (b) phân tích về mặt thiết kế kỹ thuật của dự án; (c) phân tích về mặt kinh tế; (d) phân tích về mặt tài chính của dự án bao gồm: dự kiến về mặt tài chính của dự án, phân tích khả năng sinh lợi của dự án, thẩm định kết quả bù đắp về mặt tài chính của dự án, nguồn vốn đầu tư của dự án và khả năng trả nợ và (e) phân tích về m