Luận văn Ảnh hưởng của sự nhiễm vi khuẩn Edwardsiella ictaluri và thuốc trừ sâu Cyrus lên sự thay đổi một số chỉ tiêu huyết học cá Tra (Pangasianodon hypophthalmus)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA THỦY SẢN TRẦN THỊ PHƯƠNG THẢO ẢNH HƯỞNG CỦA SỰ NHIỄM VI KHUẨN Edwardsiella ictaluri VÀ THUỐC TRỪ SÂU CYRUS LÊN SỰ THAY ĐỔI MỘT SỐ CHỈ TIÊU HUYẾT HỌC CÁ TRA (Pangasianodon hypophthalmus) LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CAO HỌC NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2010 i TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA THỦY SẢN TRẦN THỊ PHƯƠNG THẢO ẢNH HƯỞNG CỦA SỰ NHIỄM VI KHUẨN Edwardsiella ictaluri VÀ THUỐC TRỪ SÂU CYRUS LÊN SỰ THAY ĐỔI MỘT SỐ CHỈ TIÊU HUYẾT HỌC CÁ TRA (Pangasianodon hypophthalmus) LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CAO HỌC NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN CÁN BỘ HƯỚNG DẪN PGs. Ts. ĐỖ THỊ THANH HƯƠNG Ts. PHẠM MINH ĐỨC 2010 ii LỜI CẢM TẠ Tôi xin trân trọng gởi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến PGs. Đỗ Thị Thanh Hương và Ts. Phạm Minh Đức đã dành nhiều thời gian hướng dẫn, quan tâm, động viên và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Xin gởi lời cảm ơn đến các bạn Nguyễn Thị Kim Hà, Nguyễn Văn Toàn đã giúp đỡ và hỗ trợ về trang thiết bị trong suốt quá trình làm việc tại phòng thí nghiệm. Xin gởi lời cảm ơn đến các em sinh viên lớp liên thông Nuôi trồng Thủy sản K34 và K35 đã nhiệt tình giúp đỡ trong thời gian thực hiện đề tài. Chân thành cảm ơn dự án Physcam đã hỗ trợ kinh phí và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Cuối cùng, xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, những người thân và bạn bè đã chia sẽ, giúp đỡ và động viên tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại trường. Xin chân thành cảm ơn! iii TÓM TẮT Đề tài được thực hiện nhằm tìm hiểu sự nhiễm bệnh và hóa chất lên một số chỉ tiêu huyết học của cá tra. Thí nghiệm được bố trí hoàn toàn ngẫu nhiên với 2 thí nghiệm: thí nghiệm 1 cá nhiễm thuốc trừ sâu với nồng độ cypermethrin (LC50-96 giờ, 1/2 LC50-96 giờ) và đối chứng, thí nghiệm 2 cá nhiễm bệnh do vi khuẩn Edwardsiella icaluri ở mật độ 3,5x104cfu/ml, 3,5x102cfu/ml và đối chứng tiêm nước muối sinh lý. Kết quả cho thấy cypermethrin có độ độc cao đối với cá tra (LC50-96 giờ là 0,072 mg/L). Số lượng hồng cầu và tỷ lệ huyết cầu giảm khi cá tiếp xúc thuốc, sau 6, 9 giờ có dấu hiệu tăng nhẹ và tiếp tục giảm sau đó. Số lương bạch cầu có dấu hiệu giảm khi cá nhiễm cypermethrin đến 96giờ mới có dấu hiệu tăng nhưng vẫn thấp hơn so với đối chứng. MCV, MCH, MCHC có biến động nhưng không đáng kể so với đối chứng. Đối với thí nghiệm cá nhiễm vi khuẩn E. ictaluri kết quả phân tich một số chỉ tiêu huyết học cho thấy số luợng hồng cầu cá tra ở các nghiệm thức nhiễm vi khủẩn E. ictaluri dao động từ 1,4-1,51 triệu tế bào/mm3 giảm có ý nghĩa thống kê so với cá khỏe (1,85 triệu tế bào/mm3). Số lượng bạch cầu dao động từ 14,94-16,02 nghìn tế bào/mm3 giảm có ý nghĩa thống kê so với cá khỏe (18,08 nghìn tế bào/mm3). Trong đó, tế bào lympho và tiểu cầu giảm nhưng số bạch cầu đơn nhân và bạch cầu trung tính tăng. Kết quả nhiên cứu của đề tài cung cấp thông tin có giá trị làm cơ sở cho nghiên cứu ứng dụng trong chuẩn đóan và phòng trị bệnh ở cá tra nuôi. iv ABSTRACT The aim of this study was to investigate the effects of pesticide and bacteria on hematological parameters of Tra fish. There was 2 experiments: the first experiment was randomly designed with 2 different concentrations of cypermethrin (LD50-96 hours and 1/2 LD50-96 hours) and control. The second experiment were infected with bacteria Edwardsiella ictaluri on Tra fish. The result showed cypermethrin was highly toxic to Tra fish (LC50-96h is 3,89 mg/L). The erythrocyte quantity and hematocrit value decreased after administration of cypermethrin. MCV, MCH and MCHC were changed lightly and non-significant with control. Results from haematological analysis evealed a significant reduction in total number red blood cell in infected striped catfish (ranged from 1,4-1,51 milion cells/mm3) compared to the healthy one (1,85 milion cells/mm3). The number of white blood cell in infectedstriped catfish ranged from 14,94-16,02 thousand cells/mm3 which was signficant lower than the number of white cells in health striped catfish (18,08 thousand cells/mm3). Of these, the number of lymphocyte and thrombocyte decreased but the monocyte and neutrophil increased. Results from this study provide valuable basic information for further applied study diagnosis, and effective method for antibacterial in striped catfish farming. v LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết, luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả nghiên cứu của tôi trong khuôn khổ dự án Physcam, các kết quả này chưa dùng cho bất cứ luận văn cùng cấp nào. Dự án có quyền sử dụng kết quả của luận văn này để phục vụ cho dự án. Tác giả luận văn Trần Thị Phương Thảo vi MỤC LỤC LỜI CẢM TẠ ........................................................................................................i TÓM TẮT .............................................................................................................ii ABSTRACT .........................................................................................................iii LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................iv MỤC LỤC.............................................................................................................v DANH SÁCH BẢNG .........................................................................................vii DANH SÁCH HÌNH ..........................................................................................vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT............................................................................viii CHƯƠNG 1: .........................................................................................................1 ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................................1 1.1 Giới thiệu..........................................................................................................1 1.2 Mục tiêu của đề tài ...........................................................................................2 1.3 Nội dung của đề tài ..........................................................................................2 1.4 Thời gian thực hiện đề tài ................................................................................2 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU.............................................................3 2.1 Tổng quan về cá tra ..........................................................................................3 2.1.1 Phân lọai...................................................................................................3 2.1.2 Đặc điểm sinh học....................................................................................3 2.2 Sinh lý máu và huyết học của cá......................................................................4 2.2.1 Chức năng của máu..................................................................................4 2.2.2 Thành phần và đặc tính lý hóa học của máu ............................................4 2.3 Một số nghiên cứu về huyết học ở cá...............................................................6 2.4 Tổng quan tình hình bệnh, sử dụng thuốc và hóa chất trong nuôi trồng thủy sản...........................................................................................................................7 2.4.1 Tình hình bệnh cá tra ở Đồng bằng sông Cửu Long................................7 2.4.2 Tình hình sử dụng thuốc và hóa chất trong nuôi trồng thủy sản..............9 2.5 Tổng quan thuốc trừ sâu Cyrus (chứa hoạt chất cypermethrin).....................10 2.5.1 Cypermethrin: ......................................................................................10 2.6 Một số nghiên cứu về vi khuẩn Edwardsiella ictaluri. ...................................8 CHƯƠNG 3: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................12 3.1 Vật liệu nghiên cứu ......................................................................................12 3.1.1 Đối tượng nghiên cứu..............................................................................12 3.1.2 Dụng cụ thí nghiệm .................................................................................12 3.1.3 Hóa chất ..................................................................................................12 3.1.4 Vi khuẩn ..................................................................................................13 3.2 Phương pháp bố trí thí nghiệm:......................................................................13 3.2.1 Thí Nghiệm 1: Xác định LC50 của Cypermerthrin ..................................13 3.2.2 Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của vi khuẩn E. ictaluri lên một số chỉ tiêu huyết học của cá tra giống....................................................................................14 3.2.3 Thí nghiệm 3: Ảnh hưởng của Cypermerthrin lên một số chỉ tiêu chỉ tiêu huyết học của cá tra giống....................................................................................15 3.3 Phương pháp thu mẫu ....................................................................................15 vii 3.3.1 Thời gian thu mẫu ..................................................................................15 3.4 Phương pháp phân tích các chỉ tiêu huyết học...............................................16 3.5 Phương pháp xử lý số liệu..............................................................................17 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN....................................................18 4.1 Giá trị LC50 của thuốc trừ sâu Cyrus 25EC chứa hoạt chất cypermethrin lên cá tra. ....................................................................................................................18 4.2 Ảnh hưởng của thuốc trừ sâu Cyrus chứa hoạt chất cypermethrin lên chỉ tiêu huyết học ..............................................................................................................19 4.2.1 Số lượng hồng cầu..................................................................................19 4.2.2 Số lượng bạch cầu ..................................................................................21 4.2.3 Hàm lượng huyết sắc tố (Hemoglobin, mmol/l) ....................................22 4.2.4 Tỷ lệ huyết cầu (%) ................................................................................23 4.2.5 Thể tích hồng cầu (MCV) ......................................................................24 4.2.6 Khối lượng trung bình của huyết sắc tố trong hồng cầu (MCH) ...........25 4.3 Ảnh hưởng của vi khuẩn Edwardsiella ictaluri lên chỉ tiêu huyết học cá tra 27 4.3.1 Số lượng hồng cầu..................................................................................28 4.3.2 Số lượng bạch cầu ..................................................................................29 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT........................................................32 5.1 Kết luận ..........................................................................................................32 5.2 Đề xuất ...........................................................................................................32 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................33 Phụ lục 1..............................................................................................................39 Phụ lục 2..............................................................................................................40 Phụ lục 3..............................................................................................................42 Phụ lục 4..............................................................................................................43 Phụ lục 5..............................................................................................................45 Phụ lục 6..............................................................................................................54 Phụ lục 7..............................................................................................................54 Phụ lục 8..............................................................................................................55 Phụ lục 9..............................................................................................................55 Phụ lục 10............................................................................................................56 Phụ lục 11............................................................................................................56 Phụ lục 12............................................................................................................57 Phụ lục 13............................................................................................................57 viii DANH SÁCH BẢNG Bảng 4.1: Số lượng hồng cầu thí nghiệm cá nhiễm cypermethrin........................ 31 Bảng 4.2: Số lượng bạch cầu thí nghiệm cá nhiễm cypermethrin ........................ 32 Bảng 4.3: Hàm lượng huyết sắc tố (mmol/l) thí nghiệm cá nhiễm cypermethrin . 33 Bảng 4.4: Tỷ lệ huyết cầu (%) thí nghiệm cá nhiễm cypermethrin ....................... 34 Bảng 4.5: Thể tích hồng cầu thí nghiệm cá nhiễm cypermethrin .......................... 34 Bảng 4.6: MCH (pg) thí nghiệm cá nhiễm cypermethrin ...................................... 35 Bảng 4.7: MCHC (%) thí nghiệm cá nhiễm cypermethrin ................................... 36 Bảng 4.8: Các chỉ tiêu huyết học thí nghiệm cá tiêm vi khuẩn E.ictaluri............. 37 ix DANH SÁCH HÌNH Hình 2.7: Cấu tạo Cypermethrin ..........................................................................10 Hình 4.1 Cá bệnh mủ gan.....................................................................................27 Hình 4.2 Các loại bạch cầu ..................................................................................30 x DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ĐBSCL Đồng Bằng Sông Cửu Long BVTV Bảo vệ thực vật LC50 lethal concentration 50 (ngưỡng gây chết 50% sinh vật thí nghiệm) MCV mean cell volume (Thể tích hồng cầu) MCH mean cell hemoglobin (Khối lượng trung bình của huyết sắc tố trong hồng cầu) MCHC mean cell hemoglobin concentration (Nồng độ của huyết sắc tố trong hồng cầu) 1 CHƯƠNG 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Giới thiệu Có thể nói hiện nay trên thế giới có hàng trăm đối tượng thủy hải sản được gia hóa và sử dụng cho nuôi trồng thủy sản ở cả 3 môi trường: ngọt, lợ và mặn. Trong nhóm các đối tượng nuôi nước ngọt, cá tra là lòai cá da trơn có giá trị kinh tế cao. Trong những năm gần đây, cá tra là một trong những đối tượng nuôi quan trọng của Đồng bằng sông Cửu Long. Tại Cần Thơ, diện tích nuôi đến tháng 11 là 14.113 ha, bằng 110% so với cùng kỳ năm 2009, trong đó diện tích nuôi cá tra là 581 ha; sản lượng nuôi đạt 164.579 tấn vượt 8% so với cùng kỳ. Vĩnh Long diện tích nuôi cá tra là 405,9 ha và sản lượng đạt 108.746 tấn . Với sự mở rộng nhanh chóng của nghề nuôi, vấn đề suy thoái môi trường và dịch bệnh đã và đang trở thành một trong những trở ngại lớn cho sự phát triển bền vững của nuôi trồng thủy sản nước ngọt Việt Nam. Theo Phạm Đình Khôi (2009) trong vòng 5 năm qua, môi trường ô nhiễm và dịch bệnh đã làm tỷ lệ sống trung bình của cá nuôi giảm từ 90% xuống còn 80%. Lý Thị Thanh Loan và ctv. (2006) khi thu và phân lập vi khuẩn gây bệnh trên cá Tra ở ĐBSCL thì bệnh gan, thận mủ do Clostridium sp. chiếm 69,38%, xuất huyết do Aeromonas sp. chiếm 44,89% và Pseudomonas sp. chiếm 4,08%. Song, xu hướng hiện nay việc phòng trị bệnh trên cá nước ngọt ở nước ta vẫn còn chủ yếu dựa vào việc sử dụng thuốc kháng sinh và hóa chất kể cả những lọai hóa chất cấm sử dụng trong nuôi trồng thủy sản, khiến việc xuất khẩu thủy sản của Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn do danh mục các lọai thuốc và hóa chất cấm sử dụng trong nuôi trồng thủy sản ngày càng tăng. Các chỉ tiêu huyết học cá đang ngày càng được nghiên cứu nhiều trong quản lý bệnh thủy sản, và có thể được dùng để chỉ tình trạng sức khỏe của cá cũng như chất lượng nước, như máu trong mang có liên hệ trực tiếp với môi trường nước và môi trường thay đổi bất lợi có thể được phản ánh trong hệ thống tuần hòan (Mulcahy, 1975). Có một vài nghiên cứu khoa học về ảnh hưởng của các loại thuốc trừ sâu lên chỉ tiêu huyết học cá (Srivastava, 1988; Khattak and Hafeez, 1996; Tavares et al., 1999; Svoboda et al., 2001). Nghiên cứu sự thay đổi các chỉ tiêu huyết học và chức năng đào thải ở từng giai đoạn và nồng độ thuốc trừ sâu khác nhau của cá rô phi Orieochromis mossambicus (Sampath et al., 1993). Vấn 2 đề đặt ra là có sự khác biệt như thế nào về một số chỉ tiêu huyết học của cá tra khi có sự tác động của tác nhân sinh học và hóa học. Chính vì những lý do trên mà đề tài: “Ảnh hưởng của sự nhiễm vi khuẩn Edwardsiella ictaluri và thuốc trừ sâu Cyrus lên sự thay đổi một số chỉ tiêu huyết học cá tra (Pangasianodon hypophthalmus)” được thực hiện. 1.2 Mục tiêu của đề tài Xác định một số yếu tố huyết học của cá tra khỏe và cá nhiễm bệnh do vi khuẩn và hóa chất từ đó đánh giá sự biến đổi một số chỉ tiêu huyết học của cá nhiễm bệnh và hóa chất nhằm cung cấp dẫn liệu khoa học cho việc chẩn đoán và đánh giá sức khỏe ở cá nuôi. 1.3 Nội dung của đề tài - Xác định LC50-96 giờ của thuốc trừ sâu Cyrux 25EC (hoạt chất cypermethrin) trên cá tra giống. - Ảnh hưởng của vi khuẩn Edwardsiella ictaluri CT 258 lên một số chỉ tiêu huyết học (hồng cầu, bạch cầu, hematorite và hemoglobin) của cá tra giống. - Ảnh hưởng của thuốc trừ sâu Cyrux 25EC lên một số chỉ tiêu chỉ tiêu huyết học (hồng cầu, bạch cầu, hematorite và hemoglobin) của cá tra giống. 1.4 Thời gian thực hiện đề tài Từ tháng 8/2009 đến tháng 12/2010 3 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1 Đặc điểm sinh học cá tra 2.1.1 Phân loại: cá tra là một trong số 11 lòai thuộc họ cá tra (Pangasiidae) đã được xác định ở sông Cửu Long. Tài liệu phân lọai gần đây nhất của tác giả Rainboth xếp cá tra nằm trong giống cá tra dầu (Pangasianodon). Bộ Siluriformes Họ Pangasiidae Giống Pangasianodon Loài Pangasianodon hypophthalmus (Sauvage, 1878) 2.1.2 Đặc điểm sinh học Cá tra có khả năng sống trong điều kiện môi trường nhiều mùn bã hữu cơ, nước tù đọng, oxi hòa tan thấp (Dương Nhựt Long, 2003). Cá tra thể hiện tính ăn rộng, ăn đáy và ăn tạp thiên về động vật nhưng dễ chuyển đổi loại thức ăn, trong điều kiện ao nuôi cá dễ thích ứng với nhiều loại thức ăn có nguồn gốc động vật và thực vật (Lê Như Xuân, 2000). Cá tra sống chủ yếu trong nước ngọt, có thể sống được ở vùng nước lợ (nồng độ muối 7-10‰), có thể chịu đựng được nước phèn với pH =4.5, dễ chết ở nhiệt độ thấp dưới 15 oC, nhưng chịu nóng tới 39oC (VINAFIS, 2004). Cá tra có số lượng hồng cầu trong máu nhiều hơn các loài cá khác. Cá có cơ quan hô hấp phụ và cũng có thể hô hấp bằng bóng khí và da nên chịu đựng được môi trường nước có oxi hòa tan rất thấp (Lê Như Xuân, 2000). 2.1.3 Hiện trạng nghề nuôi cá tra ở ĐBSCL ĐBSCL có tiềm năng và lợi thế tự nhiên đặc biệt cho phát triển nghề nuôi cá tra. Năng suất nuôi cá tra bình quân đạt tới mức 150-300 tấn/ha, diện tích nuôi cá tra của ĐBSCL 2007 lên đến 7000 ha đạt sản lượng trên 1 triệu tấn với giá trị xuất khẩu hơn 1 tỉ USD (Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn, 2008). Toàn vùng có 157 trại giống, năm 2007 và đã sản xuất được 4,1 tỉ cá giống đủ đáp ứng cho nhu cầu nuôi (Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn, 2008). Ở ĐBSCL phong trào nuôi cá tra thâm canh phát triển mạnh ở khu vực ven sông Tiền và sông Hậu, nhất là ở tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long và Thành phố Cần Thơ. Tuy nhiên do phát triể