Luận văn Đặc sắc tiểu thuyết của Pearl Buck

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH -----------o0o----------- TRẦN THỊ HIỀN ĐẶC SẮC TIỂU THUYẾT CỦA PEARL BUCK Chuyên ngành : VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI Mã số : 60 22 30 LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ THUẬN Thành phố Hồ Chí Minh – 2011 Lời cảm ơn Sau một thời gian nghiên cứu đề tài: “Đặc sắc tiểu thuyết của Pearl Buck” đến nay chúng tôi đã hoàn thành luận văn. Với tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo Sau đại học trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh. Các Thầy, Cô đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và tạo điều kiện để tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm Ban giám hiệu trường THPT Võ Trường Toản đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt tôi xin trân trọng và bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Tiến sĩ Trần Thị Thuận – Người đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tôi trong suốt thời gian tôi nghiên cứu đề tài. Cuối cùng, tôi xin gửi lòng biết ơn đến Cha Mẹ, người thân, bạn bè, những người luôn quan tâm và động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài, song những thiếu sót trong luận văn là không thể tránh khỏi, kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến và chỉ dẫn của quý Thầy, Cô giáo và các bạn đồng nghiệp. TP.Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2011 MỤC LỤC 4TLời cảm ơn4T............................................................................................................................ 2 4TMỤC LỤC4T ............................................................................................................................ 3 4TMỞ ĐẦU4T .............................................................................................................................. 6 4T1.Lý do chọn đề tài4T ................................................................................................................................... 6 4T2.Lịch sử vấn đề 4T ....................................................................................................................................... 7 4T2.1. Ở Việt Nam4T .................................................................................................................................. 7 4T2.2. Ở Nước ngoài:4T .............................................................................................................................. 8 4T3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu4T ........................................................................................................ 10 4T3.1 Đối tượng 4T .................................................................................................................................... 10 4T3.2 Phạm vi nghiên cứu 4T .................................................................................................................... 11 4T .Phương pháp nghiên cứu 4T ..................................................................................................................... 11 4T5.Dự kiến đóng góp của luận văn4T ........................................................................................................... 12 4T6.Cấu trúc của luận văn4T .......................................................................................................................... 12 4TCHƯƠNG 1: TIỂU THUYẾT PEARL BUCK VÀ CÁC TIỀN ĐỀ SÁNG TẠO4T .......... 14 4T1.1.Bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất trong toàn cảnh tiểu thuyết của Pearl Buck 4T .................................. 14 4T1.2. Những tiền đề sáng tạo tiểu thuyết của Pearl Buck4T ........................................................................... 16 4T1.2.1 Vốn trải nghiệm cuộc sống và văn hóa Trung Hoa- Âu Mỹ4T ....................................................... 16 4T1.2.2.Vốn tri thức và văn chương Trung Hoa- Âu Mỹ4T ........................................................................ 18 4T1.2.3 Tài năng và tố chất nghệ sĩ - tính nữ4T .......................................................................................... 21 4T1.2.4 Ý nguyện của Pearl Buck về việc bắc một nhịp cầu chia sẻ văn hóa Đông –Tây.4T ....................... 23 4TCHƯƠNG 2: THẾ GIỚI HIỆN THỰC TRONG BỘ TIỂU THUYẾT NHÀ TRANH VÁCH ĐẤT4T ......................................................................................................................... 25 4T2.1. Sự gắn kết nông thôn - đất đai - người nông dân Trung Hoa4T ............................................................ 25 4T2.2. Đời sống văn hóa-tinh thần của người nông dân Trung Hoa4T ............................................................. 30 4T2.3. Cuộc sống nông thôn Trung Hoa và những hiểm họa4T ....................................................................... 36 4T2.3.1. Thiên tai4T................................................................................................................................... 36 4T2.3.2. Chiến tranh4T .............................................................................................................................. 40 4T2.4. Cuộc sống Trung Hoa và sự tiếp nhận văn hóa phương Tây4T ............................................................. 45 4TCHƯƠNG 3: NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG TIỂU THUYẾT CỦA PEARL BUCK4T ...... 53 4T3.1 Kết cấu và cốt truyện4T ........................................................................................................................ 53 4T3.1.1 Kết cấu4T .................................................................................................................................... 53 4T3.1.2 Cốt truyện4T ................................................................................................................................. 55 4T3.2 Nhân vật 4T ........................................................................................................................................... 57 4T3.2.1 Những thủ pháp truyền thống4T .................................................................................................... 57 4T3.2.1.1 Nhân vật - ngoại hình4T ........................................................................................................ 57 4T3.2.1.2 Nhân vật-hành động4T .......................................................................................................... 58 4T3.2.1.3 Nhân vật- thần kỳ4T .............................................................................................................. 60 4T3.2.2 Những thủ pháp hiện đại4T ........................................................................................................... 60 4T3.2.2.1 Nhân vật- tâm lí4T ................................................................................................................. 60 4T3.2.3 Nhân vật- ánh mắt 4T ..................................................................................................................... 63 4T3.3.Thời gian trần thuật4T .......................................................................................................................... 65 4T3.3.1 Thời gian trần thuật tuyến tính4T .................................................................................................. 65 4T3.3.2 Thời gian trần thuật tâm lí4T ......................................................................................................... 66 4T3.4. Người trần thuật4T ............................................................................................................................. 70 4T3.4.1. Người kể chuyện ẩn mặt 4T .......................................................................................................... 70 4T3.4.2.Người kể chuyện là nhân vật 4T ..................................................................................................... 72 4T3.5.Điểm nhìn trần thuật4T ......................................................................................................................... 74 4T3.5.1 Điểm nhìn bên ngoài4T ................................................................................................................ 74 4T3.5.2 Điểm nhìn bên trong4T ................................................................................................................ 75 4T3.5.3 Điểm nhìn di động4T .................................................................................................................... 76 4T3.6 Nghệ thuật kể, tả4T .............................................................................................................................. 78 4TCHƯƠNG 4: NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA PEARL BUCK QUA BỘ TIỂU THUYẾT NHÀ TRANH VÁCH ĐẤT4T ................................................................................................. 82 4T .1 Về nghệ thuật sáng tạo tiểu thuyết 4T .................................................................................................... 82 4T .2 Về quan niệm nhân sinh4T ................................................................................................................... 85 4T .3 Tiểu thuyết của Pearl Buck và sự tiếp nhận của người đọc4T ................................................................ 90 4TKẾT LUẬN4T ........................................................................................................................ 94 4T HƯ MỤC THAM KHẢO4T ................................................................................................ 98 4TPHỤ LỤC4T ......................................................................................................................... 103 MỞ ĐẦU 1.Lý do chọn đề tài Pearl Buck là nữ văn sĩ Mĩ đầu tiên nhận được giải thưởng Nobel văn chương cao quý. Bà đã để lại di sản tinh thần vô giá với hơn sáu mươi lăm tác phẩm gồm nhiều thể loại. Góp phần quan trọng làm nên tên tuổi của Pearl Buck chính là bộ tiểu thuyết House of Earth. Tác phẩm gồm ba quyển, được viết trong thời gian từ năm 1931 đến năm 1935. Bộ tiểu thuyết vừa phản ánh thế giới tâm hồn và những sinh hoạt đời thường của người dân Trung Hoa vừa phác họa một hình ảnh đất nước Trung Hoa rộng lớn với những vấn đề lớn lao. Bà đặc biệt quan tâm đến hiện tượng giao thoa văn hóa Đông - Tây trong cuộc sống người dân và thể hiện vấn đề này rất chân thực, sinh động. Pearl Buck đã kết hợp những nét tiêu biểu trong nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết cổ điển phương Đông với tiểu thuyết hiện đại phương Tây để phản ánh hiện thực đất nước, con người Trung Hoa, một dân tộc có bề dày lịch sử, có truyền thống văn hoá lâu đời đang trong quá trình tiếp nhận những luồng văn hoá hoàn toàn mới mẻ. Chính sự kết hợp hài hoà, biện chứng giữa nội dung, tư tưởng và bút pháp nghệ thuật đặc sắc đã tạo nên sự thành công cho bộ tiểu thuyết. Pearl Buck đã làm say mê người đọc qua cách phản ánh hiện thực bằng một trái tim đôn hậu, tinh tế, và được chuyển tải bằng văn phong nhẹ nhàng, trong sáng. Tác phẩm của Pearl Buck đã được thế giới công nhận qua giải thưởng Pulitzer năm 1932, giải Nobel văn chương năm 1938. Tuy nhiên, cho đến nay, ở Việt Nam, mặc dù tiểu thuyết của Pearl Buck được phát hành rộng rãi nhưng vẫn chưa có một công trình nào nghiên cứu tác phẩm của Pearl Buck một cách hệ thống. Chúng tôi nhận thấy Pearl Buck là một người nghệ sĩ giàu lòng trắc ẩn. Tấm lòng của nhà văn đã bộc lộ rõ nét trong House of Earth qua việc ca ngợi nét đẹp tâm hồn của người dân mộc mạc, bình dị và lên án những thế lực đã lấy đi sự sống và niềm hạnh phúc nhỏ bé của họ. Pearl Buck không chỉ “sống đẹp” trong những trang sách mà ở ngoài đời, bà nổi tiếng là người tham gia tích cực các hoạt động nhân đạo, từ thiện. Cuối cùng, người viết có ấn tượng sâu sắc, thú vị khi quan sát bức tranh cuộc sống sinh hoạt vật chất và tinh thần của người dân Trung Quốc được thể hiện sinh động qua cảm quan của một nhà văn đến từ phương Tây. Đặc điểm này đem lại sự độc đáo, hấp dẫn cho tác phẩm. Qua đề tài Đặc sắc tiểu thuyết của Pearl Buck, chúng tôi mong rằng sẽ giúp người đọc nhận diện được những nét tiêu biểu, đặc trưng trong tiểu thuyết của Pearl Buck. Và chúng tôi cũng hy vọng sẽ phát hiện được các giá trị nghệ thuật trên những trang viết của nhà văn nữ giàu sức sáng tạo này. 2.Lịch sử vấn đề 2.1. Ở Việt Nam Trong quyển Hồ sơ văn học Mỹ, Hữu Ngọc có bài viết Pearl Buck và tâm hồn Trung Quốc nghìn xưa. Sau những dòng giới thiệu vắn tắt về tiểu sử và sự nghiệp văn chương của Pearl Buck, Hữu Ngọc đã khẳng định: “Sáng tác của Pearl Buck gồm tám mươi lăm tác phẩm lớn nhỏ. Trong số đó, mảng đề tài về Trung Quốc cổ truyền, đặc biệt về nông dân là đóng góp giá trị nhất. Nhờ sự thông cảm của tác giả, người đọc có cảm giác thâm nhập vào đời sống hàng ngày của các nhân vật”[21, 605]. Trong bài viết của mình, Hữu Ngọc nhận định tác phẩm The Good Earth của Pearl Buck đã miêu tả rất chính xác phong tục, tập quán của người nông dân Trung Quốc. Họ phải đối diện với nhiều nỗi gian lao vất vả, đói kém và là nạn nhân trong những cuộc chiến tranh tương tàn trước cách mạng. Ngoài ra, ông còn đề cập đến cuộc xung đột giữa cũ và mới, Đông và Tây trong tiểu thuyết Gió Đông, gió Tây (East Wind, West Wind) của Pearl Buck “Trong một gia đình quý tộc giàu có, các cụ nệ cổ cố ngăn cản mà không được, các thanh niên hăm hở theo cuộc sống phương Tây với sự tôn trọng tự do cá nhân” [21, 606]. Như vậy, Hữu Ngọc đã giới thiệu đến độc giả một cách khái quát giá trị nội dung, tư tưởng trong những tác phẩm nổi tiếng của Pearl Buck Trong quyển 103 nhà văn đoạt giải Nobel, tác giả Đoàn Tử Huyến đã trình bày sơ lược cuộc sống của Pearl Buck. Đồng thời, ông nêu lý do Viện hàn lâm nghệ thuật Thụy Điển trao tặng Pearl Buck giải Nobel : “Vì các tác phẩm mô tả cuộc sống đa diện mang tính sử thi của người dân Trung Quốc trong những biến động dữ dội đầu thế kỉ XX và vì những kiệt tác tự truyện” [12, 79]. Tạp chí Châu Mĩ ngày nay, số 3/2009, có bài viết của thạc sĩ Phạm Thị Hương Giang Tính song trùng trong phương thức tự sự của Pearl S. Buck qua bộ tiểu thuyết House of Earth. Bài viết này thể hiện sự quan tâm của tác giả đối với nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết của Pear Buck, đặc biệt về hai phương diện tự sự là kết cấu và điểm nhìn: “Bộ tiểu thuyết House of Earth có kết cấu tương đối tương đồng với tiểu thuyết chương hồi Trung Quốc, tức cũng phân chia ra từng chương mục, phát triển cốt truyện theo chiều thời gian tuyến tính. Thảng hoặc, có đoạn xáo trộn về thời gian, gợi nhắc lại đặc điểm tính cách và tâm lý đặc trưng của nhân vật’’ [66, 52,53]. Ngoài ra, tác giả khẳng định ở phương diện kết cấu, tiểu thuyết của Pearl Buck đã ‘khéo léo lồng ghép trong đó những phạm trù đặc trưng của lối tự sự phương Tây’ [68, 54] được thể hiện ở cách kết thúc để ngỏ, tạo nên nhiều liên tưởng, nghĩ suy cho người đọc. Xét từ yếu tố điểm nhìn, tác giả Phạm Thị Hương Giang đánh giá ‘Bộ tiểu thuyết House of Earth được tự sự ở ngôi thứ ba, gắn với điểm nhìn ‘toàn tri’ của người kể. Đây cũng là hình thức thuật truyện tuân theo phương thức ‘thuyết thư’ điển hình của tiểu thuyết cổ điển Trung Quốc’ [66, 55]. Với điểm nhìn này, người kể chuyện luôn đứng trên nhân vật, hiểu rõ tất cả các sự kiện, diễn biến tâm lý cũng như hành động của từng nhân vật, để từ đó, trình bày một cách kĩ càng, rành rẽ cho người đọc. Có thể nhận thấy, bài nghiên cứu của tác giả Phạm Thị Hương Giang đã nhận xét và trình bày khá cụ thể, rõ ràng hai vấn đề tiêu biểu trong nghệ thuật thể hiện tiểu thuyết của Pearl Buck. Tuy nhiên, thế giới nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết của nhà văn này vẫn còn những điểm sáng khác cần được tìm hiểu, nghiên cứu. Trong bài viết Đất lành – Pearl Sydenstricker Buck, tác giả Phạm Văn Tuấn đã trình bày về cuộc sống của Pearl Buck tại Trung Hoa, ‘Ngay từ thuở nhỏ, cô Pearl Sydenstricker đã tò mò, tìm hiểu dân địa phương, thích lắng nghe các câu chuyện và mong muốn viết lại những điều mắt thấy, tai nghe tại một miền đất mà nhiều người phương Tây chưa hề biết tới. Cô đã học lịch sử Trung Hoa với một ông thầy địa phương, hiểu rõ triết lý Khổng Giáo’[83]. Qua quyển tiểu thuyết Đất lành, tác giả Phạm Văn Tuấn đã ca ngợi Pearl Buck vì bà đã hiểu được đời sống tinh thần của người dân trên mảnh đất vốn còn rất xa lạ với các nước phương Tây lúc bấy giờ: “Qua tác phẩm, độc giả nhận ra sự hiểu biết tường tận của tác giả về đất nước Trung Hoa và người Trung Hoa, tác giả biết cả tư tưởng và nội tâm của người Trung Hoa, đây là giai cấp mà người Cộng sản đã khai thác và dùng làm hạt nhân trong công cuộc cách mạng”[83]. Trong bài viết, Phạm Văn Tuấn cũng điểm vài nét xã hội Trung Hoa cuối thế kỉ XIX. Đây là giai đoạn đất nước này phải gánh chịu những thiệt hại do các thế lực quân phiệt trong nước và sự xâm lược của Pháp, Nhật Bản, Tây Ban Nha gây nên. Trong bài Nữ văn sĩ của hai thế giới, tác giả Mai Hiền đã nhận xét khái quát về cuộc sống của Pearl Buck tại Trung Hoa. Tác giả khẳng định khoảng thời gian này có ý nghĩa quan trọng trong sự nghiệp văn chương của Pearl Buck “Dẫu chỉ sống ở đất Trung Hoa khoảng ba chục năm, quãng thời gian chỉ bằng một phần ba cuộc đời bà đã sống, song đất và người nơi đây đã khơi nguồn mạch cho văn nghiệp của bà, giúp bà viết nên hơn sáu chục cuốn tiểu thuyết, hàng trăm truyện ngắn, bốn vở kịch và một kịch bản phim nổi tiếng...”[92]. Ngoài ra, tác giả trình bày cảm nhận về diễn từ nhận giải Nobel của Pearl Buck “Có thể xem bài đáp từ của bà như một bách khoa toàn thư thu nhỏ về văn học Trung Hoa nói chung và về tiểu thuyết Trung Hoa nói riêng. Những ai còn xa lạ với văn học của đất nước rộng lớn và có bề dày lịch sử này, khi đọc diễn văn đáp từ của Pearl Buck sẽ phần nào hiểu được "Thủy hử", "Tam quốc diễn nghĩa", "Hồng lâu mộng", "Tây du ký", "Phong thần truyện", "Nho lâm ngoại sử"...[92] 2.2. Ở Nước ngoài: Vào năm 2010, nhà xuất bản 2TSimon2T 2T&2T 2TSchuster2T đã phát hành quyển Pearl Buck ở Trung Quốc: Hành trình đến Đất lành ( Pearl Buck In China: Journey To The Good Earth), của Hilary Spurling. Tác giả khẳng định với The Good Earth, “Pearl Buck là người đầu tiên đưa đất nước Trung Hoa đến gần với các nước phương Tây” ( Pearl Buck was the first person to make China accessible to the West). Và trên một vài phương diện nào đó, Pearl Buck khẳng định cuộc sống của bà thuộc về Trung Hoa nhiều hơn Mĩ. Điều này thể hiện qua hồi ức của bà : “Tôi đã nói tiếng Trung Quốc trước và nói một cách dễ dàng”(I spoke Chinese first and more easily) [17, 2] Pearl Buck đã khẳng định Trung Hoa có một ý nghĩa đặc biệt trong tâm hồn của bà “Nước Mĩ là nơi mà nhiều người hướng về, nhưng thế giới mà tôi muốn đến là Châu Á”( If America was for dreaming about, the world in which I lived was Aisa – Pearl Buck ) [17, 2]. Hilary Spurling giới thiệu khái quát một số tiểu thuyết của Pearl Buck như The Good Earth, This Proud Heart, The Time Is Noon, Other Gods, Pavilion of Woman,.. Maureen Corrigan, giảng dạy văn chương ở trường đại học Georgetown, có công trình nghiên cứu Pearl Buck ở Trung Hoa (Pearl Buck In China). Tác giả nhận xét từ khi quyển tiểu thuyết ‘bom tấn’ The Good Earth cuả Pearl Buck ra đời, tên tuổi và những sáng tác của bà đã lan rộng ở phương Tây và Trung Quốc, từ một nhà văn phụ nữ mờ nhạt bà trở thành một nhà văn nổi tiếng. Và Pearl Buck đã sở hữu một năng lực đặc biệt, bà biết vận dụng những kỉ niệm cùng với trí tưởng tượng phong phú của mình trong quá trình sáng tác, vì vậy, tác phẩm của bà vừa hiện thực vừa mang chất trữ tình. Năm 1996, tiến sĩ Peter Conn, giảng dạy tại trường đại học 2TCambridge2T có bài viết: Tiểu sử của một nhà văn hoá: Pearl Buck, (Pearl Buck Biography) [69]. Ông cho biết khi Pearl Buck lên bốn tuổi, bà đã nói tiếng Trung Quốc rất chuẩn xác, đã gắn bó với cuộc sống nghèo khổ của người dân bản địa. Năm 1917,