Luận văn Phân tích rủi ro lãi suất và giải pháp quản lý rủi ro lãi suất tại ngân hàng đầu tư và phát triển tỉnh Hậu Giang

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 1 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN TRƯỜNG ðẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP PHÂN TÍCH RỦI RO LÃI SUẤT VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG ðẦU TƯ & PHÁT TRIỂN TỈNH HẬU GIANG Giáo viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: ðOÀN THỊ CẨM VÂN ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN MSSV : 4053815 LỚP : Tài chính – Doanh nghiệp K31 Cần Thơ - 2009 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 2 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN LỜI CẢM ƠN ------------------------------------------------------- Bốn năm học tập ở Trường ñại học Cần Thơ, em ñã ñược sự chỉ bảo và giảng dạy nhiệt tình của quý Thầy Cô, ñặc biệt là quý Thầy Cô khoa Kinh tế ñã truyền ñạt cho em về lý thuyết cũng như về thực tế trong suốt thời gian học tập. Cùng với sự nỗ lực của bản thân, em ñã hoàn thành chương trình học của mình. Em chân thành cảm ơn Cô ðoàn Thị Cẩm Vân ñã hướng dẫn tận tình ñể em hoàn thành tốt bài luận văn tốt nghiệp, cùng những kiến thức thực tế mà Cô chỉ dẫn trong khoảng thời gian vừa qua sẽ giúp em có ñược những kiến thức chuyên môn làm hành trang bước vào công việc sau này. Em cảm ơn chân thành ñến Ngân hàng ðầu tư & Phát triển Hậu Giang về việc tiếp nhận và tạo ñiều kiện thuận lợi ñể em hoàn thành tốt ñợt thực tập. Các Anh, Chị trực tiếp hướng dẫn nhiệt tình, giới thiệu, cung cấp ñầy ñủ thông tin và giúp ñỡ em rất nhiều trong việc tìm hiểu, nghiên cứu tài liệu ở Ngân hàng. Xin chân thành cảm ơn! Ngày … tháng … năm 2009 Sinh viên thực hiện LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 3 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN LỜI CAM ðOAN Tôi cam ñoan rằng ñề tài này là do chính tôi thực hiện, các số liệu thu thập và kết quả phân tích trong ñề tài là trung thực, ñề tài không trùng với bất kỳ ñề tài nghiên cứu khoa học nào. Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2009 Sinh viên thực hiện LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 4 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP ..………….......................................................................................................... …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Hậu Giang, ngày … tháng … năm 2009 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 5 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN BẢN NHẬN XÉT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ðẠI HỌC Họ và tên người hướng dẫn: ………………………………………………. Học vị: …………………………………………………………………….. Chuyên ngành: …………………………………………………………….. Cơ quan công tác: …………………………………………………………. Tên học viên: ðặng Lâm Trường Sơn Mã số sinh viên: 4053815 Chuyên ngành: Tài chính – Doanh nghiệp Tên ñề tài: “Phân tích rủi ro lãi suất và giải pháp quản lý rủi ro lãi suất tại Ngân hàng ðầu tư & Phát triển Hậu Giang”. NỘI DUNG NHẬN XÉT 1. Tính phù hợp của ñề tài với chuyên ngành ñào tạo: ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 2. Về hình thức: ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 3. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và tính cấp thiết của ñề tài: ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 4. ðộ tin cậy của số liệu và tính hiện ñại của luận văn: ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 5. Nội dung và kết quả ñạt ñược (theo mục tiêu nghiên cứu, …) ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 6. Các nhận xét khác: ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 7. Kết luận ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... Cần Thơ, ngày …… tháng …… năm 2009 NGƯỜI NHẬN XÉT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 6 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN MỤC LỤC CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ...................................................................................... 1 1.1. Lý do chọn ñề tài ................................................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 2 1.2.1. Mục tiêu chung.............................................................................................. 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................. 2 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................... 2 1.4. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 3 1.4.1. Không gian nghiên cứu................................................................................. 3 1.4.2. Thời gian nghiên cứu.................................................................................... 3 1.4.3. ðối tượng nghiên cứu ................................................................................... 3 1.5. Lược khảo tài liệu ................................................................................................. 3 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...... 5 2.1. Phương pháp luận ................................................................................................ 5 2.1.1. Khái niệm rủi ro lãi suất ............................................................................... 5 2.1.2. Tính chất của rủi ro lãi suất........................................................................... 7 2.1.3. Phân loại rủi ro lãi suất. ................................................................................ 9 2.1.4. Những nguyên nhân gây rủi ro lãi suất ....................................................... 10 2.1.5. Phương pháp lượng hóa rủi ro lãi suất ........................................................ 11 2.1.6. Một số chỉ tiêu ñánh giá rủi ro lãi suất ........................................................ 13 2.1.7. Dự báo lãi suất thị trường trong ngắn hạn ................................................... 15 2.1.8. Quản lý khe hở nhạy cảm lãi suất ............................................................... 15 2.2. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... 16 2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu...................................................................... 16 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu số liệu................................................................. 16 CHƯƠNG 3: GIỚI THIỆU VỀ NGÂN HÀNG ðẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN CHI NHÁNH TỈNH HẬU GIANG ......................................................................... 18 3.1. Lịch sử hình thành và phát triển .......................................................................... 18 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 7 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN 3.1.1. Ngân hàng ðầu tư & Phát triển Việt Nam................................................... 18 3.1.2. Ngân hàng ðầu tư & Phát triển chi nhánh Hậu Giang................................. 19 3.2. Cơ cấu tổ chức và chức năng các phòng ban ...................................................... 20 3.2.1. Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng.................................................................... 20 3.2.2. Chức năng các phòng ban ........................................................................... 21 3.2.3. Nghiệp vụ kinh doanh và lĩnh vực ñầu tư chủ yếu của Ngân hàng .............. 24 3.3. ðánh giá chung về hoạt ñộng kinh doanh Ngân hàng (2006 – 2008) .................. 25 3.3.1. Thu nhập .................................................................................................... 26 3.3.2. Chi phí........................................................................................................ 27 3.3.3. Lợi nhuận ................................................................................................... 27 3.4. ðịnh hướng phát triển của Ngân hàng năm 2009 ................................................ 28 CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG ðẦU TƯ & PHÁT TRIỂN CHI NHÁNH HẬU GIANG ............................................... 30 4.1. Khái quát cơ cấu tài sản và nguồn vốn của Ngân hàng (2006 – 2008) ................ 30 4.1.1. Phân tích cơ cấu nguồn vốn của Ngân hàng................................................ 30 4.1.2. Phân tích cơ cấu tài sản của Ngân hàng ...................................................... 36 4.2. Phân tích tình hình biến ñộng của tài sản và nguồn vốn nhạy cảm với lãi suất qua bảng cân ñối tài sản của Ngân hàng..................................................................... 40 4.2.1. Tình hình biến ñộng của tài sản nhạy cảm với lãi suất ............................... 41 4.2.2. Tình hình biến ñộng của nguồn vốn nhạy cảm với lãi suất .......................... 43 4.3. Phân tích thực trạng rủi ro lãi suất của Ngân hàng theo mô hình ñịnh giá lại....... 48 4.4. Phân tích sự thay ñổi lãi suất ñến thu nhập ròng của Ngân hàng ......................... 56 CHƯƠNG 5: MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG ðẦU TƯ & PHÁT TRIỂN HẬU GIANG .................................... 70 5.1. Những thuận lợi và khó khăn của Ngân hàng ..................................................... 70 5.1.1. Thuận lợi .................................................................................................... 70 5.1.2. Khó khăn.................................................................................................... 71 5.2. Một số giải pháp nhằm quản lý rủi ro lãi suất tại Ngân hàng ............................... 72 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 8 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN 5.2.1. Mục tiêu quản lý rủi ro lãi suất ................................................................... 73 5.2.2. Quản lý khe hở nhạy cảm lãi suất ............................................................... 74 5.2.3. Quản lý khe hở kỳ hạn................................................................................ 77 5.2.4. Áp dụng công cụ quản trị rủi ro tài chính hiện ñại ...................................... 78 CHƯƠNG 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................... 77 6.1. Kết luận .............................................................................................................. 81 6.2. Kiến nghị ............................................................................................................ 82 6.2.1. ðối với Ngân hàng ðầu tư & Phát triển chi nhánh Hậu Giang .................... 82 6.2.2. ðối với Ngân hàng ðầu tư & Phát triển Việt Nam....................................... 83 6.2.3. ðối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam...................................................... 83 6.2.4. ðối với chính quyền ñịa phương.................................................................. 84 Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 85 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 9 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN DANH MỤC BIỂU BẢNG Trang Bảng 1: Kết quả của GAP và sự thay ñổi trong lợi nhuận ròng ...……............... 13 Bảng 2: Kết quả hoạt ñộng kinh doanh Ngân hàng ðT&PT Hậu Giang ……… 25 Bảng 3: Cơ cấu nguồn vốn của Ngân hàng ðT&PT Hậu Giang……..................31 Bảng 4: Tỉ trọng cơ cấu nguồn vốn Ngân hàng ðT&PT Hậu Giang …............. .33 Bảng 5: Tổng kết tài sản của Ngân hàng ðT&PT Hậu Giang ............................ 37 Bảng 6: Tình hình nguồn vốn nhạy cảm lãi suất (2006-2008) ...……................. 44 Bảng 7: Bảng so sánh nguồn vốn và tài sản nhạy cảm lãi suất ...……................ 49 Bảng 8: Hệ số rủi ro lãi suất của Ngân hàng qua 3 năm (2006-2008) .................51 Bảng 9: Hệ số ñộ lệch của Ngân hàng BIDV Hậu Giang .................................. 53 Bảng 10: Tổng hợp trạng thái nhạy cảm lãi suất của Ngân hàng ....…............... 55 Bảng 11: Tổng kết chi phí trả lãi và thu nhập lãi của Ngân hàng ....…............... 56 Bảng 12: Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của Ngân hàng BIDV Hậu Giang ............ 58 Bảng 13: Lãi suất huy ñộng vốn bình quân của các Ngân hàng ...……...............61 Bảng 14: Bảng tính các yếu tố xác ñịnh hệ số A,B của lãi suất huy ñộng .......... 63 Bảng 15: Lãi suất cho vay bình quân của các Ngân hàng ............……............... 64 Bảng 16: Bảng tính các yếu tố xác ñịnh tham số A,B của lãi suất cho vay ........ 65 Bảng 17: Phương pháp quản lý khe hở lãi suất năng ñộng ................................. 75 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 10 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN DANH MỤC HÌNH Trang Hình 1: Sơ ñồ cơ cấu tổ chức Ngân hàng ðT&PT Hậu Giang ........................... 20 Hình 2: Kết quả hoạt ñộng kinh doanh Ngân hàng ðT&PT Hậu Giang .…....... 26 Hình 3: Cơ cấu nguồn vốn của Ngân hàng ðT&PT Hậu Giang ........…............ 32 Hình 4: Cơ cấu tài sản của Ngân hàng ðT&PT Hậu Giang ............................... 38 Hình 5: Tài sản nhạy cảm lãi suất qua 3 năm (2006 – 2008) ............................. 41 Hình 6: Tình hình nguồn vốn nhạy cảm lãi suất của Ngân hàng ....................... 45 Hình 7: Tình hình tài sản và nguồn vốn nhạy cảm lãi suất ................................ 50 Hình 8: Chênh lệch giữa tài sản và nguốn vốn nhạy cảm lãi suất ..................... 52 Hình 9: Diễn biến lãi suất ngắn hạn và dài hạn theo chu kỳ kinh tế .................. 60 Hình 10: Biễn biến lãi suất huy ñộng bình quân của các Ngân hàng...................62 Hình 11: Biễn biến lãi suất cho vay bình quân của các Ngân hàng .................... 65 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 11 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 1. ATM: Máy rút tiền tự ñộng 2. BIDV: Ngân hàng ðầu tư và Phát triển 3. CIC: Trung tâm thông tin tín dụng 4. DNTN: Doanh nghiệp tư nhân 5. ðT&PT: ðầu tư và Phát triển 6. GAP: Khe hở nhạy cảm lãi suất 7. HðND: Hội ñồng nhân dân 8. NIM: Thu nhập lãi cận biên 9. NVNC: Nguồn vốn nhạy cảm 10. TNHH: Trách nhiệm hữu hạn 11. TSNC: Tài sản nhạy cảm 12. VD: Ví dụ LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 12 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN Chương 1 GIỚI THIỆU 1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ðỀ TÀI Thị trường tài chính Việt Nam ñang trong giai ñoạn phát triển. Bên cạnh không ít cơ hội dành cho những ai biết tính toán và tận dụng những ưu ñiểm riêng của nó thì thị trường còn có những rủi ro tài chính luôn tiềm ẩn. Rủi ro lãi suất là một vấn ñề lớn mà kinh tế Việt Nam ñang gặp phải. Việc duy trì lãi suất ổn ñịnh trong một thời gian dài của Ngân hàng Nhà nước ñã làm cho các Ngân hàng lơ là công tác ñề phòng rủi ro lãi suất. Khi tình hình kinh tế vĩ mô diễn biến bất lợi do lạm phát gia tăng cùng với chính sách thắt chặt tiền tệ ñã ñẩy các Ngân hàng vào cuộc khủng hoảng thanh khoản, buộc các Ngân hàng bước vào cuộc ñua lãi suất dẫn tới lãi suất thị trường có nhiều biến ñộng bất thường khó dự ñoán. Lãi suất cho vay của Ngân hàng khác với lãi suất của các công cụ trên thị trường tiền tệ, ở chỗ là chúng ñược ñàm phán giữa người vay và Ngân hàng hơn là ñược quyết ñịnh trong thị trường ñược tổ chức sẵn, vì là kết quả của việc ñàm phán cho nên các mức lãi suất của Ngân hàng không ñồng nhất. Ở Việt Nam, việc thực hiện cơ chế tự do hóa lãi suất ñã làm cho các loại lãi suất thường xuyên thay ñổi. Lãi suất là một biến số kinh tế nhạy cảm, tác ñộng của lãi suất ñến tăng trưởng và lạm phát, sự thay ñổi của lãi suất sẽ tác ñộng làm thay ñổi hành vi sản xuất và tiêu dùng của xã hội. Những thay ñổi về lãi suất và những dự tính về lãi suất ñều tác ñộng ñến thu nhập và chi phí của các Ngân hàng. Trong ñiều kiện mặt bằng lãi suất ổn ñịnh thì các Ngân hàng có thể dự kiến ñược mức chênh lệch ñể duy trì lợi nhuận, nhưng trong bối cảnh diễn biến lãi suất phức tạp mọi dự kiến có thể bị ñảo lộn. ðiều này gây rối cho Ngân hàng vì ảnh hưởng ñến kế hoạch kinh doanh, huy ñộng và sử dụng vốn. Vì vậy, quản lý rủi ro lãi suất trở thành vấn ñề trọng ñiểm ñối với các nhà quản lý Ngân hàng trong bối cảnh cạnh tranh và hội nhập. ðiều này giúp giảm thiểu rủi ro nhằm tạo ñiều kiện ñể Ngân hàng hoạt ñộng an toàn và phát triển. ðặc biệt, ñối với Việt Nam một nước ñang phát triển và nền kinh tế ñang chuyển ñổi thì hệ thống Ngân hàng ñược ñánh giá là hệ thống khá năng ñộng trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ CẨM VÂN 13 SVTH: ðẶNG LÂM TRƯỜNG SƠN Với tính chất thời sự và tầm quan trọng như vậy, chúng ta cần phải ñánh giá cũng như phân tích rủi ro lãi suất một cách toàn diện, sâu sắc nhằm phát huy tối ña năng lực quản lý lãi suất và hạn chế mức thấp nhất những thiệt hại của nó gây ra cho bản thân Ngân hàng. ðó cũng là lý do mà ñề tài “PHÂN TÍCH RỦI RO LÃI SUẤT VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG ðẦU TƯ & PHÁT TRIỂN HẬU GIANG” ñược chọn làm ñề tài luận văn tốt nghiệp. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung - Tổng kết thực trạng rủi ro lãi suất tại Ngân hàng ðầu tư & Phát triển Hậu Giang. Từ thực trạng ñã phân tích, ñề ra những giải pháp phù hợp nhằm hạn chế rủi ro lãi suất cho Ngân hàng. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Nhận biết rủi ro lãi suất qua bảng cân ñối tài sản của Ngân hàng. - Phân tích tình hình biến ñộng của tài sản nhạy cảm và nguồn vốn nhạy cảm với lãi suất tại Ngân hàng qua ba năm (2006 – 2008). - ðo lường rủi ro lãi suất bằng mô hình ñịnh giá lại và mức tác ñộng của sự thay ñổi lãi suất ñến thu nhập của Ngân hàng. - ðưa ra một số biện pháp nhằm hạn chế rủi ro lãi suất cho Ngân hàng. 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ðề tài sẽ tập trung trả lời những vấn ñề sau: - Thế nào là rủi ro lãi suất? Rủi ro lãi suất có những trường hợp nào? Tính chất của rủi ro lãi suất là gì?. - Nguồn vốn nhạy cảm lãi suất và tài sản nhạy cảm với lãi suất là gì? Tại sao khi nói ñến rủi ro lãi suất ta lại ñề cập ñến nguồn vốn và tài sản có nhạy cảm lãi suất?. - Rủi ro lãi suất ñã ảnh hưởng ñến lợi nhuận Ngân hàng ðầu tư & Phát triển Hậu Giang như thế nào? Giải pháp nào nhằm hạn chế rủi ro lãi suất và ñem lại hiệu quả trong họat ñộng Ngân hàng?. LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP GVHD: ðOÀN THỊ