Luận văn Thực trạng công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở quận 11 – thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Đỗ Minh Tuấn THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TIỂU HỌC Ở QUẬN 11 – THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Đỗ Minh Tuấn THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TIỂU HỌC Ở QUẬN 11 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. HUỲNH VĂN SƠN Thành phố Hồ Chí Minh – 2011 3 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi bày tỏ lòng biết ơn đối với: - Phòng Khoa học Công nghệ - Sau Đại học và Khoa Tâm lý Giáo dục Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. - Các thầy giáo, cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và viết luận văn. - Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn đã hết sức tận tình, chu đáo trực tiếp hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Đồng thời tôi xin chân thành cảm ơn: - Lãnh đạo Quận ủy và UBND Quận 11. - Lãnh đạo và chuyên viên phòng GD & ĐT Quận 11. - Các đồng chí Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng các trường Tiểu học Quận 11. - Gia đình, bè bạn và các đồng nghiệp đã động viên, khích lệ tôi học tập và hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã hết sức cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong sự chỉ dẫn, góp ý của các thầy giáo, cô giáo, bạn bè và đồng nghiệp. Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2011 4 MỤC LỤC 2TLỜI CẢM ƠN2T ........................................................................................................... 3 2TMỤC LỤC2T ................................................................................................................ 4 2TDANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT2T ...................................................................... 7 2TMỞ ĐẦU2T ................................................................................................................... 8 2T1. Lí do chọn đề tài2T.......................................................................................................... 8 2T . Mục đích nghiên cứu2T .................................................................................................. 9 2T3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu2T ........................................................................... 9 2T4. Nhiệm vụ nghiên cứu2T ................................................................................................ 10 2T5. Giả thuyết khoa học2T .................................................................................................. 10 2T6. Các phương pháp nghiên cứu2T .................................................................................. 10 2T7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu2T .............................................................................. 11 2T8. Cấu trúc luận văn2T ..................................................................................................... 11 2TCHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TIỂU HỌC2T ......................... 12 2T1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu2T ........................................................................... 12 2T1.2. Một số khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu2T ............................................. 16 2T1.2.1. Phát triển2T ........................................................................................................... 16 2T1.2.2. Đội ngũ2T ............................................................................................................. 17 2T1.2.3. Cán bộ2T ............................................................................................................... 18 2T1.2.4. Quản lý2T.............................................................................................................. 19 2T1.2.5. Quản lý giáo dục2T ............................................................................................... 25 2T1.2.6. Quản trị nguồn nhân lực trong giáo dục2T ............................................................. 28 2T1.2.7. Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý2T ...................................................................... 30 2T1.3. Một số vấn đề chung về nhà trường tiểu học2T ........................................................ 34 2T1.3.1. Vị trí của trường tiểu học2T ................................................................................... 34 2T1.3.2. Mục tiêu của giáo dục tiểu học2T .......................................................................... 35 2T1.3.3. Nhiệm vụ, quyền hạn và hoạt động quản lý của trường tiểu học2T ........................ 36 2T1.4. Những yêu cầu của việc xây dựng đội ngũ CBQL trường tiểu học2T ..................... 37 2T1.4.1. Nhiệm vụ, quyền hạn của Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng2T ............................... 37 2T1.4.2. Những yêu cầu của việc xây dựng và phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học 2T 39 2T1.5. Các nguyên tắc phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học2T .................................. 41 2T1.5.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống2T ..................................................................... 41 2T1.5.2. Nguyên tắc đảm bảo tính nhất quán2T ................................................................... 42 5 2T1.5.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn2T .................................................................... 42 2T1.5.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi2T ....................................................................... 42 2T1.6. Dự báo giáo dục và các phương pháp dự báo giáo dục2T ........................................ 43 2T1.6.1. Khái niệm dự báo2T .............................................................................................. 43 2T1.6.2. Dự báo giáo dục2T ................................................................................................ 44 2T1.6.3. Ý nghĩa của công tác dự báo giáo dục2T ............................................................... 46 2T1.6.4. Các phương pháp dự báo giáo dục2T ..................................................................... 46 2TCHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC Ở QUẬN 11, TPHCM2T ......................... 49 2T .1. Cách thức nghiên cứu thực trạng của đề tài2T ......................................................... 49 2T .2. Tổng quan về quận 11 và giáo dục đào tạo quận 11 – TPHCM2T .......................... 51 2T .2.1. Tổng quan về quận 112T ....................................................................................... 51 2T .2.2. Khái quát về giáo dục đào tạo quận 11, TPHCM2T ............................................... 52 2T .3. Thực trạng đội ngũ CBQL các trường tiểu học ở Quận 11, TPHCM2T ................. 56 2T .3.1. Thực trạng về số lượng đội ngũ CBQL trường tiểu học2T ..................................... 56 2T .3.2. Thực trạng về trình độ đội ngũ CBQL trường tiểu học2T ...................................... 57 2T .3.3. Thực trạng về độ tuổi và thâm niên của đội ngũ CBQL trường tiểu học2T............. 58 2T .3.4. Thực trạng về chất lượng của đội ngũ CBQL trường tiểu học:2T ........................... 60 2T .4. Thực trạng công tác phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học ở Quận 11, TPHCM2T ......................................................................................................................... 67 2T .4.1. Thực trạng việc thực hiện kế hoạch phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học2T ... 67 2T .4.2. Thực trạng việc thực hiện các chức năng quản lý trong công tác phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học2T .......................................................................................... 71 2T .4.3. Thực trạng việc thực hiện các hình thức phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học2T .................................................................................................................................... 78 2T .4.4. Một số kiến nghị xoay quanh của việc phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học ở Quận 11, TPHCM.2T............................................................................................. 84 2TCHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC Ở QUẬN 11, TPHCM2T ...................................... 89 2T3.1. Dự báo tình hình phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học quận 112T ................. 89 2T3.1.1. Dự báo tình hình phát triển phát triển học sinh2T .................................................. 91 2T3.1.2. Dự báo nhu cầu quy hoạch mạng lưới trường học2T .............................................. 95 2T3.1.3. Dự báo tình hình CBQL chuẩn bị về hưu2T ........................................................... 95 2T3.1.4. Dự báo nguồn nhân lực CBQL trường tiểu học quận 11 giai đoạn 2010-20152T ... 96 2T3.2. Một số biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học ở quận 11, TPHCM giai đoạn 2010-20152T ....................................................................................... 97 6 2T3.2.1. Các quan điểm phát triển GD - ĐT của Đảng và Nhà nước2T ................................ 97 2T3.2.2. Một số biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học ở Quận 11, TPHCM giai đoạn 2010-20152T ................................................................................... 100 2T3.3. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học ở Quận 11, TPHCM2T ................................................................... 113 2TKẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ2T ................................................................................. 116 2T1. Kết luận2T ................................................................................................................... 116 2T . Kiến nghị2T ................................................................................................................. 117 2T ÀI LIỆU THAM KHẢO2T ................................................................................... 119 2TPHỤ LỤC2T ............................................................................................................. 123 7 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCHTW CB CBQL CNV CNXH ĐCSVN ĐH GD - ĐT GV HS NXB PCGDTH PCGDTHCS KT - XH TPHCM THCS THPT UBND : Ban chấp hành Trung ương : Cán bộ : Cán bộ quản lý : Công nhân viên : Chủ nghĩa xã hội : Đảng cộng sản Việt Nam : Đại học : Giáo dục - Đào tạo : Giáo viên : Học sinh : Nhà xuất bản : Phổ cập giáo dục tiểu học : Phổ cập giáo dục trung học cơ sở : Kinh tế - xã hội : Thành phố Hồ Chí Minh : Trung học cơ sở : Trung học phổ thông : Uỷ ban nhân dân 8 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Khi bàn đến vai trò của giáo dục đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, khoá họp lần thứ 27 năm 1993 của UNESCO tại Pháp khẳng định: "Giáo dục là chìa khóa tiến tới một xã hội tốt hơn, vai trò của giáo dục là phát triển tiềm năng của con người, giáo dục là đòn bẩy mạnh mẽ nhất để tiến vào tương lai, giáo dục là quyền cơ bản nhất của con người, giáo dục là điều kiện tiên quyết để thực hiện nhân quyền, dân chủ, hợp tác trí tuệ, bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau" [34,tr.22]. Như vậy, giáo dục là phương tiện mà xã hội dùng để đổi mới và phát triển điều kiện sinh tồn của chính mình. Giáo dục có vai trò to lớn trong việc tái sản xuất sức lao động và thức tỉnh tiềm năng sáng tạo trong mỗi con người, tạo môi trường cho sự phát triển kinh tế xã hội. Đến lượt mình, sự phát triển kinh tế xã hội lại tác động trở lại tạo điều kiện cho giáo dục phát triển. Bên cạnh đó, giáo dục còn có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phục vụ công nghiệp hoá hiện đại hoá, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc.[51] Ở tất cả các bậc học đang còn nhiều vấn đề cần phải giải quyết từ mục tiêu, nội dung chương trình, phương pháp giáo dục - đào tạo, cơ chế quản lý, hệ thống chính sách đến huy động các nguồn lực để phát triển giáo dục đào tạo và đặc biệt là các vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục - nhân tố quan trọng tác động trực tiếp đến chất lượng giáo dục - đào tạo. Đối với việc xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta là khẳng định vai trò quyết định của nhà giáo trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và tầm quan trọng của đội ngũ cán bộ quản lý trong việc điều hành một hệ thống giáo dục đang ngày càng mở rộng và phát triển. Trong bối cảnh quốc tế đang có nhiều diễn biến phức tạp, đất nước ta đang đứng trước những thời cơ và thách thức mới, trước những yêu cầu của công cuộc đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội, xu thế hội nhập quốc tế, đòi hỏi nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục phải là lực lượng nòng cốt quyết định việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu của chiến lược giáo dục. Trong bài phát biểu khai mạc hội nghị lần thứ 2 (khoá VIII) Ban Chấp hành Trung ương, đồng chí Đỗ Mười khẳng định: "khâu then chốt để thực hiện chiến lược phát triển giáo dục là phải đặc biệt chăm lo đào tạo, bồi dưỡng và tiêu chuẩn hoá đội ngũ giáo viên cũng như cán bộ quản lí giáo dục cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức và năng lực chuyên môn nghiệp vụ" [14,tr.13]. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến sự nghiệp giáo dục nói chung và bậc học tiểu học nói riêng trong đó có vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường học đáp ứng với yêu cầu của từng giai đoạn cách mạng. Việc xây 9 dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; năng lực giải quyết các vấn đề thực tiễn để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng yêu cầu của bậc học tiểu học - bậc học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân và yêu cầu đổi mới trong thời kỳ công nghiệp hoá hiện đại hoá là vấn đề cấp bách và quan trọng. Điều 17 Điều lệ trường tiểu học quy định: "Hiệu trưởng trường tiểu học phải là giáo viên có thời gian dạy học ít nhất 3 năm ở cấp tiểu học, đã hoàn thành chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lý, có uy tín về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, chuyên môn, nghiệp vụ; có năng lực quản lý trường học và có sức khoẻ."[4,tr.9] Thực tiễn giáo dục Quận 11 đang trên con đường phát triển, việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trong những năm qua đã đạt được những kết quả nhất định. Đồng thời vẫn tồn tại mâu thuẫn lớn cần giải quyết trong quá trình phát triển đó là: giữa yêu cầu vừa phát triển nhanh quy mô giáo dục – đào tạo vừa phải gấp rút nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo, trong khi khả năng và điều kiện đáp ứng yêu cầu còn nhiều hạn chế, công tác xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý còn nhiều vướng mắc, chưa phát huy hết tiềm năng và thế mạnh của Quận 11. Vì vậy, việc thực hiện công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học hiện nay là rất cần thiết và vô cùng quan trọng để có thể đáp ứng nhu cầu phát triển giáo dục và phát triển kinh tế - xã hội của Quận 11 hiện nay. Xuất phát từ những lý do ở trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu: "Thực trạng công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở Quận 11, Thành phố Hồ Chí Minh" 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở Quận 11, trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở Quận 11. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Đội ngũ cán bộ quản lý và công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học ở Quận 11. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học ở Quận 11. 10 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận của công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục; phát triển đội ngũ quản lý trường tiểu học. 4.2. Khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở Quận 11. 4.3. Đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở Quận 11. 5. Giả thuyết khoa học Thực trạng công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở Quận 11 được quan tâm nhưng chưa thực sự mang lại hiệu quả cao. Nếu có các biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý phù hợp với yêu cầu và xu thế phát triển như dự báo công tác cán bộ theo nhiều hướng, nhiều chỉ tiêu; có kế hoạch tổ chức tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng và khuyến khích tự đào tạo, bồi dưỡng thì có thể phát triển đồng bộ đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở Quận 11 trong những năm tới. 6. Các phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, của Nhà nước, của ngành và các tài liệu khoa học có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 6.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát Xây dựng phiếu trưng cầu ý kiến phục vụ mục đích nghiên cứu dành cho các cán bộ quản lý trường tiểu học; đội ngũ giáo viên trường tiểu học và các lãnh đạo, cán bộ Phòng giáo dục Quận 11. 6.3. Phương pháp phỏng vấn Tham khảo ý kiến các cán bộ quản lý, giáo viên nhiều kinh nghiệm về những vấn đề liên quan đến công tác phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học tại Quận 11 thông qua việc đề nghị họ trả lời các câu hỏi mà tác giả đặt ra trong phiếu phỏng vấn. 6.4. Phương pháp dự báo Sử dụng các phương pháp dự báo trong nghiên cứu nguồn nhân lực giáo dục của Quận 11 trong công tác phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học, bao gồm: - Phương pháp sơ đồ luồng. - Phương pháo dự báo theo dịnh hướng giáo dục của Quận. 11 6.5. Phương pháp thống kê toán học Xử lý số liệu điều tra, định lượng, so sánh, phân tích kết quả khảo sát từng nội dung nghiên cứu làm căn cứ đánh giá thực trạng và dự báo nhu cầu phát triển nguồn nhân lực trong giáo dục. 7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu - Đội ngũ cán bộ quản lý được nghiên cứu trong đề tài này được giới hạn ở Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng các trường tiểu học. - Phạm vi nghiên cứu: chỉ nghiên cứu ở các trường tiểu học công lập trên địa bàn Quận 11, Thành phố Hồ Chí Minh 8. Cấu trúc luận văn Cấu trúc luận văn gồm các phần: - Mở đầu - Chương 1: Cơ sở lý luận của việc nghiên cứu công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học - Chương 2: Thực trạng công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học ở Quận 11, Thành phố Hồ Chí Minh. - Chương 3: Một số biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học ở Quận 11, Thành phố Hồ Chí Minh. - Kết luận - kiến nghị 12 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Từ thuở bình minh của nhân loại, quản lý là một vấn đề được đặc biệt quan tâm: tổng kết thực tiễn, đúc rút kinh nghiệm tìm ra quy luật vận động và các nguyên tắc hoạt động của nó để làm thế nào quản lý có hiệu quả. Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công, hợp tác lao động. Chính sự phân công, hợp tác lao động nhằm đạt hiệu quả tốt hơn, năng suất cao hơn trong công việc đòi hỏi phải có sự chỉ huy phối hợp điều hành, kiểm tra, chỉnh lý... phải có người đứng đầu. Đây là hoạt động giúp người thủ trưởng phối hợp nỗ lực của các thành viên trong nhóm, trong cộng đồng, trong tổ chức đạt mục tiêu đề ra. Ngày nay trong sự nghiệp đổi mới đất nước, vấn đề quản lý nói chung và quản lý giáo dục nói riêng là chủ đề thu hút sự quan tâm của đông đảo các nhà lãnh đạo, nhà nghiên cứu khoa học, nhà quản lý thực tiễn. Vấn đề quản lý giáo dục, xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục là vấn đề có ý nghĩa trong việc "Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài" [51], đặc biệt có ý nghĩa to