Luận văn Thực trạng công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở quận 3, thành phố Hồ Chí Minh

RRBOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH ====== NGUYEÃN VAÊN DIEÄU THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC QUAÛN LYÙ BOÀI DÖÔÕNG GIAÙO VIEÂN CUÛA HIEÄU TRÖÔÛNG CAÙC TRÖÔØNG TRUNG HOÏC CÔ SÔÛ QUAÄN 3, THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ QUAÛN LYÙ GIAÙO DUÏC Thaønh phoá Hoà Chí Minh – 7/2011  BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ====== NGUYEÃN VAÊN DIEÄU THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC QUAÛN LYÙ BOÀI DÖÔÕNG GIAÙO VIEÂN CUÛA HIEÄU TRÖÔÛNG CAÙC TRÖÔØNG TRUNG HOÏC CÔ SÔÛ QUAÄN 3, THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ Chuyeân ngaønh : QUAÛN LYÙ GIAÙO DUÏC Mã số : 60 14 05 NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: TS. HOÀ VAÊN LIEÂN Thaønh phoá Hoà Chí Minh – 7/2011 LỜI CẢM ƠN Trước hết, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến quý Thầy, Cô trong Ban Giám hiệu, Phòng Khoa học Công nghệ và Sau đại học, Khoa Tâm lý Giáo dục và quý Thầy Cô Trường Đại Học Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình hướng dẫn, giảng dạy và tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian theo học chương trình đào tạo Cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục khóa 18. Bằng tình cảm chân thành, kính trọng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Hồ Văn Liên, người đã dành nhiều thời gian quan tâm, động viên, giúp đỡ, hướng dẫn, sửa chữa và góp ý nhiều nội dung quý báu cho tôi từ khi nghiên cứu đề cương đến khi hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo và đồng nghiệp Phòng Giáo dục và Đào tạo; Trưởng Phòng Thống kê; Hiệu trưởng trường Bồi dưỡng Giáo dục; Ban Giám hiệu tất cả các trường THCS; giáo viên trường THCS Phan Sào Nam, THCS Kiến Thiết, THCS Bàn Cờ, THCS Hai Bà Trưng, THCS Thăng Long - Quận 3, TP.HCM; các cán bộ, giáo viên cốt cán và quý đồng nghiệp, người thân đã chia sẻ, động viên, giúp đỡ cung cấp số liệu và nhiệt tình hưởng ứng để tôi thực hiện phiếu khảo sát phục vụ nghiên cứu thực trạng của luận văn. Mặc dù bản thân đã rất nhiều cố gắng và tâm huyết đầu tư thực hiện hoàn thành luận văn nhưng chắc rằng nội dung còn nhiều thiếu sót cần điều chỉnh. Kính mong được sự quan tâm góp ý chỉ dẫn của quý Thầy, Cô và đồng nghiệp để luận văn được điều chỉnh tốt hơn với mong muốn được áp dụng thành công vào thực tiễn công tác của bản thân cũng như góp sức cho hiệu trưởng các trường THCS Quận 3, TP.HCM thực hiện tốt hơn nhiệm vụ quản lý của mình. Kính chúc quý Thầy, Cô cùng quý đồng nghiệp luôn dồi dào sức khoẻ, thành công trong công tác. TP.HCM, tháng 7 năm 2011 NGUYỄN VĂN DIỆU LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của TS. Hồ Văn Liên - Trưởng Khoa Tâm lý Giáo dục trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Các số liệu, kết quả nghiên cứu khảo sát thực trạng nêu trong luận văn đều là trung thực; các tài liệu tham khảo, trích dẫn đều có nguồn gốc xác thực, xuất phát từ các phương pháp nghiên cứu đã trình bày trong luận văn. Luận văn này cho đến nay chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình và trên bất kỳ phương tiện thông tin đại chúng nào khác. Tôi cam kết xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về toàn bộ nội dung luận văn này. Tp.HCM, ngày 25 tháng 7 năm 2011. Tác giả luận văn NGUYỄN VĂN DIỆU MỤC LỤC 3TLỜI CẢM ƠN3T ........................................................................................................... 1 3TLỜI CAM ĐOAN3T ................................................................................................... 2 3TMỤC LỤC3T ................................................................................................................ 3 3TDANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT3T ...................................................................... 6 3TMỞ ĐẦU3T ................................................................................................................... 8 3T1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI3T .............................................................................................. 8 3T2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU3T ..................................................................................... 10 3T . KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU3T ................................................... 10 3T4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC3T .................................................................................... 10 3T5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU3T ..................................................................................... 11 3T6. GIỚI HẠN VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU3T .............................................................. 11 3T7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU3T ............................................................................ 11 3T8. CẤU TRÚC LUẬN VĂN3T .......................................................................................... 13 3TCHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU3T ........................ 14 3T1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề3T ..................................................................... 14 3T1.2. Các khái niệm3T ........................................................................................................ 16 3T1.2.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục và quản lý trường học3T ............................... 16 3T1.2.2. Trường trung học cơ sở và quản lý trường trung học cơ sở3T ................................ 19 3T1.2.3. Đào tạo, bồi dưỡng, bồi dưỡng giáo viên3T ........................................................... 20 3T1.3. Bồi dưỡng giáo viên trường trung học cơ sở3T ........................................................ 22 3T1.3.1. Đổi mới giáo dục ở trường trung học cơ sở hiện nay3T ......................................... 22 3T1.3.2. Yêu cầu về năng lực và phẩm chất của giáo viên trung học cơ sở trong thời kỳ đổi mới3T ....................................................................................................................... 23 3T1.3.3. Mục tiêu bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở3T ................................................... 25 3T1.3.4. Nội dung và chương trình bồi dưỡng GV THCS3T ................................................ 26 3T1.3.5. Phương pháp bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở3T ............................................ 27 3T1.3.6. Hình thức bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở3T ................................................. 28 3T1.4. Quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên THCS3T........................................................ 29 3T1.4.1. Các chức năng quản lý trong việc bồi dưỡng GV THCS3T .................................... 30 3T1.4.2. Những nội dung cơ bản của công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở3T .................................................................................................................................... 33 3T1.4.3. Quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên THCS thông qua các hoạt động hỗ trợ 3T .... 36 3TCHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CỦA HIỆU TRƯỞNG ĐỐI VỚI VIỆC BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN 3, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH3T................................................. 41 3T2.1. Khái quát tình hình chung, tình hình kinh tế - văn hóa - xã hội, tình hình giáo dục Quận 3, TP. Hồ Chí Minh3T ..................................................................................... 41 3T2.2. Thực trạng công tác bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở tại Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh3T ................................................................................................................. 47 3T2.2.1. Thực trạng bồi dưỡng giáo viên theo chương trình bồi dưỡng của Bộ Giáo dục và Đào tạo3T ....................................................................................................................... 49 3T2.2.2. Thực trạng bồi dưỡng giáo viên theo chương trình bồi dưỡng của Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM3T ........................................................................................................ 50 3T2.2.3. Thực trạng bồi dưỡng giáo viên theo chương trình bồi dưỡng của Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 3, TP.HCM3T ................................................................................ 50 3T2.2.4. Thực trạng bồi dưỡng giáo viên theo chương trình của trường, tổ bộ môn các trường THCS Quận 3, TP.HCM3T .................................................................................. 51 3T2.2.5. Thực trạng tự bồi dưỡng của giáo viên3T .............................................................. 52 3T2.3. Thực trạng quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên của hiệu trưởng trường trung học cơ sở quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh3T ................................................................. 53 3T2.3.1. Thực trạng thực hiện các chức năng quản lý bồi dưỡng giáo viên của hiệu trưởng3T .................................................................................................................................... 53 3T2.3.2. Thực trạng thực hiện các nội dung cơ bản của công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên của hiệu trưởng3T .................................................................................................... 58 3T2.3.3. Thực trạng công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên của hiệu trưởng thông qua các hoạt động hỗ trợ3T .......................................................................................................... 67 3T2.4. Nhận xét đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở tại Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh3T ................................................................................ 71 3T2.4.1. Ưu điểm3T ............................................................................................................ 71 3T2.4.2. Hạn chế3T ............................................................................................................. 72 3T2.4.3. Nguyên nhân3T ..................................................................................................... 73 3TCHƯƠNG 3: CÁC BIỆN PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN 3, THÀNH PHỐ HỒ CHI MINH3T.............................................................. 76 3T .1. Cơ sở đề xuất các biện pháp3T .................................................................................. 76 3T .1.1. Định hướng chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo của Đảng, Nhà nước và của ngành3T .......................................................................................................................... 76 3T .1.2. Định hướng phát triển giáo dục Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh3T ..................... 79 3T .2. Các biện pháp quản lý bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở tại Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh3T .......................................................................................................... 83 3T .2.1. Biện pháp 1. Nâng cao nhận thức về công tác bồi dưỡng giáo viên3T .................... 83 3T .2.2. Biện pháp 2. Điều chỉnh mục tiêu, phát triển chương trình, đổi mới phương pháp, phương tiện và cải tiến các hình thức bồi dưỡng giáo viên3T .......................................... 85 3T .2.3. Biện pháp 3. Xây dựng và điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng giáo viên3T ................. 87 3T .2.4. Biện pháp 4. Xây dựng và tăng cường các quy chế quản lý, hoạt động bồi dưỡng giáo viên3T ..................................................................................................................... 88 3T .2.5. Biện pháp 5. Tăng cường các điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài chánh hỗ trợ cho công tác bồi dưỡng GV THCS3T ........................................................................ 89 3T .2.6. Biện pháp 6. Huy động các nguồn lực hỗ trợ tham gia công tác bồi dưỡng GV THCS3T .......................................................................................................................... 91 3T .2.7. Biện pháp 7. Phối hợp các lực lượng tham gia công tác bồi dưỡng giáo viên 3T ..... 93 3T .2.8. Biện pháp 8. Tổ chức sơ tổng kết, chia sẻ và rút kinh nghiệm3T ............................ 94 3T .3. Tổ chức thực hiện các biện pháp3T ........................................................................... 95 3T .4. Kiểm chứng sự nhận thức về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp3T .......... 97 3T .4.1. Kiểm chứng sự cần thiết phải tăng cường công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên THCS trong giai đoạn hiện nay3T ................................................................................... 97 3T .4.2. Kiểm chứng về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp3T ............................... 98 3TKẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ3T .............................................................................. 103 3TDANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO3T ............................................................. 110 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BD Bồi dưỡng CB Cán bộ CBQL Cán bộ quản lý CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa CNTT Công nghệ thông tin CNXH Chủ nghĩa xã hội CSTĐ Chiến sỹ thi đua CSVC Cơ sở vật chất ĐHSP TP.HCM Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh GDCD Giáo dục công dân GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GS Giáo sư GV Giáo viên HS Học sinh NV Nhân viên NXB Nhà xuất bản PCGD Phổ cập giáo dục PGS Phó Giáo sư PHHS Phụ huynh học sinh QLGD Quản lý giáo dục TDTT Thể dục thể thao TH Tiểu học THCN Trung học chuyên nghiệp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TNCS HCM Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh TNTP HCM Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh TS Tiến sỹ TTVH Trung tâm văn hóa TW Trung ương VS Viện sĩ XHCN Xã hội chủ nghĩa XHH Xã hội hóa UBND Ủy ban Nhân dân MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Thế giới nhân loại đã bước vào thế kỷ 21, với những năm đầu chúng ta đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của những thành tựu khoa học kỹ thuật trên thế giới, đặc biệt là sự bùng nổ công nghệ thông tin toàn cầu đã góp phần đưa thế giới chuyển sang giai đoạn phát triển nền kinh tế tri thức, điều đó đã tạo ra nhiều cơ hội lớn cho tất cả các nước, nhất là các nước chậm và đang phát triển được hiểu biết lẫn nhau, cùng nhau hợp tác và phát triển. Đối với đất nước ta, trong những năm qua đã diễn ra nhiều sự kiện chính trị - xã hội quan trọng quốc tế và trong nước như: Việt Nam chính thức là thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO, 2006), thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (UNSC, 2007) và là thành viên quan trọng của nhiều tổ chức kinh tế - chính trị trong khu vực và quốc tế... Ở trong nước, gần đây có các sự kiện nổi bật: Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội (2010), Đại hội Đảng các cấp (2010), Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI (1/2011) và bầu cử đại biểu Quốc hội khoá XIII, đại biểu HĐND Thành phố khóa VIII nhiệm kỳ 2011-2016 (5-2011). Đảng và Nhà nước ta đang nổ lực đặt mục tiêu phải nhanh chóng đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu; nhiệm vụ trọng tâm là tập trung đẩy mạnh phát triển đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa để xây dựng tổ quốc Việt Nam XHCN tiến tới: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Về phát triển GD&ĐT, báo cáo tổng kết 20 năm thực hiện cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH của Đảng (2010) đã nhận định: “GD&ĐT về cơ bản đã giữ vững mục tiêu XHCN trong nội dung, chương trình và các chính sách giáo dục. Công bằng xã hội trong giáo dục được cải thiện”; “GD&ĐT gắn kết chặt chẽ hơn với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, khoa học - công nghệ” [33, tr.112]; “Ngân sách nhà nước chi cho giáo dục ngày càng tăng, từ 15% năm 2000 tăng lên 20% năm 2007” [33, tr.113], đặc biệt “Đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng”.v.v. Thật vậy, cùng với sự phát triển của đất nước, ngành giáo dục nước ta đã có nhiều nổ lực trong chiến lược phát triển con người và nguồn nhân lực trong thời kỳ mới. Nhiệm vụ quan trọng luôn đặt ra cho ngành giáo dục là phải đào tạo nguồn nhân lực ngày càng có trình độ cao, có đủ khả năng thích ứng và hòa nhập vào nguồn lao động xã hội để tham gia xây dựng và phát triển đất nước cũng như hòa nhập vào sự phát triển của thế giới. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, báo cáo tổng kết 20 năm thực hiện cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH của Đảng (2010) cũng có nêu “Trong lĩnh vực GD&ĐT còn những hạn chế, yếu kém, chưa thật sự là quốc sách hàng đầu. Chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng số lượng, quy mô với nâng cao chất lượng. Chất lượng giáo dục toàn diện giảm sút” [33, tr.114]. Trong hệ thống trường phổ thông, trường THCS là một cấp học. Trong mỗi nhà trường, chất lượng đội ngũ GV có ảnh hưởng rất lớn và quyết định tới chất lượng dạy - học. Do đó, việc quản lý công tác bồi dưỡng, phát triển GV để đảm bảo đáp ứng yêu cầu xã hội hiện nay cả về số lượng và chất lượng là một trong những yêu cầu cấp bách, thường xuyên có ý nghĩa với nhà trường. Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí Thư TW Đảng về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, CBQL giáo dục đã chỉ rõ “ phải tăng cường xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD một cách toàn diện. Đây là nhiệm vụ vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa mang tính chiến lược lâu dài” [1, tr.2]. Kết luận số 242-TB/TW ngày 15/4/2009 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành TW Đảng (khoá VIII), phương hướng phát triển GD&ĐT đến năm 2020 có nêu “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục đủ về số lượng, đáp ứng yêu cầu về chất lượng” [2, tr.4]. Quận 3, TP.HCM là quận có vị trí địa lý thuộc trung tâm của Thành phố, là một trong những đơn vị được đánh giá có nền giáo dục phổ thông khá tốt, ổn định với đội ngũ nhà giáo, GV có trình độ chuyên môn khá cao, việc nâng cao chất lượng đội ngũ GV luôn được quan tâm chú trọng, đặc biệt công tác bồi dưỡng GV được lãnh đạo các cấp quan tâm nhằm duy trì, đẩy mạnh và nâng cao chất lượng giáo dục trong địa bàn quận. Qua quá trình học tập, nghiên cứu chương trình đào tạo sau đại học tại trường ĐHSP TP.HCM, qua tham khảo và tìm hiểu các tài liệu quản lý của hiệu trưởng trường THCS tại Quận 3, TP.HCM, tác giả nhận thấy công tác quản lý bồi dưỡng GV tại Quận 3 đã nhiều năm chưa có một công trình nghiên cứu luận văn thạc sỹ nào đề cập đến. Vì vậy, thực hiện nghiên cứu về công tác quản lý bồi dưỡng GV THCS Quận 3 là điều cần thiết, với mong ước của bản thân là qua tìm hiểu thực tế về bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng GV THCS tại Quận 3, đối chiếu với những cơ sở lý luận, những chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước và quản lý chỉ đạo của ngành về nâng cao chất lượng GV, để từ đó rút ra những mặt mạnh, mặt tồn tại của vấn đề về công tác quản lý bồi dưỡng GV nhằm đưa ra những bài học kinh nghiệm cho công tác quản lý, đồng thời đề xuất những biện pháp mà tác giả cho rằng cần thiết và có thể thực hiện được nhằm giúp hiệu trưởng trường THCS Quận 3 quan tâm quản lý tốt hơn việc nâng cao chất lượng đội ngũ GV tại trường, mặt khác những biện pháp nêu ra cũng giúp GV có điều kiện hơn để vừa thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, vừa có cơ hội tham gia học tập bồi dưỡng nâng cao trình độ cá nhân cả về chuyên môn nghiệp vụ và cả về trình độ tri thức đối với một GV trong thời kỳ mới. Vì vậy tác giả chọn đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục: “Thực trạng công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên của hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh”. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Từ kết quả nghiên cứu lý luận và thực trạng đề xuất biện pháp nhằm tăng cường công tác quản lý bồi dưỡng GV của hiệu trưởng trường THCS Quận 3, TP.HCM góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ GV. 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý GV của hiệu trưởng các trường THCS Quận 3, TP.HCM. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Thực trạng công tác quản lý bồi dưỡng