Bài thuyết trình: THÔNG TIN BẤT ĐỐI XỨNG TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC ---------------------- MÔN: KINH TẾ VI MÔ Bài thuyết trình: THÔNG TIN BẤT ĐỐI XỨNG TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN Giảng viên hướng dẫn: TS. HAY SINH Nhóm: 01 Lớp: Cao học đêm 3 khóa 22 TP. Hồ Chí Minh, tháng 03 năm 2013 TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC ---------------------- MÔN: KINH TẾ VI MÔ Bài thuyết trình: THÔNG TIN BẤT ĐỐI XỨNG TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN Nhóm thực hiện: 1. Nguyễn Phúc Hưng 2. Trương Thành Long 3. Tạ Công Khoa 4. Nguyễn Thị Mỹ Linh 5. Nguyễn Thành Lộc 6. Dương Ngọc Ánh 7. Đặng Hoàng Chiến 8. Nguyễn Thị Ngọc Diễm 9. Trần Văn Định 10. Nguyễn Văn Lợi TP. Hồ Chí Minh, tháng 03 năm 2013 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô MỤC LỤC 1. Khung phân tích thất bại của thị trường .......................................................................................2 2. Tầm quan trọng của thông tin đối với quyết định nhà đầu tư và thông tin bất đối xứng ...............2 2.1 Tầm quan trọng của thông tin đối với quyết định của nhà đầu tư ...................................................2 2.2 Khái niệm thông tin bất cân xứng ...............................................................................................4 2.2.1 Khái niệm về thông tin bất cân xứng ....................................................................................4 2.2.2 Hậu quả của thông tin bất cân xứng đến thị trường và cấu trúc tài chính..................................4 2.3 Thực trạng về thông tin bất cân xứng ở Việt Nam và tác động của nó lên thị trường Việt Nam .......5 3. Ảnh hưởng thông tin bất cân xứng lên thị trường chứng khoán ....................................................6 3.1 Tổng quan về thị trường chứng khoán Việt Nam..........................................................................6 + Là công cụ khuyến khích dân chúng tiết kiệm và thu hút mọi nguồn vốn nhàn rỗi vào đầu tư. ...........6 + Là phương tiện huy động vốn........................................................................................................6 3.2 Các kênh thông tin thị trường chứng khoán ở Việt Nam ...............................................................7 3.3 Chất lượng thông tin trên thị trường chứng khoán Việt Nam.........................................................8 3.4 Khâu tổ chức quản lý của các tổ chức công bố thông tin.............................................................10 4. Biểu hiện bất cân xứng thông tin trên thị trường chứng khoán Việt Nam ...................................10 5. Giải pháp đề nghị ........................................................................................................................13 Page 1 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô 1. Khung phân tích thất bại của thị trường Thị trường hoàn hảo là thị trường mà ở đó không tồn tại những thất bại của thị trường, giá được xác định bởi cung cầu thị trường. Một thị trường hoàn hảo sẽ đưa đến tính hiệu quả của thị trường tức ở đó chi phí giao dịch thấp, thông tin đầy đủ, nguồn lực phân bổ hiệu quả, giá cả chứa đựng tất cả các thông tin liên quan. Thị trường bị thất bại do một số trường hợp sau: Độc quyền, bất cân xứng thông tin, các ngoại ứng, hàng hóa công cộng, sự can thiệp quá mạnh của chính phủ vào nền kinh tế. Khái niệm về thất bại thị trường là những trường hợp mà thị trường cạnh tranh không thể sản xuất ra hàng hóa và dịch vụ ở mức như xã hội mong muốn. Vì thế nó triệt tiêu đi tính hiệu quả của thị trường và thể hiện chủ yếu qua hai mặt gây ra tổn thất xã hội hoặc không đạt đến phúc lợi xã hội là lớn nhất, thị trường hàng xấu hoặc là không tồn tại. Một khi thị trường tồn tại những thất bại thì cần có sự can thiệp của chính phủ để nó trở nên hiệu quả. Thị trường hiệu quả sẽ đưa nền kinh tế xã hội của một đất nước ngày càng đi lên. Việc xây dựng một thị trường hiệu quả là tất yếu. 2. Tầm quan trọng của thông tin đối với quyết định nhà đầu tư và thông tin bất đối xứng 2.1 Tầm quan trọng của thông tin đối với quyết định của nhà đầu tư Thông tin tạo ra sự chênh lệch giữa lợi ích về kết quả khi chưa có thông tin và khi đã có thông tin. Thông tin có giá trị ở mức độ nào tùy thuộc vào nguồn cung cấp, thời gian tiếp nhận thông tin và khả năng xử lý thông tin của người tiếp nhận. Kết quả đạt được từ thông tin được đo lường bằng tỷ số thông tin hậu nghiệm (là tỷ số giữa tỷ suất sinh lợi thặng dư (được tính hàng năm) so với rủi ro thặng dư (được tính hằng năm). Thông tin đầy đủ, kịp thời, chuẩn xác giúp dự báo chính xác, loại trừ rủi ro trong việc ra quyết định, khai thác tốt nhất cơ hội được gọi là thông tin hoàn hảo. Trong thực tế, hiếm có thông tin hoàn hảo vì việc thu thập cực kì khó khăn, đòi hỏi nhiều chi phí, thời gian và mặc khác là do trình độ nhận thức hạn chế của người tiếp nhận nó. Những thông tin đem lại mức độ thỏa mãn cao cho người tiếp nhận gọi Page 2 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô là thông tin hữu hiệu. Ngược lại với thông tin hữu hiệu là thông tin sai lệch làm người tiếp nhận lúng túng đưa ra quyết định sai. Đối với nhà quản trị thông tin có tác động đến quyết định đầu tư, tài trợ, quyết định phân phối cổ tức. Trên thị trường nếu một bên của giao dịch không có thông tin chính xác về giá trị thị trường hoặc chất lượng sản phẩm thì hệ thống thị trường sẽ không hoạt động hiệu quả. Việc thiếu thông tin có thể làm cho người sản xuất cung cấp quá nhều một vài sản phẩm và quá ít những sản phẩm khác. Trong những trường hợp khác, một số người tiêu dùng có thể không mua sản phẩm mặc dù họ được lợi nếu mua, trong khi đó có một số người tiêu dùng khác lại mua sản phẩm làm cho họ bị thiệt. Xét về mặt chất lượng hàng hóa trên thị trường thì việc thiếu thông in sẽ dẫn đến việc loại bỏ dần những sản phẩm tốt ra khỏi thị trường. Xét về mặt phân bổ nguồn lực thì thông tin không chính xác, không đầy đủ sẽ dẫn đến sự phân bổ nguồn lực không hiệu quả trong nền kinh tế. Mỗi một trong các vướng mắc về thông tin này có thể dẫn đến sự phi hiệu quả của thị trường cạnh tranh. Tóm lại, có nhiều thất bại của thị trường để dẫn tới thị trường không hiệu quả. Theo lý luận trên, sự can thiệp của chính phủ là một thất bại của thị trường trong điều kiện thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Tuy nhiên, trong một thị trường cạnh tranh không hoàn hảo với sự thất bại của nó thì sự can thiệp của chính phủ hoàn toàn có thể đưa đến một thị trường hiệu quả. Một thị trường hoàn hảo sẽ dẫn đến tính hiệu quả của thị trường. Có thể tóm lại những yếu tố cho một thị trường hoàn hảo đó là: + Có đối tượng đầu tư hấp dẫn + Thông tin đầy đủ + Thanh khoản thị trường + Công bằng trong thị trường + Chi phí thấp Page 3 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô 2.2 Khái niệm thông tin bất cân xứng 2.2.1 Khái niệm về thông tin bất cân xứng Thông tin bất cân xứng là mức độ thông tin không phản ánh kịp thời, chính xác, đầy đủ về thị trường và diễn biến của nó. Theo nghĩa hẹp nó hàm ý có sự khác biệt đáng kể về khối lượng và chất lượng thông tin đã được tích lũy đến thời điểm xác định giữa các đối tượng liên quan (các đối tượng cùng giải quyết một vấn đề, cùng tham gia một thị trường). Nghĩa là, một bên giao dịch có các thông tin liên quan trong khi bên kia không có hoặc không có đầy đủ. Thông tin bất cân xứng xảy ra có thể do nguồn thông tin khác nhau, thời điểm nhận tin khác nhau và trình độ nhận thức, ứng xử với thông tin khác nhau. Nguyên nhân là do những hạn chế của thị trường làm cho tốc độ truyền tin chậm, khả năng tiếp nhận và xử lý thông tin kém. Ngược lại, thông tin bất cân xứng là nguyên nhân dẫn đến thị trường kém hiệu quả. Thông tin bất cân xứng vừa là khách quan vừa là chủ quan. Tính khách quan là do cấp độ hiệu quả của thị trường gây ra những hạn chế về truyền tải và cập nhật thông tin vào trong giá cả. Tính chủ quan là do sự thiếu nỗ lực cũng như chưa quan tâm đầu tư tìm kiếm khai thác thông tin của các đối tượng là cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp tham gia thị trường. 2.2.2 Hậu quả của thông tin bất cân xứng đến thị trường và cấu trúc tài chính Sự bất cân xứng thông tin là nguyên nhân chính khiến thị trường hoạt động không hiệu quả. Khi đó một bên có đầy đủ thông tin trong khi một bên lại thiếu hụt thông tin, do đó giá sẵn lòng mua sẽ không phản ánh đúng giá trị của đối tượng được giao dịch. Hậu quả của nó là chỉ những hàng hóa kém phẩm chất là đươc bán ra trên thị trường. Tất nhiên một khi một bên đã nhận thấy đươc giá trị thật của hàng hóa thì anh sẽ không mua nó, thị trường lao động trì trệ, vốn đổ vào những sản phẩm kém hiệu quả. Page 4 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô Sự hiện diện của vấn đề bất cân xứng thông tin khiến thị trường chứng khoán như thị trường cổ phiếu và giấy tờ có giá hoạt động không hiệu quả trong việc chuyển vốn từ người tiết kiệm đến người đi vay làm những doanh nghiệp làm ăn hiệu quả không thể huy động đươc vốn đúng với giá trị thực của doanh nghiệp. Một thị trường mà mức độ bất cân xứng thông tin càng nghiêm trọng thì doanh nghiệp càng khó huy động vốn từ thị trường chứng khoán. 2.3 Thực trạng về thông tin bất cân xứng ở Việt Nam và tác động của nó lên thị trường Việt Nam Thông tin bất đối xứng có ở mọi lĩnh vực: lao động, tài chính, tín dụng,… Nhưng tùy từng thị trường có những các khắc phục khác nhau. Ở thị trường lao động, có thể khắc phục bất đối xứng thông tin giữa hai người sử dụng lao động và người lao động là những tín hiệu phát ra từ người lao động như bằng cấp, mức lương đề nghị. Bất cân xứng thông tin hay thông tin thiếu minh bạch đã để lại những hậu quả và thiệt hại cho nền kinh tế xã hội. Về mặt xã hội: thiếu minh bạch về thông tin tạo điều kiện cho một số cán bộ, quan chức tham nhũng thông qua các dự án với kinh phí cao ngất ngưỡng nhưng thi công ì ạch kém chất lượng. Về mặt kinh tế: Từ khi nhà nước có chủ trương cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, đến nay hàng loạt công ty bị định giá thấp hơn giá trị thực của doanh nghiệp làm thất thoát nhiều tài sản của nhà nước. Mặc dù theo Nghị định 187, Chính phủ yêu cầu phải đưa ra cổ phần đấu giá công khai nhằm đưa giá trị doanh nghiệp về sát với giá thị trường nhưng việc thực hiện vẫn không ổn do còn quá nhiều bất cân xứng thông tin. Theo quy định, việc đấu giá phải được đăng trên báo Trung ương và báo địa phương trong 3 số liên tiếp nhưng cách doanh nghiệp thường đăng trên những tờ ít người đọc. Ví dụ điển hình là việc dấu các quyết định thuê đất trong cuộc đấu giá cổ phần của công ty Intimex (thuộc Bộ Thương mại), cho đến khi đấu giá xong thì các nhà đầu tư mới vỡ lẽ công ty đang nắm giữ một khối bất động sản khổng lồ vừa được cơ quan có thẩm quyền cho thuê. Thông tin thiếu minh bạch, bất cân xứng không chỉ gây thiệt hại cho các Page 5 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô nhà đầu tư mà còn làm thất thoát tài sản của nhả nước, tạo nên tệ nạn ngăn cản sự phát triển của nước nhà. 3. Ảnh hưởng thông tin bất cân xứng lên thị trường chứng khoán 3.1 Tổng quan về thị trường chứng khoán Việt Nam Sự ra đời của thị trường chứng khoán Việt Nam được đánh dấu bằng việc đưa vào vận hành Trung tâm giao dịch chứng khoán TP.Hồ Chí Minh ngày 20/07/2000 và thực hiện phiên giao dịch đầu tiên vào ngày 28/07/2000. Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các hoạt động giao dịch mua bán chứng khoán. Việc mua bán này được tiến hành ở thị trường sơ cấp khi người mua mua được chứng khoán lần đầu từ những người phát hành và ở những thị trường thứ cấp khi có sự mua đi bán lại các chứng khoán đã được phát hành ở thị trường sơ cấp. Chức năng của thị trường chứng khoán Việt Nam: + Là một kênh huy động vốn cho nền kinh tế. + Cung cấp môi trường đầu tư cho công chúng. + Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán. + Đánh giá hoạt động của các chủ thể phát hành chứng khoán. + Tạo môi trường giúp Chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô. Vai trò của thị trường chứng khoán Việt Nam: + Là công cụ khuyến khích dân chúng tiết kiệm và thu hút mọi nguồn vốn nhàn rỗi vào đầu tư. + Là phương tiện huy động vốn. + Là công cụ làm giảm áp lực lạm phát. + Thúc đẩy các doanh nghiệp làm ăn hiệu quả hơn. + Tạo thói quên về đầu tư. + Thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Page 6 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô Các chủ thể tham gia thị trường chứng khoán: + Ủy ban Chứng khoán Nhà nước: thực hiện các chứng năng quản lý nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán. + Sở giao dịch chứng khoán: thực hiện vận hành thị trường và ban hành những quyết định điều chỉnh các hoạt động giao dịch chứng khoán trên Sở phù hợp với các quy định của pháp luật và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. + Trung tâm giao dịch chứng khoán: tổ chức, quản lý, điều hành, giám sát hệ thống giao dịch và các hoạt động mua, bán chứng khoán trên thị trường. + Công ty chứng khoán: là tổ chức tài chính trung gian – thực hiện một hoặc một số nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán, bao gồm: môi giới, tự doanh, bảo lãnh phát hành, lưu ký chứng khoán. + Các tổ chức phát hành chứng khoán: Chính phủ, chính quyền địa phương, công ty cổ phần, quỹ đầu tư chứng khoán, công ty quản lý quỹ. + Nhà đầu tư chứng khoán: là những cá nhân hay tổ chức tham gia mua và bán chứng khoán trên thị trường chứng khoán. + Các tổ chức có liên quan khác: các ngân hàng thương mại, hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán, các tổ chức tài trợ chứng khoán... Các nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán: cạnh tranh, công bằng, công khai, tập trung, trung gian. 3.2 Các kênh thông tin thị trường chứng khoán ở Việt Nam Trên thị trường chứng khoán ở Việt Nam hiện nay tồn tại một số kênh thông tin chủ yếu cho nhà đầu tư: + Thông tin từ tổ chức phát hành, tổ chức niêm yết, công ty đại chúng, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công ty đầu tư chứng khoán. Thông tin từ các tổ chức trên là dạng thông tin gốc, độ tin cậy cao. Quy trình công bố thông tin và nội dung của thông tin được công bố của các tổ chức này cũng được luật chứng khoán quy định. Page 7 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô + Sở giao dịch chứng khoán, Trung tâm giao dịch chứng khoán. + Thông tin từ phương tiện truyền thông, từ đánh giá của các chuyên gia. + Thông tin có được từ các kênh không chính thức khác như: thông tin từ nội bộ công ty, tổ chức, thông tin rỉ tai bên lề, thông tin mua được. Vì vậy, có một số thành phần lạm dụng quyền của mình để cố tình định hướng các nhà đầu tư, thu lợi cá nhân. Nhà đầu tư cần phải tỉnh táo nhận định các phân tích từ kênh thông tin này, chí ít có thể phân biệt thông tin của các chuyên gia kinh tế và thông tin của các tay mơ. 3.3 Chất lượng thông tin trên thị trường chứng khoán Việt Nam Khi nhà đầu tư vào cổ phiếu một công ty nào đó thì nhà đầu tư rất quan tâm về tinh hình hoạt động sản xuất kinh doanh của nó. Báo cáo tài chính là nguồn thông tin cần thiết để nhà đầu tư nắm được những chỉ số cũng như năng lực của công ty. Về nguyên tắc, tất cả các công ty đều phải công bố báo cáo tài chính đã được kiểm toán cho các cổ đông. Tuy nhiên, về chất lượng của các báo cáo tài chính này như thế nào còn là một vấn đề cần xem xét. Chất lượng của thông tin tùy thuộc vào nhiều yếu tố: + Các tổ chức kiểm toán, kiểm toán viên Đối với các công ty niêm yết trên thị trường tập trung, các công ty đại chúng báo cáo tài chính phải được kiểm toán bởi các tổ chức kiểm toán được chấp thuận (tức là các công ty kiểm toán độc lập thuộc danh mục công ty kiểm toán được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận kiểm toán theo điều kiện do Bộ Tài chính đưa ra). Như vậy, một mặt nào đó thì chất lượng kiểm toán của các công ty này cũng tương đối tốt hơn so với các công ty kiểm toán nhỏ lẻ khác. Tuy nhiên, không phải bất kì tổ chức kiểm toán nào được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận đều cho kết quả tin cậy. Vấn đề đạo đức nghề nghiệp của các tổ chức kiểm toán trong quá trình thực hiện các doanh nghiệp. Page 8 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô Theo quy định, một công ty kiểm toán được thành lập 3 năm và có từ 10 kiểm toán viên trở lên thì sẽ đủ điều kiện trở thành công ty kiểm toán được chấp thuận. Vì vậy, để đảm bảo số lượng kiểm toán viên thì các công ty kiểm toán sẽ sẵn sảng tuyển dụng ngay lập tức nếu gặp một ứng cử viên có đủ điều kiện theo quy định. Việc tuyển dụng không sàn lọc, phải lo chạy theo chỉ tiêu số lượng làm cho chất lượng nhân sự trong các công ty kiểm toán giảm đi và điều đó sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán. Ngoài ra, việc vi phạm pháp luật kiểm toán vẫn còn tồn tại nhưng chưa được phát hiện xử lý như việc kiểm toán viên lợi dụng mối quan hệ công chúng để mua cổ phiếu tại các công ty được kiểm toán, làm một lúc hai nơi, nhận lợi ích vật chất từ các công ty được kiểm toán. Những tồn tại này làm cho chất lượng báo cáo tài chính không cao và làm sai lệch nội dung báo cáo tài chính. + Thông tin từ báo chí Trong thời gian qua, sự phát triển của thị trường chứng khoán không thể kể đến vai trò của báo chí. Ngoài các hoạt động tích cực mà báo chí đã đem đến cho thị trường chứng khoán Việt Nam thì vẫn còn tồn tại nhiều tiêu cực như: thông tin về cổ phiếu, về doanh nghiệp qua ngòi bút của một số nhà báo trở thành công cụ tác động đến tâm lý các nhà đầu tư nhằm thay đổi xu hướng của thị trường theo hường có lợi cho một số nhà đầu tư hay cho chính nhà báo. Một lý do quan trọng nữa là do sự thiếu hiểu biết của nhà báo về chứng khoán còn quá hạn hẹp, nên khả năng bình luận về thị trường chứng khoán cũng còn hạn chế. Từ đó, dẫn đến thông tin gửi đến người đọc rất kém. Điển hình: “Báo Tiền Phong điện tử đăng ngày 12/01/2007 thông tin về SJS “sập sàn”. Thực chất là do SJS chia 3 cổ phiếu thưởng cho một cổ phiếu hiện tại nên giá cổ phiếu công ty giảm tương ứng từ 728.000 vnđ/CP xuống còn 190.000 vnđ/CP.” Các nhà báo dường như phải chạy theo thị trường nên họ không kịp trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về thị trường, thường bình luận theo cảm giác và cường điệu hóa vấn đề xung quanh sự thay đổi của thị trường. Đặc điểm của thị trường chứng Page 9 Nhóm 1 môn Kinh tế vi mô khoán ở Việt Nam là số lượng nhà đầu tư cá nhân chiếm đa số, và hiện tượng chơi theo phong trào, theo cảm tính tuy có giảm nhưng vẫn còn tồn tại rất nhiều. Đa số những nhà đầu tư này mua bán theo tin đồn bên ngoài từ các bài luận trên báo chí. Do đó chi cần những lời bình luận có điểm nhấn là có thể thay đổi quan điểm của họ. Vì vậy, báo chí cần cẩn trọng trong việc đưa ra các bình luận về thị trường và bình luận một cách khách quan, không đưa cảm xúc của mình vào bài viết, hãy để cho nhà đầu tư quyết định. 3.4 Khâu tổ chức quản lý của các tổ chức công bố thông tin Ngoài các thông tin trên báo cáo tài chính định kỳ thì các thông tin bất thường liên quan đến hoạt động của công ty cũng rất cần thiết cho nhà đầu tư. Có ý kiến cho rằng (theo báo điện tử vnexpress.net) thông tin từ các công ty niêm yết trước khi công khai phải gửi đến Trung tâm Giao dịch Chứng khoán kiểm duyệt tính xác thực và thường là được công bố đến các nhà đầu tư sau một thời gian từ hai đến ba ngày. Thông tin này đến được nhà đầu tư thì giá trị của nó đã giảm đi nhiều lần vì đã có những giao dịch trước đó làm cho nhà đầu tư khi nhận được thông tin thì trong sự “đã quá muộn”. Thực tế là theo luật công bố thông tin, các công ty niêm yết phải có trách nhiệm công bố thông tin cho công chúng đồng thời gửi lên Trung tâm Giao dịch Chứng khoán các thông tin đã công bố. Vậy nhưng, các công ty, các tổ chức đã không thực hiện theo luật, họ chỉ gưi thông tin lên cho Ủy ban Chứng khoán là xong nhiệm vụ, không quan tâm đến việc phải công bố kịp thời thông tin ra công chúng trên các trang điện tử, các phương tiện thông tin đại chúng. Như vậy, việc rò rỉ thông tin làm cho thôn