Báo cáo điều tra kinh tế xã hội thuộc dự án phát triển thành phố Cần Thơ và tăng cƣờng khả năng thích ứng của đô thị

BÁO CÁO ĐIỀU TRA KINH TẾ XÃ HỘI THUỘC DỰ ÁN PHÁT TRIỂN THÀNH PHỐ CẦN THƠ VÀ TĂNG CƢỜNG KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG CỦA ĐÔ THỊ THÁNG 12/2015 ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ CẦN THƠ BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG SỬ DỤNG NGUỒN VỐN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC THÀNH PHỐ CẦN THƠ ----------o0o---------- ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ CẦN THƠ BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG SỬ DỤNG NGUỒN VỐN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC THÀNH PHỐ CẦN THƠ ----------o0o---------- BÁO CÁO ĐIỀU TRA KINH TẾ XÃ HỘI THUỘC DỰ ÁN PHÁT TRIỂN THÀNH PHỐ CẦN THƠ VÀ TĂNG CƢỜNG KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG CỦA ĐÔ THỊ Cần Thơ, Tháng 12, 2015 DỰ ÁN PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ TP CẦN THƠ VÀ TĂNG CƢỜNG KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG CỦA ĐÔ THỊ Báo cáo điều tra kinh tế xã hội Trang 2 MỤC LỤC CHƢƠNG I: GIỚI THIỆU ............................................................................................................... 8 1.1 Tổng quan ................................................................................................................................. 8 1.2 Mục tiêu của Báo cáo đánh giá xã hội ...................................................................................... 8 1.3. Mô tả dự án ............................................................................................................................. 14 1.3.1. Mục tiêu tổng thể của dự án .................................................................................................... 14 1.3.2. Các hợp phần dự án .............................................................................................................. 14 CHƢƠNG II: ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ XÃ HỘI ............................................................................ 16 2.1. Tổng quan về thành phố Cần Thơ .......................................................................................... 16 2.1.1. Điều kiện tự nhiên – kinh tế xã hội ......................................................................................... 16 2.1.2. Điều kiện cơ sở hạ tầng .......................................................................................................... 21 2.1.3. Hướng phát triển kinh tế-xã hội của thành phố Cần Thơ thời kỳ 2020 – 2030 ..................... 23 2.1.3.1. Quan điểm, mục tiêu và giải pháp phát triển ....................................................................... 23 2.1.3.2. Hướng phát triển cho ngành công nghiệp ............................................................................ 24 2.1.4. Tình hình biến đổi khí hậu tại Cần Thơ .................................................................................. 26 2.1.4.1. Thông tin về các hiện tượng cực đoan.................................................................................. 26 2.1.4.2 Văn phòng biến đổi khí hậu TP Cần Thơ và các dự án đang thực hiện ................................ 26 2.1.4.3 Các dự án có liên quan đến biến đổi khí hậu đã và đang triển khai ..................................... 27 2.1.5 Các dự án liên quan ............................................................................................................... 28 2.2. Thông tin kinh tế-xã hội của khu vực dự án ........................................................................... 31 2.2.1 Thông tin kinh tế xã hội trên những phường bị ảnh hưởng ..................................................... 31 2.2.2 Dân số và lao động .................................................................................................................. 32 2.2.3 Kinh tế và nghèo đói ................................................................................................................ 35 2.2.4 Cơ sở hạ tầng tại địa phương .................................................................................................. 36 2.2.5 Tác động của Biên đổi khí hậu trong khu vực Dự án ............................................................... 38 2.3. Kết quả khảo sát KTXH hộ gia đình ...................................................................................... 39 2.3.1 Thông tin chung ........................................................................................................................ 39 2.3.2 Hiện trạng cấp điện .................................................................................................................. 56 2.3.3 Hiện trạng giao thông .............................................................................................................. 57 2.3.4 Hiện trạng cấp nước ................................................................................................................. 58 2.3.5 Hiện trạng thoát nước và ngập úng .......................................................................................... 60 2.3.6 Vệ sinh môi trường và sức khỏe ............................................................................................... 61 2.3.7 Phân tích Giới .......................................................................................................................... 65 2.3.8. Khả năng ứng phó của chính quyền địa phương đối với biến đổi khí hậu ............................. 68 2.3.9 Sức khỏe cộng đồng .................................................................................................................. 73 CHƢƠNG 3: NHỮNG NGHIÊN CỨU CHÍNH ........................................................................... 81 3.1. Các vấn đề xã hội chính .......................................................................................................... 81 3.2. Tác động tiềm ẩn của dự án và rủi ro xã hội .......................................................................... 94 DỰ ÁN PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ TP CẦN THƠ VÀ TĂNG CƢỜNG KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG CỦA ĐÔ THỊ Báo cáo điều tra kinh tế xã hội Trang 3 CHƢƠNG 4: ĐỀ XUẤT KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU .............................................................................................................................................. 97 4.1 Kế hoạch hành động giới và Kế hoạch giám sát giới ................................................................. 97 4.2 Kế hoạch tham gia của các bên liên quan ................................................................................... 97 4.3 Kế hoạch hành động xã hội ........................................................................................................ 97 CHƢƠNG 5: THAM VẤN VÀ CAM KẾT CỦA CÁC BÊN LIÊN QUAN............................. 102 5.1 Các bên liên quan ...................................................................................................................... 102 5.1.1 Định nghĩa các bên liên quan ................................................................................................ 102 5.1.2. Vai trò của các hội và các tổ chức cộng đồng ...................................................................... 104 5.1.3 Nguồn nhân lực quản lý chuẩn bị và triển khai thực hiện dự án .......................................... 108 5.1.4 Chiến lược truyền thông, tham vấn và tham gia đối với các bên liên quan .......................... 108 5.2 Sự tham gia của các bên liên quan ............................................................................................ 114 CHƢƠNG 6: CẬP NHẬT THÔNG TIN, GIÁM SÁT VÀ ĐÁNH GIÁ .................................. 119 6.1. Mục tiêu của giám sát và đánh giá ....................................................................................... 119 6.2. Mục tiêu và chỉ số giám sát .................................................................................................. 119 6.3 Trách nhiệm giám sát ........................................................................................................... 120 CHƢƠNG 7: KẾT LUẬN ............................................................................................................. 122 7.1 Kết luận ................................................................................................................................... 122 7.2 Kiến nghị ................................................................................................................................. 122 CHƢƠNG 8.CÁC PHỤ LỤC ....................................................................................................... 125 Phụ lục 1: Kế hoạch hành động Giới và Giám sát Giới .................................................................. 126 Phụ lục 2 Kế hoạch tham gia của các bên liên quan ....................................................................... 129 Phụ lục 3: Ảnh hiện trƣờng ............................................................................................................. 135 DỰ ÁN PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ TP CẦN THƠ VÀ TĂNG CƢỜNG KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG CỦA ĐÔ THỊ Báo cáo điều tra kinh tế xã hội Trang 4 DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Cơ cấu mẫu điều tra ................................................................................................................ 13 Bảng 2.1: Quy mô diện tích, dân số và mật độ dân số thành phố Cần Thơ ............................................ 18 Bảng 2.2: Số hộ nghèo và cận nghèo của Cần Thơ và phân loại dân tộc thiểu số (DTTS) .................... 19 Bảng 2. 3. Tỷ lệ nghèo đói ở thành phố Cần Thơ ................................................................................... 20 Bảng 2. 4 Các dự án liên quan ................................................................................................................. 28 Bảng 2. 5 :Tổng diện tích đất của các phƣờng nằm trong vùng dự án .................................................... 31 Bảng 2. 6: Dân số - số hộ tại các phƣờng ................................................................................................ 32 Bảng 2. 7. Dân số - lao động tại các phƣờng .......................................................................................... 33 Bảng 2. 8 . Thành phần các dân tộc tại các phƣờng khảo sát .................................................................. 35 Bảng 2. 9 Số hộ khảo sát tại các phƣờng ................................................................................................ 39 Bảng 2. 10. Giới tính ngƣời trả lời .......................................................................................................... 40 Bảng 2. 11. Tuổi ngƣời trả lời ................................................................................................................ 40 Bảng 2. 12. Quan hệ với chủ hộ .............................................................................................................. 41 Bảng 2. 13 . Học vấn ngƣời trả lời .......................................................................................................... 42 Bảng 2. 14 . Thành phần dân tộc hộ gia đình .......................................................................................... 42 Bảng 2. 15 Nghề nghiệp ngƣời trả lời .................................................................................................... 43 Bảng 2. 16 . Quy mô hộ gia đình ............................................................................................................. 44 Bảng 2. 17 . Số hộ sống chung cùng một nóc nhà ................................................................................... 45 Bảng 2. 18. Tài sản trong gia đình .......................................................................................................... 45 Bảng 2. 19. Nhà ở của gia đình ............................................................................................................... 47 Bảng 2. 20 Vị trí nhà ở của các hộ gia đình trong cỡ mẫu điều tra ......................................................... 47 Bảng 2. 21 . Hộ dễ bị tổn thƣơng ........................................................................................................... 49 Bảng 2. 22. Tƣơng quan kinh tế hộ gia đình với thu nhập và chi tiêu .................................................... 50 Bảng 2. 23 . Hiện trạng hộ gia đình với các quận ................................................................................... 50 Bảng 2. 24 Thu nhập và chi tiêu theo bình quân ngƣời/tháng tại các phƣờng ........................................ 51 Bảng 2. 25 Thu nhập và chi tiêu của các phƣờng nằm trong vùng dự án .............................................. 53 Bảng 2. 26 Lƣợng điện tiêu thụ hàng tháng của các hộ gia đình ........................................................... 56 Bảng 2. 27 Hiện trạng đƣờng tại nơi các hộ dân đang sinh sống ........................................................... 57 Bảng 2. 28 Nguồn nƣớc sử dụng của các hộ gia đình ............................................................................ 58 Bảng 2. 29 Số m3 nƣớc máy sử dụng hàng tháng – chi trả tiền nƣớc .................................................... 59 Bảng 2. 30 Mô tả hiện trạng hệ thống cống thoát nƣớc trong khu vực dự án ........................................ 60 Bảng 2. 31 Mức độ ngập úng tại các khu dân cƣ ................................................................................... 61 Bảng 2. 32 Loại hình nhà vệ sinh các hộ gia đình .................................................................................. 63 Bảng 2. 33 Hiện trạng sử dụng nhà vệ sinh theo thành phần kinh tế hộ gia đình .................................. 64 Bảng 2. 34: Tình trạng ô nhiễm môi trƣờng ............................................................................................ 64 Bảng 2. 35 : Đứng tên sở hữu đất và tài sản trong gia đình .................................................................... 66 Bảng 2. 36 Giới và sự tham gia trong các hoạt động ............................................................................. 66 Bảng 2. 37. Bảng phân loại chéo giữa trình độ học vấn và giới tính...................................................... 67 Bảng 2. 38 Những thay đổi bất thƣờng về thời tiết, khí hậu tại địa phƣơng .......................................... 69 Bảng 2. 39 Những BĐKH đã xảy ra tại địa phƣơng .............................................................................. 71 Bảng 2. 40 Ngƣời dân đã ứng phó với BĐKH ........................................................................................ 72 Bảng 2. 41: Ngƣời dân sẽ ứng phó với BĐKH ....................................................................................... 72 Bảng 2. 42 Sự tham gia của cộng đồng đối với dự án ............................................................................ 75 Bảng 2. 43 Nhu cầu vay vốn của các hộ dân ......................................................................................... 76 Bảng 2. 44 Đề xuất từ phía chính quyền địa phƣơng .............................................................................. 79 DỰ ÁN PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ TP CẦN THƠ VÀ TĂNG CƢỜNG KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG CỦA ĐÔ THỊ Báo cáo điều tra kinh tế xã hội Trang 5 Bảng 3. 2: Bảng tóm tắt các quy hoạch sử dụng đất đối với thị trƣờng Tân An mới .............................. 85 Bảng 3. 3 Tóm tắt số lƣợng khu vực bị ngăn trao đổi hàng hóa.............................................................. 86 Bảng 3. 4: Đặc điểm xã hội của những nhóm bị ảnh hƣởng ................................................................... 91 Bảng 3. 5: Đánh giá tác động tiềm ẩn và các nguy cơ về mặt xã hội đối với Hợp phần Vệ sinh vàKiểm soát ngập lụt ............................................................................................................................................ 94 Bảng 3. 6: Những tác động tiềm tang và rủi ro xã hộ đối với Hợp phần phát phiển hành lang đô thị .... 96 Bảng 4. 1: Kế hoạch hành động xã hội và khung đối với dự án CTUDRP ............................................. 98 Bảng 5. 1: Vai trò của các bên liên quan trong quá trình chuẩn bị và thực hiện dự án ......................... 106 Bảng 5. 1: Chiến lƣợc truyền thông, tham vấn với các bên liên quan .................................................. 111 Bảng 5. 3: Tổng hợp các mối quan tâm cộng đồng ............................................................................. 116 DỰ ÁN PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ TP CẦN THƠ VÀ TĂNG CƢỜNG KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG CỦA ĐÔ THỊ Báo cáo điều tra kinh tế xã hội Trang 6 TÓM TẮT BÁO CÁO Dự án phát triển thành phố Cần Thơ và tăng cƣờng khả năng thích ứng của đô thị là dự án vay vốn của Ngân hàng Thế giới. Dự án góp phần phát triển hạ tầng giao thông đô thị kết hợp với việc kiểm soát ngập lụt; bảo vệ các cơ sở cơ quan cấp thành phố, cấp vùng (viện, trƣờng, bệnh viện,..) và khu ở tập trung; tăng cƣờng kết nối giao thông nội vùng và giữa các vùng trong thành phố nhằm đảm bảo điều kiện làm việc, học tập, đầu tƣ để phát triển kinh tế - xã hội bền vững; phát triển hệ thống giao thông công cộng và tăng khả năng tiếp cận của ngƣời dân ở các khu thu nhập thấp đến dịch vụ hạ tầng xã hội của thành phố, giảm thiểu thời gian di chuyển giữa khu trung tâm thành phố và khu vực phát triển có nguy cơ ngập lụt thấp để thúc đẩy tăng trƣởng. Xây dựng đồng bộ các công trình để kiểm soát, giảm thiểu ngập lụt, tăng cƣờng khả năng tiêu thoát nƣớc, cải thiện vệ sinh môi trƣờng kết hợp chỉnh trang đô thị và nâng cao điều kiện sống tại các khu đô thị. Dự án đƣợc đề xuất gồm 03 hợp phần chính: Hợp phần 1: Kiểm soát ngập lụt và vệ sinh môi trƣờng; Hợp phần 2: Phát triển hành lang đô thị; Hợp phần 3: Tăng cƣờng quản lý đô thị thích ứng BĐKH.Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng sử dụng nguồn vốn h trợ phát triển chính thức, thành phố Cần Thơ (gọi tắt là Ban quản lý dự án ODA) đƣợc UBND TP Cần Thơ giao là đơn vị quản lý và tổ chức thực hiện các hoạt động chuẩn bị dự án, bao gồm việc lập báo cáo đầu tƣ, báo cáo nghiên cứu khả thi và các báo cáo về chính sách an toàn theo yêu cầu của nhà tài trợ. Dự án sẽ đem lại những tác động tích cực trong giai đoạn hoạt động nhƣ: (i) Cải thiện sức khỏe cộng đồng và các điều kiện sinh sống trong vùng dự án, đặc biệt là đối với các hộ gia đình nghèo và có thu nhập thấp,các hộ sống ven sông Cần Thơ và trong khu vực lân cận đƣợc cho làcác kênh và cống hiện có và hồ bị ô nhiễm nặng; (ii) giảm thiểu lũ lụt cho các hộ gia đình và các khu vực thƣơng mại dọc theo hai bờ sông Cần Thơ; (iii) các vấn đề an toàn dọc theo hai bờ sông đƣợc bảo đảm; (iv) Tăng thu nhập trong giai đoạn xây dựng; (v) tăng cơ hội cho thƣơng mại, du lịch, vui chơi giải trí địa phƣơng; (vii) Khả năng tiếp cận thị trƣờng và dịch vụ xã hội tiểu học (y tế, giáo dục) và các cơ hội việc làm ở thành thị (viii) Giảm ngập lụt vì hệ thống thoát nƣớc đƣợc cải thiện; (ix) Tăng thu nhập từ sản xuất và tiếp thị các sản phẩm nông nghiệp (x) tăng hiệu quả sản xuất và tiêu thụ hàng hóa hóa do việc tiếp cận thị trƣờng tốt hơn (xi) Lũ lụt, ngập úng và mùi hôi sẽ biến mất trong thành phố thông qua các công trình kiểm soát lũ, hệ thống cấp thoát nƣớctheo dự án. Mặc dù đã có những tác động tích cực nhƣng dự án sẽ gây ra một số tác động xã hội tiêu cực và điều đó là không thể tránh khỏi. Dự án sẽ có tác động đáng kể đến việc thu hồi đất và tái định cƣ: 4,539 hộ gia đình sẽ bị ảnh hƣởng trong đó 1814 sẽ đƣợc di dời, bao gồm 1.354.055 m2, đất sẽ thu hồi cho dự án, trong đó 361.936 m2 (26,8%) đất ở và 735.736 m2 (54,4% ) đất nông nghiệp). Tác động đến sinh kế (sản xuất nông nghiệp và kinh doanh nhỏ để có thể di dời) cũng sẽ là đáng kể, một kế hoạch tái định cƣ và kế hoạch phục hồi thu nhập đã đƣợc xây dựng để giảm thiểu các tác động này. Tác động về mặt xã hội tiềm ẩn khác trên cộng đồng địa phƣơng bao gồm mức độ an toàn đƣờng bộ và an toàn công cộng trong quá trình thi công, lan rộng của HIV / AIDS trong thời gian xây dựng và sự gián đoạn trong quá trình giải phóng mặt bằng và xây dựng. SA cũng nhấn mạnh rằng phụ nữ dễ b