Báo cáo Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh với việc bảo vệ môi trường trên địa bàn Quận Thanh Xuân - Thành phố Hà Nội

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ ___________ BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA NGƯỜI HỌC ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN THANH XUÂN - THÀNH PHỐ HÀ NỘI Mãsố: ĐTSV.2020.05 Chủ nhiệm đề tài: Đồng Văn Hải Lớp: 1805CTHA Cán bộ hướng dẫn: ThS. Trần Văn Nhã HàNội, năm 2020 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Đề tài nghiên cứu này, nhóm em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến thầy Trần Văn Nhã, đã tận tình giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài. Nhóm em xin trân trọng cảm ơn quý Thầy, Cô trong Khoa Khoa học Chính trị đã tận tình truyền đạt kiến thức trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu vừa qua. Với vốn kiến thức được tiếp thu trong quá trình học không chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên cứu đề tài khoa học mà còn là hành trang quý báu để chúng em tiếp tục nghiên cứu sau này. Trong quá trình thực hiện đề tài, do nhóm em có nhiều hạn chế. Kính mong quý Thầy, Cô giúp đỡ để nhóm em hoàn thiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô! TM. Nhóm nghiên cứu Đồng Văn Hải LỜI CAM ĐOAN Nhóm nghiên cứu xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng nhóm em và được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của Thạc sỹ Trần Văn Nhã. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này đều là trung thực, khách quan thông qua quá trình khảo sát thực tế tại quận Thanh Xuân - thành phố Hà Nội. Ngoài ra, trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu có sử dụng những nhận xét, đánh giá cũng như các nhận định của nhóm tác giả và các thông tin dựa trên các tài liệu có trích dẫn rõ ràng về nguồn gốc, xuất xứ. Chủ nhiệm đề tài Đồng Văn Hải DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BĐKH: Biến đổi khí hậu BVMT: Bảo vệ môi trường ĐTN: Đoàn Thanh niên ĐVTN : Đoàn viên, thanh niên TN: Thanh niên TNCS: Thanh niên cộng sản LHTN: Liên hiệp Thanh niên TTN: Thanh thiếu niên MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................................. 3 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 7 5. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 7 6. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................................. 7 7. Đóng góp mới của đề tài ......................................................................................... 8 8. Cấu trúc đề tài ......................................................................................................... 8 Chương 1: MỘT SỐ VẾ ĐỀ VỀ ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VÀ NHIỆM VỤ CỦA TỔ CHỨC ĐOÀN VỚI VIỆC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG TÌNH HÌNH HIỆN NAY .............................................. 9 1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài ............................................................. 9 1.1.1. Thanh niên ......................................................................................................... 9 1.1.2. Đoàn Thanh niên ............................................................................................. 11 1.1.3. Một số đặc điểm cơ bản về Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong tình hình mới hiện nay ..................................................................................... 12 1.2. Tầm quan trọng và những mục tiêu cơ bản của vấn đề bảo vệ môi trường ....................................................................................................................... 17 1.2.1. Tầm quan trọng của vấn đề bảo vệ môi trường .............................................. 17 1.2.2. Những mục tiêu cơ bản của việc bảo vệ môi trường ...................................... 19 1.3. Đoàn Thanh niên và nhiệm vụ bảo vệ môi trường trong tình hình hiện nay ............................................................................................................................. 22 1.3.1. Nhiệm vụ của Đoàn thanh niên với việc bảo vệ môi trường hiện nay .................. 22 1.3.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ của tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh .......................................................................... 27 Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 29 Chương 2.THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG Ở QUẬN THANH XUÂN HIỆN NAY ...................................................................... 30 2.1. Vài nét sơ lược về đặc điểm, tình hình quận Thanh Xuân và Đoàn Thanh niên ...... 30 2.1.1. Đặc điểm, tình hình của quận Thanh Xuân ..................................................... 30 2.1.2. Giới thiệu tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh quận Thanh Xuân ................... 38 2.2. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với việc bảo vệ môi trường ở quận Thanh Xuân hiện nay .................................. 43 2.2.1. Thực trạng ....................................................................................................... 43 2.2.2. Ưu điểm ........................................................................................................... 54 2.2.3. Nguyên nhân ................................................................................................... 56 2.2.4. Hạn chế ............................................................................................................ 58 Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG Ở QUẬN THANH XUÂN HIỆN NAY .......... 61 3.1. Nhóm những giải pháp chung ......................................................................... 61 3.1.1. Xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh về mọi mặt, xây dựng đội ngũ cán bộ Đoàn đáp ứng yêu cầu của công tác Đoàn và phong trào thanh niên tại địa phương ....................................................................................................................... 61 3.1.2. Củng cố, nâng cao chất lượng bộ phận chuyên trách của tổ chức Đoàn thực hiện công tác tuyên truyền ý thức bảo vệ môi trường cho thanh niên ............................ 62 3.1.3. Đẩy mạnh xây dựng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên và các đội thanh niên xung kích tuyên truyền về công tác bảo vệ môi trường của Đoàn .......................... 62 3.1.4. Tăng cường trách nhiệm xã hội của các tổ chức Đoàn trong việc tham gia giám sát, phản biện các vấn đề liên quan đến môi trường tại địa phương ................ 62 3.1.5. Tăng cường phối hợp giữa tổ chức Đoàn với các ngành liên quan trong nhiệm vụ bảo vệ môi trường ..................................................................................... 63 3.1.6. Đảm bảo sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng, sự chỉ đạo của chính quyền đối với việc tăng cường vai trò của tổ chức Đoàn trong việc bảo vệ môi trường ..... 63 3.2. Nhóm những giải pháp cụ thể ......................................................................... 64 3.2.1. Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động ..................................................... 64 3.2.2. Tăng cường tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật về môi trường cho đội ngũ cán bộ Đoàn ................................................................................................. 65 3.2.3. Kết hợp chặt chẽ giữa công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng với việc đổi mới, đa dạng hoá các hình thức xây dựng ý thức bảo vệ môi trường cho thanh niên ........................................................................................................... 66 3.2.4. Tăng cường các nguồn lực hỗ trợ cho công tác tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ môi trường ............................................................................................. 67 Tiểu kết chương 3...................................................................................................... 67 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 68 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 70 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sau gần 34 năm đổi mới và phát triển đất nước, cùng quá trình đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế toàn diện thì tốc độ đô thị hóa ở nước ta tăng nhanh. Điều này thấy rất rõ ở các vùng trọng điểm kinh tế quốc gia, tập trung chủ yếu ở các thành phố trực thuộc Trung ương, trong đó có Thủ đô Hà Nội. Quá trình đô thị hóa diễn ra với tốc độ cao, chúng ta đang đứng trước một thực tiễn đáng lo ngại về chất lượng cuộc sống các đô thị, xu hướng di dân từ nông thôn vào thành phố tăng, việc mở rộng quy mô về không gian đô thị, tăng cường hoạt động xây dựng đô thị, cải tạo và mở rộng hạ tầng đô thị. Nhu cầu phát triển nhanh về kinh tế gắn với phát triển bền vững ngày càng đặt ra những thách thức lớn, trực tiếp và cấp bách. Do đó chúng ta phải có tầm nhìn chiến lược về quy hoạch, bảo vệ môi trường đô thị theo hướng phát triển xanh - bền vững. Thành phố Hà Nội là Thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nghị quyết số 15 NQ/TW ngày 15 tháng 12 năm 2000 của Bộ Chính trị đã khẳng định vai trò, vị thế của Thủ đô Hà Nội: “Là trái tim của cả nước, đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế”. Luật Thủ đô số 25/2012/QH13 ngày 21 tháng 11 năm 2012 xác định trách nhiệm của Thủ đô: “Xây dựng, phát triển Thủ đô văn minh, hiện đại, tiêu biểu cho cả nước”. Phát triển đô thị xanh, đô thị thông minh là xu hướng tất yếu hiện nay trên toàn thế giới.Ở Việt Nam, mục tiêu xây dựng và phát triển đô thị xanh ở thế kỷ XXI đang được Đảng, Nhà nước và Nhân dân rất quan tâm. Trong thời kỳ hội nhập quốc tế, Hà Nội đã có những bước phát triển mang tính đột phá, đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận ở nhiều lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa... Theo quyết định số 768/QĐ-TTg ngày 06 tháng 5 năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt điều chỉnh quy hoạch xây dựng Vùng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050: Hà Nội với vị thế Thủ đô, trung tâm đầu não chính trị, hành chính của quốc gia; là trung tâm 2 văn hóa, giáo dục đào tạo và khoa học kỹ thuật quan trọng của cả nước; là một trong những trung tâm kinh tế, du lịch, thương mại, dịch vụ của khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Phát huy vai trò là trung tâm động lực chính, đầu mối liên kết quản lý, kinh doanh, nghiên cứu và phát triển kinh tế - xã hội, tập trung hình thành các trung tâm thương mại tài chính lớn của quốc gia. Để Thủ đô Hà Nội đúng nghĩa, xứng tầm là trái tim của Tổ quốc, là trung tâm văn hóa, chính trị của cả nước thì cần phải định hướng chiến lược phát triển một cách bền vững trong tổng thể chiến lược quốc gia. Tuy vậy, vấn đề môi trường độ thị của Hà Nội nói chung, của quận Thanh Xuân nói riêng phát triển chưa được như mong muốn, còn có nhiều hạn chế, bất cập. Lý do có nhiều, nhưng vấn đề huy động sức mạnh của hệ thống chính trị, trong đó đặc biệt là tổ chức ĐTN, có vai trò hết sức quan trọng tại địa phương chưa được phát huy đúng mức. Một nguyên nhân quan trọng là do sự khiếm khuyết trong các thể chế, cơ chế, quy chế, chính sách... quản lý phát triển đô thị bền vững và trên địa bàn Quận là chưa thật cụ thể rõ ràng. Nhận thức của các nhà quản lý về phát triển kinh tế - xã hội gắn với môi trường bền vững ở đô thị còn chưa sâu sắc. Việc quản lý, tổ chức thực hiện các giải pháp để giải quyết nhiều vấn đề bức xúc chưa triệt để, hữu hiệu, chưa được sát sao, sự tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội, đặc biệt là các đoàn thể quần chúng còn mang nhiều tính hình thức, chưa đạt hiệu quả cao... Thực trạng việc tham gia và khẳng định trách nhiệm của tổ chức Đoàn đối với vấn đề bảo vệ môi trường ở Hà Nội nói chung và quận Thanh Xuân nói riêng hiện nay chưa được như mong muốn: Ô nhiễm môi trường đô thị (đặc biệt là ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước, rác thải, tiếng ồn, tình trạng khan hiếm nước sạch...), ùn tắc giao thông, chống chọi kém với biến đổi khí hậu (ngập úng)... Nguyên nhân là do dân số của Quận tăng nhanh, đô thị hóa ngày càng phát triển mạnh chưa từng có làm cho Quận phải đối mặt với các thách thức nghiêm trọng, có nguy cơ bất ổn cao, ảnh hưởng trực tiếp tới mọi hoạt động sinh sống của nhân dân; công tác quản lý, xây dựng quy hoạch hạ tầng, 3 giao thông đô thị, phát triển công nghiệp, dịch vụ... triển khai tổ chức và thực hiện chưa theo hướng xanh, thân thiện với môi trường và phát triển kinh tế chưa thực sự đi đôi với giải quyết các vấn đề văn hóa, xã hội, môi trường bền vững. Như vậy Hà Nội nói chung và quận Thanh Xuân nói riêng cần có chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội - môi trường một cách hài hòa, trên cơ sở, phát triển đô thị xanh, đô thị thông minh trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết và mang tính cấp bách. Chính vì vậyvấn đề bảo vệ môi trường là một trong những yêu cầu rất bức xúc và trọng tâm hiện nay cần phải sớm có những giải pháp giải quyết kịp thời. Trên cơ sở những yêu cầu đó, nhóm tác giả nhận thấy trong nhiều giải pháp mang tính cấp bách thì giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của Đoàn Thanh niên với việc bảo vệ môi trường là rất cần thiết. Bởi Đoàn Thanh niên là lực lượng xung kích tại cơ sở, là thành tố quan trọng của hệ thống chính trị nhằm hiện thực hoá những chủ trương quan trọng của Đảng và Nhà nước tại địa phương trong công tác BVMT. Từ những lý do mang tính lý luận và thực tiễn cấp bách như trên, trên cơ sở những kiến thức được học tập nghiên cứu từ chuyên ngành Chính trị học ở Trường Đại học Nội vụ Hà Nội, qua tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu, văn bản quy định của pháp luật, nhà nước, của Bộ, Ngành, của Thành phố Hà Nội và quận Thanh Xuân để có thêm những kiến thức cần thiết chuyên sâu phục vụ cho quá trình học tập, nghiên cứu. Nhóm tác giả quyết định chọn đề tài: “ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh với việc bảo vệ môi trường trên địa bàn quận Thanh Xuân - thành phố Hà Nội”. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Nghiên cứu về vấn đề quản lý, xây dựng, quy hoạch, đô thị xanh, đô thị thông minh theo hướng phát triển bền vững đã có nhiều đề tài, công trình đã đề cập đến, có thể kể đến như sau: + Tác phẩm “Môi trường Văn hóa đô thị hiện đại”- GS.TS. Mạc Đường (Nhà xuất bản Khoa học xã hội năm 2016): Nội dung của tác phẩm, tác giả 4 cho rằng trong lịch sử, ở bất cứ thời đại nào, xã hội đô thị cũng điều là một xã hội “nhị nguyên” của đời sống hai mặt: phát triển và phản phát triển, văn minh và tội ác, nhân văn và phi nhân văn gắn kết với nhau như hình với bóng, như bình minh và đêm tối. Và theo tác giả không gian đô thị càng mở rộng, đời sống đô thị càng thịnh vượng so với nông thôn nghèo khổ, các khu phố hoành tráng xuất hiện để chứa đựng các kiểu sống phức tạp khác nhau. Và tiếp theo là sự bất ổn do tội phạm, tranh chấp quyền sở hữu đất đai, chen lấn và tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường do khí thải, CO2, nước thải, rác, tăng lên nhanh chóng như sự nhanh chóng tăng trưởng đô thị hóa. Và cho rằng do tính nhị nguyên của đô thị phát triển nhanh, do nhận thức thiên lệch về thành tựu “thay da đổi thịt” nên vấn đề quản lý đô thị thường không đuổi kịp với thực trạng trạng “xấu” của đô thị hóa. + Tác phẩm “Chiến lược và Chính sách Môi trường” - GS. Lê Văn Khoa, TS. Nguyễn Ngọc Sinh, TS. Nguyễn Tiến Dũng (Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2006): Được biên soạn trong khuôn khổ của đề án “Xây dựng năng lực Quản lý Môi trường ở Việt Nam” nhằm tăng cường cung cấp các tài liệu tham khảo, nghiên cứu cho sinh viên về các vấn đề môi trường toàn cầu, chiến lược toàn cầu về môi trường và phát triển bền vững, chính sách môi trường thế giới, luật môi trường thế giới, luật pháp và chính sách bảo vệ mội trường,.. qua đó đem lại cách nhìn khoa học và hiện đại về nhận thức đối với môi trường. + Đào Ngọc Nghiêm (2013), Đô thị xanh, thông minh - mô hình phát triển của Thủ đô Hà Nội, Hội thảo khoa học quốc tế. Tác giả đã đưa ra bối cảnh đô thị hóa của một số nước và Việt Nam và phát triển bền vững là một xu thế tất yếu của toàn cầu, tác động đến từng lĩnh vực với những nghiên cứu cụ thể, chuyên ngành hơn, trong đó có đô thị hóa, đó là đô thị bền vững - đô thị sinh thái - đô thị xanh - kiến trúc xanh. Phát triển bền vững là quá trình liên tục cân bằng và hài hòa các mục tiêu kinh tế - văn hóa - xã hội và môi trường sinh thái. Từ đó tác giả xác định mô hình phát triển đô thị xanh ở Hà Nội “Xanh - 5 văn hiến - văn minh - hiện đại”, đô thị năng động, hiệu quả, có sức cạnh tranh cao trong nước, khu vực và quốc tế, có môi trường sống tốt + Nguyễn Hồng Thục (2013), Các yếu tố của phát triển đô thị xanh thông minh tại Việt Nam, Hội thảo khoa học quốc tế. Tác giả đã đưa ra hiện trạng đô thị hóa diễn ra ở quy mô và tốc độ chưa từng thấy ở Việt Nam - đây là vấn đề nóng nhất hiện nay. Đô thị hóa nhanh góp phần không nhỏ để thay đổi bộ mặt kinh tế xã hội của đất nước. Tác giả cũng chỉ ra các bệnh đô thị: kiến trúc lộn xộn, giao thông tắc nghẽn, ô nhiễm môi trường, dự án đô thị theo kiểu phòng ngủ độc canh mà thiếu vắng các dịch vụ công cộng thiết yếu, bất động sản không có lối ra Từ đó tác giả đã đưa ra cách tiếp cận mới về các đô thị là tăng trưởng kinh tế, tài nguyên đô thị, môi trường sinh thái, tăng trưởng xanh, quy hoạch lãnh thổ bền vững dựa trên các cơ sở pháp lý. + Nguyễn Văn Cường (2015), Phát triển các khu đô thị mới theo hướng bền vững: Nghiên cứu trên địa bàn Hà Nội, Luận án tiến sĩ ngành Quản lý kinh tế, Đại học Kinh tế quốc dân. Trong nghiên cứu này, tác giả đã đưa ra định nghĩa về đô thị hóa, đô thị phát triển bền vững. Qua việc nghiên cứu tác giả đã tiến hành khảo sát việc phát triển các khu đô thị mới ở Hà Nội. Tác giả đã khẳng định về phát triển các khu đô thị cần mang tính bền vững. + Phạm Ngọc Tuấn (2015), Phát triển các khu đô thị mới tại thành phố Hồ Chí Minh theo hướng bền vững, Luận án tiến sĩ chuyên ngành Quy hoạch vùng và đô thị, Đại học Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả đã làm rõ một số vấn đề lý luận về phát triển các khu đô thị mới, các tiêu chí phát triển khu đô thị mới theo hướng bền vững. Tác giả nghiên cứu chuyên sâu về quy hoạch đô thị vùng theo hướng bền vững trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. + “Phát triển bền vững đô thị: Những vấn đề lý luận và kinh nghiệm của thế giới”, của Đào Hoàng Tuấn (2008) đã nêu một cách tổng quát các kinh nghiệm phát triển bền vững đô thị và đối chiếu với Việt Nam cho thấy quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ nhưng việc xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng vẫn chưa đáp ứng, do vậy dân cư nông thôn mất tư liệu sản xuất không 6 kịp chuyển đổi sang các ngành nghề phù hợp. Sự phát triển đô thị ở nhiều nơi gặp khó khăn, nguyên nhân là do quy hoạch đô thị chưa tốt, quản lý đầu tư phát triển đô thị còn yếu kém, chưa có thể chế cụ thể trong việc quản lý đầu tư phát triển đô thị nói chung, thể chế quản lý đầu tư phát triển đô thị xanh nói riêng, đầu tư phát triển các khu đô thị còn manh mún và tự phát, thiếu nguồn vốn đầu tư trầm trọng, di dân từ nông thôn vào thành thị quá nhiều. Quá trình đô thị hóa đang diễn ra theo chiều hướng “Đô thị hóa giả tạo” thể hiện qua việc đô thị phát triển lấn sang khu