Báo cáo Khảo sát về hệ thống pháp luật và Tư pháp tại Hoa kỳ và Canada

Hiện nay, Việt Nam đang trong giai đoạn đầu của quá trình cải cách pháp luật và tư pháp nhằm xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Chính phủ Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ tiến hành cải cách hệ thống pháp luật và tư pháp để xây dựng được một hệ thống quản lý đất nước nhất quán và minh bạch trong một nhà nước pháp quyền, qua đó tạo điều kiện cho Việt Nam chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là một trong những bước đi chủ đạo trong việc thực hiện ?Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2001 - 2010?. Với vai trò thành viên của Hiệp hội các nước Đông Nam á (ASEAN), trong quá trình thực hiện Hiệp định thương mại Việt -Mỹ (BTA), việc chuẩn bị nhằm đáp ứng các yêu cầu gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO) đã và đang là những động lực thúc đẩy quá trình cải cách ở Việt Nam. Nhằm xây dựng một nhà nước pháp quyền, hiện nay Việt Nam đang cố gắng tăng cường năng lực của hệ thống pháp luật và tư pháp, trong đó bao gồm tăng cường năng lực của đội ngũ cán bộ tư pháp và pháp luật, để có thể đáp ứng yêu cầu ngày càng tăng của nền kinh tế thị trường và các thành phần ngoài quốc doanh đang tồn tại và hoạt động tại Việt Nam. Xét về một phương diện nhất định, việc tăng cường năng lực pháp luật của Việt Nam có liên quan đến quá trình nghiên cứu các khía cạnh khác nhau của hệ thống pháp luật và tư pháp của nhiều nước khác nhau, trong đó có các nước có hệ thống pháp luật rất phát triển như Hoa Kỳ, Canada (Bắc Mỹ), Nhật Bản (châu á), cũng như 9 của các nước đang có cùng tốc độ phát triển về kinh tế và pháp luật với Việt Nam như Philippines và Indonesia. Việt Nam muốn tìm hiểu kinh nghiệm từ các bài học mà các nước bạn đã trải qua, nhằm hoàn thiện hơn nữa hệ thống pháp luật và tư pháp với vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện để vận hành nền kinh tế thị trường. Với mục đích như vậy, trong khuôn khổ Dự án VIE/02/015 ?Hỗ trợ thực thi Chiến lược phát triển hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010? do UNDP, Thuỵ Điển, Đan Mạch, Na Uy và AiLen tài trợ, ba chuyến khảo sát tại Hoa Kỳ và Canada, Nhật Bản, Indonesia và Philippines đã lần lượt được tổ chức trong năm 2004 và 2005. Chuyến khảo sát tại Hoa Kỳ và Canada được tổ chức trong thời gian từ ngày 17/9 đến ngày 02/10/2004 tập trung vào tìm hiểu một số vấn đề có tính chất vĩ mô trong hệ thống pháp luật và tư pháp của Bắc Mỹ, mục đích của chuyến khảo sát là nghiên cứu và tìm hiểu các vấn đề khác nhau của hệ thống pháp luật và tư pháp; mối quan hệ giữa các nhánh quyền lực của Nhà nước nhằm bảo đảm cho quá trình thông qua, thực hiện và cưỡng chế thi hành pháp luật được minh bạch và thông suốt tại Hoa Kỳ và Canada. Chuyến khảo sát tại Nhật Bản từ ngày 05/12 đến ngày 17/12/2004 tập trung vào nghiên cứu phương pháp tiếp cận một cách toàn diện với quy trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện nay của các cấp chính quyền từ trung ương tới địa phương của Nhật Bản. Các kinh nghiệm học tập tại Nhật Bản sẽ góp phần giúp các chuyên gia Việt Nam thiết lập được một khung pháp luật hoàn thiện phục vụ công tác cải cách xây dựng pháp luật, nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm tiến độ và chất lượng của các dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, đáp ứng kịp thời yêu cầu có đủ luật trong điều kiện phát huy nội lực, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam 10 Chuyến khảo sát tại Indonesia và Philippines từ ngày 20/7 đến ngày 28/7/2005, ngoài việc tìm hiểu kinh nghiệm xây dựng pháp luật và cải cách tư pháp tại hai quốc gia này, các thành viên trong Đoàn còn tìm hiểu các ưu tiên mang tầm chiến lược, các mô hình và cơ chế quản lý bảo đảm việc thực hiện thành công quá trình cải cách pháp luật, tìm hiểu khung pháp lý cần thiết, các bài học rút ra được từ thực tiễn quản lý và điều phối các nguồn hỗ trợ nước ngoài và quốc tế phục vụ cải cách pháp luật và tư pháp tại Indonesia và Philippines. Với hy vọng, những kiến thức và kinh nghiệm phù hợp thu được từ các chuyến khảo sát này sẽ được nghiên cứu để vận dụng một cách có chọn lọc tại Việt Nam. Dự án VIE/02/015 phối hợp cùng Nhà xuất bản Tư pháp xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc cuốn song ngữ ?Báo cáo khảo sát về cải cách pháp luật và tư pháp tại một số nước? được biên tập và trích từ báo cáo kết quả ba chuyến khảo sát trên. Phần tiếng Anh của cuốn sách được chọn dịch từ báo cáo tiếng Việt để bạn đọc tham khảo. Tháng 11 năm 2006