Báo cáo Những ảnh hưởng của chuẩn mực kế toán Việt Nam đến kiểm toán tài chính doanh nghiệp nhà nước và yêu cầu hoàn thiện nội dung quy trình kiểm toá

KiÓm to¸n nhµ n−íc _________________________________________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi nghiªn cøu nh÷ng ¶nh h−ëng cña chuÈn mùc kÕ to¸n viÖt nam ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ yªu cÇu hoµn thiÖn néi dung quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN cña kiÓm to¸n nhµ n−íc chñ nhiÖm ®Ò tµi nguyÔn minh giang Hµ Néi - 2003 Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi KiÓm to¸n nhµ n−íc lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh c«ng cña Nhµ n−íc ta, lµ c«ng cô qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n−íc, cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc chi tiªu Ng©n s¸ch, t¨ng c−êng viÖc sö dông hîp lý, ®óng môc ®Ých, tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc tµi chÝnh, tµi nguyªn c«ng s¶n quèc gia t¹i c¸c c¬ quan Nhµ n−íc, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã sö dông NSNN. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô trªn, sau khi tæng kÕt 5 n¨m x©y dùng vµ ph¸t triÓn cña KiÓm to¸n nhµ n−íc, dùa vµo c¸c ®Ò tµi khoa häc ®· ®−îc nghiÖm thu, KiÓm to¸n nhµ n−íc ®· so¹n th¶o vµ ban hµnh c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n chuyªn ngµnh mang tÝnh quy ph¹m b¾t buéc liªn quan ®Õn c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc vµ c«ng nghÖ kiÓm to¸n, trong ®ã cã Quy tr×nh kiÓm to¸n DNNN- Lµ c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n DNNN, trî gióp KTV nhµ n−íc nh÷ng ®iÓm tùa tin cËy trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Sau 3 n¨m ¸p dông quy tr×nh kiÓm to¸n DNNN, quy tr×nh ®· ph¸t huy t¸c dông vµ ®i vµo thùc tÕ ho¹t ®éng cña c¸c cuéc kiÓm to¸n mµ KiÓm to¸n DNNN thùc hiÖn. Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam, ®Ó kÕ to¸n ViÖt Nam dÇn héi nhËp víi kÕ to¸n quèc tÕ. Bé Tµi chÝnh ®· vµ ®ang ban hµnh c¸c CMKT cña HÖ thèng ChuÈn mùc KÕ to¸n ViÖt Nam ®Ó ¸p dông thèng nhÊt trong c¶ n−íc. QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè bèn (04) CMKT ViÖt Nam (®ît 1) vµ QuyÕt ®Þnh sè 165/2002/Q§-BTC ngµy 31/12/2002 cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè s¸u (06) CMKT ViÖt Nam (®ît 2). ViÖc ban hµnh c¸c CMKT ®· cã ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN, ®ßi hái cÇn ph¶i bæ sung vµ hoµn thiÖn néi dung quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc cho phï hîp víi CMKT ViÖt Nam. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu nãi trªn, ®Ò tµi " Nh÷ng ¶nh h−ëng cña chuÈn mùc kÕ to¸n 1 ViÖt Nam ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh Doanh nghiÖp Nhµ n−íc vµ yªu cÇu hoµn thiÖn néi dung Quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh Doanh nghiÖp Nhµ n−íc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc hiÖn nay " nh»m ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ cña quy tr×nh trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh DNNN. 2. Môc tiªu nghiªn cøu Trªn c¬ së nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tr¹ng CMKT ViÖt Nam, Quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña DNNN do KiÓm to¸n Nhµ n−íc thùc hiÖn, ®Ò tµi cÇn ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu sau: - X¸c ®Þnh nh÷ng ¶nh h−ëng cña CMKT ViÖt Nam ®Õn kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh DNNN do KiÓm to¸n Nhµ n−íc thùc hiÖn. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn néi dung cña Quy tr×nh KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh DNNN do KiÓm to¸n Nhµ n−íc thùc hiÖn. 3. §èi t−îng nghiªn cøu Nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu trªn cña ®Ò tµi, x¸c ®Þnh ®èi t−îng nghiªn cøu gåm 2 nhãm vÊn ®Ò chÝnh sau: - Nghiªn cøu CMKT ViÖt Nam ®Ó rót ra nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh DNNN . - Nghiªn cøu néi dung quy tr×nh kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh DNNN cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc vµ sù t¸c ®éng cña CMKT ViÖt Nam ®Ó ®−a ra nh÷ng yªu cÇu vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn nã. 4. Ph¹m vi nghiªn cøu Nghiªn cøu vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cña c¸c CMKT ViÖt Nam (®· ban hµnh) ¶nh h−ëng ®Õn néi dung kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN do KTNN thùc hiÖn. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Ngoµi c¸c ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n chung trong nghiªn cøu, ®Ò tµi chó trong sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p: ph−¬ng ph¸p hÖ thèng, ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp vµ ph−¬ng ph¸p so s¸nh. 2 6. Néi dung nghiªn cøu §Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh 2 ch−¬ng (ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn): Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ sù ¶nh h−ëng cña ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp Nhµ n−íc do KiÓm to¸n Nhµ n−íc thùc hiÖn. Ch−¬ng 2: Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn néi dung cña Quy tr×nh KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc. 3 Ch−¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ sù ¶nh h−ëng Cña ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña Doanh NghiÖp Nhµ N−íc do KiÓm To¸n Nhµ N−íc thùc hiÖn 1.1- Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn cña chuÈn mùc kÕ to¸n, chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 1.1.1- ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam 1.1.1.1- Kh¸i niÖm: CMKT ViÖt Nam lµ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ c¸c qui ®Þnh cã tÝnh mùc th−íc vÒ ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n, ®¸nh gi¸, thuyÕt minh vµ tr×nh bµy th«ng tin sè liÖu vÒ lÜnh vùc kÕ to¸n ®−îc ¸p dông ®Ó h¹ch to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh ®¶m b¶o hoµn toµn trung thùc vµ kh¸ch quan vÒ t×nh tr¹ng vµ H§TC cña ®¬n vÞ. ChuÈn mùc ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt trong viÖc ®¸nh gi¸ tµi s¶n, tr×nh bµy th«ng tin kinh tÕ, tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. C¸c giao dÞch kinh tÕ, tµi s¶n, nguån vèn cña doanh nghiÖp ®−îc ®¸nh gi¸ xö lý vµ tr×nh bµy theo nh÷ng nguyªn t¾c kÕ to¸n phæ biÕn ®−îc chÊp nhËn trong CMKT sÏ ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt trong viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng tµi chÝnh, t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng vµ lîi Ých cho c¸c bªn liªn quan. Sù thèng nhÊt trong c¸ch ®¸nh gi¸, tr×nh bµy trong c¸c kho¶n môc sÏ cung cÊp th«ng tin cã thÓ so s¸nh ®−îc t×nh h×nh tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp gi÷a c¸c giai ®o¹n víi nhau, gi÷a nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c nhau, ®ång thêi còng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tæng hîp c¸c chØ tiªu kinh tÕ tµi chÝnh phôc vô cho viÖc qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n−íc. CMKT sÏ ®¶m b¶o ®é tin cËy vµ sù an t©m cho nh÷ng ng−êi sö dông th«ng tin kÕ to¸n. Th«ng tin kÕ to¸n cung cÊp kh«ng chØ quan träng ®èi víi Nhµ n−íc, ®èi víi doanh nghiÖp vµ cßn cÇn thiÕt ®èi víi mäi ®èi t−îng cã quan hÖ kinh tÕ 4 ®èi víi doanh nghiÖp. CMKT ®−a ra c¸c nguyªn t¾c ®¸nh gi¸, nh÷ng khu«n mÉu vÒ ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n ®Ó thiÕt lËp b¸o c¸o tµi chÝnh hîp lý vµ cã c¨n cø khoa häc. Vµ nh− vËy, ng−êi sö dông th«ng tin cã thÓ tin t−ëng vµ ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n, ®Çu t−, cho vay hoÆc thùc thi tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t, qu¶n lý. CMKT t¹o ®iÒu kiªn thuËn lîi cho c¸n bé kÕ to¸n thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n mét c¸ch thuËn tiÖn vµ cã c¨n cø phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña doanh nghiÖp trong m«i tr−êng ph¸p lý chung. MÆt kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c ®µo t¹o, huÊn luyÖn c¸n bé kÕ to¸n trong ph¹m vi tõng quèc gia, còng nh− trong khu vùc hoÆc trªn thÕ giíi. 1.1.1.2- Vai trß, ý nghÜa vµ t¸c dông cña chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam * Vai trß cña CMKT ViÖt Nam: - ViÖc x©y dùng vµ c«ng bè c¸c CMKT lµ mét nh− cÇu tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng kÕ to¸n, kiÓm to¸n. §iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña nh÷ng ng−êi sö dông th«ng tin kÕ to¸n vµ xu h−íng ph¸t triÓn cña nghÒ nghiÖp kÕ to¸n, kiÓm to¸n. §èi víi nh÷ng ng−êi lµm kÕ to¸n, kiÓm to¸n, CMKT gióp hä hiÓu tr¸ch nhiÖm vµ tù ®¸nh gi¸ c«ng viÖc kÕ to¸n theo qui ®Þnh cña chuÈn mùc, v× chuÈn mùc lµ th−íc ®o c«ng viÖc vµ con ng−êi lµm kÕ to¸n. §èi víi c¸c ®èi t−îng sö dông th«ng tin kÕ to¸n, chuÈn mùc gióp hä nhËn biÕt vµ ®¸nh gi¸ tÝnh trung thùc, kh¸ch quan cña th«ng tin. §èi víi qu¶n lý Nhµ n−íc, chuÈn mùc lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t, ®¸nh gi¸ tr¸ch nhiÖm cña kÕ to¸n vµ nh÷ng ng−êi cã liªn quan. H¬n n÷a, xu h−íng kÕ to¸n, kiÓm to¸n trë thµnh nghÒ nghiÖp ®−îc x· héi thõa nhËn th× sù cÇn thiÕt ph¶i cã chuÈn mùc ®Ó kiÓm tra, h−íng dÉn lµ sù tÊt yÕu. - Víi chÝnh s¸ch më cöa cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, ®Ó cã thÓ héi nhËp nhanh chãng víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, chóng ta ph¶i t¹o ra ®−îc sù èn ®Þnh trong m«i tr−êng kinh tÕ, lµnh m¹nh ho¸ c¸c quan hÖ vµ H§TC. 5 Khi ®ã, ®ßi hái chÝnh s¸ch kÕ to¸n, tµi chÝnh, thuÕ mét mÆt ph¶i thõa nhËn c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc phæ biÕn trªn thÕ giíi, mÆt kh¸c ph¶i ®−îc thÓ hiÖn ngay trong c¸c nguyªn t¾c vµ CMKT phï hîp cña ViÖt Nam. - ViÖc c«ng bè c¸c CMKT ®Ó tõng b−íc t¹o ra ng«n ng÷ kÕ to¸n chung, thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ, hîp t¸c vÒ nghiªn cøu, ®µo t¹o kÕ to¸n, kiÓm to¸n víi c¸c n−íc, gãp phÇn n©ng cao vÞ thÕ kÕ to¸n, kiÓm to¸n ViÖt Nam. * ý nghÜa, t¸c dông cña CMKT ViÖt Nam: - CMKT lµ nh÷ng qui ®Þnh mang tÝnh chÊt ph¸p lý. ë n−íc ta, CMKT ®−îc x©y dùng vµ ban hµnh víi tÝnh chÊt lµ nh÷ng qui ®Þnh ph¸p lý b¾t buéc, b¶o ®¶m sù thèng nhÊt trong viÖc thùc hiÖn vµ kiÓm tra, kiÓm so¸t kÕ to¸n c¸c ®¬n vÞ. - CMKT lµ nh÷ng qui ®Þnh mang tÝnh mùc th−íc. §ã lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña kÕ to¸n, nh÷ng gi¶i thÝch, h−íng dÉn vÒ quy tr×nh nghiÖp vô, ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n vµ nguyªn t¾c chØ ®¹o c«ng viÖc kÕ to¸n. - CMKT liªn quan ®Õn nhiÒu chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch thuÕ. Nh÷ng qui ®Þnh chung vÒ tµi chÝnh, thuÕ còng ®−îc ®−a vµo CMKT. - CMKT thÓ hiÖn cô thÓ khu«n mÉu c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc thu nhËn, xö lý, tr×nh bµy vµ cung cÊp th«ng tin kÕ to¸n. - Môc ®Ých cña CMKT lµ n©ng cao tÝnh so s¸nh vµ tÝnh nhÊt qu¸n dùa trªn th«ng lÖ kÕ to¸n chung. CMKT kh«ng thÓ ®Ò cËp chi tiÕt hÕt mäi khÝa c¹nh trong mäi giao dÞch. C¸c chuÈn mùc t¹o ®iÒu kiÖn cho kÕ to¸n viªn cã thÓ vËn dông sù xÐt ®o¸n cña m×nh. Bé Tµi chÝnh - C¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ Tµi chÝnh - KÕ to¸n ViÖt Nam ®· ban hµnh dÇn c¸c CMKT cña HÖ thèng ChuÈn mùc KÕ to¸n ViÖt Nam ®Ó ¸p dông thèng nhÊt trong c¶ n−íc. §Õn nay, Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh ®−îc 10 chuÈn mùc t¹i QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001 vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè bèn (04) CMKT ViÖt Nam (®ît 1) vµ QuyÕt ®Þnh sè 6 165/2002/Q§-BTC ngµy 31/12/2002 vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè s¸u (06) CMKT ViÖt Nam (®ît 2). 1.1.2- ChuÈn mùc kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc 1.1.2.1- B¶n chÊt cña kiÓm to¸n KiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh mµ theo ®ã mét c¸ nh©n ®éc lËp, cã thÈm quyÒn thu thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng vÒ c¸c th«ng tin sè l−îng cã liªn quan ®Õn mét tæ chøc kinh tÕ cô thÓ nh»m môc ®Ých x¸c ®Þnh vµ b¸o c¸o møc ®é phï hîp gi÷a c¸c th«ng tin sè l−îng ®ã víi c¸c chuÈn mùc ®· ®−îc x©y dùng. Tõ ®Þnh nghÜa nªu trªn, mét sè tõ vµ côm tõ cã thÓ ®−îc ph©n tÝch nh− sau: Th«ng tin sè l−îng vµ c¸c chuÈn mùc ®· ®−îc x©y dùng §Ó tiÕn hµnh mét cuéc kiÓm to¸n th× cÇn cã th«ng tin theo mÉu cã thÓ kiÓm tra ®−îc vµ mét sè chuÈn mùc ®Ó theo ®ã KTV cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc th«ng tin. Th«ng tin sè l−îng cã thÓ cã vµ d−íi nhiÒu h×nh thøc, Nh÷ng th«ng tin nh− c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña mét c«ng ty, l−îng thêi gian mµ mét c«ng nh©n cã thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô ®−îc giao, tæng chi phÝ theo mét hîp ®ång x©y dùng cña Nhµ n−íc vµ b¶n kª khai thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm to¸n ®−îc. ChuÈn mùc ®Ó ®¸nh gi¸ ®−îc th«ng tin sè l−îng còng cã thÓ thay ®æi ®¸ng kÓ. VÝ dô, khi kiÓm to¸n ho¸ ®¬n cña ng−êi b¸n hµng vÒ viÖc mua nguyªn liÖu, cÇn x¸c ®Þnh xem nguyªn liÖu nhËn ®−îc cã ®óng nh− sè l−îng vµ ®Æc ®iÓm ghi trªn ho¸ ®¬n hay kh«ng, hay nguyªn liÖu cã ®óng nh− chñng lo¹i theo nhu cÇu s¶n xuÊt cña c«ng ty hay kh«ng, hoÆc gi¸ tÝnh cã ®óng nh− hîp ®ång hay kh«ng? C¸c chuÈn mùc ®−îc chän sÏ phô thuéc vµo môc tiªu cña cuéc kiÓm to¸n. Tæ chøc kinh tÕ BÊt cø lóc nµo tiÕn hµnh mét cuéc kiÓm to¸n, ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña KTV ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng. Tr−íc hÕt x¸c ®Þnh râ tæ chøc kinh tÕ vµ thêi gian. Trong hÇu hÕt c¸c tr−êng hîp, tæ chøc kinh tÕ còng lµ mét tæ chøc ph¸p nh©n, vÝ dô nh− mét tæng c«ng ty nhµ n−íc, mét DNNN hay mét ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu... Tuy vËy, mét sè tr−êng hîp, tæ chøc ®−îc x¸c ®Þnh lµ mét ph©n 7 x−ëng, mét cöa hµng thËm chÝ mét c¸ nh©n. Kú thêi gian tiÕn hµnh mét cuéc kiÓm to¸n th−êng lµ mét quÝ, mét n¨m vµ trong mét sè tr−êng hîp lµ thêi gian tån t¹i cña tæ chøc ®ã. Thu thËp vµ ®¸nh gi¸ b»ng chøng B»ng chøng ®−îc ®Þnh nghÜa lµ mäi th«ng tin mµ KTV ®· sö dông ®Ó x¸c ®Þnh xem th«ng tin sè l−îng ®ang ®−îc kiÓm to¸n cã ®−îc tr×nh bµy phï hîp víi c¸c chuÈn mùc ®· ®−îc x©y dùng hay kh«ng. B»ng chøng cã rÊt nhiÒu h×nh thøc, gåm c¶ lêi gi¶i tr×nh cña ®èi t−îng ®−îc kiÓm to¸n, chøng tõ viÕt tay cña ®èi t−îng bªn ngoµi vµ nhËn xÐt cña KTV. ViÖc thu thËp ®ñ sè l−îng vµ chÊt l−îng b»ng chøng ®Ó cã thÓ tho¶ m·n c¸c môc ®Ých kiÓm to¸n lµ ®iÒu quan träng. Qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh sè l−îng b»ng chøng cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ th«ng tin sè l−îng ®ã liÖu cã phï hîp víi c¸c chuÈn mùc ®· ®−îc x©y dùng hay kh«ng lµ mét kh©u rÊt quan träng cña mäi cuéc kiÓm to¸n. C¸ nh©n ®éc lËp vµ ®ñ thÈm quyÒn KTV ph¶i ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó hiÓu biÕt c¸c chuÈn mùc ®· sö dông, vµ ®ñ thÈm quyÒn ®Ó biÕt ®−îc c¸c lo¹i vµ sè l−îng b»ng chøng cÇn thu thËp ®Ó ®¹t ®−îc kÕt luËn hîp lý sau khi ®· xem xÐt chóng. KTV còng ph¶i cã quan ®iÓm t− t−ëng ®éc lËp. NÕu mét c¸ nhËn cã thÈm quyÒn nh−ng l¹i kh«ng v« t− thu thËp b»ng chøng, th× viÖc ph¸n xÐt vµ quyÕt ®Þnh c¸c th«ng tin kh«ng kh¸ch quan, thiÕu tÝnh ®éc lËp cña c¸ nh©n. TÝnh ®éc lËp dï sao còng kh«ng ph¶i lµ tuyÖt ®èi, nh−ng nã còng ph¶i lµ môc tiªu h−íng tíi, vµ ph¶i ®¹t ®−îc ë mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh nµo ®ã. VÝ dô, KTV ®−îc nhµ n−íc tr¶ l−¬ng, ®Ó tiÕn hµnh cuéc kiÓm to¸n mét c¸ch ®éc lËp, kh¸ch quan; khi bÞ rµng buéc bëi lîi Ých kinh tÕ cña ®èi t−îng kiÓm to¸n. KTV kh«ng thÓ cã ®ñ tÝnh ®éc lËp nÕu hä ®ång thêi cã quyÒn lîi hoÆc cã ng−êi th©n thÝch t¹i ®èi t−îng kiÓm to¸n. B¸o c¸o 8 Kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh kiÓm to¸n lµ b¸o c¸o kiÓm to¸n - b¶n th«ng b¸o vÒ c¸c ph¸t hiÖn trong b¸o c¸o tµi chÝnh cña ®èi t−îng kiÓm to¸n ®Ó cung cÊp th«ng tin cho ng−êi ®äc biÕt. C¸c b¸o c¸o kh¸c nhau vÒ mÆt b¶n chÊt, nh−ng trong mäi tr−êng hîp chóng ®Òu ph¶i th«ng tin cho ng−êi ®äc vÒ møc ®é phï hîp gi÷a c¸c lo¹i th«ng tin sè l−îng vµ chuÈn mùc ®· x©y dùng. B¸o c¸o còng kh¸c nhau vÒ h×nh thøc vµ cã thÓ thay ®æi tõ lo¹i phøc t¹p mµ th−êng g¾n liÒn víi b¸o c¸o tµi chÝnh ®Õn c¸c b¸o c¸o b»ng miÖng trong tr−êng hîp cuéc kiÓm to¸n tiÕn hµnh. 1.1.2.2- HÖ thèng ChuÈn mùc KiÓm to¸n Nhµ n−íc Lµ tæng thÓ c¸c chuÈn mùc qui ®Þnh vÒ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n, c¸c yªu cÇu, c¸c qui ®Þnh vÒ nghiÖp vô vµ xö lý c¸c mèi quan hÖ ph¸t sinh trong kiÓm to¸n mµ c¸c ®oµn KiÓm to¸n Nhµ n−íc vµ c¸c KTV nhµ n−íc (gäi chung lµ KTV) ph¶i tu©n thñ khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n, ®ång thêi lµ c¨n cø ®Ó kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng kiÓm to¸n. - HÖ thèng ChuÈn mùc KiÓm to¸n Nhµ n−íc ®−îc x©y dùng vµ ¸p dông theo c¸c nguyªn t¾c sau: + Tu©n thñ ph¸p luËt vµ phï hîp víi m«i tr−êng qu¶n lý, m«i tr−êng kiÓm to¸n cña ViÖt Nam. + §¶m b¶o tÝnh ®éc lËp, trung thùc, kh¸ch quan cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. + VËn dông mét c¸ch cã chän läc c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n cña INTOSAI vµ IFAC (IFAX) phï hîp víi luËt ph¸p vµ ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña ViÖt Nam. + Kh«ng ngõng ®−îc hoµn thiÖn ®Ó ®¶m b¶o hoµn thµnh chøc tr¸ch, nhiÖm vô vµ n©ng cao chÊt l−îng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc. - HÖ thèng ChuÈn mùc KiÓm to¸n Nhµ n−íc míi ban hµnh 14 chuÈn mùc, chia thµnh 3 nhãm: + ChuÈn mùc chung (3 chuÈn mùc). + ChuÈn mùc thùc hµnh (10 chuÈn mùc). 9 + ChuÈn mùc b¸o c¸o (1 chuÈn mùc). - HÖ thèng ChuÈn mùc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc ¸p dông trong mäi ho¹t ®éng cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc: lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n; c«ng t¸c chØ ®¹o, qu¶n lý, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n. 1.1.3- Quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc 1.1.3.1- Kh¸i niÖm Quy tr×nh kiÓm to¸n cña mét cuéc kiÓm to¸n do KiÓm to¸n Nhµ n−íc thùc hiÖn thÓ hiÖn tr×nh tù tiÕn hµnh c«ng viÖc cña mçi cuéc kiÓm to¸n, t×nh tù ®ã ®· ®−îc s¾p xÕp theo thø tù phï hîp víi diÔn biÕn kh¸ch quan cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n, ®−îc Tæng KiÓm to¸n Nhµ n−íc qui ®Þnh ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c cuéc kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc mµ mäi ®oµn kiÓm to¸n vµ KTV nhµ n−íc ph¶i tu©n thñ khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n, nh»m ®¶m b¶o chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña c¸c cuéc kiÓm to¸n. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu trªn, kh¸i niÖm vÒ qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN lµ: Qui tr×nh kiÓm to¸n DNNN lµ tr×nh tù vµ néi dung c¸c b−íc c«ng viÖc, mµ KTV (§oµn kiÓm to¸n) ph¶i thùc hiÖn trong mét cuéc kiÓm to¸n, ®Ó hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña m×nh, ®· ®−îc cô thÓ ho¸ thµnh c¸c môc tiªu, néi dung, ph−¬ng ph¸p trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cña cuéc kiÓm to¸n. Qui tr×nh kiÓm to¸n ®−îc ban hµnh t¹o c¬ së ®Þnh h−íng thèng nhÊt cho viÖc tæ chøc c¸c cuéc kiÓm to¸n, cho c¸c ho¹t ®éng cña ®oµn kiÓm to¸n vµ KTV. Qui tr×nh kiÓm to¸n hîp lý vµ khoa häc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c KTV n©ng cao chÊt l−îng kiÓm to¸n, cho c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña c¸c cuéc kiÓm to¸n vµ xem xÐt tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña KTV. 1.1.3.2- Néi dung c¬ b¶n cña Quy tr×nh KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc Kh¸i qu¸t Quy tr×nh KiÓm to¸n BCTC doanh nghiÖp cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc: 10 Ch−¬ng 1- Nh÷ng quy ®Þnh chung Ch−¬ng nµy ®−a ra c¸c nguyªn t¾c chung, c¬ së ph¸p lý ®Ó tiÕn hµnh kiÓm to¸n, ph¹m vi ¸p dông kiÓm to¸n vµ tr×nh tù kiÓm to¸n qua c¸c giai ®o¹n trong mét cuéc kiÓm to¸n. Ch−¬ng 2- ChuÈn bÞ kiÓm to¸n Ch−¬ng nµy ®−a ra c¸c quy ®Þnh h−íng dÉn: Kh¶o s¸t thu thËp th«ng tin vÒ doanh nghiÖp; LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng qu¸t; Tæ chøc §oµn chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho cuéc kiÓm to¸n; Tæ chøc th«ng b¸o kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cho ®¬n vÞ. KÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng qu¸t bao gåm c¸c néi dung chÝnh nh−: Môc ®Ých yªu cÇu cña cuéc kiÓm to¸n; Néi dung kiÓm to¸n; Ph¹m vi kiÓm to¸n; Thêi kú kiÓm to¸n; Thêi gian kiÓm to¸n; Ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n; Bè trÝ nh©n sù. Ch−¬ng 3- Thùc hiÖn kiÓm to¸n Ch−¬ng nµy ®−a ra nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c khi thùc hiÖn kiÓm to¸n doanh nghiÖp vµ c¸c néi dung h−íng dÉn kiÓm to¸n cô thÓ. Nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c khi thùc hiÖn kiÓm to¸n doanh nghiÖp bao gåm: Sù tån t¹i cña tµi s¶n; QuyÒn së h÷u ®èi víi tµi s¶n; X¸c nhËn sù ®Çy ®ñ; H¹ch to¸n ®óng kú; §¸nh gi¸ tµi s¶n; Sù chÝnh x¸c vÒ mÆt sè häc; Sù ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c cña c¸c chØ tiªu tr×nh bµy trªn BCTC; X¸c ®Þnh thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn t¹i doanh nghiÖp. C¸c néi dung kiÓm to¸n cô thÓ bao gåm: KiÓm to¸n tµi s¶n vµ nguån vèn t¹i DNNN; KiÓm to¸n doanh thu, chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh; KiÓm to¸n viÖc thùc hiÖn nghÜa vô víi Nhµ n−íc. Ch−¬ng 4- LËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ l−u tr÷ hå s¬ kiÓm to¸n Ch−¬ng nµy h−íng dÉn c¸ch lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n; C«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ l−u tr÷ hå s¬ kiÓm to¸n. Ch−¬ng 5- Tæ chøc theo dâi, kiÓm tra ®¬n vÞ ®−îc kiÓm to¸n thùc hiÖn kiÕn nghÞ kiÓm to¸n 11 Ch−¬ng nµy quy ®Þnh c¸c ®¬n vÞ kiÓm to¸n thùc hiÖn theo dâi, kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ ®−îc kiÓm to¸n thùc hiÖn kiÕn nghÞ cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc. 1.1.4- ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ Héi nhËp kinh tÕ lµ ®ßi hái kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. Trong sù héi nhËp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ho¹t ®éng trong nhiÒu khu vùc, nhiÒu quèc gia kh¸c nhau. §Ó t¹o kh¶ n¨ng so s¸nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp ë c¸c n−íc kh¸c nhau, thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t− vµ H§KD cÇn thiÕt ph¶i cã sù héi nhËp vÒ kÕ to¸n, tõ ®ã t¹o ra tiÕng nãi chung trong khu vùc nµy. §Ó ®¸p øng nhu cÇu vµ t¹o ra sù th«ng nhÊt chung vÒ kÕ to¸n trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, Uû ban chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ ®· ®−îc thµnh lËp (IASC). Môc tiªu cña IASC lµ nghiªn cøu, so¹n th¶o vµ c«ng bè CMKT ®−îc sö dông bëi c¸c DN vµ c¸c tæ chøc kh¸c trong viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n, lËp vµ tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh vµ cè g¾ng ®¹t ®−îc sù thèng nhÊt chung vÒ kÕ to¸n trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. HÖ thèng CMKT quèc tÕ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh nÒn t¶ng, khu«n mÉu, nh÷ng nguyªn t¾c ph−¬ng ph¸p cã tÝnh chÊt c¬ b¶n cã thÓ ¸p dông ngay ë nh÷ng quèc gia cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ ë c¶ nh÷ng quèc gia ch−a ph¸t triÓn. CMKT quèc tÕ t¹o ra ng«n ng÷ kÕ to¸n chung, thÓ hiÖn nh÷ng quy ®