Các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hàng ở Việt nam

Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 2 néI DUNG PhÇn I: Lý luËn vÒ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n Hµng 3 I/ Tæng quan vÒ c¸c nghiÖp vô trong ho¹t ®éng ng©n hµng 3 1. Kh¸i niÖm 3 2. Nh÷ng nghiÖp vô chñ yÕu trong ho¹t ®éng ng©n hµng 3 II/ Rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 5 1. Rñi ro 5 2. Rñi ro tån t¹i kh¸ch quan trong ho¹t ®éng ng©n hµng 5 III/ Nh÷ng rñi ro ®Æc thï trong ho¹t ®éng ng©n hµng 6 1. Rñi ro tÝn dông 6 2. Rñi ro l·i suÊt 8 3. Rñi ro hèi ®o¸i 9 4. Rñi ro thanh to¸n 10 5. Rñi ro nguån vèn 11 6. Rñi ro ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng 12 7. Rñi ro c«ng nghÖ ho¹t ®éng 12 8. Rñi ro quèc gia 13 PHÇn II: thùc tr¹ng ho¹t ®éng ng©n hµng cña ViÖt nam vµ biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 14 I/ Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ng©n hµng ë ViÖt nam trong thêi gian qua 14 II/ Mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro 17 KÕt luËn 24 Tµi liÖu tham kh¶o 25  lêi nãi ®Çu Sù ra ®êi ho¹t ®éng ng©n hµng ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt trong lÞch sö ph¸t triÓn vµ tiÕn bé cña con ng­êi. Lªnin ®· coi sù ra ®êi ng©n hµng nh­ ”Sù ph¸t minh ra löa” hay “Sù ph¸t minh ra b¸nh xe”. Vai trß to lín cña ho¹t ®éng ng©n hµng ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ x· héi ®­îc xuÊt ph¸t tõ chÝnh nh÷ng ®Æc tr­ng cña nã. Ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng lµ mét lÜnh vùc kinh doanh ®Æc biÖt bëi hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh kinh doanh lµ tiÒn tÖ-lo¹i hµng ho¸ cã tÝnh nh¹y c¶m vµ søc cuèn hót ®Æc biÖt. ChÝnh tÝnh ®Æc biÖt riªng cã nµy cña tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng võa lµ mét lo¹i ho¹t ®éng ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ, võa lµ mét lÜnh vùc mµ kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro cao. Nghiªn cøu vÒ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng lµ mét viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i cña ViÖt nam. ViÖc nghiªn cøu nµy sÏ cho ta thÊy râ ®­îc c¸c lo¹i rñi ro, nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro vµ hËu qu¶ cña nã, vµ ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, thiÕt thùc nh»m h¹n chÕ rñi ro, gi¶m thiÓu tæn thÊt cho hÖ thèng ng©n hµng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò trong lý thuyÕt còng nh­ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam, em m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi nghiªn cøu: " Các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hàng ở Việt nam " vµ cho r»ng viÖc t×m hiÓu vµ nghiªn cøu v¸n ®Ò nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi mét sinh viªn khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh cña tr­êng §¹i häc KTQD. PhÇn I Lý luËn vÒ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng I/ Tæng quan vÒ c¸c nghiÖp vô trong ho¹t ®éng ng©n hµng 1/ Kh¸i niÖm Khi nghiªn cøu vÒ ng©n hµng, do cã sù x©m nhËp m¹nh mÏ cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh phi ng©n hµng vµ sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña b¶n th©n ngµnh ng©n hµng nªn rÊt khã ®Ó ®­a ra mét ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c, ng¾n gän vÒ ng©n hµng. ë ViÖt Nam, luËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®· ®­a ra mét ®Þnh nghÜa vÒ ng©n hµng nh­ sau: Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®­îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Trong ®ã ho¹t ®éng ng©n hµng lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi, sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cÊp tÝn dông vµ cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n. HÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay ®­îc chia thµnh hai bé phËn chÝnh: Ng©n hµng Trung ¦¬ng vµ c¸c ng©n hµng trung gian. V× sù liªn ®èi mËt thiÕt víi nhau trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh, nhiÒu tæ chøc kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng nh­ng còng tham gia vµo ho¹t ®éng cho vay vµ kinh doanh tiÒn tÖ nh­ c¸c tæ chøc tÝn dông, c«ng ty B¶o hiÓm, c«ng ty Tµi chÝnh, c¸c quü tiÒn tÖ... ®­îc nhiÒu n­íc xem nh­ lµ bé phËn thø ba cña hÖ thèng ng©n hµng . 2/ Nh÷ng nghiÖp vô chñ yÕu cña ng©n hµng Nh­ phÇn trªn ®· nghiªn cøu, hÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay ®­îc chia thµnh hai bé phËn chÝnh, vµ mçi bé phËn nµy sÏ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng riªng cã cña nã. ë tÊt c¶ c¸c n­íc, Ng©n hµng Trung ¦¬ng lµ c¬ quan duy nhÊt ph¸t hµnh giÊy b¹c ®Ó ®­a vµo l­u hµnh trong nÒn kinh tÕ. Nã cã nhiÖm vô lµ tæ chøc in tiÒn vµ ®­a khèi l­îng tiÒn giÊy vµo trong l­u th«ng th«ng qua kªnh cÇn thiÕt, ®ång thêi lùa chän, tiªu huû c¸c ®ång tiÒn kh«ng ®ñ tiªu chuÈn l­u hµnh vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu tiÒn theo mÖnh gi¸ gi÷a c¸c vïng cña ®Êt n­íc gi÷a c¸c thêi kú kh¸c nhau. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng Trung ­¬ng cßn ®ãng vai trß lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng thùc hiÖn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ Ng©n hµng Trung ¦¬ng më tµi kho¶n vµ qu¶n lý tiÒn göi cho hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, hay Ng©n hµng Trung ¦¬ng cã thÓ cho vay ®èi víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. MÆt kh¸c, Ng©n hµng Trung ¦¬ng còng cßn lµ ng©n hµng cña Nhµ n­íc; ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Trung ¦¬ng ®Æt d­íi sù kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh cña c¬ quan Nhµ n­íc, ®ång thêi Ng©n hµng Trung ¦¬ng còng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña c¶ hÖ thèng ng©n hµng. H¬n n÷a, Ng©n hµng Trung ¦¬ng cßn thay mÆt cho Nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn mét sè quan hÖ ®èi víi n­íc ngoµi nh­ thùc hiÖn viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vÒ tÝn dông, tiÒn tÖ ®èi víi Ng©n hµng Trung ¦¬ng c¸c n­íc hoÆc c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ mµ c¸c n­íc tham gia. Ng©n hµng Trung ¦¬ng còng cã quan hÖ chÆt chÏ ®èi víi Kho b¹c Nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c kho¶n chi tiªu cho ChÝnh phñ. Cßn vÒ c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng trung gian, trong ®ã ®iÓn h×nh lµ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i th× cã thÓ chia thµnh ba nhãm ho¹t ®éng chÝnh; ®ã lµ ho¹t ®éng tËp trung huy ®éng vèn, ho¹t ®éng sö dông vèn vµ c¸c ho¹t ®éng trung gian kh¸c. VÒ ho¹t ®éng tËp trung huy ®éng vèn, ng©n hµng cã thÓ t¹o lËp nguån vèn th«ng qua ho¹t ®éng më tµi kho¶n tiÒn göi cho kh¸ch hµng, ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hµng, hoÆc ®i vay c¸c ng©n hµng kh¸c. Vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng Th­¬ng m¹i cã thÓ ®­îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh­ do Nhµ n­íc cÊp, do c¸c cæ ®«ng gãp vèn hoÆc cña c¸c bªn liªn doanh; ngoµi ra, vèn chñ s¬ h÷u cßn cã thÓ do ng©n hµng më réng c¸c ho¹t ®éng nh­ lµm dÞch vô, ®¹i lý... VÒ ho¹t ®éng sö dông vèn, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cã thÓ cho vay. §©y ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ nã còng ph¶n ¸nh ®óng tÝnh chÊt cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ huy ®éng vèn ®Ó cho vay. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i còng cã thÓ ®Çu t­ kinh doanh chøng kho¸n, ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh ... Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cßn thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng trung gian kh¸c nh­ lµm trung gian thanh to¸n cho kh¸ch hµng, chuyÓn tiÒn cho kh¸ch hµng, t­ vÊn, m«i giíi chøng kho¸n... ChÝnh v× nh÷ng ®Æc tr­ng trong ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i nh­ nªu trªn mµ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng th­êng g¾n liÒn víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i . II/ Rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 1/ Rñi ro Rñi ro trong kinh doanh ®­îc hiÓu lµ nh÷ng thiÖt h¹i trong kinh doanh cã thÓ n»m ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña ®¬n vÞ kinh doanh. Tõ ®ã ta cã nhËn xÐt: - Kh«ng ®­îc coi tÊt c¶ c¸c thiÖt h¹i trong kinh doanh lµ rñi ro trong kinh doanh - Møc ®é rñi ro phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é qu¶n lý thùc cã cña ®¬n vÞ. - Rñi ro ®­îc g©y ra bëi nhiÒu nguyªn nh©n: kh¸ch quan, chñ quan,cã rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng vµ rñi ro tù nhiªn, nh­ng dï lµ lo¹i rñi ro nµo còng ®Òu cã kh¶ n¨ng phßng ngõa víi c¸c biÖn ph¸p cã thÓ kh¸c nhau. 2/Rñi ro tån t¹i kh¸ch quan trong ho¹t ®éng ng©n hµng Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, kinh doanh vµ rñi ro lµ hai ph¹m trï cÆp ®«i. Kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ®· lµm ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o sù b×nh ®¼ng trong ho¹t ®éng cña c¸c thµnh phÇn nµy vµ thóc ®Èy sù c¹nh tranh lÉn nhau mét c¸ch lµnh m¹nh. Rñi ro tuy lµ sù bÊt tr¾c g©y thiÖt h¹i kh«ng mong ®îi song l¹i lµ hiÖn t­îng dång hµnh víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Rñi ro xuÊt hiÖn ë nh÷ng ®iÓm yÕu, kÐm hiÖu qu¶, mÊt c©n ®èi trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Rñi ro võa lµ nguyªn nh©n, võa lµ hËu qu¶ cña nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng cã hiÖu qu¶. Nã t¹o tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh ®µo th¶i tù nhiªn cña c¸c doanh nghiÖp yÕu kÐm, thóc ®Èy sù chÊn chØnh, thÝch nghi cña c¸c doanh nghiÖp, t¹o xu h­íng ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i còng kh«ng n»m ngoµi sù t¸c ®éng trªn. ThËm chÝ, víi ho¹t ®éng ng©n hµng, hÇu nh­ kh«ng cã lo¹i nghiÖp vô nµo, kh«ng cã lo¹i dÞch vô nµo cña ng©n hµng lµ kh«ng cã rñi ro bëi mét lÏ lµ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét ho¹t ®éng rÊt nhËy c¶m, mäi biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ-x· héi ®Òu nhanh chãng t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng, cã thÓ g©y nªn nh÷ng xaã trén bÊt ngê vµ dÉn ®Õn hiÖu qu¶ cña ng©n hµng bÞ gi¶m sót mét c¸ch nhanh chãng. Do vËy, ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lu«n chøa ®ùng nh÷ng rñi ro “tiÒm Èn”, nã cã thÓ xÈy ra bÊt cø lóc nµo. Ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng lµ mét lÜnh vùc ®Æc biÖt do hµng ho¸ cña nã lµ tiÒn tÖ-lo¹i hµng ho¸ cã tÝnh nh¹y c¶m vµ søc cuèn hót rÊt lín; v× vËy mµ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng còng rÊt lín vµ ®a d¹ng. Do vËy, nhËn thøc râ tõng lo¹i rñi ro, ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn phßng chèng h÷u hiÖu ®Ó h¹n chÕ thÊp nhÊt rñi ro lu«n lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch th­êng xuyªn liªn tôc tån t¹i song song víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. III/ Nh÷ng rñi ro ®Æc thï trong kinh doanh ng©n hµng 1/Rñi ro tÝn dông NghiÖp vô tÝn dông lµ nghiÖp vô c¬ b¶n cña ng©n hµng; nã th­êng chiÕm phÇn lín trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng c¶ vÒ khèi l­îng c«ng viÖc còng nh­ møc ®é t¹o thuËn lîi. Tû lÖ thuËn víi nã lµ møc ®é rñi ro cña nghiÖp vô nµy còng chiÕm phÇn lín trong tæng møc rñi ro cña ho¹t ®éng ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông ph¸t sinh trong tr­êng hîp ng©n hµng kh«ng thu ®­îc ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i cña kho¶n vay. Nãi c¸ch kh¸c, “rñi ro tÝn dông lµ kh¶ n¨ng x¶y ra do kh¸ch hµng kh«ng thùc hiÖn tr¶ nî theo c¸c ®iÒu kho¶n ®· tháa thuËn trong hîp ®ång tÝn dông”. Rñi ro tÝn dông lµ lo¹i rñi ro lín nhÊt vµ th­êng xuyªn x¶y ra trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông x¶y ra khi bªn ®i vay, trong mét giao dÞch nµo ®ã, kh«ng thùc hiÖn ®­îc viÖc thanh to¸n tiÒn vay theo thêi h¹n vµ ®iÒu kiÖn trong hîp ®ång lµm cho ng­êi cho vay ph¶i g¸nh chÞu tæn thÊt tµi chÝnh. Rñi ro tÝn dông cã mu«n h×nh mu«n vÎ, víi nhiÒu h×nh th¸i, cung bËc kh¸c nhau, chóng tiÒm Èn trong suèt qu¸ tr×nh tr­íc, trong vµ sau khi cho vay vµ biÓu hiÖn ra bªn ngoµi lµ mãn vay kh«ng thu håi ®­îc, nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi, mÊt vèn... §Ó xem xÐt thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông cña mét ng©n hµng, ng­êi ta th­êng ph¶i xÐt ®Õn tû träng nî qu¸ h¹n cao hay thÊp. Trong tû träng nî qu¸ h¹n, ng­êi ta l¹i chia ra tû träng nî qu¸ h¹n d­íi s¸u th¸ng, nî qu¸ h¹n d­íi mét n¨m, nî qu¸ h¹n trªn mét n¨m, nî qu¸ h¹n khã ®ßi, nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi... C¸c tû träng nµy cµng cao th× kh¶ n¨ng b¶o toµn vèn tÝn dông cña ng©n hµng cµng thÊp. Khi nghiªn cøu vÒ c¸c nguyªn nh©n g©y nªn rñi ro tÝn dông, ng­êi ta ®· ®­a ra mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan. Nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng, th«ng tin kh«ng c©n xøng, sù ®iÒu khiÓn sai lÖch cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nguyªn nh©n chñ quan lµ nguyªn nh©n tõ phÝa ng©n hµng (mµ chñ yÕu lµ tõ sù yÕu kÐm cña c¸n bé ng©n hµng, c¸c nhµ qu¶n trÞ ®iÒu hµnh kh«ng cã n¨ng lùc, thiÕu kiÓm tra gi¸m s¸t), nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng... Ngµy nay, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i dï ®· më réng kinh doanh trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, nh­ng ho¹t ®éng cho vay vÉn lµ nguån c¬ b¶n t¹o nªn thu nhËp cña ng©n hµng. §Æc biÖt, ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ë ViÖt Nam, ho¹t ®éng cho vay chiÕm tíi 90% ho¹t ®éng cña ng©n hµng, vµ v× thÕ mµ rñi ro tÝn dông lµ vÊn ®Ò cÇn ®­îc quan t©m ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i ë n­íc ta hiÖn nay. VÒ b¶n chÊt, rñi ro tÝn dông lµ lo¹i rñi ro ®a d¹ng vµ phøc t¹p, vµ viÖc qu¶n lý vµ phßng ngõa nã rÊt khã kh¨n. Lo¹i rñi ro nµy cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø ®©u, bÊt cø lóc nµo. BÊt cø mét rñi ro nµo ®ã cña ho¹t ®éng cho vay còng ®­a ®Õn rñi ro cho ng©n hµng. Ng©n hµng kh«ng thÓ lo¹i trõ kh¶ n¨ng rñi ro, song nÕu ng©n hµng cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé h÷u hiÖu th× cã thÓ ng¨n ngõa rñi ro, h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra. 2/ Rñi ro vÒ l·i suÊt Rñi ro l·i suÊt lµ rñi ro ph¸t sinh khi cã sù biÕn ®éng cña chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng víi l·i suÊt ph¶i tr¶ cho viÖc ®i vay, dÉn ®Õn lµm gi¶m thu nhËp cña ng©n hµng. Rñi ro nµy lµ hËu qu¶ cña nh÷ng thay ®æi l·i suÊt. Trong nÒn kinh tÕ, l·i suÊt lµ yÕu tè rÊt nh¹y c¶m ®èi víi biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ; h¬n n÷a, nã lµ c«ng cô trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña ChÝnh phñ. V× vËy, rñi ro l·i suÊt lµ rñi ro xuÊt hiÖn th­êng xuyªn trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng . Nh­ vËy, rñi ro l·i suÊt lµ nh÷ng t¸c ®éng do biÕn ®éng l·i suÊt ®èi víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Rñi ro l·i suÊt b¾t nguån tõ mèi quan hÖ qua l¹i cña tµi s¶n Cã, tµi s¶n Nî vµ c¸c hîp ®ång ngo¹i b¶ng. C¬ cÊu tµi s¶n Cã, tµi s¶n Nî sÏ quyÕt ®Þnh t×nh tr¹ng rñi ro l·i suÊt cña mét ng©n hµng. T×nh tr¹ng rñi ro l·i suÊt phô thuéc vµo møc ®é c©n ®èi gi÷a tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî mµ ®iÓn h×nh lµ khi ng©n hµng dïng tµi s¶n Nî ng¾n h¹n hoÆc víi l·i suÊt thay ®æi ®Ó ®Çu t­ vµo tµi s¶n Cã dµi h¹n h¬n víi l·i suÊt cè ®Þnh. Ng©n hµng sÏ gÆp rñi ro khi l·i suÊt ng¾n h¹n t¨ng, chi phÝ ng©n hµng t¨ng lªn trong khi thu nhËp ë tµi s¶n Cã dµi h¹n h¬n vÉn gi÷ nguyªn. NÕu chªnh lÖch thu nhËp ë tµi s¶n Cã kh«ng bï ®¾p chi phÝ nghiÖp vô kinh doanh th× ng©n hµng sÏ bÞ ¨n mßn vµo vèn. Ng­îc l¹i, khi nhËn l¹i vèn víi mét thêi h¹n vµ l·i suÊt Ên ®Þnh, lîi nhuËn ng©n hµng sÏ bÞ gi¶m khi l·i suÊt thÞ tr­êng bÞ gi¶m xuèng. Ngoµi ra, rñi ro l·i suÊt cßn cã thÓ x¶y ra trong nh÷ng tr­êng hîp sau ®©y: - L¹m ph¸t t¨ng, l·i suÊt buéc ph¶i ®iÒu chØnh theo xu h­íng t¨ng lªn, chi phÝ cho ho¹t ®éng ng©n hµng còng t¨ng lªn, do ®ã lµm gi¶m thu nhËp cña ng©n hµng. Khi l¹m ph¸t cao th× th­êng cã lîi cho ng­êi vay vèn vµ bÊt lîi cho ng­êi cho vay. - Rñi ro l·i suÊt còng cã thÓ x¶y ra do tr×nh ®é thÊp kÐm, bÞ thua thiÖt trong viÖc c¹nh tranh l·i suÊt ë thÞ tr­êng hoÆc do nhiÒu yÕu tè cña nÒn kinh tÕ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt nh­ cung, cÇu, yÕu tè kh¸c cña thÞ tr­êng... Khi ng©n hµng cã quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh l·i suÊt theo h­íng gi¶m xuèng, trong khi tiÒn göi cã kú h¹n ch­a ®Õn h¹n tr¶, tøc lµ kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n l¹i kh«ng gi¶m t­¬ng øng, nªn còng dÉn ®Õn rñi ro l·i suÊt. 3/ Rñi ro hèi ®o¸i Kinh doanh ngo¹i hèi lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cña ng©n hµng nh»m phôc vô cho nhu cÇu ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ho¹t ®éng thuËn lîi. Rñi ro hèi ®o¸i lµ rñi ro xuÊt hiÖn trong nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i hèi do sù biÕn ®éng vÒ tû gi¸ gi÷a c¸c ®ång tiÒn. NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i b¸n ra lín h¬n tû gi¸ mua vµo th× nhµ kinh doanh cã l·i, ng­îc l¹i th× bÞ lç. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tû gi¸ lu«n biÕn ®éng, víi biÕn ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i, bÊt kú mét kho¶n nî nµo cho dï dµi hay ng¾n, ®èi víi mét ®ång tiÒn nhÊt ®Þnh, ®Òu cã thÓ t¹o cho ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i. Sù thay ®æi tû gi¸ dÉn ®Õn sù thay ®æi gi¸ trÞ ngo¹i hèi, cô thÓ: - NÕu ng©n hµng cã d­ dËt vÒ ngoai tÖ nµo ®ã, khi ngo¹i tÖ ®ã lªn gi¸, ng©n hµng sÏ cã l·i, ng­îc l¹i ng©n hµng sÏ lç khi ngo¹i tÖ ®ã xuèng gi¸. - NÕu ng©n hµng ë vÞ ®o¶n vÒ lo¹i ngo¹i tÖ nµo ®ã, khi ngo¹i tÖ ®ã lªn gi¸, ng©n hµng sÏ lç vµ ng­îc l¹i ng©n hµng sÏ cã l·i nÕu ngo¹i tÖ ®ã xuèng gi¸. Mét tr¹ng th¸i ngo¹i hèi dï ë thÕ tr­êng hay thÕ ®o¶n ®Òu cã nguy c¬ g©y tæn thÊt cho c¸c nhµ giao dÞch. D­ dËt vÒ ngo¹i tÖ cµng lín th× rñi ro cµng cao khi tû gi¸ gi¶m; ng­îc l¹i, ®o¶n vÒ ngo¹i tÖ nµo ®ã cµng m¹nh th× rñi ro còng kh«ng Ýt khi tû gi¸ gi¶m. Khi ph©n biÖt t×nh h×nh l·i, lç ngo¹i hèi theo vÞ thÕ ngo¹i hèi, ng­êi ta so s¸nh sè lç, l·i thùc tÕ x¶y ra so víi møc lç, l·i dù kiÕn, qua ®ã ®¸nh gi¸ chÊt l­îng qu¶n lý rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét ng©n hµng. 4/Rñi ro thanh to¸n Rñi ro thanh to¸n ph¸t sinh khi nh÷ng ng­êi göi tiÒn ®ång thêi cã nhu cÇu rót tiÒn göi ë ng©n hµng ngay lËp tøc. Trong nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy, ng©n hµng ph¶i ®i vay bæ sung nguån vèn thanh to¸n hoÆc ph¶i b¸n tµi s¶n Cã cña m×nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn cña ng­êi göi tiÒn. Mäi ng©n hµng ho¹t ®éng b×nh th­êng ph¶i ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng thanh to¸n. Kh¶ n¨ng chi tr¶ lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chi tr¶ hiÖn t¹i, ®ét xuÊt, vµ trong t­¬ng lai. Khi ng©n hµng thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶, nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi cã thÓ dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶. Khi ng©n hµng thõa kh¶ n¨ng chi tr¶ sÏ ®Én ®Õn ®äng vèn, lµm gi¶m kh¶ n¨ng sinh lêi, thu nhËp cña ng©n hµng gi¶m. Rñi ro thanh to¸n n¶y sinh do nh÷ng nguyªn nh©n sau: - Do mÊt c©n b»ng gi÷a nguån vèn vµ sö dông vèn, nguån vèn d­ thõa qu¸ lín, trong khi ®ã thÞ tr­êng ®Çu ra h¹n hÑp, nªn mét sè ng©n hµng ®· dïng vèn huy ®éng ng¾n h¹n ®Ó cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n qu¸ møc, dÉn ®Õn thiÕu hôt kh¶ n¨ng chi tr¶ t¹m thêi cho ng­êi göi tiÒn. - Khi ®Õn h¹n, c¸c kho¶n cho vay khã thu håi ®­îc, uy tÝn cña ng©n hµng gi¶m sót, ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi ®i vay th­êng ph¶n øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n cña ng©n hµng b»ng c¸ch sö dông hÕt h¹n møc tÝn dông ®Ó ®¶m b¶o cã tiÒn cho nh÷ng nhu cÇu vÒ sau hoÆc rót hÕt sè d­ tiÒn göi v× sî cã thÓ kh«ng rót ®­îc. TÊt c¶ nh÷ng khÝa c¹nh trªn dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro trong thanh to¸n cña ng©n hµng. C¸c nhµ chuyªn m«n kh¼ng ®Þnh r»ng ®©y lµ lo¹i rñi ro riªng cña ng©n hµng vµ liªn quan ®Õn sù sèng cßn cña ng©n hµng. Rñi ro nµy th­êng lµ hËu qu¶ cña mét hay nhiÒu lo¹i rñi ro mµ ng©n hµng kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. Trong tr­êng hîp nµy, vèn tù cã cña ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng bï ®¾p hÕt tÊt c¶ c¸c kho¶n mÊt m¸t, thiÖt h¹i, ng©n hµng dÔ r¬i vµo t×nh tr¹ng vì nî hay ph¸ s¶n. 5/ Rñi ro vÒ nguån vèn Rñi ro vÒ nguån vèn th­êng xÈy ra d­íi hai h×nh thøc: rñi ro thiÕu vèn vµ rñi ro thõa vèn. Tr­íc hÕt, chóng ta cÇn ph¶i hiÓu râ vÒ kh¸i niÖm thõa vµ thiÕu vèn trong kinh doanh ng©n hµng. Thõa vèn lµ t×nh tr¹ng vèn tån ®äng ë quü nghiÖp vô, bao gåm c¶ quü thanh to¸n tiÒn göi ë ng©n hµng Nhµ N­íc, quü tiÒn mÆt, quü dù tr÷ cña ng©n hµng. ThiÕu vèn lµ t×nh tr¹ng xuÊt hiÖn trong c¸c bé phËn thanh to¸n cña ng©n hµng. Rñi ro do thõa vèn: Ng©n hµng Th­¬ng m¹i th«ng qua h×nh thøc “®i vay ®Ó cho vay” nh»m kiÕm lîi nhuËn, cßn nguån vèn tù cã ”chØ lµ c¸i ®Öm chèng ®ì sù sôt gi¸ cña c¸c tµi s¶n Cã”. Khi nguån vèn huy ®éng cña ng©n hµng bÞ ø ®äng cã nghÜa lµ ng©n hµng kh«ng cho vay ra ®­îc hoÆc kh«ng sö dông hÕt, trong khi ®ã ng©n hµng vÉn ph¶i tr¶ l·i cho ng­êi göi tiÒn, chi c¸c chi phÝ nghiÖp vô, c¸c chi phÝ qu¶n lý. NÕu kh«ng kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy th× ®Õn mét chõng mùc nµo ®ã, møc ®é thua lç lín sÏ dÉn ®Õn viÖc ®ãng cöa ng©n hµng. Rñi ro do thiÕu vèn: Thõa vèn ®· g©y khã kh¨n cho ng©n hµng th× viÖc thiÕu vèn cßn tÖ h¹i h¬n nhiÒu. Rñi ro thiÕu vèn kh«ng thÓ l­êng hÕt møc ®é cña nã g©y ra v× vèn cña ng©n hµng phÇn lín lµ vèn huy ®éng (vèn ®i vay) cña x· héi ®Ó cho vay ra. NÕu thiÕu vèn trong thanh to¸n ng©n hµng kh«ng thÓ thanh to¸n cho kh¸ch hµng khi hä cã nhu cÇu rót tiÒn. NÕu víi c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c th× viÖc thanh to¸n chØ lµ mét phÇn vèn cña ®¬n vÞ vµ cã thÓ sÏ kh«ng khã kh¨n trong viÖc khÊt nî víi kh¸ch hµng (tÊt nhiªn viÖc lµm nµy kh«ng thÓ kÐo dµi vµ th­êng xuyªn), nh­ng víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng, khi mét kh¸ch hµng bÞ khÊt nî sÏ kÐo theo hµng lo¹t kh¸ch hµng sÏ ®Õn ng©n hµng ®Ó rót tiÒn. §iÒu x¶y ra khi ®ã sÏ lµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng bÞ x¸o trén, mµ kh¶ n¨ng cao nhÊt cã thÓ x¶y ra ®ã lµ tuyªn bè mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ph¸ s¶n. Nh­ vËy, lo¹i rñi ro nµy rÊt nguy hiÓm, khã l­êng hÕt ®­îc hËu qu¶, thËm chÝ nã cßn nguy hiÓm h¬n c¶ lo¹i rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng do thiªn tai, ®Þch ho¹ g©y ra bëi lÏ víi c¸c lo¹i rñi ro ®ã ng©n hµng vÉn cßn kh¶ n¨ng phôc håi víi c¸c lo¹i rñi ro thiÕu vèn th× kh¶ n¨ng xÊu nhÊt cña mét doanh nghiÖp cã thÓ x¶y ra. 6/ Rñi ro ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng Mét xu h­íng ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong ho¹t ®éng cña mét ng©n hµng hiÖn ®¹i lµ viÖc më réng c¸c nghiÖp vô ngo¹i b¶ng. Theo ®Þnh nghÜa, ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng lµ c¸c ho¹t ®éng kh«ng thuéc b¶ng c©n ®èi tµi s¶n (néi b¶ng), bëi v× c¸c ho¹t ®éng nµy kh«ng liªn quan ®Õn viÖc n¾m gi÷ c¸c chøng kho¸n hay giÊy nhËn nî thø cÊp. Tuy nhiªn, c¸c ho¹t ®éng ngo¹