Chính sách lãi suất của Việt Nam trong thập kỷ qua, những hạn chế và giải pháp
Chính sách tiền tệ là một trong những chính sách vĩ mô hàng đầu của Nhà nước để điều tiết nền kinh tế, trong đó chính sách lãi suất là một công cụ quan trọng và chủ yếu nhất của chính sách tiền tệ, là đòn bẩy kinh tế quan trọng có ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động của các tổ chức tín dụng. Hiện nay, việc sử dụng công cụ lãi suất trong nền kinh tế thị trường là một trong những vấn đề hết sức khó khăn và phức tạp bởi vì nó không những thu hút được sự quan tâm thường xuyên của ngành tài chính ngân hàng mà còn là sự quan tâm của tất cả các doanh nghiệp và tầng lớp dân cư khác. Bởi vậy, lãi suất được coi như là một vấn đề thường xuyên, cập nhật không chỉ đối với các hoạt động kinh doanh tiền tệ cũng tất cả các hoạt động kinh tế nói chung. Hơn nữa, hoạt động kinh doanh tiền tệ, tín dụng vô cùng phức tạp và nhạy cảm, nó không chỉ bó hẹp trong phạm vi một quốc gia mà còn có mối quan hệ quốc tế, vì vậy một nền tài chính - tiền tệ lành mạnh đồng nghĩa với một chính sách lãi suất đúng đắn, một sự hoạt động đa dạng và có hiệu quả của các tổ chức tín dụng có ảnh hưởng rất lớn đến một quốc gia, đến các nước trong khu vực và trên thế giới. Chính sách lãi suất đúng đắn sẽ là cơ sở để cho các tổ chức tín dụng (NHTM) chính sách thể huy động vốn và cho vay trong hoạt động kinh doanh của mình một cách có hiệu qủa mà còn là công cụ quan trọng để Nhà nước có thể thực hiện chức năng điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Tuy nhiên, do có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan mà cho đến nay chúng ta vẫn chưa thực sự xây dựng được một chính sách lãi suất hoàn chỉnh nhằm tác động một cách có hiệu quả đến sự đổi mới cơ chế hoạt động của các tổ chức tín dụng theo định hướng kinh tế thị trường. Vì vậy, để nhanh chóng theo kịp và hoà nhập với các nước trong khu vực và trên thế giới thì nước ta phải có một nền tài chính tiền tệ lành mạnh tạo điều kiện thiết yếu cho nền kinh tế phát triển. Đây là một vấn đề vừa phức tạp, vừa cấp bách và có ý nghĩa chiến lược trong chính sách tiền tệ nói riêng và trong sự nghiệp đổi mới kinh tế của đất nước nói chung nhưng do thời gian hạn hẹp và hạn chế về mặt tài liệu nên em chỉ xin đề cập đến các tổ chức tín dụng là đối tượng chủ yếu chịu sự tác động của chính sách lãi suất trong đề tài: “Chính sách lãi suất của Việt Nam trong thập kỷ qua, những hạn chế và giải pháp” Đề tài được trình bày qua các chương sau: Chương I: Những nội dung chính của chính sách lãi suất trong nền kinh tế thị trường. Chương II: Chính sách lãi suất của Việt Nam trong thập kỷ qua Chương III: Một số giải pháp đối với chính sách lãi suất ở nước ta hiện nay
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Chính sách lãi suất của Việt Nam trong thập kỷ qua, những hạn chế và giải pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« hµng ®Çu cña Nhµ níc ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, trong ®ã chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét c«ng cô quan träng vµ chñ yÕu nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông. HiÖn nay, viÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n vµ phøc t¹p bëi v× nã kh«ng nh÷ng thu hót ®îc sù quan t©m thêng xuyªn cña ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng mµ cßn lµ sù quan t©m cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ tÇng líp d©n c kh¸c. Bëi vËy, l·i suÊt ®îc coi nh lµ mét vÊn ®Ò thêng xuyªn, cËp nhËt kh«ng chØ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ còng tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ nãi chung. H¬n n÷a, ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông v« cïng phøc t¹p vµ nh¹y c¶m, nã kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m vi mét quèc gia mµ cßn cã mèi quan hÖ quèc tÕ, v× vËy mét nÒn tµi chÝnh - tiÒn tÖ lµnh m¹nh ®ång nghÜa víi mét chÝnh s¸ch l·i suÊt ®óng ®¾n, mét sù ho¹t ®éng ®a d¹ng vµ cã hiÖu qu¶ cña c¸c tæ chøc tÝn dông cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn mét quèc gia, ®Õn c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ®óng ®¾n sÏ lµ c¬ së ®Ó cho c¸c tæ chøc tÝn dông (NHTM) chÝnh s¸ch thÓ huy ®éng vèn vµ cho vay trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh mét c¸ch cã hiÖu qña mµ cßn lµ c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ níc cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ.
Tuy nhiªn, do cã nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan mµ cho ®Õn nay chóng ta vÉn cha thùc sù x©y dùng ®îc mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hoµn chØnh nh»m t¸c ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Õn sù ®æi míi c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông theo ®Þnh híng kinh tÕ thÞ trêng. V× vËy, ®Ó nhanh chãng theo kÞp vµ hoµ nhËp víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi th× níc ta ph¶i cã mét nÒn tµi chÝnh tiÒn tÖ lµnh m¹nh t¹o ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.
§©y lµ mét vÊn ®Ò võa phøc t¹p, võa cÊp b¸ch vµ cã ý nghÜa chiÕn lîc trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi riªng vµ trong sù nghiÖp ®æi míi kinh tÕ cña ®Êt níc nãi chung nhng do thêi gian h¹n hÑp vµ h¹n chÕ vÒ mÆt tµi liÖu nªn em chØ xin ®Ò cËp ®Õn c¸c tæ chøc tÝn dông lµ ®èi tîng chñ yÕu chÞu sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong ®Ò tµi:
“ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam trong thËp kû qua, nh÷ng h¹n chÕ vµ gi¶i ph¸p”
§Ò tµi ®îc tr×nh bµy qua c¸c ch¬ng sau:
Ch¬ng I: Nh÷ng néi dung chÝnh cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Ch¬ng II: ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam trong thËp kû qua
Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi chÝnh s¸ch l·i suÊt ë níc ta hiÖn nay
Ch¬ng 1:
Nh÷ng néi dung chÝnh cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× l·i suÊt còng lµ mét h×nh th¸i cña gi¸ c¶ nhng lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ®Æc biÖt “tiÒn tÖ cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi toµn bé nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. MÆc dï, l·i suÊt lµ mét ph¬ng tiÖn ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ song l·i suÊt còng lµ mét h×nh th¸i gi¸ c¶ nªn Nhµ níc kh«ng thÓ trùc tiÕp Ên ®Þnh møc l·i suÊt cè ®Þnh mµ chØ dùa trªn nguyªn t¾c can thiÖp gi¸n tiÕp vµo thÞ trêng tiÒn tÖ b»ng c¸ch th«ng qua c¸c môc tiªu trung gian thuéc tÇm kiÓm so¸t cña m×nh vµ cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ ®Ó t¸c ®éng vµo l·i suÊt mét c¸ch thÝch hîp nh»m ®iÒu chØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn tíi sù ra ®êi cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ.
I. Néi dung cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
1. Ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊu
T¸i chiÕt khÊu lµ viÖc Ng©n hµng trung ¬ng chiÕt khÊu l¹i hay mua l¹i c¸c kú phiÕu th¬ng m¹i cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊu cña Ng©n hµng trung ¬ng cã ¶nh hëng tíi l·i suÊt tÝn dông trªn c¸c ph¬ng diÖn sau:
a. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu
L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cã ¶nh hëng tû lÖ thuËn víi l·i suÊt tÝn dông. Khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu t¨ng, ®Ó ®¶m b¶o lîi nhuËn cña m×nh, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i còng ph¶i t¨ng l·i suÊt tÝn dông vµ ngîc l¹i, khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu gi¶m dÇn tíi phÝ huy ®éng vèn b×nh qu©n cã xu híng gi¶m nªn l·i suÊt tÝn dông gi¶m.
b. L·i suÊt chiÕt khÊu
L·i suÊt chiÕt khÊu lµ tû lÖ tèi ®a gi÷a sè vèn mµ NHTW cho vay trªn gi¸ trÞ cña c¸c chøng tõ cã gi¸. Khi l·i suÊt chiÕt khÊu t¨ng, nguån vèn huy ®éng cña c¸c NHTM tõ NHTW gi¶m nªn l·i suÊt tÝn dông cã xu híng t¨ng vµ ngîc l¹i.
c. H¹n møc tÝn dông ®«Ý víi c¸c NHTM
ViÖc NHTW quy ®Þnh h¹n møc tÝn dông cho c¸c NHTM còng cã quan hÖ tû lÖ thuËn ®èi víi l·i suÊt tÝn dông. Ngîc l¹i, viÖc quy ®Þnh chÊt lîng cña c¸c chøng tõ cã gi¸ ®Ó chiÕt khÊu cã quan hÖ tû lÖ nghÞch víi l·i suÊt tÝn dông.
2. L·i suÊt trªn thÞ trêng tiÒn tÖ
Trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, cã hai lo¹i l·i suÊt tÝn dông
L·i suÊt nî lµ l·i suÊt mµ hÖ thèng ng©n hµng ¸p dông khi tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô cho vay.
L·i suÊt ®i vay (hay l·i suÊt tiÒn göi) lµ l·i suÊt mµ hÖ thèng ng©n hµng ¸p dông trong nghiÖp vô huy ®éng vèn.
Ng©n hµng Nhµ níc sÏ Ên ®Þnh trùc tiÕp møc l·i suÊt cho vay ®Ó c¸c NHTM ¸p dông cho c¸c ®èi tîng cho vay. NÕu møc muèn t¨ng khèi lîng cho vay,Ng©n hµng Nhµ níc gi¶m møc l·i suÊt cho vay ®Ó kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t cho vay vèn vµ ngîc l¹i. Ngoµi ra, Ng©n hµng Nhµ níc còng cã thÓ ¸p dông l·i suÊt tiÒn göi quy ®Þnh (l·i suÊt c¬ b¶n) buéc c¸c NHTM ph¶i thùc hiÖn biªn ®é giao ®éng cho phÐp ().
3. C¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch l·i suÊt
Dù tr÷ b¾t buéc: theo §iÒu 9 LuËt Ng©n hµng Nhµ níc: Dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn mµ c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i göi t¹i Ng©n hµng Nhµ níc ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
Ho¹t ®«ng thÞ trêng më ( n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n nî)
Tû gi¸ hèi ®o¸i
II. Vai trß cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
ChÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét c«ng cô duy nhÊt cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn l·i suÊt tÝn dông, tuy nhiªn khi nghiÖp vô thÞ trêng më ra ®êi vµ xu híng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ph¸t triÓn th× chÝnh s¸ch l·i suÊt l¹i cã nh÷ng h¹n chÕ nh:
ViÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu phô thuéc vµo møc l·i suÊt cña c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Mét møc l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu qu¸ cao hay qu¸ thÊp sÏ lµm t¨ng l·i suÊt tÝn dông vµ lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c nguån vèn t b¶n sÏ ch¶y vµo hay ch¶y ra khái mét quèc gia.
ViÖc quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt trÇn hay l·i suÊt sµn chØ tån t¹i ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam còng g©y nh÷ng ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®èi víi tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o, c¹nh tranh trong ho¹t ®éng cña c¸c NHTM. Nãi chung, chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· tõng ®îc coi lµ mét c«ng cô quan träng trong qu¸ tr×nh ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ níc, nhng do sù ra ®êi cña thÞ trêng tµi chÝnh, thÞ trêng më vµ c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (dù tr÷ b¾t buéc, t¸i cÊp vèn...) ®· lµm cho chÝnh s¸ch l·i suÊt kh«ng cßn cã t¸c dông lín nh tríc n÷a. HiÖn nay, ®èi víi ViÖt Nam khi mµ nghiÖp vô thÞ trêng më míi ra ®êi, thÞ trêng tµi chÝnh cßn ®ang trong thêi kú ph«i thai th× chÝnh s¸ch l·i suÊt vÉn cßn cã nh÷ng t¸c dông quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ.
Ch¬ng II.
ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam trong thËp kû qua
Thêi kú tríc n¨m 1986, víi c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung, quan liªu bao cÊp th× vai trß qu¶n lý, kiÓm so¸t cña ng©n hµng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, tµi chÝnh võa láng lÎo võa bao s©n. Víi nh÷ng nhîc ®iÓm, sai lÇm cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ theo m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· ®îc §¶ng vµ Nhµ níc ra ®æi míi trong suèt thêi gian qua vµ ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng qua hai giai ®o¹n chñ yÕu sau:
Tõ n¨m 1986 ®Õn 1990
Tõ 1990 ®Õn nay
I. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông tõ 1986 - 1990
1. L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm
Ngµy 4/10/1986 Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng cã QuyÕt ®Þnh sè 111/Q§ - H§BT vÒ n©ng cao l·i suÊt tÝn dông.
Ngµy 26/10/1986 Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc ra QuyÕt ®Þnh sè 85/Q§ vÒ møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam. Møc l·i suÊt nµy chØ ®÷ng v÷ng ®îc sau 9 th¸ng, ®Õn 28/6/1987 Nhµ níc l¹i cã QuyÕt ®Þnh n©ng cao l·i suÊt tÝn dông t¹i NghÞ ®Þnh sè 99/H§BT cña Chñ tÞch héi ®ång Bé trëng.
Ngµy 2/7/1987 Ng©n hµng Nhµ níc ra QuyÕt ®Þnh sè 68/NH-Q§ quy ®Þnh m÷c l·i suÊt cô thÓ vÒ tiÒn göi vµ tiÒn cho vay. L·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc d©n tõ 0,9% - 1,5% /th¸ng; kinh tÕ tËp thÓ, c¬ quan 18%/ th¸ng; cña t nh©n, c¸ thÓ 2,4%/th¸ng.
L·i suÊt tiÒn vay: L·i suÊt tiÒn vay ®èi víi kinh tÕ tËp thÓ tõ 2,7% - 4,2%/th¸ng, l·i suÊt cho vay ®èi víi kinh tÕ tËp thÓ tõ 2,7% - 4,2%/th¸ng, l·i suÊt ngoµi h¹n møc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n tõ 3,6% - 5,1%/th¸ng (®èi víi trêng hîp v× lîi Ých kinh tÕ) cßn nÕu kh«ng v× lîi Ých kinh tÕ gÊp 2 -3 lÇn l·i suÊt trong h¹n møc tÝn dông. §èi víi kinh tÕ tËp thÓ tõ 4,2%- 6%/th¸ng. C¸c ®èi tîng kh¸c tõ 5,1% - 9,9%/th¸ng. L·i suÊt qu¸ h¹n 15% - 21%/th¸ng, cho vay vèn cè ®Þnh tõ 2,1% - 3,9%/th¸ng.
Ngµy 16/3/1989 Ng©n hµng Nhµ níc ra quyÕt ®Þnh sè 29/NH - Q§ quyÕt ®Þnh n¨ng møc l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chèng l¹m ph¸t, æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn. Tû lÖ l¹m ph¸t hai th¸ng ®Çu n¨m 1989 lµ 8,5%/th¸ng. Møc l·i suÊt ®îc c«ng bè lµ 9%/th¸ng ®èi víi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n vµ 12%/th¸ng ®èi víi tiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n 3 th¸ng. Víi mét møc l·i suÊt huy ®éng cao nh vËy ®· thu hót ®îc mét khèi lîng lín tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c«ng chóng vµ gãp phÇn lµm cho l¹m ph¸t gi¶m xuèng nhanh chãng (th¸ng 4/1989 cßn 4,3%) vµ trë thµnh thiÓu ph¸t vµo th¸ng 5 vµ 7 n¨m 1989. Thêi gian sau ®ã th× l¹m ph¸t gi¶m dÇn vµ sau ®ã Ng©n hµng Nhµ níc ra quyÕt ®Þnh vÒ ®iÒu chØnh gi¶m dÇn møc l·i suÊt tiÕt kiÖm.
L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm tõ th¸ng 3/1998 ®Õn 3/1999
STT
Sè QuyÕt ®Þnh
Ngµy ra QuyÕt ®Þnh
L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm
Lo¹i kh«ng kú h¹n %/th
Kú h¹n 3 th¸ng %/th
29/NH-Q§
16/3/1989
9
12
71/NH-Q§
25/5/1989
7
9
94/NH-Q§
29/6/1989
5
7
09/NH-Q§
9/2/1990
4
6
18/NH-Q§
19/3/1990
2,4
4
Nguån: Ng©n hµng Nhµ níc
2. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ
Ngµy 6/2/1990 Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng ra chØ thÞ sè 39/CT vÒ ®iÒu chØnh l·i suÊt ng©n hµng theo nguyªn t¾c l·i suÊt b¶o toµn vèn vho ngêi göi vµ cho vay, kÞp thêi ®iÒu chØnh cho phï hîp víi sù biÕn ®éng chØ sè gi¸ c¶ thÞ trêng. Viªck ®iÒu chØnh l·i suÊt ®îc tiÕn hµnh tõng bíc theo híng thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ l·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ
STT
Sè QuyÕt ®Þnh
Ngµy ra QuyÕt ®Þnh
L·i suÊt tiÒn guØ %/th
L·i suÊt tiÒn vay
Vèn L§ %/th
Vèn C§ %/th
Nî qóa h¹n %/th
85/NH-Q§
5/2/1988
0,9 - 1,5
1,8 - 6,0
1,5 - 4,0
18
42/NH-Q§
15/4/1989
4,0 - 5,8
6,0 - 6,5
5,95- 6,5
18
73/NH-Q§
31/5/1989
2,7 - 4,0
4,8 - 5,5
4,5 - 5,3
8
100/NH-Q§
12/7/1989
1,8 - 3,0
2,1 - 4,0
3,3 - 3,8
6
09/NH-Q§
9/2/1990
1,2 - 2,4
2,5 - 3,6
2,6 - 3,5
6
Nguån: Ng©n hµng Nhµ níc
3. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông
®¬n vÞ: %/th¸ng
STT
Sè QuyÕt ®Þnh
Ngµy ra QuyÕt ®Þnh
L·i suÊt tiÒn göi
L·i suÊt
cho vay
L·i suÊt nî qóa h¹n
27/NH-Q§
13/5/1988
1,5 - 1,8
1,5
15
50/NH-Q§
19/4/1989
4,0 - 5,8
5,9 - 6,09
15
76/NH-Q§
8/6/1989
2,7 - 4,0
4,2 - 4,5
8
101/NH-Q§
12/7/1989
1,8 - 3,0
3,05 - 3,3
6
10/NH-Q§
9/2/1990
1,2 - 2,1
2,1 - 3,0
6
19/NH-Q§
29/3/1990
0,9 - 1,5
1,5 - 2,4
5
Nguån: Ng©n hµng Nhµ níc
Theo NghÞ ®Þnh 53/H§BT ngµy 26/3/1988, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®îc chia thµnh hai cÊp lµ Ng©n hµng Nhµ níc vµ c¸c NHTM quèc doanh. Do hÖ thèng ng©n hµng ®îc chia thµnh hai cÊp cho nªn xuÊt hiÖn thªm lo¹i l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. LÇn ®Çu tiÒn l·i suÊt nµy ®îc h×nh thµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 27/NH-Q§ ngµy 13/5/1988. Trong suèt thêi gian nµy, møc l·i suÊt ®· ®îc ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn theo c¸c QuyÕt ®Þnh cña Ng©n hµng Nhµ níc.
L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông
Th«ng thêng, møc l·i suÊt cña Ng©n hµng Nhµ níc ¸p dông ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông rÊt s¸t víi l·i suÊt cña c¸c tæ chøc tÝn dông ¸p dông ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ ®Æc biÖt lµ l·i suÊt tiÒn göi trong ®ã l·i suÊt cho vay cña Ng©n hµng Nhµ níc cao h¬n so víi l·i suÊt cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông.
Nh×n chung, trong thêi kú 1986 - 1990 th× nh÷ng sù thay ®æi cña chÝnh s¸ch l·i suÊt cã nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm sau:
A. ¦u ®iÓm
Trong thêi kú nµy, ®Ó phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· h×nh thµnh c¸c lo¹i l·i suÊt míi nh l·i suÊt cho vay thiÕu hôt c¸n c©n thanh to¸n bï trõ, l·i suÊt cho vay gi÷a c¸c ng©n hµng... ®Ó cã thÓ triÓn khai c¸c nghiÖp vô míi cña ng©n hµng.
ChÝnh s¸ch l·i suÊt cã sù thÓ hiÖn xu híng tù do ho¸ l·i suÊt vµ thu hÑp dÇn sè lîng møc l·i suÊt quy ®Þnh.
C¸c møc l·i suÊt ®· ®iÒu chØnh nhiÒu nªn còng ph¶n ¸nh ®îc phÇn nµo nh÷ng sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ trêng.
B. Nhîc ®iÓm:
ChÝnh s¸ch l·i suÊt cã sù thÓ hiÖn xu híng tù do ho¸ l·i suÊt nhng ®îc x©y dùng hîp lý vµ vÉn cßn dùa trªn sè liÖu cò vµ theo kinh nghiÖm truyÒn thèng nªn cã nh÷ng lóc l·i suÊt qu¸ cao hay qu¸ thÊp.
Trong suèt thêi gian nµy tÊt c¶ c¸c møc l·i suÊt ng©n hµng ®Òu thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi tû lÖ l¹m ph¸t, l·i suÊt lu«n ë t×nh tr¹ng “thùc ©m” tøc lµ møc l·i suÊt cho vay nhá h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm
ChÝnh s¸ch l·i suÊt cha ph¸t huy ®îc vai trß chÝnh ®ã lµ thóc ®Èy t¨ng trágn kinh tÕ, kiÓm chÕ l¹m ph¸t vµ t¸c ®éng tèt ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông.
II. ChÝnh s¸ch l·i suÊt thêi kú 1990 ®Õn nay
A. ChÝnh s¸ch l·i suÊt thêi kú 1990 - 1996
Trong giai ®o¹n nµy, nÒn kinh tÕ níc ta ®· chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cho nªn ®· xuÊt hiÖn nhiÒu tæ chøc tÝn dông míi nh ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, ng©n hµng níc ngoµi, ng©n hµng liªn doanh, c«ng ty t×a chÝnh... ®Ó theo kÞp sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ, Ng©n hµng Nhµ níc ®· ®iÒu chØnh l·i suÊt thêng xuyªn h¬n vµ còng h×nh thµnh nªn nhiÒu loaih l·i suÊt míi phôc vô cho c¸c nghiÖp vô tÝn dông míi.
1. L·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ d©n c
a. L·i suÊt néi tÖ
Sau khi hai ph¸p lÖnh ng©n hµng cã hiÖu lùc thi hµnh, mét sè ng©n hµng th¬ng mai cæ phÇn, ng©n hµng níc ngoµi, ng©n hµng liªn doanh, c«ng ty tµi chÝnh... ®îc phÐp thµnh lËp.
Ngµy 11/7/1991 Ng©n hµng Nhµ níc cã QuyÕt ®Þnh sè 94/NH-Q§ quy ®Þnh l·i suÊt cho vay tèi ®a cña c¸c tæ chøc tÝn dông ngoµi quèc doanh lµ 6% th¸ng, l·i suÊt huy ®éng tèi ®a lµ 2%/th¸ng.
Møc l·i suÊt d¬ng cho mét sè ®èi tîng b¾t ®Çu ®îc ¸p dông tõ ngµy 30/10/1991 theo QuyÕt ®Þnh sè 202/NH-Q§. KÓ tõ ngµy 15/11/1991 møc l·i suÊt cho vay cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm.
Bíc sang n¨m 1992, ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®· ®îc cñng cè vµ n©ng cao hiÖu qu¶, tuy nhiªn, cã sù kh¸c biÖt so víi c¸c QuyÕt ®Þnh vÒ l·i suÊt tríc ®©y ®ã lµ: møc l·i suÊt tiÒn göi ®îc quy ®Þnh víi c¸c møc l·i suÊt cô thÓ, l·i suÊt cho vay chØ quy ®Þnh møc tèi ®a víi cho vay ng¾n h¹n.(xem phô lôc a1)
KÓ tõ th¸ng 10/1993, sau khi Ng©n hµng Nhµ níc b¾t ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch khung l·i suÊt tøc lµ chØ quy ®Þnh l·i suÊt trÇn vho vay tèi ®a vµ sµn l·i suÊt tiÒn göi tèi thiÓu vµ ho¹t ®éng tiÒn tÖ b¾t ®Çu ®i s©u vµo quü ®¹o cung øng vèn cho nÒn kinh tÕ. Ngµy 28/4/1994 Ng©n hµng Nhµ níc cho vay ng¾n h¹n lµ 2,1% vµ 1,7% ®èi víi vay trung vµ dµi h¹n.
§Õn ngµy 28/2/1995 Ng©n hµng Nhµ níc ra QuyÕt ®Þnh sè 381/Q§-NH ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt. Theo QuyÕt ®Þnh nµy, Ng©n hµng Nhµ níc chØ cßn quy ®Þnh møc l·i suÊt tèi ®a ®èi víi cho vay ng¾n h¹n vµ cho vay dµi h¹n vµ kÌm theo quy ®Þnh vÒ kho¶ng c¸ch chªnh lÖch b×nh qu©n gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn kh«ng qu¸ 0,35%.
§Õn ngµy 16/7/1996 møc l·i suÊt cho vay tèi ®a l¹i ®îc gi¶m do ®ång tiÒn ViÖt Nam dÇn dÇn æn ®Þnh vµ l·i suÊt cho vay dµi h¹n ®· cao h¬n so víi l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n. Tõ ngµy 2/9/1996 ®Õn ngµy 1/10/1996 th× møc l·i suÊt cho vay tèi ®a ®îc gi¶m tiÕp.
Nh vËy, tõ ®Çu n¨m 1996 c¸c NHTM ®· ®îc Ng©n hµng Nhµ níc cho phÐp quyÕt ®Þnh møc l·i suÊt phï hîp víi cung cÇu vèn trªn thÞ trêng.
b. L·i suÊt ngo¹i tÖ
Thêi kú tríc ®©y, ng©n hµng ngo¹i th¬ng lµ ng©n hµng ®éc quyÒn viÖc nhËn tiÒn göi vµ cho vay ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c quy ®Þnh vÒ l·i suÊt ®Òu do ng©n hµng ngo¹i th¬ng ®Ö tr×nh Thèng ®èc phª duyÖt. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ngµy cµng cã nhiÒu ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc phÐp Ng©n hµng Nhµ níc kinh doanh ngo¹i tÖ cho nªn ®· xuÊt hiÖn nhu cÇu qu¶n lý l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông tõ phÝa Ng©n hµng Nhµ níc (xem phô lôc a2). Th¸ng 12/1993 Ng©n hµng Nhµ níc ®· b¸c bá viÖc quy ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ. KÓ tõ ®ã ®Õn nay, Ng©n hµng Nhµ níc chØ cßn khèng chÕ c¸c møc l·i suÊt cho vay tèi ®a cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ, møc l·i suÊt cho vay tèi ®a ngµy cµng ®îc ®iÒu chØnh t¨ng lªn ®Ó thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ cña Ng©n hµng Nhµ níc.
2. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c
a. L·i suÊt néi tÖ
Ng©n hµng Nhµ níc ra QuyÕt ®Þnh sè 176/NH-Q§ ngµy 4/10/1991 vÒ l·i suÊt cho vay bï ®¾p thiÕu hôt vèn trong thanh to¸n bï trõ. KÓ tõ n¨m 1992, Ng©n hµng Nhµ níc tiÕn hµnh më réng c¸c h×nh thøc cho vay cò ®ång thêi tiÕn hµnh c¸c h×nh thøc cho vay míi ®ã lµ cho vay t¸i cÊp vèn ®«Ý víi c¸c tæ chøc tÝn dông (diÔn biÕn l·i suÊt cña quan hÖ vay mîn gi÷a Ng©n hµng Nhµ níc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®îc thÓ hiÖn trong b¶ng b1).
Trong thêi gian nµy, møc l·i suÊt cho vay bæ sung nguån vèn tÝn dông ng¾n h¹n ®îc ¸p dông kh¸c nhau ®èi víi tõng NHTM quèc doanh, møc l·i suÊt ®èi víi ng©n hµng n«ng nghiÖp lµ 1,6%/th¸ng, ng©n hµng ngo¹i th¬ng lµ 2,8%/th¸ng. Tuy nhiªn th× sù ph©n biÖt trªn cã xu híng gi¶m dÇn tõ th¸n 10/1993 l·i suÊt nµy ®îc ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh. Tõ th¸n 11/1994 Ng©n hµng Nhµ níc ®· chÊm døt cho vay ®Ó bæ sung nguån vèn ng¾n h¹n, thay vµo ®ã Ng©n hµng Nhµ níc tiÕn hµnh cho vay theo ®èi tîng chØ ®Þnh víi møc l·i suÊt do Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc quyÕt ®Þnh tõng lÇn.
Tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9/1993, l·i suÊt cho vay t¸i chiÕt khÊu hoµn toµn kh¸c nhau ë mçi NHTM. Tuy nhiªn, chóng cã xu híng l¹i gÇn nhau vµ tõ ngµy 5/4/1995 ®· xo¸ bá l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn gi÷a c¸c ng©n hµng. L·i suÊt cho vay thiÕu hôt vèn trong thanh to¸n bï trõ ®· gi¶m nhiÒu so víi giai ®o¹n tríc, Ýt biÕn ®éng trong giai ®o¹n nµy vµ ngay t ®Çu ®· ®îc ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng.
§Çu n¨m 1996 chuyÓn tõ l·i suÊt cho vay trùc tiÕp cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông sang l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu. Møc l·i suÊt suÊt t¸i chiÕt khÊu sÏ ®îc t¨ng hay gi¶m trong tõng thêi kú phô thuéc vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng hay th¾t chÆt cña Ng©n hµng Nhµ níc.
b. L·i suÊt ngo¹i tÖ
Tõ 1/6/1992 ®Õn nay Ng©n hµng Nhµ níc ®· ra nhiÒu quyÕt ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay ngo¹i tÖ cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông (phô lôc b2).
Trong thêi gian nµy chñ tr¬ng cña Ng©n hµng Nhµ níc lµ kh«ng tiÕn hµnh cho vay ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i tõ nh÷ng trêng hîp thiÕu hôt ngo¹i tÖ trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. L·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ kÓ tõ n¨m 1983 trë l¹i ®©y ®îc ®iÒu chØnh t¨ng dÇn ®Ó thùc hiÖn chñ tr¬ng rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ ngo¹i tÖ.
3. L·i suÊt vay gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông trªn thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng
KÓ tõ th¸ng 6/1993 khi thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ra ®êi th× míi ph¸t sinh ra lo¹i l·i suÊt gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông víi nhau. Theo QuyÕt ®Þnh sè 130/Q§-NH1 ngµy 1/7/1993 Ng©n hµng Nhµ níc quy ®Þnh c¸c thµnh viªn trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng cho vay lÉn nhau theo l·i suÊt tho¶ thuËn víi møc tèi ®a lµ 2,3%/th¸ng. NÕu ®ã lµ nguån vèn huy ®éng kú phiÕu th× l·i b»ng l·i suÊt huy ®éng + lÖ phÝ ng©n hµng 0,3%/th¸ng.
B. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tõ ®Çu 1996 ®Õn nay
KÓ tõ ®Çu n¨m 1996, Ng©n hµng Nhµ níc ®· ®a ra nhiÒu quyÕt ®Þnh quan träng vÒ l·i suÊt nh»m tõng bíc tù do ho¸ l·i suÊt theo c¬ chÕ thÞ trêng. TiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt nµy ®îc Ng©n hµng Nhµ níc thiÕt kÕ nh sa
