Bước vào thế kỷ 21, Việt Nam đang đứng trước rất nhiều thời cơ cũng
như thách thức lớn đối với quá trình phát triển nền kinh tế xã hội của
mình.Trong quá trình phát triển này, vai trò của đầu tư trực tiếp
nước ngoài ngày càng được khẳng định đối với nước ta, đặc biệt sau cuộc
khủng hoảng kinh tế vào năm 1997 khi mà lượng vốn đầu tư trực tiếp giảm
đi nhanh chóng đã ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế trong nước. Có một
nguyên nhân chủ yếu là hầu hết các nhà đầu tư lớn vào Việt Nam thuộc các
nước có nền kinh tế đang phát triển như Thái Lan, Indonesia. Hoặc các
nước thuộc NICs như Hàn Quốc, Đài Loan. Những nước bị cơn khủng
hoảng làm chao đảo nền kinh tế dẫn đến việc giảm đầu tư ra nước ngoài
của họ. Chính những lúc này chúng ta mới thấy việc cần thiết phải có một
luồng vốn đầu tư trực tiếp vào Việt Nam thật ổn định, các luồng vốn này
thường xuất phát từ những nước phát triển hàng đầu trên thế giới - những
nước có tiềm lực rất lớn về vốn và công nghệ, trong đó có các nước thuộc
liên minh châu Âu. Điều này dẫn đến việc chúng ta cần phải thúc đẩy tăng
cường hơn nữa sự hợp tác chặt chẽ vốn có, từ đó lôi kéo nguồn vốn FDI của
khối này vào Việt Nam, đồng thời quản lý chặt chẽ nguồn vốn thật hiệu quả,
tránh những sai lầm đáng tiếc trước đây mắc phải. Vì vậy tôi đã chọn đề tài:
Đầu tư trực tiếp của EU vào Việt Nam, thực trạng và triển vọng . Nội
dung của đề tài này , ngoài phần mở đầu và phần kết luận gồm các phần sau
đây:
- Chương I : Cơ sở lý luận về đầu tư trực tiếp nước ngoài.
- Chương II : Khái quát về EU và tình hình đầu tư trực tiếp của EU tại
Việt Nam.
- Chương III : Triển vọng và giải pháp thực hiện và nâng cao
hiệu quả đầu tư của EU trong thời gian tới tại Việt Nam.
Trong bài viết không thể tránh khỏi những sai sót, tôi kính mong các
Thày cô, và các bạn đọc góp ý và chỉ dạy. Tôi xin chân thành cảm ơn.
Sinh viên thực hiện:
Lê như tùng
B
97 trang |
Chia sẻ: lvbuiluyen | Lượt xem: 1720 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Chuyên đề Đầu tư trực tiếp của EU vào Việt Nam, thực trạng và triển vọng, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
CHUYÊN ĐỀ THỰC TẬP
“Đầu tư trực tiếp của EU vào Việt Nam,
thực trạng và triển vọng .”
SVTH: Lê Như Tùng
1
môc lôc
Lêi nãi ®Çu................................................... 3
Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi.......................................... 4
I. Vai trß vµ b¶n chÊt cña ®Çu t trùc tiÕp níc
ngoµi (FDI)................................................................................................4
1. C¸c lý thuyÕt vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) .................. 4
2. B¶n chÊt vµ vai trß cña FDI......................................................... 9
II. ChÝnh s¸ch cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®èi víi
ho¹t ®éng FDI ..................................................................................... 19
1. Vai trß ChÝnh phñ:...................................................................... 21
2. C¸c lo¹i h×nh ®Çu t trùc tiÕp:................................................... 22
Ch¬ng II: Kh¸i qu¸t vÒ EU vµ t×nh
h×nh ®Çu t trùc tiÕp cña EU vµo ViÖt
Nam ............................................................... 25
I. Kh¸i qu¸t vÒ Liªn minh ch©u ¢u (EU) ............................ 25
1. Qu¸ tr×nh lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña EU ................ 25
2. C¬ cÊu cña EU:............................................................................. 27
3. TiÒm n¨ng vÒ kinh tÕ vµ khoa häc - c«ng nghÖ cña EU:....... 29
II - T×nh h×nh FDI nãi chung vµ ®Çu t trùc tiÕp cña EU
nãi riªng t¹i ViÖt Nam................................................................... 39
1. T×nh h×nh FDI nãi chung t¹i ViÖt Nam ................................... 39
2. §Çu t trùc tiÕp cña EU vµo ViÖt Nam .................................... 49
III - Kh¸i qu¸t ®Çu t tõng níc ........................................ 57
1. §Çu t trùc tiÕp cña Ph¸p: ......................................................... 57
2
2. §Çu t trùc tiÕp cña v¬ng quèc Anh:..................................... 60
3. §Çu t trùc tiÕp cña Hµ Lan: ..................................................... 63
4. §Çu t trùc cña Céng hoµ Liªn bang §øc: .............................. 65
5. §Çu t trùc tiÕp cña Thôy §iÓn:............................................... 67
6. §Çu t trùc tiÕp cña §an M¹ch:................................................ 69
7. §Çu t trùc tiÕp cña Italia: ........................................................ 70
8. §Çu t trùc tiÕp cña BØ: .............................................................. 71
9. §Çu t trùc tiÕp cña Luxembourg:............................................ 72
10. §Çu t trùc tiÕp cña ¸o: ........................................................... 73
Ch¬ng III: TriÓn väng vµ C¸c gi¶i ph¸p
thu hót, QU¶n lý nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ ®Çu t cña EU trong thêi gian tíi
vµo ViÖt Nam ..............................................75
I. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cho ®Çu t trùc tiÕp
cña EU vµo ViÖt Nam........................................................................ 75
1. Nh÷ng thuËn lîi.......................................................................... 75
2. Nh÷ng khã kh¨n......................................................................... 78
II. Chñ tr¬ng vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng huy
®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ FDI cña EU vµo ViÖt Nam79
1. Chñ tr¬ng:.................................................................................. 79
2. Gi¶i ph¸p vÒ thu hót vèn FDI ................................................... 79
3. Gi¶i ph¸p qu¶n lý sö dông:....................................................... 87
KÕt luËn ......................................................91
Tµi liÖu tham kh¶o ................................ 93
3
Lêi nãi ®Çu
íc vµo thÕ kû 21, ViÖt Nam ®ang ®øng tríc rÊt nhiÒu thêi c¬ còng
nh th¸ch thøc lín ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi cña
m×nh.Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nµy, vai trß cña ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi ngµy cµng ®îc kh¼ng ®Þnh ®èi víi níc ta, ®Æc biÖt sau cuéc
khñng ho¶ng kinh tÕ vµo n¨m 1997 khi mµ lîng vèn ®Çu t trùc tiÕp gi¶m
®i nhanh chãng ®· ¶nh hëng lín ®Õn nÒn kinh tÕ trong níc. Cã mét
nguyªn nh©n chñ yÕu lµ hÇu hÕt c¸c nhµ ®Çu t lín vµo ViÖt Nam thuéc c¸c
níc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn nh Th¸i Lan, Indonesia. HoÆc c¸c
níc thuéc NICs nh Hµn Quèc, §µi Loan. Nh÷ng níc bÞ c¬n khñng
ho¶ng lµm chao ®¶o nÒn kinh tÕ dÉn ®Õn viÖc gi¶m ®Çu t ra níc ngoµi
cña hä. ChÝnh nh÷ng lóc nµy chóng ta míi thÊy viÖc cÇn thiÕt ph¶i cã mét
luång vèn ®Çu t trùc tiÕp vµo ViÖt Nam thËt æn ®Þnh, c¸c luång vèn nµy
thêng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng níc ph¸t triÓn hµng ®Çu trªn thÕ giíi - nh÷ng
níc cã tiÒm lùc rÊt lín vÒ vèn vµ c«ng nghÖ, trong ®ã cã c¸c níc thuéc
liªn minh ch©u ¢u. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc chóng ta cÇn ph¶i thóc ®Èy t¨ng
cêng h¬n n÷a sù hîp t¸c chÆt chÏ vèn cã, tõ ®ã l«i kÐo nguån vèn FDI cña
khèi nµy vµo ViÖt Nam, ®ång thêi qu¶n lý chÆt chÏ nguån vèn thËt hiÖu qu¶,
tr¸nh nh÷ng sai lÇm ®¸ng tiÕc tríc ®©y m¾c ph¶i. V× vËy t«i ®· chän ®Ò tµi:
§Çu t trùc tiÕp cña EU vµo ViÖt Nam, thùc tr¹ng vµ triÓn väng . Néi
dung cña ®Ò tµi nµy , ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn gåm c¸c phÇn sau
®©y:
- Ch¬ng I : C¬ së lý luËn vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi.
- Ch¬ng II : Kh¸i qu¸t vÒ EU vµ t×nh h×nh ®Çu t trùc tiÕp cña EU t¹i
ViÖt Nam.
- Ch¬ng III : TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn vµ n©ng cao
hiÖu qu¶ ®Çu t cña EU trong thêi gian tíi t¹i ViÖt Nam.
Trong bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, t«i kÝnh mong c¸c
Thµy c«, vµ c¸c b¹n ®äc gãp ý vµ chØ d¹y. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Sinh viªn thùc hiÖn:
Lª nh tïng
B
4
Ch¬ng I
C¬ së lý luËn vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc
ngoµi
I. Vai trß vµ b¶n chÊt cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI)
1. C¸c lý thuyÕt vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI)
1.1. Lý thuyÕt vÒ lîi nhuËn cËn biªn:
N¨m 1960 Mac. Dougall ®· ®Ò xuÊt mét m« h×nh lý thuyÕt, ph¸t triÓn
tõ nh÷ng lý thuyÕt chuÈn cña Hescher Ohlin - Samuaelson vÒ sù vËn ®éng
vèn. ¤ng cho r»ng luång vèn ®Çu t sÏ chuyÓn tõ níc l·i suÊt thÊp sang
níc cã l·i suÊt cao cho ®Õn khi ®¹t ®îc tr¹ng th¸i c©n b»ng (l·i suÊt hai
níc b»ng nhau). Sau ®Çu t, c¶ hai níc trªn ®Òu thu ®îc lîi nhuËn vµ
lµm cho s¶n lîng chung cña thÕ giíi t¨ng lªn so víi tríc khi ®Çu t.
Lý thuyÕt nµy ®îc c¸c nhµ kinh tÕ thõa nhËn nh÷ng n¨m 1950 dêng
nh phï hîp víi lý thuyÕt. Nhng sau ®ã, t×nh h×nh trë nªn thiÕu æn ®Þnh, tû
suÊt ®Çu t cña Mü gi¶m ®i ®Õn møc thÊp h¬n tû suÊt trong níc, nhng
FDI cña Mü ra níc ngoµi vÉn t¨ng liªn tôc. M« h×nh trªn kh«ng gi¶i thÝch
®îc hiÖn tîng v× sao mét sè níc ®ång thêi cã dßng vèn ch¶y vµo, cã dßng
vèn ch¶y ra; kh«ng ®a ra ®îc sù gi¶i thÝch ®Çy ®ñ vÒ FDI. Do vËy, lý
thuyÕt lîi nhuËn cËn biªn chØ cã thÓ ®îc coi lµ bíc khëi ®Çu h÷u hiÖu ®Ó
nghiªn cøu FDI.
1.2. Lý thuyÕt chu kú s¶n phÈm (Vernon, 1966):
Lý thuyÕt chu kú s¶n phÈm do nhµ kinh tÕ häc Vernon ®Ò xuÊt vµo
n¨m 1966. Theo lý thuyÕt nµy th× bÊt kú mét c«ng nghÖ s¶n phÈm míi nµo
®Òu tiÕn triÓn theo 3 giai ®o¹n: (1) Giai ®o¹n ph¸t minh vµ giíi thiÖu; (2)
Giai ®o¹n ph¸t triÓn qui tr×nh vµ ®i tíi chÝn muåi; (3) Giai ®o¹n chÝn muåi
hay ®îc tiªu chuÈn ho¸. Trong mçi giai ®o¹n nµy c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c
nhau cã lîi thÕ so s¸nh trong viÖc s¶n xuÊt nh÷ng thµnh phÇn kh¸c nhau
cña s¶n phÈm. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, nã ®îc chuyÓn dÞch tõ nÒn
kinh tÕ nµy sang nÒn kinh tÕ kh¸c.
5
Gi¶ thuyÕt chu kú s¶n xuÊt gi¶i thÝch sù tËp trung c«ng nghiÖp ho¸ ë
c¸c níc ph¸t triÓn, ®a ra mét lý luËn vÒ viÖc hîp nhÊt th¬ng m¹i quèc tÕ
vµ ®Çu t quèc tÕ gi¶i thÝch sù gia t¨ng xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp ë c¸c
nãc c«ng nghiÖp ho¸. Tuy nhiªn, lý thuyÕt nµy chØ cßn quan träng ®èi víi
viÖc gi¶i thÝch FDI cña c¸c c«ng ty nhá vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
1.3. Nh÷ng lý thuyÕt dùa trªn sù kh«ng hoµn h¶o cña thÞ trêng
1.3.1. Tæ chøc c«ng nghiÖp (hay cßn gäi lµ lý thuyÕt thÞ trêng ®éc quyÒn):
Lý thuyÕt tæ chøc c«ng nghiÖp do Stephen Hymer vµ Charles
Kindleberger nªu ra. Theo lý thuyÕt nay, sù ph¸t triÓn vµ thµnh c«ng cña
h×nh thøc ®Çu t liªn kÕt theo chiÒu däc phô thuéc vµo 3 yÕu tè: (1) qu¸
tr×nh liªn kÕt theo chiÒu däc c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh nh»m gi¶m bít chi phÝ s¶n xuÊt; (2) viÖc s¶n xuÊt vµ khai th¸c
kü thuËt míi; (3) c¬ héi më réng ho¹t ®éng ra ®Çu t níc ngoµi cã thÓ tiÕn
hµnh ®îc do nh÷ng tiÕn bé trong ngµnh giao th«ng vµ th«ng tin liªn l¹c.
ChiÕn lîc liªn kÕt chiÒu däc cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia lµ ®Æt c¸c
c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau trªn ph¹m vi toµn cÇu, nh»m
tËn dông lîi thÕ so s¸nh ë c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c nhau, h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n
phÈm th«ng qua s¶n xuÊt hµng lo¹t vµ chuyªn m«n ho¸, t¨ng kh¶ n¨ng
c¹nh tranh cña c«ng ty trªn thÞ trêng.
C¸ch tiÕp cËn cña Hymer ®· ®îc c¸c nhµ kinh tÕ Graham vµ
Krugman sö dông (1989) ®Ó gi¶i thÝch cho sù t¨ng lªn cña FDI vµo níc Mü
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (khi mµ hä ®· ®¸nh mÊt nh÷ng lîi thÕ ®· cã c¸ch
®©y 20 n¨m).
Gi¶ thuyÕt cña tæ chøc c«ng nghiÖp cha ph¶i lµ gi¶ thuyÕt hoµn chØnh
vÒ FDI. Nã kh«ng tr¶ lêi ®îc c©u hái: v× sao c«ng ty l¹i sö dông h×nh thøc
FDI chø kh«ng phØa lµ h×nh thøc s¶n xuÊt trong níc råi xuÊt khÈu s¶n
phÈm hoÆc h×nh thøc cÊp giÊy phÐp hoÆc b¸n nh÷ng kü n¨ng ®Æc biÖt cña
nã cho c¸c c«ng ty níc së t¹i.
6
1.3.2. Gi¶ thuyÕt néi ho¸:
Gi¶ thuyÕt nµy gi¶i thÝch sù tån t¹i cña FDI nh lµ kÕt qu¶ cña c¸c
c«ng ty thay thÕ c¸c giao dÞch thÞ trêng b»ng c¸c giao dÞch trong néi bé
c«ng ty ®Ó tr¸nh sù kh«ng hoµn h¶o cña c¸c thÞ trêng.
1.4. M« h×nh ®µn nh¹n cña Akamatsu:
M« h×nh ®µn nh¹n cña sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®îc Akamatsu
®a ra vµo nh÷ng n¨m 1961 -1962. Akamatsu chia qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
thµnh 3 giai ®o¹n: (1) s¶n phÈm ®îc nhËp khÈu tõ níc ngoµi ®Ó phôc vô
cho nhu cÇu trong níc; (2) s¶n phÈm trong níc t¨ng lªn ®Ó thay thÕ cho
nhËp khÈu; s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu, FDI sÏ thùc hiÖn ë giai ®o¹n cuèi ®Ó ®èi
mÆt víi sù thay ®æi vÒ lîi thÕ t¬ng ®èi.
Ozawa lµ ngêi tiÕp theo nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a FDI vµ m«
h×nh ®µn nh¹n . Theo «ng, mét ngµnh c«ng nghiÖp cña níc ®ang ph¸t
triÓn cã lîi thÕ t¬ng ®èi vÒ lao ®éng, sÏ thu hót FDI vµo ®Ó khai th¸c lîi thÕ
nµy. Tuy nhiªn sau ®ã tiÒn l¬ng lao ®éng cña ngµnh nµy dÇn dÇn t¨ng lªn
do lao ®éng cña ®Þa ph¬ng ®· khai th¸c hÕt vµ FDI vµo sÏ gi¶m ®i. Khi ®ã
c¸c c«ng ty trong níc ®Çu t ra níc ngoµi (n¬i cã lao ®éng rÎ h¬n) ®Ó khai
th¸c lîi thÕ t¬ng ®èi cña níc nµy. §ã lµ qu¸ tr×nh liªn tôc cña FDI. M«
h×nh ®· chØ ra qu¸ tr×nh ®uæi kÞp cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn: khi mét
níc ®uæi kÞp ë nÊc thang cuèi cïng cña mét ngµnh c«ng nghiÖp tõ kinh tÕ
thÊp sang kü thuËt cao th× tû lÖ FDI ra sÏ lín h¬n tû lÖ FDI vµo. Mét quèc
gia ®øng ®Çu trong ®µn nh¹n, ®Õn mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh sÏ trë nªn l¹c
hËu vµ níc kh¸c sÏ thay thÕ vÞ trÝ ®ã.
§ãng gãp ®¸ng kÓ cña m« h×nh nµy lµ sù tiÕp cËn ®éng víi FDI
trong mét thêi gian dµi, g¾n víi xu híng vµ qu¸ tr×nh cña sù ph¸t triÓn, cã
thÓ ¸p dông ®Ó tr¶ lêi c©u hái: v× sao c¸c c«ng ty thùc hiÖn FDI, ®a ra gîi ý
®èi víi sù kh¸c nhau vÒ lîi thÕ so s¸nh t¬ng ®èi gi÷a c¸c níc dÉn ®Õn sù
kh¸c nhau vÒ luång vµo FDI.
Tuy nhiªn, m« h×nh ®µn nh¹n cha thÓ tr¶ lêi c¸c c©u hái v× sao
c¸c c«ng ty l¹i thÝch thùc hiÖn FDI h¬n lµ xuÊt khÈu hoÆc cung cÊp kü thuËt
cña m×nh, vµ kh«ng dïng nã ®Ó gi¶i thÝch v× sao FDI l¹i diÔn ra gi÷a c¸c
níc t¬ng tù vÒ c¸c nh©n tè vµ lîi thÕ t¬ng ®èi, v× sao FDI l¹i diÔn ra tõ
7
khu vùc kinh tÕ nµy sang khu vùc kinh tÕ kh¸c. VÊn ®Ò quan träng h¬n lµ
m« h×nh nµy lê ®i vai trß cña nh©n tè c¬ cÊu kinh tÕ vµ thÓ chÕ.
1.5. Lý thuyÕt chiÕt trung hay m« h×nh OLI:
Theo Dunning mét c«ng ty dù ®Þnh tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng FDI
cÇn cã 3 lîi thÕ: (1) Lîi thÕ vÒ së h÷u (Ownership advantages - viÕt t¾t lµ lîi
thÕ O - bao gåm lîi thÕ vÒ tµi s¶n, lîi thÕ vÒ tèi thiÓu ho¸ chi phÝ giao dÞch);
(2) Lîi thÕ vÒ khu vùc (Locational advantages - viÕt t¾t lµ lîi thÕ L - bao
gåm: tµi nguyªn cña ®Êt níc, qui m« vµ sù t¨ng trëng cña thÞ trêng, sù
ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng, chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ) vµ (3) Lîi thÕ vÒ néi
ho¸ (Internalisation advantages - viÕt t¾t lµ lîi thÕ I - bao gåm: gi¶m chi phÝ
ký kÕt, kiÓm so¸t vµ thùc hiÖn hîp ®ång; tr¸nh ®îc sù thiÕu th«ng tin dÉn
®Õn chi phÝ cao cho c¸c c«ng ty; tr¸nh ®îc chi phÝ thùc hiÖn c¸c b¶n quyÒn
ph¸t minh, s¸ng chÕ).
Theo lý thuyÕt chiÕt trung th× c¶ 3 ®iÒu kiÖn kÓ trªn ®Òu ph¶i ®îc
tho¶ m·n tríc khi cã FDI. Lý thuyÕt cho r»ng: nh÷ng nh©n tè ®Èy b¾t
nguån tõ lîi thÕ O vµ I, cßn lîi thÕ L t¹o ra nh©n tè kÐo ®èi víi FDI.
Nh÷ng lîi thÕ nµy kh«ng cè ®Þnh mµ biÕn ®æi theo thêi gian, kh«ng gian vµ
sù ph¸t triÓn nªn luång vµo FDI ë tõng níc, tõng khu vùc, tõng thêi kú
kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau nµy cßn b¾t nguån tõ viÖc c¸c níc nµy ®ang ë
bíc nµo cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ ®îc Dunning ph¸t hiÖn vµo n¨m
1979.
1.6. Lý thuyÕt vÒ c¸c bíc ph¸t triÓn cña ®Çu t (Investment Development
Path - IDP):
Theo lý thuyÕt nµy, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c níc ®îc chia ra
thµnh 5 giai ®o¹n:
Giai ®o¹n 1: lîi thÕ L cña mét níc Ýt hÊp dÉn, luång vµo FDI kh«ng
®¸ng kÓ do h¹n chÕ cña thÞ trêng trong níc: thu nhËp thÊp, c¬ së h¹ tÇng
l¹c hËu, gi¸o dôc yÕu kÐm, lao ®éng kh«ng cã kü n¨ng vµ hiÕm khi thÊy
luång ra FDI.
Giai ®o¹n 2: luång vµo cña FDI b¾t ®Çu t¨ng do lîi thÕ L ®· hÊp dÉn
c¸c nhµ ®Çu t: søc mua trong níc b¾t ®Çu t¨ng, c¬ së h¹ tÇng ®· ®îc c¶i
thiÖn FDI trong bíc nµy chñ yÕu lµ ®Çu t vµo s¶n xuÊt ®Ó thay thÕ nhËp
khÈu vµ nh÷ng ngµnh khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn hoÆc s¶n xuÊt ra
8
nguyªn vËt liÖu, s¶n phÈm s¬ chÕ. Luång ra cña FDI trong giai ®o¹n nµy
kh«ng ®¸ng kÓ.
Giai ®o¹n 3: luång vµo cña FDI b¾t ®Çu gi¶m vµ luång ra l¹i b¾t ®Çu
t¨ng. Kh¶ n¨ng kü thuËt cña níc së t¹i ®· tiÕn tíi s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc
tiªu chuÈn ho¸. MÆt kh¸c lîi thÕ vÒ lao ®éng gi¶m dÇn, nªn ph¶i chuyÓn ®Çu
t sang nh÷ng níc cã lîi thÕ t¬ng ®¬ng ®èi vÒ lao ®éng nh»m t×m kiÕm
thÞ trêng hoÆc giµnh nh÷ng tµi s¶n chiÕn lîc ®Ó b¶o vÖ lîi thÕ O. Trong
giai ®o¹n nµy, luång vµo cña FDI tËp trung vµo nh÷ng ngµnh thay thÕ nhËp
khÈu cã hiÖu qu¶.
Giai ®o¹n 4: lîi thÕ O cña c¸c c«ng ty trong níc t¨ng lªn. Nh÷ng
c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng dÇn dÇn ®îc thay thÕ bëi c«ng nghÖ sö
dông nhiÒu vèn. MÆt kh¸c chi phÝ vèn trë nªn rÎ h¬n chi phÝ lao ®éng. KÕt
qu¶ lµ, lîi thÕ L cña ®Êt níc sÏ chuyÓn sang c¸c tµi s¶n. FDI tõ c¸c níc
®ang ph¸t triÓn ë bíc 4 sÏ vµo níc nµy ®Ó t×m kiÕm nh÷ng tµi s¶n trªn
hoÆc tõ c¸c níc kÐm ph¸t triÓn h¬n nh»m t×m kiÕm thÞ trêng vµ ®Æt quan
hÖ th¬ng m¹i. Trong bíc nµy c¸c c«ng ty trong níc vÉn thÝch thùc hiÖn
FDI ra níc ngoµi h¬n lµ xuÊt khÈu s¶n phÈm, bëi v× hä cã thÓ khai th¸c lîi
thÕ I cña m×nh. Do vËy, luång vµo vµ luång ra cña FDI vÉn t¨ng, nhng
luång ra sÏ nhanh h¬n.
Giai ®o¹n 5: luång ra vµ luång vµo cña FDI tiÕp tôc vµ khèi lîng
t¬ng tù nhau. Luång vµo tõ c¸c níc cã møc ®é ph¸t triÓn thÊp h¬n víi
môc ®Ých t×m kiÕm thÞ trêng vµ kiÕn thøc; hoÆc tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
ë bíc 4 vµ 5 ®Ó t×m kiÕm s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. Do vËy luång ra vµ luång
vµo lµ t¬ng tù.
M« h×nh OLI gi¶i thÝch hiÖn tîng FDI theo tr¹ng th¸i tÜnh, trong khi
lý thuyÕt IDP l¹i xem xÐt hiÖn tîng FDI trong tr¹ng th¸i ®éng víi sù thay
®æi c¸c lîi thÕ nµy trong tõng bíc ph¸t triÓn. Do vËy, lý thuyÕt nµy cïng
víi m« h×nh OLI lµ thÝch hîp nhÊt ®Ó gi¶i thÝch hiÖn tîng FDI trªn toµn
thÕ giíi, tÊt nhiªn trong ®ã cã ViÖt Nam.
9
2. B¶n chÊt vµ vai trß cña FDI
2.1. B¶n chÊt :
HiÖn nay ë trªn nhiÒu lo¹i s¸ch b¸o, t¹p chÝ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ
còng nh ChÝnh phñ c¸c níc cã t¬ng ®èi nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ FDI, nh
®Þnh nghÜa cña tæ chøc Ng©n hµng ThÕ giíi th× FDI lµ ®Çu t trùc tiÕp níc
ngoµi lµ ®Çu t tõ níc ngoµi mµ mang l¹i l·i suÊt tõ 10% trë lªn.
Theo gi¸o tr×nh Kinh tÕ §Çu t cña trêng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
do PGS. TS NguyÔn Ngäc Mai lµm chñ biªn th× ®Çu t trùc tiÕp cña níc
ngoµi (FDI) lµ vèn cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n níc ngoµi ®Çu t sang
c¸c níc kh¸c vµ trùc tiÕp qu¶n lý hoÆc tham gia trùc tiÕp qu¶n lý qu¸ tr×nh
sö dông vµ thu håi sè vèn bá ra.
§Õn nay ®Þnh nghÜa mµ nhiÒu níc vµ c¸c tæ chøc hay dïng nhÊt lµ
®Þnh nghÜa cña tæ chøc TiÒn tÖ ThÕ giíi (IMF) ®· ®a ra vµo n¨m 1977 nh
sau: §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ sè vèn ®Çu t ®îc thùc hiÖn ®Ó thu
®îc lîi Ých l©u dµi trong mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng ë nÒn kinh tÕ kh¸c
víi nÒn kinh tÕ cña nhµ ®Çu t. Ngoµi môc ®Ých lîi nhuËn, nhµ ®Çu t cßn
mong muèn dµnh ®îc chç ®øng trong viÖc qu¶n lý doanh nghiÖp vµ më
réng thÞ trêng .
§Çu t níc ngoµi bao gåm ®Çu t níc ngoµi trùc tiÕp (FDI) vµ ®Çu
t gi¸n tiÕp (FPI). Trong ®ã, FDI quan träng h¬n nhiÒu, dï cho ®Çu t gi¸n
tiÕp cã xu híng t¨ng lªn (trong n¨m 1992, FDI lªn tíi kho¶ng 15 tû USD,
b»ng 38% tæng chu chuyÓn vèn níc ngoµi cßn ®Çu t gi¸n tiÕp lªn tíi 4,7 tû
USD). FDI t¨ng lªn nhanh chãng trong vßng 15 n¨m qua víi ®Æc ®iÓm tËp
trung co côm vÒ ®Þa d, ngµnh, vµ h·ng. HÇu hÕt FDI diÔn ra ë §«ng ¸
(Malaisia, Th¸i Lan, Singapore, Hong Kong, Trung Quèc) vµ Ch©u MÜ
Latinh (Brazil, Mexico), trong lÜnh vùc thiÕt bÞ vËn t¶i, ho¸ chÊt, m¸y mãc
vµ ®iÖn tö. Mét sè lîng Ýt c¸c h·ng lín tõ c¸c níc c«ng nghiÖp chiÕm mét
phÇn lín ®Çu t níc ngoµi. M« h×nh ®Çu t còng thiªn lÖch vÒ ®Þa lý; c¸c
h·ng cña Mü ®Çu t m¹nh vµo ch©u Mü Latinh, c¸c h·ng cña NhËt ®Çu t
vµo ch©u ¸, cßn c¸c h·ng cña Anh l¹i tËp trung vµo c¸c níc thuéc khèi
ThÞnh vîng Chung.
TÇm quan träng t¨ng nhanh cña FDI lµ nhê nhËn thøc vÒ nh÷ng ®ãng
gãp to lín cña FDI vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, cung cÊp cho c¸c níc chñ nhµ vÒ
10
vèn, c«ng nghÖ, vµ kü n¨ng qu¶n lý hiÖn ®¹i. FDI chÞu ¶nh hëng cña c¸c
yÕu tè cô thÓ trong níc chñ nhµ còng nh níc ®Çu t. Víi níc chñ nhµ,
c¸c yÕu tè hÊp dÉn FDI lµ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn nh kho¸ng s¶n
(nh dÇu má ë Indonesia) hay gi¸ lao ®éng rÎ m¹t (nh Trung Quèc,
Malaisia) còng cã vai trß quan träng kh«ng kÐm, ®Æc biÖt khi ¸p dông chÝnh
s¸ch thay thÕ nhËp khÈu lµ mét c¬ héi lín cho c¸c nhµ ®Çu t. §Ó thu hót
FDI, nhiÒu ChÝnh phñ ®a ra c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch nh miÔn gi¶m
thuÕ, khÊu hao nhanh, gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®Çu vµo s¶n xuÊt, ®Æc khu kinh
tÕ, hay khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®èi víi nh÷ng ngêi muèn ®Çu t. Dï cã
nh÷ng khuyÕn khÝch ®Æc biÖt nh vËy nhng ngêi ta nhËn thÊy FDI trë
nªn hÊp dÉn ë nh÷ng níc cã m«i trêng kinh tÕ vÜ m« vµ m«i trêng chÝnh
trÞ tèt. ChÝnh s¸ch b¶o hé - chèng c¹nh tranh cña hµng ngo¹i nhËp - cña c¸c
níc chñ nhµ ®«i khi khiÕn c¸c nhµ ®Çu t ®Æt c¬ së s¶n xuÊt ngay t¹i níc
chñ nhµ. FDI còng phô thuéc vµo c¸c yÕu tè cña c¸c níc ®i ®Çu t. C¸c
h·ng ®Çu t ra níc ngoµi nh»m giµnh tríc hay ng¨n chÆn nh÷ng ho¹t
®éng t¬ng tù cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. Mét sè níc cho phÐp c¸c nhµ
®Çu t ®îc nhËp khÈu miÔn thuÕ mét sè s¶n phÈm chÕ t¹o t¹i c¸c chi
nh¸nh cña hä t¹i níc ngoµi. Cuèi cïng, ph©n t¸n rñi ro b»ng c¸ch ®Çu t
t¹i nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c nhau còng lµ mét ®éng c¬ cña c¸c nhµ ®Çu t.
Trªn ®©y ta cã thÓ thÊy ®îc mét sè nÐt ®Æc trng cña FDI:
- FDI mÆc dï vÉn chÞu sù chi phèi cña ChÝnh phñ, nhng nã Ýt bÞ lÖ
thuéc h¬n vµo quan hÖ chÝnh trÞ hai bªn nÕu so s¸nh víi h×nh thøc tÝn dông
quan hÖ quèc tÕ.
- Bªn níc ngoµi trùc tiÕp tham gia qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh
nghiÖp, nªn hä trùc tiÕp kiÓm so¸t sù ho¹t ®éng vµ ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh
cã lîi nhÊt cho viÖc ®Çu t. V× vËy møc ®é kh¶ thi cña c«ng cuéc ®Çu t kh¸
cao, ®Æc biÖt trong viÖc tiÕp cËn thÞ trêng quèc tÕ ®Ó më réng xuÊt khÈu.
- Do quyÒn lîi cña chñ ®Çu t níc ngoµi g¾n liÒn víi lîi Ých do ®Çu t
®em l¹i cho nªn cã thÓ lùa chän kü thuËt, c«ng nghÖ thÝch hîp, n©ng cao dÇn
tr×nh ®é qu¶n lý, tay nghÒ cho c«ng nh©n ë níc t