Chuyên đề Đầu tư trực tiếp nước ngoài với sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta

Lêi nãi ®Çu NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta, ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn l©u dµi, b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ chñ tr­¬ng quan träng, gãp phÇn khai th¸c c¸c nguån lùc trong n­íc, më réng hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Trong h¬n m­êi n¨m qua kÓ tõ khi ban hµnh LuËt §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1987, ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ë n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu quan träng, gãp phÇn tÝch cùc vµo thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ - x· héi, vµo th¾ng lîi cña c«ng cuéc ®æi míi, ®­a n­íc ta ra khái cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, t¨ng c­êng thÕ vµ lùc cña ta trªn tr­êng quèc tÕ. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nguån vèn quan träng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, cã t¸c dông thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, më ra nhiÒu ngµnh nghÒ s¶n phÈm míi, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu, t¹o thªm viÖc lµm míi, gãp phÇn më réng quan hÖ ®èi ngo¹i vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Tuy nhiªn ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong nh÷ng n¨m qua còng ®· béc lé nh÷ng mÆt yÕu kÐm, h¹n chÕ. NhËn thøc, quan ®iÓm vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ch­a thùc sù thèng nhÊt vµ ch­a ®­îc qu¸n triÖt ®Çy ®ñ ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh; c¬ cÊu ®Çu t­ cã mÆt cßn bÊt hîp lý vµ hiÖu qu¶ tæng thÓ vÒ kinh tÕ - x· héi cña ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ch­a cao; m«i tr­êng ®Çu t­ cßn ch­a hÊp dÉn; m«i tr­êng ®Çu t­ vµ ph¸p lý cßn ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn nªn ch­a ®ång bé; c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn nh÷ng mÆt yÕu kÐm; thñ tôc hµnh chÝnh cßn phiÒn hµ; c«ng t¸c c¸n bé cßn bÊt cËp. NhÞp ®é t¨ng tr­ëng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tõ n¨m 1997 liªn tôc gi¶m sót, tuy tõ n¨m 2000 cã dÊu hiÖu phôc håi nh­ng ch­a v÷ng ch¾c, nÕu kh«ng kÞp thêi cã biÖn ph¸p kh¾c phôc sÏ ¶nh h­ëng ®Õn nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tíi. Trong khi ®ã, c¹nh tranh thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trªn thÕ giíi vµ khu vùc diÔn ra ngµy cµng gay g¾t, nhÊt lµ sau khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc; nhÞp t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÕ giíi ®ang chËm l¹i; c¸c nÒn kinh tÕ khu vùc, nh÷ng ®èi t¸c ®Çu t­ chÝnh vµo ViÖt Nam ®ang gÆp khã kh¨n. Nh»m ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta trong thêi gian qua vµ t×m ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó tiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, cñng cè niÒm tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, t¨ng c­êng thu hót h¬n n÷a dßng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ph¸t triÓn thuËn lîi, ®ãng gãp nhiÒu h¬n vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ cña n­íc ta trong thêi gian tíi, em chän ®Ò tµi "§Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta" lµm néi dung chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp. Chuyªn ®Ò ®­îc chia ra lµm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ CNH - H§H Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam vµ t¸c ®éng cña nã ®èi víi sù nghiÖp CHN -H§H ë n­íc ta Ch­¬ng III: Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nh»m thùc hiÖn sù nghiÖp CNH - H§H ë n­íc ta trong thêi gian tíi. Trong suèt thêi gian thùc hiÖn chuyªn ®Ò nµy, mÆc dï gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn ®Ò tµi còng nh­ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, nh­ng ®­îc sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh cña c« gi¸o - TS NguyÔn B¹ch NguyÖt vµ c¸c c¸n bé Vô §Çu t­ N­íc ngoµi - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, em ®· hoµn thµnh chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp ®óng tiÕn ®é ®· ®Ò ra. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o - TS NguyÔn B¹ch NguyÖt, ng­êi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®Ó em hoµn thµnh chuyªn ®Ò nµy. Em còng xin göi lêi c¶m ¬n tíi ban l·nh ®¹o vµ c¸c c¸n bé Vô §Çu t­ N­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ chuyªn viªn NguyÔn B¸ C­êng, chuyªn viªn Lª Minh HiÒn, nh÷ng ng­êi ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì vµ cung cÊp c¸c tµi liÖu cÇn thiÕt cho chuyªn ®Ò nghiªn cøu trong suèt thêi gian thùc tËp võa qua. Ch­¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Vµ CNH – H§H §Ó ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch râ rµng vµ ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoa× vµo ViÖt Nam nh»m thùc hiÖn CNH- H§H hiÖn nay, tr­íc hÕt chóng ta cÇn nghiªn cøu, lµm râ mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, CNH - H§H vµ vai trß cña FDI còng nh­ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ c«ng cuéc CNH - H§H. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta còng sÏ xem xÐt xu h­íng vËn ®éng cña c¸c dßng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam hiÖn nay ®Ó chuÈn bÞ c¬ së cho viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh ®­îc ®Ò cËp ë ch­¬ng sau. I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña FDI: 1, Kh¸i niÖm §Çu t­ n­íc ngoµi lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö mang nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt thùc tiÔn ë mçi quèc gia. Do vËy, quan niÖm vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®­îc nh×n nhËn kh¸c nhau trong luËt ph¸p cña mçi n­íc. LuËt §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ViÖt Nam n¨m 2000 quy ®Þnh: §Çu t­ n­íc ngoµi lµ viÖc nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­a vµo ViÖt Nam b»ng tiÒn hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ theo quy ®Þnh cña LuËt nµy. Tuy vËy, ®Ó cã thÓ dÔ dµng tham gia vµo ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi, ng­êi ta th­êng sö dông kh¸i niÖm chung nhÊt sau: §Çu t­ n­íc ngoµi lµ viÖc c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n hay ph¸p nh©n ®­a vèn vay hay bÊt kú h×nh thøc gi¸ trÞ nµo kh¸c vµo n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh»m thu lîi nhuËn hay ®¹t ®­îc c¸c hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi. Trong hîp t¸c ®Çu t­ quèc tÕ th­êng cã nhiÒu nguån vèn kh¸c nhau. Nh×n chung, vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo trong n­íc b»ng hai con ®­êng: ®­êng c«ng céng (official) vµ ®­êng t­ nh©n hoÆc th­¬ng m¹i (commercial). H×nh thøc chñ yÕu trong ®­êng c«ng céng lµ viÖn trî, bao gåm viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ cho vay víi l·i suÊt thÊp tõ c¸c tæ chøc quèc tÕ hoÆc ChÝnh phñ c¸c n­íc tiªn tiÕn. ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i lµ kh«ng trë thµnh nî n­íc ngoµi, nh­ng quy m« nhá vµ th­êng chØ giíi h¹n trong lÜnh vùc v¨n ho¸, gi¸o dôc vµ cøu trî. C¸c h×nh thøc chñ yÕu trong ®Çu t­ quèc tÕ lµ ®Çu t­ trùc tiÕp, ®Çu t­ qua thÞ tr­êng chøng kho¸n (Porfolio), cho vay cña c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ vµ c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi (vay th­¬ng m¹i) vµ nguån viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA). Do vay th­¬ng m¹i cã l·i suÊt cao nªn dÔ trë thµnh g¸nh nÆng vÒ nî n­íc ngoµi trong t­¬ng lai. §Çu t­ chøng kho¸n kh«ng trë thµnh nî nh­ng sù thay ®æi ®ét ngét trong hµnh ®éng (b¸n chøng kho¸n, rót tiÒn vÒ n­íc) cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn thÞ tr­êng vèn, g©y biÕn ®éng tû gi¸ vµ c¸c mÆt kh¸c cña nÒn kinh tÕ vÜ m«. Trong khi ®ã, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) lµ h×nh thøc ®Çu t­ quèc tÕ mµ chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ toµn bé hay mét phÇn ®ñ lín vèn ®Çu t­ cña c¸c dù ¸n nh»m giµnh quyÒn kiÓm so¸t hoÆc tham gia kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hay kinh doanh dÞch vô th­¬ng m¹i. Do vËy, FDI còng lµ h×nh thøc ®Çu t­ kh«ng trë thµnh nî, ®©y lµ vèn cã tÝnh chÊt "bÐn rÔ" ë b¶n xø nªn kh«ng dÔ rót ®i trong thêi gian ng¾n. Vèn gãp ë ®©y cã thÓ lµ b»ng tiÒn (ngo¹i tÖ m¹nh, tiÒn néi ®Þa, c¸c vËt kh¸c ®­îc coi nh­ tiÒn), còng cã thÓ b»ng c¸c tµi s¶n h÷u h×nh kh¸c (søc lao ®éng, m¸y mãc thiÕt bÞ, d©y chuyÒn c«ng nghÖ,...) hay b»ng tµi s¶n v« h×nh (bÝ quyÕt kü thuËt, uy tÝn hµng ho¸, quyÒn sö dông ®Êt,...). HiÖn nay, ë ViÖt Nam cã 3 h×nh thøc FDI chñ yÕu lµ: Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. Doanh nghiÖp liªn doanh. H×nh thøc hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. Vµ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ hay ®­îc sö dông lµ: Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao (BOT). Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao - kinh doanh (BTO). Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao (BT). Ngoµi ra, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ ®Çu t­ vµo Khu c«ng nghiÖp, Khu chÕ xuÊt d­íi c¸c h×nh thøc trªn theo LuËt söa ®æi, bæ sung LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam n¨m 2000 quy ®Þnh. 2, §Æc ®iÓm cña FDI FDI theo nghÜa réng cã thÓ ®­îc hiÓu lµ viÖc thiÕt lËp, giµnh quyÒn së h÷u hay lµ sù gia t¨ng khèi l­îng cña mét kho¶n ®Çu t­ hiÖn cã trong mét c«ng ty, doanh nghiÖp ë n­íc ngoµi. Do ®ã, FDI mang nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau: C¸c chñ ®Çu t­ thùc hiÖn ®Çu t­ trªn n­íc së t¹i nªn ph¶i tu©n thñ theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt n­íc ®ã ®Ò ra ®èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. FDI lµ mét h×nh thøc ®Çu t­ b»ng vèn cña t­ nh©n, do c¸c chñ ®Çu t­ tù quyÕt ®Þnh ®Çu t­, s¶n xuÊt kinh doanh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lç, l·i nªn h×nh thøc nµy th­êng mang tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Tû lÖ gãp vèn sÏ quyÕt ®Þnh viÖc ph©n chia quyÒn lîi vµ nghÜa vô gi÷a c¸c chñ ®Çu t­. Tuú theo luËt cña tõng n­íc mµ quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a hai bªn trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®­îc quy ®Þnh kh¸c nhau. Thu nhËp cña chñ ®Çu t­ phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh chø kh«ng ph¶i lµ mét kho¶n thu nhËp æn ®Þnh vµ lîi nhuËn th­êng ®­îc ph©n chia theo tû lÖ vèn gãp trong tæng sè vèn ph¸p ®Þnh sau khi ®· nép thuÕ cho n­íc së t¹i vµ tr¶ lîi tøc cæ phÇn. Ho¹t ®éng FDI phÇn lín v× môc ®Ých t×m kiÕm lîi nªn chñ yÕu tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh,...®em l¹i lîi nhuËn cao cho nhµ ®Çu t­. VÒ h×nh thøc, nhµ ®Çu t­ cã thÓ lùa chän mét trong c¸c c¸ch sau: bá vèn thµnh lËp mét doanh nghiÖp míi ë n­íc ngoµi, mua l¹i toµn bé hay mét phÇn c¸c xÝ nghiÖp s½n cã ë n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­, mua cæ phiÕu ®Ó th«n tÝnh, s¸t nhËp. HiÖn t­îng ®a cùc vµ ®a biªn trong FDI lµ hiÖn t­îng ®Æc thï, kh«ng chØ gåm nhiÒu bªn víi tû lÖ gãp vèn kh¸c nhau mµ cßn lµ c¸c h×nh thøc kh¸c nhau cña t­ b¶n nh­ t­ b¶n t­ nh©n vµ t­ b¶n Nhµ n­íc cïng tham gia. Tån t¹i hiÖn t­îng hai chiÒu trong FDI, ®ã lµ hiÖn t­îng mét n­íc võa nhËn sù ®Çu t­ cña n­íc kh¸c l¹i võa thùc hiÖn ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m tËn dông lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c n­íc víi nhau. Do quyÒn lîi cña chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi g¾n liÒn víi lîi Ých do ®Çu t­ ®em l¹i nªn cã thÓ lùa chän kü thuËt, c«ng nghÖ thÝch hîp, n©ng cao dÇn tr×nh ®é qu¶n lý, tay nghÒ cho c«ng nh©n ë n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­. FDI liªn quan ®Õn viÖc më réng thÞ tr­êng cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. 3, C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi FDI Th«ng qua mét sè kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña FDI ®· ®­îc ®Ò cËp ë trªn, ta cã thÓ thÊy dßng FDI vµo c¸c n­íc sÏ chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu yÕu tè. D­íi gãc ®é lµ mét n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­, ta chia ra lµm c¸c yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan nh­ sau: M« h×nh c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng tíi dßng vèn FDI vµo mét sè n­íc C¸c yÕu tè kh¸ch quan C¸c yÕu tè chñ quan 3.1: C¸c yÕu tè kh¸ch quan 3.1.1: Xu h­íng cña dßng FDI trªn thÕ giíi NÕu xu h­íng nµy cã chiÒu h­íng tÝch cùc, ngµy cµng gia t¨ng th× th­êng n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ cã thªm kh¶ n¨ng vÒ c¬ héi ®Ó thu hót nhiÒu vèn ®Çu t­ h¬n, vµ ng­îc l¹i th× nã sÏ g©y bÊt lîi, h¹n chÕ ®èi víi ho¹t ®éng FDI cña n­íc nµy. 3.1.2: §éng c¬, chÝnh s¸ch cña c¸c nhµ ®Çu t­ Nh÷ng nh©n tè nµy t¸c ®éng trùc tiÕp tíi kh¶ n¨ng ký kÕt, thùc hiÖn vµ triÓn khai c¸c dù ¸n FDI, qua ®ã ¶nh h­ëng tíi tiÕn ®é thu hót FDI cña n­íc tiÕp nhËn. Ngoµi sù cÇn thiÕt vÒ chÝnh trÞ, ®éng c¬ chung nhÊt cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ t×m kiÕm lîi nhuËn cao vµ sù thÞnh v­îng l©u dµi cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ®éng c¬ cô thÓ cña chñ ®Çu t­ trong tõng dù ¸n l¹i rÊt kh¸c nhau tuú thuéc vµo chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp vµ môc tiªu cña nã ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi, tuú thuéc mèi quan hÖ s½n cã cña nã víi n­íc chñ nhµ. Tãm l¹i, cã 3 ®éng c¬ cô thÓ t¹o nªn 3 ®Þnh h­íng kh¸c nhau trong FDI lµ: §Çu t­ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng (Market seeking investment): h×nh thøc ®Çu t­ nh»m më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña c«ng ty mÑ sang n­íc së t¹i. H×nh thøc nµy gióp cho c¸c n­íc ®Çu t­ gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò bµnh tr­íng thÞ tr­êng, khã kh¨n trong x©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi do hÖ thèng b¶o hé cña n­íc ®ã, kÐo dµi vßng ®êi s¶n phÈm... §Çu t­ ®Þnh h­íng chi phÝ (Efficiency seeking investment): h×nh thøc ®Çu t­ ë n­íc ngoµi nh»m gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt th«ng qua viÖc tËn dông lao ®éng vµ tµi nguyªn rÎ cña n­íc së t¹i nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, n©ng cao tû suÊt lîi nhuËn. H×nh thøc nµy cßn gióp cho chñ ®Çu t­ gi¶i quyÕt ®­îc mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi kh¸c nh­ tr¸nh ®­îc nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vÒ m«i tr­êng, sù d­ thõa vèn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, sù lªn gi¸ cña ®ång tiÒn... §Çu t­ ®Þnh h­íng nguån nguyªn liÖu (Resource seeking investment): h×nh thøc ®Çu t­ theo chiÒu däc, trong ®ã c¸c c¬ së ®Çu t­ ë n­íc ngoµi lµ mét bé phËn cÊu thµnh trong d©y chuyÒn kinh doanh cña c«ng ty mÑ, cã tr¸ch nhiÖm khai th¸c nguyÒn nguyªn liÖu t¹i chç cña n­íc së t¹i, cung cÊp cho c«ng ty mÑ ®Ó tiÕp tôc hoµn thiÖn s¶n phÈm. H×nh thøc nµy gióp chñ ®Çu t­ th¸o gì ®­îc khã kh¨n khi thiÕu nguån nguyªn liÖu phï hîp víi c¸c dù ¸n khai th¸c dÇu khÝ, tµi nguyªn thiªn nhiªn, khai th¸c vµ s¬ chÕ c¸c s¶n phÈm n«ng - l©m - ng­ nghiÖp... Ngoµi ra, hiÖn nay cßn tån t¹i mét lo¹i h×nh ®Çu t­ n÷a rÊt phæ biÕn lµ ®Çu t­ ®Þnh h­íng liªn minh: H×nh thøc ®Çu t­ cã môc ®Ých lµ t¹o thÕ ®éc quyÒn, th­êng lµ do c¸c nhµ ®Çu t­ tiÕn hµnh s¸t nhËp víi nhau. H×nh thøc nµy ®em l¹i mèi lîi lín cho nhµ ®Çu t­ nh­ng kh«ng cã lîi cho thÞ tr­êng. 3.2: M«i tr­êng ®Çu t­ cña n­íc tiÕp nhËn (c¸c yÕu tè chñ quan) M«i tr­êng ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ tæng hoµ c¸c yÕu tè chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi cã liªn quan, t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ b¶o ®¶m kh¶ n¨ng sinh lîi cña vèn n­íc ngoµi. §©y còng chÝnh lµ tæng hîp c¸c nh©n tè chñ quan ®èi víi mét n­íc khi tiÕp nhËn dßng vèn FDI. Kh¸i qu¸t l¹i, nh÷ng yÕu tè nµy cã thÓ chia thµnh nh÷ng nhãm sau: 3.2.1: M«i tr­êng chÝnh trÞ M«i tr­êng chÝnh trÞ ph¶i æn ®Þnh v× ®©y lµ tiÒn ®Ò quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ®Çu t­ hay kh«ng cña c¸c nhµ ®Çu t­. Mét m«i tr­êng ®Çu t­ æn ®Þnh sÏ gãp phÇn cñng cè lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­, lµm cho hä yªn t©m h¬n khi quyÕt ®Þnh bá vèn. Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã môc tiªu lµ lîi nhuËn nªn hä kh«ng d¹i g× mµ ®Çu t­ vµo mét n­íc ®ang trong thêi kú chiÕn tranh hay b¹o lo¹n, khñng bè v× nh­ vËy ngay c¶ tÝnh m¹ng cña hä cßn kh«ng ®­îc b¶o toµn, ch­a nãi g× ®Õn ®ång vèn cña hä cã gi÷ ®­îc hay kh«ng vµ còng khã cã kh¶ n¨ng sinh lêi do thÞ tr­êng lóc ®ã kh«ng æn ®Þnh. 3.2.2: C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ §Ó t¹o sù hÊp dÉn h¬n n÷a cho thÞ tr­êng ®Çu t­ cña n­íc m×nh, t¹o lîi thÕ c¹nh tranh so víi n­íc kh¸c, c¸c n­íc cã rÊt nhiÒu nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, ­u ®·i cho nh÷ng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua c¸c c«ng cô, biÖn ph¸p nh­: c¸c ­u ®·i vÒ miÔn gi¶m thuÕ, c¸c ­u ®·i vÒ tÝn dông, c¸c ­u ®·i vÒ quyÒn b¶o hé trÝ tuÖ... §ång thêi, ChÝnh phñ còng cã thÓ n©ng tÝnh rµng buéc ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua c¸c quy ®Þnh chÆt chÏ nh­: c¸c quy ®Þnh vÒ lÜnh vùc vµ ngµnh nghÒ cÊm, h¹n chÕ ®Çu t­... vµ ®ßi hái ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c quy ®Þnh ®ã ®Ó tr¸nh nh÷ng ®iÒu bÊt lîi mµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ g©y ra. 3.2.3: HÖ thèng ph¸p luËt HÖ thèng ph¸p luËt cña mét n­íc cÇn ph¶i ®ñ th«ng tho¸ng ®Ó cã thÓ thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, nh­ng còng cÇn ph¶i cã nh÷ng rµng buéc ®Ó tr¸nh nh÷ng t¸c ®éng xÊu. Nh­ng ®iÒu cÇn nhÊt lµ hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ph¶i râ rµng, thèng nhÊt, t¹o nªn c¬ së v÷ng ch¾c cho nhµ ®Çu t­ tham kh¶o ®Ó ®i tíi quyÕt ®Þnh cña m×nh. 3.2.4: C¸c thñ tôc hµnh chÝnh HiÖn nay, so víi mét sè n­íc, thñ tôc hµnh chÝnh cho viÖc xin cÊp phÐp, gia h¹n, thªm vèn... ®Çu t­ n­íc ngoµi ë n­íc ta vÉn bÞ ®¸nh gi¸ lµ qu¸ phiÒn hµ. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy sÏ g©y cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi c¶m gi¸c ch¸n n¶n, kh«ng muèn ®Çu t­ v× l·ng phÝ thêi gian. §èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th× mét c¬ chÕ, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh nhanh gän, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi sÏ lµ sù cæ vò rÊt lín cho hä khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµ triÓn khai dù ¸n ë mét sè n­íc. II. Kh¸i niÖm vÒ CNH- H§H vµ c¸c vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu khi thùc hiÖn CNH - H§H 1. Kh¸i niÖm vÒ CNH - H§H Tr¶i qua lÞch sö CNH thÕ giíi, ®· cã nhiÒu ý kiÕn vÒ CNH - H§H. Theo mét t¸c gi¶, B. Mazlish, th× CNH - H§H ®· cã ®­îc "h×nh thï" cña nã ë n­íc Anh vµo ®Çu thÕ kû XIX (giai ®o¹n thø nhÊt cña lÞch sö CNH thÕ giíi), c¸i h×nh thï ®ã nãi 1 c¸ch v¾n t¾t lµ mét qu¸ tr×nh "®­îc ®¸nh dÊu b»ng 1 sù chuyÓn ®éng tõ mét nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp sang mét nÒn kinh tÕ ®­îc gäi lµ c«ng nghiÖp". Mét t¸c gi¶ kh¸c, J.Ladriere, còng cã mét ®Þnh nghÜa t­¬ng tù: "CNH lµ mét qu¸ tr×nh mµ c¸c x· héi ngµy nay chuyÓn tõ mét kiÓu kinh tÕ vÒ chñ yÕu dùa trªn n«ng nghiÖp víi c¸c ®Æc ®iÓm n¨ng suÊt thÊp vµ t¨ng tr­ëng cùc kú thÊp hay b»ng kh«ng sang mét kiÓu kinh tÕ vÒ c¬ b¶n dùa trªn c«ng nghiÖp víi c¸c ®Æc ®iÓm n¨ng suÊt cao vµ t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi cao". "Encyclopedie francaise" cã ®Þnh nghÜa v¾n t¾t sau ®©y: "CNH - H§H ho¹t ®éng më réng tiÕn bé kü thuËt víi sù lïi dÇn cña tÝnh chÊt thñ c«ng trong s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ cung cÊp dÞch vô". §Þnh nghÜa nµy võa nªu lªn sù thay ®æi cña "kiÓu kinh tÕ" (®Èy lïi "thñ c«ng") gièng nh­ hai t¸c gi¶ tr­íc ®· nãi, võa nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña "c«ng nghÖ" (tiÕn bé kü thuËt) - nguån gãc cña "n¨ng suÊt cao vµ t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi nhanh". Theo c¸ch diÔn ®¹t cña Ladriere. §Þnh nghÜa cña UNIDO ®i s©u h¬n vµo kh¸i niÖm "C«ng nghiÖp hãa". "CNH lµ 1 qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, trong qu¸ tr×nh nµy mét bé phËn ngµy cµng t¨ng c¸c nguån cña c¸i quèc d©n ®­îc ®éng viªn ®Ó ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh ë trong n­íc víi kü thuËt hiÖn ®¹i. §Æc ®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ nµy lµ cã mét bé phËn chÕ biÕn lu«n thay ®æi ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt vµ hµng tiªu dïng cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho toµn bé nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao, b¶o ®¶m ®¹t tíi sù tiÕn bé vÒ kinh tÕ - x· h«i." §Þnh nghÜa nµy ®Æt c«ng nghiÖp hãa trong bèi c¶nh chung cña ph¸t triÓn kinh tÕ víi néi dung c¬ b¶n lµ ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ (trong ®ã c«ng nghiÖp chÕ t¹o ®ãng vai trß quan träng) trªn c¬ së c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, nh»m ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång thêi h­íng vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi. Khi bµn vÒ CNH - H§H, chóng ta th­êng gÆp nh÷ng c¸ch tiÕp cÇn kh¸c nhau nh­: - CNH - H§H lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ mét nÒn kinh tÕ trong ®ã c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm tû träng ngµy mét lín. Riªng trong c«ng nghiÖp l¹i diÔn ra qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch tõ c«ng nghiÖp khai th¸c sang chÕ biÕn… C¸ch tiÕp cËn nµy lÉn lén gi÷a kÕt qu¶ vµ néi dung cña CNH - H§H. - CNH - H§H lµ mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, khoa häc - c«ng nghÖ trong mét thêi gian dµi. ë ®©y, CNH - H§H ®­îc hiÓu nh­ mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn trong ®ã ph­¬ng h­íng, môc tiªu cña nÒn kinh tÕ kh«ng nªu ®­îc b¶n chÊt cña CNH - H§H. - CNH - H§H lµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn thñ c«ng lao ®éng l¹c hËu thµnh lao ®éng sö dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó ®¹t ®­îc n¨ng suÊt x· héi cao. HiÓu CNH - H§H nh­ quan ®iÓm thø 3 võa nªu lµ c¸ch tiÕp cËn ®óng v× nã nãi râ môc tiªu CNH - H§H lµ t¨ng n¨ng su©tµi s¶n lao ®éng x· héi - c¸i quyÕt ®Þnh cho sù tån t¹i cho mét chÕ ®é x· héi. C¸ch tiÕp cËn nµy còng phï hîp víi ®Þnh nghÜa vÒ CNH - H§H cña Héi nghÞ lÇn thø b¶y Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa VII: "C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt x· héi cao". Còng cã thÓ nãi, thùc chÊt cña c«ng nghiÖp