Chuyên đề Hoàn thiện công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty cổ phần bóng đèn phích nước Rạng Đông

Môc lôc Më ®Çu “ Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ g×?” . §ã chÝnh lµ vèn doanh nghiÖp bá vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. ChÝnh v× vËy mµ nã lµ ®èi t­îng ®­îc c¸c nhµ qñan lý kinh doanh ®Æc biÖt quan t©m. Bëi c«ng viÖc cña hä lµ lµm thÕ nµo ®Ó qu¶n lý cã hiÖu qu¶ vµ kÞp thêi ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp lu«n cÇn biÕt chi phÝ chi ra cho tõng lo¹i ho¹t ®éng, t­ng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô trong kú lµ bao nhiªu, sè chi phÝ ®· chi ®ã cÊu thµnh trong sè s¶n phÈm, lao vô dÞch vô ®· hoµn thµnh lµ bao nhiªu. §Ó biÕt ®­îc ®iÒu ®ã th× ta ph¶i quan t©m ®Õn mét chØ tiªu n÷a ®ã chÝnh lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô dÞch vô. BÊt kú mét doanh nghiÖp nµo khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh còng h­íng tíi môc tiªu cuèi cïng lµ lîi nhuËn. §Ó cã ®­îc lîi nhuËn tèi ®a th× c¸c doanh nghiÖp ®­a ra cho m×nh nhiÒu chiÕn l­îc. Trong ®ã viÖc phÊn ®Êu tiÕt kiÖm chi phÝ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm th× kh«ng mét doanh nghiÖp nµo mµ kh«ng h­íng tíi c¶. §ã còng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu quan träng t¹o ra mét ­u thÕ trong canh tranh cña doanh nghiÖp. §Ó lµm tèt ®­îc nh÷ng viÖc nµy doanh nghiÖp cÇn cã mét hÖ thèng nghiªn cøu vÒ chi phÝ vµ gÝa thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¬ së ®Ó ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm. ChÝnh v× vËy mµ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ kh©u trung t©m cña toµn bé c«ng t¸c kÕ to¸n ë doanh nghiÖp chi phèi ®Õn chÊt l­îng c¸c phÇn hµnh kÕ to¸n kh¸c. Tõ c¸c chøng tõ h¹ch to¸n ban ®Çu còng nh­ sæ kÕ to¸n phï hîp theo nguyªn t¾c chuÈn mùc chÕ ®é ban hµnh kÕ to¸n ®¶m b¶o ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thu nhËn – xö lý ho¸ th«ng tin vÒ chi phÝ, gÝa thµnh cña doanh nghiÖp. XuÊt ph¸t tõ viÖc yªu thÝch phô tr¸ch phÇn viÖc nµy nªn trong thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty cæ phÇn Bãng ®Ìn PhÝch n­íc R¹ng §«ng em ®· ®i s©u nghiªn cøu t×m hiÓu vÒ phÇn hµnh nµy, vµ ®· lùa chän ®Ò tµi “Hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm” lµm chuyªn ®Ò thùc tËp cho m×nh. Chuyªn ®Ò cña em bao gåm ba phÇn: PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. PhÇn 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn Bãng ®Ìn phÝch n­íc R¹ng §«ng PhÇn 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn h¬n c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn bãng ®Ìn phÝch n­íc R¹ng §«ng. Ch­¬ng 1 Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. 1.1. Sù cÇn thiÕt cña tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. 1.1.1. Yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi viÖc sö dông tµi s¶n vËt t­, lao ®éng trong c¸c ho¹t ®éng chÕ t¹o s¶n phÈm. Qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt thùc chÊt lµ qu¶n lý viÖc sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶ c¸c lo¹i tµi s¶n vËt t­, lao ®éng, tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¬ së cÊu t¹o nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm do ®ã tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc c«ng t¸c chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c ®Ó h¹ch to¸n chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®ßi hái ph¶i tæ chøc viÖc ghi chÐp, tÝnh to¸n vµ ph¶n ¸nh tõng lo¹i chi phÝ ph¸t sinh theo tõng ®Þa ®iÓm vµ theo tõng ®èi t­îng ph¶i chÞu chi phÝ. §Ó qu¶n lý tèt gi¸ thµnh s¶n phÈm cÇn ph¶i tæ chøc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ c¸c lo¹i s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra. Muèn vËy cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh, vËn dông ®óng ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp vµ dùa trªn c¬ së sè liÖu kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt mét c¸ch chÝnh x¸c. ViÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh s¶n phÈm trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh x¸c gióp cho viÖc ph¶n ¸nh ®óng ®¾n t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh ®óng kÕt qu¶ kinh doanh gãp phÇn quan träng vµ thiÕt thùc trong viÖc t¨ng c­êng vµ c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý nÒn kinh tÕ nãi chung. 1.1.2. Vai trß vµ nhiÖm vô kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.1.2.1. Vai trß. Chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¸c chØ tiªu quan träng trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp vµ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi doanh thu, kÕt qu¶ (l·i, lç) ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, do vËy ®­îc chñ doanh nghiÖp rÊt quan t©m. Tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch khoa häc, hîp lý vµ ®óng ®¾n cã ý nghÜa rÊt lín trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ, gi¸ thµnh s¶n phÈm. ViÖc tæ chøc kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lý cña chi phÝ ph¸t sinh ë doanh nghiÖp, ë tõng bé phËn, tõng ®èi t­îng gãp phÇn t¨ng c­êng qu¶n lý tµi s¶n, vËt t­, lao ®éng, tiÒn vèn mét c¸ch tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶. MÆt kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn phÊn ®Êu tiÕt kiÖm chi phÝ h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm. §ã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng gãp phÇn t¹o cho doanh nghiÖp mét ­u thÕ trong c¹nh tranh. MÆt kh¸c, gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn lµ c¬ së ®Ó ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé, ph©n tÝch chi phÝ, ®ång thêi cßn lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. 1.1.2.2. NhiÖm vô. Víi chøc n¨ng th«ng tin vµ kiÓm tra vÒ chi phÝ vµ gi¸ thµnh lµm c¬ së cho viÖc ®Þnh gi¸ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i thùc hiÖn nhiÖm vô chñ yÕu sau: - Ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ chÝnh x¸c, kÞp thêi c¸c chi phÝ ph¸t sinh thùc tÕ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹i c¸c bé phËn. - TÝnh to¸n chÝnh x¸c vµ kÞp thêi gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña tõng lo¹i s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô mµ doanh nghiÖp tiÕn hµnh. - X¸c ®Þnh kÕt qu¶ h¹ch to¸n néi bé cña c¸c bé phËn. - KiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc tiªu hao vËt t­, lao ®éng còng nh­ t×nh h×nh chÊp hµnh c¸c dù to¸n chi phÝ, cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc ®Þnh gi¸ vµ ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh. - LËp c¸c b¸o c¸o vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. - Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh ph¸t hiÖn mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng ®Ó phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.2. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ mèi liªn hÖ quan hÖ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.2.1. Chi phÝ s¶n xuÊt. 1.2.1.1. Kh¸i niÖm. Chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng cÇn thiÕt, lao ®éng vËt ho¸ vµ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn c¸c lao vô dÞch vô trong thêi kú nhÊt ®Þnh. 1.2.1.2. B¶n chÊt vµ néi dung cña chi phÝ s¶n xuÊt. §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp cÇn cã ®ñ 3 yÕu tè sau: Lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng vµ t­ liÖu lao ®éng. Lao ®éng lµ ho¹t ®éng cã môc ®Þch, cã ý thøc cña con ng­êi nh»m thay ®æi c¸c vËt thÓ tù nhiªn phï hîp víi nhu cÇu cña m×nh. Lao ®éng lµ sù vËn ®éng cña søc lao ®éng trong qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i, lµ sù kÕt hîp gi÷a søc lao ®éng vµ t­ liÖu s¶n xuÊt. §èi t­îng lao ®éng lµ tÊt c¶ nh÷ng vËt mµ lao ®éng cña con ng­êi t¸c ®éng vµo nh»m biÕn ®æi nã phï hîp víi môc ®Ých cña con ng­êi. §èi t­îng lao ®éng ®­îc chia thµnh hai lo¹i: lo¹i cã s½n trong tù nhiªn nh­ gç, c¸c lo¹i quÆng … lo¹i nµy lµ ®èi t­îng nghiªn cøu cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c vµ lo¹i ®· qua chÕ biÕn gäi lµ nguyªn vËt liÖu. Lo¹i nµy cÇn ®­îc gia c«ng ®Ó tiÕp tôc trë thµnh s¶n phÈm hoµn chØnh nh­ sîi, s¾t thÐp … lo¹i nµy lµ ®èi t­îng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. T­ liÖu lao ®éng lµ mét vËt hay hÖ thèng nhiÒu vËt lµm nhiÖm vô truyÒn dÉn sù t¸c ®éng cña con ng­êi ®Õn ®èi t­îng lao ®éng, biÕn ®æi ®èi t­îng lao ®éng thµnh s¶n phÈm phôc vô nhu cÇu cña con ng­êi. T­ liÖu lao ®éng bao gåm nh÷ng c«ng cô lao ®éng, hÖ thèng nh÷ng yÕu tè vËt chÊt phôc vô trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh­ nhµ x­ëng, kho tµng, bÕn b·i, ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i … Trong c¸c yÕu tè kÓ trªn th× c«ng cô lao ®éng cã ý nghÜa rÊt quan träng. Nã ®­îc coi lµ hÖ thèng x­¬ng cèt cña nÒn s¶n xuÊt. Sù tham gia cña c¸c yÕu tè nãi trªn vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp h×nh thµnh c¸c kho¶n chi phÝ vµ c¸c kho¶n chi phÝ ®ã cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm lao vô, dÞch vô nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi. Khi tËp hîp nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cÇn l­u ý r»ng chØ tÝnh nh÷ng chi phÝ vÒ tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n chi phÝ chi ra trong kú h¹ch to¸n. Thùc chÊt chi phÝ lµ sù chuyÓn dÞch vèn - chuyÓn gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo c¸c ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. 1.2.1.3. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, mçi tiªu thøc ph©n lo¹i cã môc ®Ých, yªu cÇu vµ t¸c dông riªng trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ. D­íi ®©y lµ mét sè c¸ch ph©n lo¹i. a. Ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè chi phÝ. Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®­îc s¾p xÕp theo c¸c kho¶n môc cã c«ng dông kinh tÕ kh¸c nhau. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt Nam, toµn bé chi phÝ ®­îc ph©n thµnh 5 kho¶n môc sau: - Nguyªn vËt liÖu: Bao gåm g¸i trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô dông cô, nhiªn liÖu, ®éng lùc. - Chi phÝ nh©n c«ng: TiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng, c¸c kho¶n phô trî cÊp cã tÝnh chÊt l­¬ng ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. - Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi. - Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c c¸c lo¹i trªn ®· chi tiÒn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè chi phÝ cã ý nghÜa rÊt lín trong qu¸ tr×nh qu¶n lý chi phÝ theo träng ®iÓm. Cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ mét c¸ch cô thÓ h¬n nh»m x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m cña tõng kho¶n môc chi phÝ ®Ó tõ ®ã cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm. b. Ph©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®­îc ph©n chia thµnh c¸c néi dung sau ®©y: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Ph¶n ¸nh toµn bé vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh (kÓ c¶ nöa thµnh phÈm mua ngoµi) vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, … sö dông trùc tiÕp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, chÕ t¹o s¶n phÈm hay c«ng viÖc lao vô, dÞch vô. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Bao gåm chi phÝ vÒ l­¬ng, phô cÊp l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch trªn l­¬ng nh­ BHXH, BHYT, KPC§ theo tû lÖ quy ®Þnh. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x­ëng s¶n xuÊt (trõ chi phÝ vËt liÖu vµ nh©n c«ng trùc tiÕp) th× chØ tiªu gi¸ thµnh cßn bao gåm kho¶n môc chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp vµ chi phÝ b¸n hµng. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa vµ t¸c dông quan träng trong kÕ to¸n tµi chÝnh ®Ó sö dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n hîp lý theo chÕ ®é kÕ to¸n chung. c. Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ víi khèi l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh. §Ó thuËn lîi cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ dù to¸n chi phÝ, ®ång thêi lµm c¨n cø ®Ó ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh, toµn bé chi phÝ kinh doanh ®­îc ph©n chia theo quan hÖ víi khèi l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh. Theo c¸ch nµy, chi phÝ ®­îc chia thµnh biÕn phÝ, ®Þnh phÝ vµ chi phÝ hçn hîp. - BiÕn phÝ (chi phÝ kh¶ biÕn) : lµ c¸c chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ thuËn víi khèi l­îng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô thùc hiÖn trong kú ®Ó quyÕt ®Þnh kinh doanh, toµn bé chi phÝ kinh doanh ®­îc ph©n chia theo.. - §Þnh phÝ (chi phÝ bÊt biÕn): Lµ nh÷ng chi phÝ Ýt bÞ biÕn ®æi vÒ khèi l­îng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô thùc hiÖn trong kú. - Chi phÝ hçn hîp: lµ nh÷ng chi phÝ mµ b¶n th©n gåm c¶ c¸c yÕu tè biÕn phÝ lÉn ®Þnh phÝ nh­ chi phÝ ®iÖn tho¹i, chi phÝ söa ch÷a ë møc ho¹t ®éng c¬ b¶n, ë møc ho¹t ®éng qu¸ møc c¬ b¶n th× nã biÓu hiÖn ®Æc ®iÓm cña biÕn phÝ. Tãm l¹i mçi lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt cã ý nghÜa riªng, phôc vô trong yªu cÇu qu¶n lý cho tõng ®èi t­îng cung cÊp th«ng tin cô thÓ. Tuy nhiªn chóng lu«n bæ sung cho nhau nh»m qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nhÊt vÒ toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong ph¹m vi toµn doanh nghiÖp ë thêi kú nhÊt ®Þnh. 1.2.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.2.2.1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña gi¸ Gi¸ thµnh s¶n phÈm (c«ng viÖc, lao vô) do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ sö dông tµi s¶n, vËt t­, lao ®éng vµ tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh­ tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc kinh tÕ, kü thuËt vµ c«ng nghÖ mµ doanh nghiÖp ®· sö dông nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng s¶n xuÊt, h¹ thÊp chi phÝ vµ t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh cßn lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm vµ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Nh­ vËy, vÒ b¶n chÊt, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ 2 kh¸i niÖm gièng nhau: chóng ®Òu lµ c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng vµ c¸c chi phÝ kh¸c cña doanh nghiÖp. Tuy vËy gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm còng cã nh÷ng sù kh¸c nhau trªn c¸c ph­¬ng diÖn sau: - Nãi ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt lµ xÐt c¸c hao phÝ trong mét thêi kú, cßn nãi ®Õn gi¸ thµnh s¶n xuÊt lµ xem xÐt ®Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ cña chi phÝ ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm (vµ ®· hoµn thµnh). §ã lµ 2 mÆt cña mét qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. - VÒ mÆt l­îng: chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã thÓ kh¸c nhau khi cã khèi l­îng s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú hoÆc cuèi kú. Sù kh¸c nhau vÒ mÆt l­îng vµ mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm thÓ hiÖn ë c«ng thøc sau: Gi¸ thµnh s¶n phÈm = Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú + Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú - Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú 1.2.2.2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh chÊt l­îng c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp. §Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh­ yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®­îc xem xÐt d­íi nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau nh­ sau: a. Ph©n lo¹i theo thêi ®iÓm tÝnh to¸n vµ nguån sè liÖu. - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®­îc x¸c ®Þnh khi b­íc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr­íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: còng nh­ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®Þnh møc ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch (th­êng lµ ngµy cuèi th¸ng). - Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ chØ tiªu ®­îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn c¬ së c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. b. Ph©n lo¹i theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy gi¸ thµnh ®­îc chia thµnh 2 lo¹i: - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x­ëng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n x­ëng s¶n xuÊt (chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung). - Gi¸ thµnh tiªu thô (gi¸ thµnh toµn bé) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô cßn gäi lµ gi¸ thµnh ®Çy ®ñ hay gi¸ thµnh toµn bé ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm tiªu thô = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm + Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp - Chi phÝ tiªu thô s¶n phÈm 1.2.3. Mèi quan hÖ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh. Gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mét mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau ®­îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau: Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh = Chi phÝ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú + Chi phÝ ph¸t sinh trong kú - Chi phÝ s¶n phÈm dë dang cuèi kú Tuy nhiªn còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau nh­ sau: VÒ l­îng: - Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ báo ra trong kú cña ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c trong doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn khèi l­îng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh trong kú. Trong quan hÖ víi kú kÕ ho¹ch: Chi phÝ s¶n xuÊt g¾n víi mét kú kÕ to¸n nhÊt ®Þnh cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ dë dang ®Çu kú (lµ chi phÝ ph¸t sinh trong kú tr­íc) kh«ng bao gåm phÇn chi phÝ ph¸t sinh trong kú nµy ®­îc ph©n bæ vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. 1.3. C«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. 1.3.1. Nguyªn t¾c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Mçi doanh nghiÖp, mçi ®¬n vÞ kÕ to¸n chØ cã thÓ ¸p dông mét trong 2 ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n, hoÆc lµ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn, hoÆc lµ ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. Khi doanh nghiÖp ®· lùa chän ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho nµo ®Ó ¸p dông t¹i doanh nghiÖp, th× ph­¬ng ph¸p ®ã ph¶i ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n Ýt nhÊt trong mét niªn ®é kÕ to¸n. §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú th× cuèi kú kÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh kiÓm kª ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸, thµnh phÈm, nguyªn liÖu, vËt liÖu tån kho cuèi kú. Trªn c¬ së kÕt qu¶ kiÓm kª x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ tån kho ®Çu kú, cuèi kú vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ vËt t­ mua vµo trong kú ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vËt t­, hµng ho¸ xuÊt sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh vµ trÞ gi¸ vèn cña hµng ho¸, s¶n phÈm dÞch vô ®· xuÊt b¸n trong kú. §èi víi c¸c tµi kho¶n sö dông ®Ó tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô nh­ tµi kho¶n 154 "chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang" (theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn). TK 631 "Gi¸ thµnh s¶n xuÊt" (theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú) th× ngoµi viÖc h¹ch to¸n tæng hîp cßn ph¶i h¹ch to¸n chi tiÕt theo n¬i ph¸t sinh chi phÝ: ph©n x­ëng, ®éi s¶n xuÊt, bé phËn s¶n xuÊt, theo s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, dÞch vô … §èi víi nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh kh«ng cã kh¶ n¨ng h¹ch to¸n trùc tiÕp vµo c¸c ®èi t­îng chÞu chi phÝ nh­: chi phÝ s¶n xuÊt chung, chi phÝ t­íi tiªu n­íc… th× tr­íc hÕt ph¶i tËp hîp c¸c chi phÝ nµy vµo tµi kho¶n tËp hîp chi phÝ, sau ®ã tiÕn hµnh ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh ®· tËp hîp cho c¸c ®èi t­îng chÞu chi phÝ theo c¸c tiªu thøc phï hîp. 1.3.2. §èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt gåm nhiÒu lo¹i víi néi dung kinh tÕ, c«ng dông, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh kh¸c nhau. §Ó h¹ch to¸n ®óng ®¾n chi phÝ s¶n xuÊt cÇn x¸c ®Þnh nh÷ng ph¹m vi, giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó tËp hîp chi phÝ nh»m phôc vô cho viÖc kiÓm tra ph©n tÝch chi tiÕt vÒ gi¸ thµnh s¶n phÈm. X¸c ®Þnh ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ lµ kh©u ®Çu tiªn cÇn thiÕt cho c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Doanh nghiÖp chØ cã thÓ tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt nÕu x¸c ®Þnh ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt, yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ, môc ®Ých c«ng dông cña chi phÝ, yªu cÇu vÒ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. §èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ tõng ph©n x­ëng, tõng bé phËn, tæ ®éi s¶n xuÊt hoÆc toµn doanh nghiÖp, tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ hoÆc toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ, tõng s¶n phÈm ®¬n ®Æt hµng, tõng nhãm s¶n phÈm hoÆc bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm. 1.3.3. Ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. §Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh x¸c cã thÓ dïng mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p d­íi ®©y: a. Ph­¬ng ph¸p ph©n bæ trùc tiÕp. §èi víi nh÷ng chi phÝ c¬ b¶n cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ riªng biÖt ®ã. Ph­¬ng ph¸p nµy ®ßi hái ph¶i cã tæ chøc c«ng t¸c ghi chÐp ban ®Çu theo dâi c¸c ®èi t­îng ph¶i chÞu chi phÝ, tõ ®ã tËp hîp sè liÖu theo tõng ®èi t­îng riªng biÖt vµ ghi vµo sæ kÕ to¸n theo ®óng ®èi t­îng. b. Ph­¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp. Lµ ph­¬ng ph¸p ¸p dông khi chi phÝ s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ kh¸c nhau mµ c«ng t¸c ghi chÐp ban ®Çu kh«ng thÓ chi tiÕt theo ®èi t­îng ®­îc. Theo ph­¬ng ph¸p nµy doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc ghi chÐp ban ®Çu cho c¸c chi phÝ s¶n xuÊt theo ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ ®Ó kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ. Sau ®ã ph¶i chän tiªu chuÈn ®Ó tÝnh to¸n, ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp cho c¸c ®èi t­îng liª