Chuyên đề Phân tích thống kê kết quả tiêu thụ hàng hoá ở công ty Nam Vang

Lêi më ®Çu §Êt n­íc ta ®ang b­íc vµo thêi kú ph¸t triÓn míi ,thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i ho¸ nh»m ®­a n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµo n¨m 2020 . Nh©n d©n ta thùc hiÖn nhiÖm vô lÞch sö nµy trong bèi c¶nh trong n­íc vµ thÕ giíi cã nhiÒu chuyÓn biÕn s©u s¾c d­íi sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng s©u s¾c t¹o nªn xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ . Trong khi ®Êt n­íc ta cßn ph¶i kh¾c hËu qu¶ nÆng nÒ cña nhiÒu n¾m chiÕn tranh, ®ang thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®æi míi , chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trong bèi c¶nh trong n­íc vµ quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng vµ khã kh¨n nh­ vËy §¶ng vµ nhµ n­íc ta lu«n t×m c¸ch ®æi míi, n©ng cao c«ng t¸c qu¶n lý t¹o m«i tr­êng thuËn lîi thóc ®Èy mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn , thu hót ®Çu t­. Nhê vËy trong10 n¨m ®æi míi ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®· ra ®êi ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Nh­ng mét vÊn ®Ò khã kh¨n ®Æt ra ®èi víi mçi doanh nghiÖp ®ã lµ viÖc nghiªn cøu t×m mÆt hµng kinh doanh ,thÞ tr­êng (c¶ thÞ tr­êng ®Çu ra vµ thÞ tr­êng ®Çu vµo) tr¶ lêi c©u hái cña thÞ tr­êng s¶n xuÊt vµ kinh doanh c¸i g× ? s¶n xuÊt cho ai?Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh nhau ngµy cµng gay g¾t, kh¾c nghiÖt .Do ®ã ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng ®­îc c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n lu«n ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý, s¶n xuÊt kinh doanh nh»m ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng . §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã ®ßi hái doanh nghiÖp cÇn ph¶i nhËn biÕt vÒ b¶n th©n m×nh mét c¸ch chÝnh x¸c ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®óng thùc lùc cña m×nh n¾m v÷ng vµ nhËn biÕt ®iÓm m¹nh vµ yÕu cña m×nh còng nh­ cña ®èi thñ c¹nh tranh . §Ó tõ ®ã ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh , chiÕn l­îc vÒ ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt trong ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò nµy , trong thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty Nam Vang em ®· chän ®Ò tµi : ‘’Ph©n tÝch thèng kª kÕt qu¶ tiªu thô hµng ho¸ ë c«ng ty Nam Vang ‘’. §èi t­îng nghiªn cøu lµ : doanh thu b¸n hµng vµ l­îng hµng b¸n cña trung t©m Nam H¶i trong thêi kú 1995 – 2001 KÕt cÊu chuyªn ®Ò cã 3 ch­¬ng : Ch­¬ng I :Lý luËn chung vÒ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i. Ch­¬ng II: Lý lu©n chung vÒ mét sè ph­¬ng ph¸p thèng kª . Ch­¬ng III: Ph©n tÝch thèng kª kÕt qu¶ tiªu thô hµng ho¸ ë c«ng ty Nam Vang. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o khoa Thèng Kª vµ c¸c c¸n bé nh©n viªn c«ng t¸c t¹i c«ng ty Nam Vang, ®Æc biÖt lµ sù gióp ®ì cña thÇy gi¸o Ph¹m §¹i §ång ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.Do tr×nh ®é vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n nªn chuyªn ®Ò kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt em mong nhËn ®­îc sù gióp ®ì gãp ý cña c¸c thÇy c« ®Ó bµi viÕt cña em ®­îc tèt h¬n. Hµ néi 3/2002 Ch­¬ng I Lý luËn chung vÒ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n. Tr­íc khi nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña nã ta cÇn nghiªn cøu thÕ nµo lµ s¶n xuÊt vµ kinh doanh . 1. S¶n xuÊt lµ g× ? S¶n xuÊt theo ®Þnh nghÜa míi nhÊt cña liªn hîp quèc trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia SNA lµ ho¹t ®éng cña con ng­êi (cã thÓ lµm thay ®­îc ) ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm h÷u Ých , s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi – tiªu dïng cho s¶n xuÊt , cho ®êi sèng , cho tÜch luü vµ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi ho¹t ®éng nãi trªn ®Òu ®­îc coi lµ s¶n xuÊt mµ ph¶i cã sù lo¹i trõ . Ch¼ng h¹n , nh÷ng ho¹t ®éng tù phôc vô c¸ nh©n nh­ giÆt quÇn ¸o , nÊu ¨n … vÒ b¶n chÊt lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt nh­ng t¹m coi lµ kh«ng s¶n xuÊt v× ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Î thèng kª chÝnh x¸c ®­îc .Ph¹m vi s¶n xuÊt còng ph¶i phï hîp víi ph¸p luËt vµ c¸c quy ®inh cña tõng n­íc ®Ó cã thÓ thèng kª ®­îc vµ ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña chØ tiªu tÝnh ®­îc . X¸c ®Þnh ph¹m vi s¶n xuÊt còng lµ x¸c ®Þnh nhÊt qu¸n ph¹m vi tÝnh kÕt qu¶ s¶n xuÊt . 2. Kinh doanh . Kinh doanh lµ viÖc thùc hiÖn mét mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t­ , tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc cung øng dÞch vô trªn thÞ tr­êng Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ ho¹t ®éng nh»m s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ s¶n phÈm dÞch vô cho c¸c ®èi t­îng tiªu dïng cña x· héi . Ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh lµ ho¹t ®éng nh»m s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm ®Ó b¸n chø kh«ng ph¶i ®Ó cho ng­êi s¶n xuÊt sö dông . 3. Th­¬ng m¹i lµ g×? Th­¬ng m¹i hiÓu theo nghÜa réng nhÊt ®ã lµ qu¸ tr×nh mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ tr­êng. Nã bao gåm c¸c néi dung : + Nghiªn cøu , x¸c ®Þnh nhu cÇu cña thÞ tr­êng vÒ c¸c lo¹i hµng hãa vµ dÞch vô. §©y lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn trong ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i. §èi víi nhµ kinh doanh th­¬ng m¹i ®iÒu quan träng nhÊt lµ ph¶i n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu c¸c lo¹i hµng ho¸ dÞch vô ®Æc biÖt lµ nhu cÇu cho tiªu dïng s¶n xuÊt , nhu cÇu tiªu dïng x· héi vµ d©n c­. + X¸c ®Þnh vµ khai th¸c nguån hµng ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña x· héi .Trong ®iÒu kiªn vÉn cßn tån t¹i nhu cÇu vÒ ‘’hµng ho¸ kinh tÕ ‘’ viÖc t¹o nguån hµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu lµ c«ng viÖc rÊt quan träng . + Tæ chøc c¸c mèi quan hÖ , giao dÞch th­¬ng m¹i . ë kh©u c«ng t¸c nµy , gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ , tæ chøc vµ ph¸p luËt ph¸t sinh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh mua b¸n hµng ho¸ . + Tæ chøc hîp lý c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ . §©y lµ qu¸ tr×nh liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô hµng vµ vËn chuyÓn hµng ho¸ dÞch vô tõ ng­êi s¶n xuÊt ®Õn ng­êi sö dông nh»m ®¹t hiÖu qu¶ tèi ®a . + Qu¶n lý hµng ho¸ nh»m xóc tiÕn mua b¸n hµng ho¸ .§èi víi doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ®©y lµ c«ng t¸c quan träng kÕt thóc qu¸ tr×nh kinh doanh hµng ho¸ . Th­¬ng m¹i th­êng sö dông c¸c h×nh thøc : B¸n bu«n , b¸n lÎ , th­¬ng m¹i trùc tiÕp vµ th­¬ng m¹i trung gian. - Hµng ho¸ lµ nhøng s¶n phÈm lµm ra ®Ó b¸n chø kh«ng ph¶i ®Ó tiªu dïng. §èi víi doanh nghiÖp th­¬ng m¹i hµng ho¸ lµ ®èi t­îng kinh doanh cña doanh nghiÖp 4. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th­¬ng m¹i . §ã lµ kÕt qu¶ do lao ®éng ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh th­¬ng m¹i cña doanh nghiÖp t¹o ra ®¸p øng nhu cÇu vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng. II. HÖ thèng chØ tiªu thèng kª ph¶n ¸nh kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i . Trong thèng kª th­¬ng m¹i th­êng cã 3 hÖ thèng chØ tiªu sau : HÖ thèng kª th­¬ng m¹i thuéc thèng kª nhµ n­íc, hÖ thèng chØ tiªu thèng kª th­¬ng m¹i thuéc c¸c bé , c¸c së th­¬ng m¹i vµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª th­¬ng m¹i trong c¸c doanh nghiÖp kinh doanh th­¬ng m¹i. HÖ thèng chØ tiªu thèng kª ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th­¬ng m¹i cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i bao gåm mét sè chØ tiªu sau : 1. Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt (GO). a. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa . * Kh¸i niÖm . Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt lµ toµn bé gi¸ trÞ s¶n phÈm do lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i cña nÒn kinh tÕ quèc d©n t¹o ra trong mét thêi kú (6 th¸ng , quý , n¨m ) . * ý nghÜa : chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña toµn bé doanh nghiÖp trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh th­¬ng lµ mét n¨m. b. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh. - Nguyªn t¾c th­êng tró : chØ tiªu ®­îc tÝnh theo l·nh thæ kinh tÕ . - TÝnh theo thêi ®iÓm s¶n xuÊt : theo nguyªn t¾c nµy s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra trong thêi kú nµo ®­îc tÝnh vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña thêi kú ®ã .Theo nguyªn t¾c nµy , chØ tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt chªnh lÖch cuèi kú , ®Çu kú nöa thµnh phÈm vµ s¶n phÈm dë dang , tøc lµ ph¶i lo¹i trõ tån kho ®Çu kú cña hai lo¹i kÓ trªn v× nã lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña kú tr­íc. - ChØ tiªu ®­îc tÝnh theo gi¸ thÞ tr­êng . - TÝnh toµn bé gi¸ trÞ s¶n phÈm . Theo nguyªn t¾c nµy , cÇn tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¶ gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu cña kh¸ch hµng . - TÝnh toµn bé kÕt qu¶ s¶n xuÊt . Theo nguyªn t¾c nµy cÇn tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt kh«ng chØ gi¸ trÞ thµnh phÈm mµ c¶ s¶n phÈm dë dang vµ nöa thµnh phÈm. c. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh . Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt bao gåm toµn bé c¸c yÕu tè : chi phÝ trung gian vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm , mÆt kh¸c tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®· s¶n xuÊt ra trong kú ®­îc sö dông cho nhu cÇu s¶n xuÊt , cho tiªu dïng cuèi cïng cña hé gia ®×nh vµ x· héi , cho tÝch luü tµi s¶n vµ xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi . Nh­ vËy ,tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ ®· tÝnh trïng gi÷a c¸c ngµnh phÇn chi phÝ trung gian . VÝ dô : gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®· tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp , ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc l¹i tÝnh mét lÇn n÷a phÇn s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®· sö dông cho s¶n xuÊt trong ngµnh nµy … Sù tÝnh trïng trong chØ tiªu tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt phô thuéc vµo møc ®é chi tiÕt cña ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n .Ph©n ngµnh cµng chi tiÕt ,møc ®é tÝnh trïng cña chØ tiªu tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cµng lín. §èi víi GO cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n cã 3 ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®ã lµ : ph­¬ng ph¸p doanh nghiÖp , ph­¬ng ph¸p ngµnh , ph­¬ng ph¸p kinh tÕ quèc d©n . KÕt qu¶ tÝnh ®­îc tõ ba ph­¬ng ph¸p nµy lµ kh¸c nhau nh­ng thùc chÊt chóng lµ lo¹i trõ phÇn tÝnh trïng trong néi bé cña nhau. Víi mçi nghanh kinh tÕ tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm tõng ngµnh mµ cã ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh GO kh¸c nhau. d. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt doanh nghiÖp th­¬ng m¹i . Do ®Æc ®iÓm th­¬ng nghiÖp lµ mét ngµnh s¶n xuÊt ®Æc biÖt vµ tiÕp tôc qu¸ tr×nh l­u th«ng s¶n phÈm x· héi . V× vËy gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c doanh ngiÖp th­¬ng m¹i chØ tÝnh phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm trong l­u th«ng. Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt doanh nghiÖp th­¬ng m¹i lµ phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm vËt chÊt t¨ng thªm trong l­u th«ng nhê ho¹t ®éng th­¬ng m¹i.Nã bao gåm toµn bé gi¸ trÞ kÕt qu¶ dÞch vô th­¬ng m¹i do ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i cña doanh nghiÖp lµm ra (c¶ gi¸ trÞ c«ng viÖc ®· hoµn thµnh vµ ch­a hoµn thµnh) trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh th­êng lµ 1 n¨m. Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®­îc x¸c ®Þnh b»ng 1 trong 2 c«ng thøc : GO =(Doanh sè b¸n – gi¸ vèn hµng b¸n) – chi phÝ vËn t¶i thuª ngoµi(1) GO=chi phÝ l­u th«ng – ( l·i (lç)KDTM + thuÕ SX ChØ tiªu nµy ®­îc tÝnh theo c¶ gi¸ hiÖn hµnh vµ gi¸ so s¸nh. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt th­¬ng m¹i kh«ng bao gåm gi¸ trÞ hµng ho¸ mua vµo. 2. Gi¸ trÞ gia t¨ng VA. a. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa. * Kh¸i niÖm. Gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ tæng s¶n phÈm trong n­íc lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt cßn l¹i sau khi trõ ®i chi phÝ trung gian . §ã lµ bé phËn gi¸ trÞ míi do lao ®éng s¶n xuÊt ra vµ khÊu hao TSC§ trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m) Gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ tæng s¶n phÈm trong n­íc gièng nhau vÒ néi dung nh­ng kh¸c nhau vÒ ph¹m vi tÝnh to¸n . C1 + V + M cña c¸c bé phËn cña nÒn kinh tÕ ®­îc gäi lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm (VA) , C1 + V + M cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n gäi lµ tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) . Quy m« gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ tæng s¶n phÈm trong n­íc lµ chØ tiªu tuyÖt ®èi thêi kú , ®­îc tÝnh theo ®¬n vÞ gi¸ trÞ ( theo gi¸ hiÖn hµnh hoÆc gi¸ so s¸nh ) . * ý nghÜa . Tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm (VA) lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp quan träng ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cuèi cïng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh, thµnh phÇn kinh tÕ vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n trong mét thêi kû nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m) . §ã lµ nguån gèc cña mäi kho¶n thu nhËp, nguån gèc sù giµu cã vµ phån vinh x· héi. §ã còng lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi . Nã kh«ng chØ biÓu hiÖn hiÖu qu¶ t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu s©u mµ c¶ hiÖu qu¶ t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu réng, lµ mét trong nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó tÝnh c¸c chØ tiªu quan träng kh¸c . b. Nguyªn t¸c tÝnh . lµ mét bé phËn cña tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt , gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ tæng s¶n phÈm trong n­íc ®­îc tÝnh theo c¸c nguyªn t¾c sau : - Nguyªn t¾c th­êng tró (hay theo l·nh thæ kinh tÕ ) : ChØ tÝnh vµo GDP kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c ®¬n vÞ th­êng tró. - TÝnh theo thêi ®iÓm s¶n xuÊt : kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña thêi kú nµo ®­îc tÝnh vµo VA vµ GDP cña thêi kú ®ã. - TÝnh theo gÝa thÞ tr­êng . c. Ph­¬ng ph¸p tÝnh. Lµ mét chØ tiªu biÓu hiªn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, GDP vµ VA vËn ®éng tr¶i qua ba giai ®o¹n : §­îc s¶n xuÊt ra, ®­îc ph©n phèi h×nh thµnh c¸c kho¶n thu nhËp, ®­îc ®em ra sö dông ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu c¸ nh©n vµ x· héi .T­¬ng øng víi ba giai ®o¹n ®ã cã ba ph­¬ng ph¸p tÝnh tæng s¶n phÈm trong n­íc vµ hai ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ gia t¨ng . * TÝnh gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ tæng s¶n phÈm trong n­íc theo ph­¬ng ph¸p x¶n xuÊt. Theo ph­¬ng ph¸p nµy VA vµ GDP ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau : GDP (VA) = GO – IC Trong ®ã : GO : Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh hay toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n tÝnh theo c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau . IC : Chi phÝ trung gian cña c¸c doanh nghiÖp , c¸c ngµnh hay toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n tÝnh theo c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau. C¸ch tÝnh IC sÏ ®­îc bµn ®Õn ë phÇn sau : * TÝnh gi¸ trÞ t¨ng thªm theo ph­¬ng ph¸p ph©n phèi. Theo ph­¬ng ph¸p nµy gi¸ trÞ t¨ng thªm ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau : = + + + = + + = Tæng thu nhËp lÇn ®Çu VA = ( TN1 cña ng­êi lao ®éng , c¸c doanh nghiÖp vµ nhµ n­íc Thu nhËp lÇn ®Çu lµ thu nhËp nhê s¶n xuÊt mµ cã , bao gåm c¶ nh©n tè s¶n xuÊt . - Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng bao gåm : + TiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n cã tÝnh chÊt l­¬ng + Tr¶ c«ng lao ®éng ( b»ng tiÒn vµ b»ng hiÖn vËt ) trong kinh tÕ tËp thÓ + TrÝch b¶o hiÓm x· héi + Thu nhËp kh¸c (¨n ca, phô cÊp ®éc h¹i , phô cÊp ®i l¹i , l­u tró trong c«ng t¸c phÝ , phong bao héi nghÞ , …) + Thu nhËp hçn hîp trong kinh tÕ phô vµ c¸ thÓ - Thu nhËp lÇn ®Çu cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ (thÆng d­ s¶n xuÊt ) bao gåm : + Lîi tøc vèn s¶n xuÊt ®ãng gãp + Lîi tøc vÒ thuª ®Êt ®ai , vïng trêi , vïng biÓn phôc vô s¶n xuÊt . + Lîi tøc kinh doanh … + KhÊu hao TSC§ ®Ó l¹i doanh nghiÖp . + Tr¶ l·i ®i vay. - Thu nhËp 1 cña nhµ n­íc gåm : + ThuÕ gi¸n thu : thuÕ s¶n xuÊt vµ hµng ho¸ gåm thuÕ doanh thu , thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ,thuÕ xuÊt nhËp khÈu , thuÕ s¶n xuÊt kh¸c , thuÕ ®Êt ®ai , thuÕ tµi nguyªn , thuÕ thu trªn vèn … + KhÊu hao TSC§ nép ng©n s¸ch . Mçi ngµnh kinh tÕ cã ®Æc thï riªng . V× vËy cÇn nghiªn cøu vËn dông nguyªn t¾c chung vµo tõng ngµnh phï hîp . V× trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ kÕt d­ ph©n phèi l¹i b»ng kh«ng nªn GDP cßn ®­îc tÝnh b»ng c«ng thøc : GDP = (TN1 = (TNCC VA kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc nµy. d. Gi¸ trÞ t¨ng thªm doanh nghiÖp th­¬ng m¹i (VA). Gi¸ trÞ t¨ng thªm th­¬ng m¹i lµ toµn bé gi¸ trÞ míi do lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i t¹o ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh , th­êng lµ 1 n¨m.Nãi c¸ch kh¸c ,gi¸ trÞ t¨ng thªm th­¬ng m¹i lµ bé phËn gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp cßn l¹i sau khi trõ chi phÝ trung gian IC. Phï hîp víi chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt th­¬ng m¹i,gi¸ trÞ t¨ng thªm th­¬ng m¹i ®­îc tÝnh theo gi¸ thÞ tr­êng vµ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng mét trong hai ph­¬ng ph¸p: ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ ph­¬ng ph¸p ph©n phèi: * Theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt ta cã : VA = GO – IC Trong ®ã , chi phÝ trung gian IC lµ toµn bé chi phÝ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt th­êng xuyªn cña doanh nghiÖp ,kh«ng kÓ chi phÝ khÊu hao. Chi phÝ s¶n phÈm dÞch vô ë ®©y bao gåm c¶ cho nhu cÇu trùc tiÕp , th­êng xuyªn cña s¶n xuÊt vµ cho nhu cÇu v¨n ho¸, tinh thÇn cña lao ®éng th­¬ng m¹i liªn quan trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt g©y ra . ChÝ phÝ nµy ®­îc x¸c ®Þnh theo nguyªn t¾c : chØ tÝnh vµo chi phÝ trung gian nh÷ng s¶n phÈm ®· ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt . * Theo ph­¬ng ph¸p ph©n phèi ta cã : VA = (TN1 Trong ®ã ,TN1 – Thu nhËp lÇn ®Çu , lµ thu nhËp nhê s¶n xuÊt mµ cã , ph©n biÖt víi thu nhËp do ph©n phèi l¹i do chuyÓn nh­îng mµ cã. Thu nhËp lÇn ®Çu cña lao ®éng th­¬ng m¹i gåm : thï lao lao ®éng vµ c¸c kho¶n thu nhËp cã tÝnh chÊt l­¬ng, b¶o hiÓm x· héi thay l­¬ng, tiÒn ¨n tr­a ,ca ba,thu nhËp hçn hîp cña c¸c hé tiÓu th­¬ng… Thu nhËp lÇn ®Çu cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i lµ lîi nhuËn cßn l¹i(hay sè d­ kinh doanh thuÇn), cã thÓ bao gåm toµn bé hay mét phÇn chi phÝ khÊu hao TSC§. 3. Chi phÝ trung gian IC. a. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa. Chi phÝ trung gian lµ bé phËn cÊu thµnh tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt bao gåm nh÷ng chi phÝ vËt chÊt vµ dÞch vô cho s¶n xuÊt ( kh«ng kÓ khÊu hao TSC§). §ã lµ chi phÝ s¶n phÈm c¸c ngµnh kh¸c nhau ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm mét ngµnh nµo ®ã . b. Nguyªn t¾c tÝnh . - ChØ nh÷ng yÕu tè nµo ®· ®­îc tÝnh vµo tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt míi ®­îc tÝnh vµo chi phÝ trung gian. - Gi¸ tÝnh chi phÝ trung gian lµ gi¸ sö dông khi tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c yÕu tè thuéc chi phÝ trung gian . c. C¸ch tÝnh . Chi phÝ trung gian bao gåm : * Chi phÝ vËt chÊt ; - Nguyªn vËt liÖu chÝnh , phô ; - B¸n thµnh phÈm ; - Nhiªn liÖu; - §éng lùc ; - Gi¸ trÞ c«ng cô lao ®éng lµ vËt rÎ tiÒn mau háng ®­îc ph©n bæ trong n¨m, quÇn ¸o , dông cô b¶o hé lao ®éng trong thêi gian lµm viÖc ; - Söa ch÷a nhá nhµ x­ëng m¸y mãc ; - ThiÖt h¹i tµi s¶n l­u ®éng trong ®Þnh møc ; - Chi phÝ vËt chÊt kh¸c ; * Chi phÝ dÞch vô - c­íc phÝ vËn t¶i , b­u ®iÖn ; - Chi phÝ tuyªn truyÒn , qu¶ng c¸o ; - PhÝ dÞch vô ph¶i tr¶ ng©n hµng ,tÝn dông b¶o hiÓm ; - C«ng t¸c phÝ - Chi phÝ ®µo t¹o , tËp huÊn nghiÖp vô ,chuyªn gia; - Chi phÝ b¶o vÖ , vÖ sinh m«i tr­êng ; - Chi phÝ dÞch vô ph¸p lý ; - Chi phßng ch¸y ch÷a ch¸y ; - Chi nhµ trÎ , mÉu gi¸o; - Chi tiÕp kh¸ch - Chi dÞch vô kh¸c . Trong cÊu thµnh chi phÝ trung gian kh«ng cã chi phÝ khÊu hao TSC§ vµ chi phÝ thï lao lao ®éng. Chªnh lÖch gi÷a tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ chi phÝ trung gian lµ VA , cßn chªnh lÖch gi÷a doanh thu vµ chi phÝ s¶n xuÊt lµ lîi nhuËn. CÇn ph©n biÖt hai ph¹m trï , hai chØ tiªu kh¸c nhau cã liªn quan víi nhau : Chi phÝ trung gian vµ tiªu dïng trung gian . XÐt vÒ néi dung : Chi phÝ trung gian lµ bé phËn cÊu thµnh tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt bao gåm nh÷ng chi phÝ vËt chÊt vµ dÞch vô cho s¶n xuÊt ( kh«ng kÓ khÊu hao TSC§). §ã lµ chi phÝ s¶n phÈm c¸c ngµnh kh¸c nhau ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm mét ngµnh nµo ®ã cßn tiªu dïng trung gian lµ tiªu dïng cho s¶n xuÊt . Nãi chi phÝ trung gian lµ nãi ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm mét ngµnh cÇn chi phÝ bao nhiªu s¶n phÈm ngµnh kh¸c . Cßn tiªu dïng trung gian lµ nãi trong sè s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra cña mét ngµnh , cã bao nhiªu s¶n phÈm ®­îc dïng lµm t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm c¸c ngµnh . XÐt vÒ quy m« : Trong ph¹m vi tõng ngµnh , chi phÝ trung gian th­¬ng kh¸c víi tiªu dïng trung gian . Trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n chóng b»ng nhau. XÐt vÒ t¸c dông : Chi phÝ trung gian lµ c¬ së tÝnh gi¸ trÞ t¨ng thªm , xÐt chi phÝ trung gian lµ xÐt s¶n xuÊt theo quan ®iÓm tµi chÝnh . Tiªu dïng trung gian liªn quan ®Õn chØ tiªu tiªu dïng cuèi cïng , xÐt tiªu dïng trung gian lµ s¶n xuÊt theo quan ®iÓm vËt chÊt . d. Chi phÝ trung gian doanh nghiÖp th­¬ng m¹i IC. Chi phÝ trung gian th­¬ng m¹ibao gåm c¸c kho¶n : Chi phÝ vËn t¶i bèc dì hµng ho¸ (trõ chi phÝ vËn t¶i thuª ngoµi) Chi phÝ hoa hång mua vµ b¸n c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ thñ tôc. Chi dÞch vô ng©n hµng tÝn dông. TrÝch ph©n bæ gi¸ trÞ c«ng cô nhá trong kinh doanh . ThiÖt h¹i hao hôt sè vµ l­îng hµng . Chi vËt liÖu,dÞch vô phôc vô cho b¶o qu¶n ,s¬ chÕ , ph©n lo¹i. Chi qu¶n lý hµnh chÝnh chung cña c«ng ty vµ tæng c«ng ty . 4. L­îng hµng ho¸ b¸n ra cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i . L­îng hµng ho¸ b¸n ra cña c«ng ty lµ l­îng hµng c«ng ty ®· giao cho ng­êi mua vµ ®· nhËn ®­îc tiÒn thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n trong kú nghiªn cøu . ChØ tiªu ph¶n ¸nh l­îng hµng b¸n cuèi cïng cña mçi chu kú kinh doanh. Thùc hiÖn ®­îc chØ tiªu l­îng hµng b¸n doanh nghiÖp thu håi ®­îc vèn vµ cã l·i. 5. Tæng doanh sè kinh doanh. Tæng doanh sè kinh doanh cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i lµ chØ tiªu b»ng tiÒn biÓu hiÖn toµn bé kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú nghiªn cøu, bao gåm c¶ dÞch vô hoµn thµnh vµ dÞch vô ch­a hoµn thµnh ë c¸c møc ®é kh¸c nhau , tøc lµ gåm kÕt qu¶ ho¹t ®éng mua (qm) ,chuyÓn b¸n (qcb) vµ tiªu thô(qb). (pq = (pqm + (pqb + (pqcb Trong ®ã (pqm : Tæng gi¸ trÞ hµng mua trong kú nghiªn cøu. (pqb : Tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ b¸n ra trong kú nghiªn cøu (pqcb : Gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn b¸n ch­a thanh to¸n trong kú nghiªn cøu. Tæng doanh sè kinh doanh kh¸c møc lu©n chuyÓn hµng ho¸ ë thµnh phÇn gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn b¸n ch­a thanh to¸n