Chuyên ngành Đo lường và đánh giá trong giáo dục

Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 1 MỤC LỤC MỤC LỤC ..............................................................................................................1 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .........................................................................2 DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................4 MỞ ĐẦU ................................................................................................................5 1. Lý do chọn đề tài................................................................................................5 2. Mục đích nghiên cứu..........................................................................................7 3. Mục tiêu nghiên cứu...........................................................................................7 4. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................... 7 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.....................................................................8 6. Giới hạn nghiên cứu ...........................................................................................9 7. Nhiệm vụ nghiên cứu .........................................................................................9 8. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................9 9. Phạm vi, thời gian khảo sát ...............................................................................10 10. Ý nghĩa của nghiên cứu ..................................................................................10 11. Những vấn đề đạo đức có thể nảy sinh .............................................................11 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ TỔNG QUAN..................................................12 1.1. Cơ sở giáo dục học dạy học tiểu học ...............................................................12 1.1.1. Quá trình dạy học tiểu học ...........................................................................12 1.1.2. Hệ thống các nguyên tắc dạy học tiểu học...................................................14 1.1.3. Hệ thống các phương pháp dạy học tiểu học ...............................................16 1.1.4. Các hình thức tổ chức dạy học tiểu học .......................................................25 1.2. Vai trò của hoạt động đánh giá giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp............... 299 1.2.1. Định nghĩa đánh giá .................................................................................. 299 1.2.2. Định nghĩa về Chuẩn ..................................................................................30 1.2.3. Chuẩn nghề nghiệp là gì? ...........................................................................30 1.2.4. Chuẩn nghề nghiệp GVTH..........................................................................31 1.2.5. Bản chất của đánh giá giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp ..........................32 1.2.6. Mục đích của việc đánh giá giáo viên theo Chuẩn ......................................33 Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 2 1.2.7. Quy trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn ...................................................35 1.2.8. Nội dung Chuẩn nghề nghiệp GVTH .........................................................36 1.2.9. Quy trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Trường tiểu học Vĩnh Lương 1..... 38 1.3. Tổng quan tài liệu ..........................................................................................39 Chương 2. CHƯƠNG TRÌNH ĐÁNH GIÁ GIÁO VIÊN THEO CHUẨN Ở VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI ......................................................45 2.1. Chương trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Mĩ .....................................45 2.2. Chương trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Anh ..................................47 2.3. Chương trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Úc .....................................50 2.4. Chương trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Việt Nam ............................ 51 Chương 3. TÁC ĐỘNG CỦA CHUẨN NGHỀ NGHIỆP ĐẾN PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY CỦA GIÁO VIÊN TRƯỜNG TIỂU HỌC VĨNH LƯƠNG 1- TP. NHA TRANG .......................................................................................................55 3.1. Quy trình nghiên cứu .....................................................................................55 3.1.1. Qui trình thu thập dữ liệu ............................................................................55 3.1.2. Qui trình phân tích dữ liệu ..........................................................................55 3.2. Giới thiệu phiếu khảo sát ...............................................................................56 3.2.1. Giới thiệu phiếu khảo sát đối với giáo viên .................................................56 3.2.2. Giới thiệu phiếu khảo sát đối với cán bộ quản lí..........................................57 3.3. Qui trình tiến hành điều tra khảo sát ..............................................................57 3.4. Phân tích kết quả nghiên cứu .........................................................................57 KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP, KHUYẾN NGHỊ .......................................75 1. Kết luận ............................................................................................................75 2. Hạn chế của nghiên cứu....................................................................................77 3. Đề xuất giải pháp, khuyến nghị.........................................................................77 3.1. Đối với cán bộ quản lí....................................................................................77 3.2. Đối với chuyên môn và giáo viên...................................................................78 TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................80 PHỤ LỤC..............................................................................................................84 Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 3 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNTT ..................................................... Công nghệ thông tin ĐDDH ....................................................Đồ dùng dạy học ĐG...........................................................Đánh giá GDTH ..................................................... Giáo dục tiểu học GV .......................................................... Giáo viên GVTH ..................................................... Giáo viên tiểu học HTDH ..................................................... Hình thức dạy học HS .......................................................... Học sinh PP ...........................................................Phương pháp PPDH .....................................................Phương pháp dạy học PPDHTC ................................................Phương pháp dạy học tích cực PPGD ......................................................Phương pháp giảng dạy Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 4 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Các phương tiện/thiết bị được GV sử dụng (GV được ĐG trước và sau Chuẩn) ..................................................................................................................58 Bảng 3.2. Các phương tiện/thiết bị được GV sử dụng (GV chỉ được ĐG theo Chuẩn) ..................................................................................................................60 Bảng 3.3. Các HTDH được GV sử dụng (GV được ĐG trước và sau Chuẩn)........61 Bảng 3.4. Các HTDH được GV sử dụng (GV chỉ được đánh giá theo Chuẩn).......63 Bảng 3.5. Các PPDH GV sử dụng (GV được ĐG trước và sau Chuẩn) .................64 Bảng 3.6. Các PPDH được GV sử dụng (GV chỉ được ĐG theo Chuẩn)...............67 Bảng 3.7. Thái độ học tập của HS (GV được ĐG trước và sau Chuẩn) .................68 Bảng 3.8. Thái độ học tập của HS (GV chỉ được ĐG theo Chuẩn).........................69 Bảng 3.9. Bảng mức độ tự học của GV (GV được ĐG trước và sau Chuẩn)..........69 Bảng 3.10. Bảng mức độ tự học của GV (GV chỉ được ĐG theo Chuẩn)..............71 Bảng 3.11. Mức độ tác động của các tiêu chí/lĩnh vực...........................................71 Bảng 3.12. Ý kiến đề xuất của GV đối với việc ĐG GV theo Chuẩn .....................73 Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 5 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, thế giới đang bước vào một kỉ nguyên phát triển sôi động đòi hỏi bất kì một quốc gia nào nếu không muốn rơi vào tình trạng lạc hậu, trì trệ đều phải dốc sức trang bị cho mình về mọi mặt. Trong đó, đầu tư phát triển giáo dục là một trong những biện pháp tích cực và thông minh nhất. Chính vì vậy giáo dục được xem là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Nhà nước và của toàn dân” (theo Luật Giáo dục). Giáo dục tiểu học (GDTH) là bậc giáo dục nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Giáo dục ở bậc học này nhằm giúp học sinh (HS) hình thành nên những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn, lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để HS tiếp tục học lên các bậc học cao hơn, do vậy GDTH có vị trí, vai trò to lớn. Những yêu cầu trên đây sẽ không thể thực hiện được nếu không có đội ngũ giáo viên (GV) đủ năng lực. Đội ngũ GV là yếu tố hàng đầu quyết định chất lượng giáo dục. Giáo viên tiểu học (GVTH) là người góp phần quyết định trong việc thực hiện có chất lượng hoạt động dạy và học, thực hiện phổ cập GDTH. Lời nói, cử chỉ, cuộc sống lao động sư phạm của họ có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển nhân cách của mỗi HS. Nhấn mạnh về ý nghĩa này, K.D.Usinxki đã chỉ ra: “Trong việc giáo dục, tất cả phải dựa vào nhân cách người giáo dục, bởi vì sức mạnh của giáo dục chỉ bắt nguồn từ nhân cách của con người mà có. Không một điều lệ, chương trình, không một cơ quan giáo dục nào dù có được tạo ra một cách khôn khéo như thế nào cũng không thể thay thế được nhân cách của con người trong sự nghiệp giáo dục. Không một sách giáo khoa, một lời khuyên răn nào, một hình phạt, một khen thưởng nào có thể thay thế ảnh hưởng cá nhân người thầy giáo đối với học sinh” (theo K.D.Usinxki. Toàn tập. Tập II, Nxb Viện KHGD Nước CHLB Nga, 1948, tr.63), trong đó phương pháp giảng dạy (PPGD) của người GV góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Vì thế Điều 24- Luật Giáo dục qui định: “Phương pháp giảng dạy tiểu học phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 6 vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Người GVTH có vị trí, vai trò quan trọng như vậy nên những yêu cầu cơ bản đối với GVTH phải bao gồm ba lĩnh vực: phẩm chất đạo đức, tư tưởng chính trị; kiến thức và kĩ năng sư phạm. Trong nhiều năm qua, GVTH nước ta được đào tạo từ nhiều thế hệ khác nhau để đáp ứng nhu cầu học tập của trẻ em ở khắp mọi vùng đất nước. Đến thời điểm hiện nay, sự phát triển GDTH đã đi vào ổn định, tình trạng thiếu GVTH dần dần được khắc phục. Công cuộc đổi mới Chương trình GDTH đang đặt ra những yêu cầu mới về phẩm chất và năng lực đối với người GVTH. Do đó, để đánh giá (ĐG) đúng chất lượng GV, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây dựng Chuẩn nghề nghiệp GVTH (theo Quyết định số 14/2007/QĐ-BGDĐT ban hành ngày 04 tháng 5 năm 2007). ĐG GV theo Chuẩn nghề nghiệp đã được các sở giáo dục trên toàn quốc tiến hành áp dụng kể từ cuối tháng 5 năm 2007, trong đó có sở Giáo dục Khánh Hoà. Việc ĐG GV tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp nhằm mục đích chủ yếu là giúp mỗi GV tự ĐG mình, từ đó tự đề ra kế hoạch rèn luyện phấn đấu, bồi dưỡng phẩm chất, năng lực nghề nghiệp, qua đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, việc ĐG GV theo Chuẩn sau hơn ba năm thực hiện ở các trường tiểu học đến nay chưa có những nghiên cứu nhằm ĐG tác động của việc áp dụng Chuẩn đến hoạt động đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) của GV. Nhiều nghiên cứu trong thời gian qua cho thấy chất lượng giáo dục phổ thông nói chung và ở bậc tiểu học nói riêng trong cả nước vẫn còn nhiều bất cập. Hiện tượng này có nhiều nguyên nhân: việc đầu tư cho GDTH chưa đáp ứng yêu cầu tối thiểu, cuộc sống của đội ngũ GV gặp nhiều khó khăn, việc đào tạo, bồi dưỡng GV chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, cách dạy, học vẫn còn lạc hậu. Hiện tượng thầy giảng trò nghe, thầy đọc trò chép, thầy nói trò nhắc lại, đọc theo, nói theo, thầy tích cực giảng mọi điều trong khi trò chỉ ngoan ngoãn nghe thầy giảng, xem thầy làm diễn ra khá phổ biến trong các tiết dạy. Các phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại trong giảng dạy chưa được GV chú trọng sử dụng, do đó chưa phát huy được tính tích cực, tính ham học hỏi trong HS. Nói cách Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 7 khác, việc dạy học chủ yếu do GV tiến hành chủ yếu bằng các tiết giảng nhằm mục đích truyền thụ kiến thức do chương trình qui định vào đầu HS bằng các PPDH truyền thống như: phương pháp (PP) thuyết trình, PP giảng giải, PP vấn đáp…., thiếu sự sáng tạo và sự phối hợp nhuần nhuyễn các PP khác nhau trong dạy học. Những hoạt động nhằm phát triển nhân cách cho HS cũng ít được chú ý. Là GVTH ở một trường tiểu học ven nội thành, cách thành phố Nha Trang 10 km, nơi điều kiện kinh tế còn khó khăn, người dân chủ yếu sống bằng nghề làm nông, đánh bắt cá, trình độ dân trí còn thấp, cơ sở vật chất nhà trường còn thiếu thốn, tôi nhận thấy hằng ngày đến lớp HS nơi đây tiếp thu kiến thức từ GV thông qua các tiết dạy với PP sử dụng chủ yếu là giảng giải: thầy giảng, trò nghe và ghi chép một cách thụ động, chưa phát huy được tính sáng tạo, tính chủ động trong việc chiếm lĩnh tri thức của các em. PPDH nhằm phát huy tính tích cực của HS hầu như chỉ được GV sử dụng trong các tiết dạy khi có sự tham gia ĐG của Ban Giám hiệu, của các tổ chuyên môn như: thao giảng cấp tổ, hội giảng cấp trường… Với cách dạy, cách học nói trên không thể đào tạo được một thế hệ trẻ thông minh, năng động, sẵn sàng đáp ứng được những yêu cầu của cuộc sống trong xã hội hiện đại. Thực trạng này theo tác giả có lẽ đang diễn ra không chỉ ở Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 mà còn ở nhiều trường tiểu học khác tại TP. Nha Trang. Từ thực trạng trên, tác giả chọn đề tài: “Tác động của Chuẩn nghề nghiệp đến phương pháp giảng dạy của giáo viên Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 – TP. Nha Trang” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu tại Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 – TP. Nha Trang, tác giả mong muốn đề xuất giải pháp ĐG GV theo Chuẩn nghề nghiệp nhằm góp phần cải tiến PPGD của GVTH theo hướng tích cực. 3. Mục tiêu nghiên cứu - Sự thay đổi về PPDH của GV Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 trước và sau khi áp dụng Chuẩn. Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 8 - Những lĩnh vực, yêu cầu, tiêu chí của Chuẩn góp phần làm thay đổi PPGD của GV theo hướng tích cực. - Cách thức tổ chức việc ĐG GV theo Chuẩn để góp phần cải tiến PPDH của GV theo hướng tích cực. 4. Câu hỏi nghiên cứu - PPDH của GV Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 trước và sau khi áp dụng Chuẩn thay đổi như thế nào? - Hình thức dạy học (HTDH) được GV áp dụng trong giảng dạy trước và sau khi áp dụng Chuẩn thay đổi như thế nào? - Những thiết bị/đồ dùng dạy học (ĐDDH) nào được GV sử dụng trong tiết dạy trước và sau khi áp dụng Chuẩn? - Thái độ học tập của HS trước và sau khi áp dụng Chuẩn thay đổi như thế nào? - Những lĩnh vực, yêu cầu, tiêu chí nào của Chuẩn góp phần cải tiến PPDH của GV theo hướng tích cực? 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 5.1. Khách thể nghiên cứu - GV dạy tiểu học Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 - Cán bộ quản lí Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 5.2. Đối tượng nghiên cứu - Việc ĐG GV tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp - PPGD của GV Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 5.3. Mẫu khảo sát Việc khảo sát thu thập số liệu được tiến hành tại Trường tiểu học Vĩnh Lương 1. Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 hiện có 29 GV tham gia giảng dạy. Trong đó có 24 GV dạy tiểu học, còn lại 5 GV dạy bộ môn. Đề tài chỉ giới hạn nghiên cứu PPGD của GV dạy tiểu học và với số lượng GV ít nên tác giả tiến hành khảo sát trên toàn bộ 24 GV dạy tiểu học ở trường. Ngoài ra, tác giả còn tiến hành khảo sát lấy ý kiến của hai cán bộ quản lí nhà trường. Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 9 6. Giới hạn nghiên cứu 6.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu ĐG GV tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp có thể tác động đến nhiều mặt của GV. Tuy nhiên đề tài này chỉ giới hạn nghiên cứu tác động đến PPGD của GV. 6.2. Giới hạn khách thể và địa bàn nghiên cứu Nghiên cứu này chỉ được thực hiện đối với GV dạy tiểu học Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 – TP. Nha Trang (ngoại trừ GV dạy môn năng khiếu) 7. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu đã đề ra, đề tài xác định các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề lí luận có liên quan đến đề tài như:  Lí luận giáo dục học dạy học tiểu học: Tìm hiểu lí luận về quá trình, nguyên tắc, cũng như nội dung, PP và các HTDH tiểu học.  Lí luận về vai trò của hoạt động ĐG GV.  Tìm hiểu nội dung Chuẩn nghề nghiệp và qui trình ĐG GV tiểu học theo quyết định 14/2007/QĐ-BGDĐT của Bộ GDĐT. - Tìm hiểu hoạt động ĐG GV tại Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 về quy trình và kết quả ĐG GV theo Chuẩn. - Tìm hiểu PPGD của GV Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 trước và sau khi áp dụng Chuẩn. - Tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của GV Trường tiểu học Vĩnh Lương 1 đối với việc ĐG GV theo Chuẩn nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Dạng thiết kế nghiên cứu: Để tiến hành nghiên cứu đề tài, tác giả chọn PP nghiên cứu định tính kết hợp với PP nghiên cứu định lượng vì mỗi một PP có điểm mạnh và điểm yếu của nó. Sự kết hợp này sẽ giúp nghiên cứu đưa ra những kết luận có giá trị. PP nghiên cứu định tính bao gồm sự phối hợp của nhiều PP khác nhau: PP phỏng vấn sâu, PP quan sát, Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục 10 PP nghiên cứu tài liệu để thu được những thông tin về đề tài theo chiều sâu. Ở PP định lượng, PP thống kê mô tả sẽ góp phần giúp tác giả đưa ra những kết luận chính xác. 8.2. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu: 8.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu Mục tiêu của nghiên cứu tài liệu nhằm xác định những cơ sở lí luận có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Nghiên cứu các tài liệu lí luận, sách, báo, tạp chí, các công trình nghiên cứu khoa học, các văn bản, chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo… có liên quan đến vấn đề về PPGD, về ĐG GV nói chung và ĐG GV tiểu học nói riêng nhằm hệ thống hóa để làm cơ sở lí luận cho vấn đề nghiên cứu. 8.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 8.2.2.1. Phương pháp phỏng vấn sâu Phương pháp phỏng vấn sâu nhằm có được những ĐG ban đầu về cách ĐG GV theo Chuẩn và ảnh hưởng của việc ĐG này đến PPGD của GV. 8.2.2.2. Phương pháp khảo sát Phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi nhằm thu thập thông tin về các phương pháp, các thiết bị dạy học được GV sử dụng. Ngoài ra, ở phương pháp khảo sát này tác giả còn thu thập được dữ liệu về mức độ ảnh hưởng của các yêu cầu/ tiêu chí của Chuẩn nghề nghiệp đến PPGD của GV. 8.2.2.3. Phương pháp quan sát Phương pháp quan sát lớp học bằng cách dự giờ tại lớp hoặc quan sát ngoài lớp giúp mô tả rõ hơn thực trạng về PPGD của GV Trường tiểu học Vĩnh Lương 1. 9. Phạm vi, thời gian khảo sát - Phạm vi nghiên cứu: Do thời gian nghiên