Công nghiệp Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hóa - Hiện đại hóa
Trong các ngành sản xuất vật chất của nền kinh tế quốc dân thì công nghiệp là một ngành sản xuất vật chất rất quan trọng. Nó bao gồm tất cả các ngành như: khai thác và chế biến các tài nguyên thiên nhiên, các loại sản phẩm các ngành nông - lâm - ngư nghiệp. thành các loại sản phẩm công nghiệp khác nhau. Sản phẩm của công nghiệp là loại toàn bộ công cụ lao động, vật phẩm tiêu dùng nhằm thỏa mãn nhu cầu sinh hoạt và sản xuất của nhân dân trong xã hội. “Công nghiệp trở thành một ngành sản xuất vật chất to lớn và độc lập. Đó là kết quả của sự phát triển lực lượng sản xuất và phân công lao động xã hội”. Trong nền kinh tế hàng hoá nước ta hiện nay có nhiều thành phần kinh tế cùng nhau tham gia hoạt động đan xen nhau theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước thì vấn đề công nghiệp hoá, hiện đại hóa ở nước ta là một tất yếu khách quan của lịch sử nước nhà. Quá trình này diễn ra trong điều kiện nước ta là một nước có nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, kém phát triển, tụt hậu khá xa so với các nước phát triển, thua kém nhiều đối với các nước trong khu vực về trình độ, khó khăn về vấn đề vốn, thị trường tiêu thụ, kinh nghiệm vận hành theo nền kinh tế thị trường và quản lý sản xuất kinh doanh theo cơ chế mới. Trong điều kiện như vậy việc nghiên cứu “phát triển công nghiệp Việt Nam theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hóa” là rất cần thiết. Liệu Việt Nam có thể đi lên thành một nước tiên tiến phát triển nhờ con đường công nghiệp hoá, hiện đại hóa dựa trên cơ sở công nghiệp được hay không đó là vấn đề cần nghiên cứu. Thực tế đã chứng minh, quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hóa nền sản xuất là điều kiện tiên quyết đối với hầu hết các nước muốn vươn lên hàng các quốc gia có thu nhập bình quân đầu người cao. Tuy nhiên đây không phải là một quá trình đơn giản, nó không đơn thuần là sự chuyển tiếp kinh tế, cơ cấu ngành sản xuất theo hướng tăng tỷ lệ công nghiệp trên nông nghiệp trong phạm vi toàn quốc, mà là một quá trình phức tạp, lâu dài. Đây là một quá trình chuyển đổi tổng thể, bao quát nhiều vấn đề quan trọng của nền kinh tế vĩ mô mà sự thành công hay không của quá trình này có tính quyết định đến mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hóa nền kinh tế quốc dân. Ở nước ta, từ Đại hội Đảng (năm 1960) đã đề ra chủ trương công nghiệp hóa để tiến lên chủ nghĩa xã hội và qua một thời gian dài trên ba mươi năm qua thì chủ trương đó của Đảng vẫn được quán triệt và thực hiện triệt để. Vậy chúng ta phải công nghiệp hoá, hiện đại hóa theo hướng nào đây trong khi Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn như vậy? Hướng chủ yếu để thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hóa ở Việt Nam là phát triển công nghiệp - là ngành có vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế quốc dân và nó cũng có vai trò to lớn trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước. Không thể nào công nghiệp hoá, hiện đại hóa nếu không có sự phát triển công nghiệp vì công nghiệp hoá, hiện đại hóa không thể được thực hiện khi mà nền kinh tế lạc hậu kém phát triển. Đồng thời quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hóa lại tạo điều kiện cho công nghiệp ngày càng phát triển mạnh mẽ. Vì vậy việc nghiên cứu sự phát triển công nghiệp trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hóa là rất quan trọng và cần thiết. Sau khi nghiên cứu môn học, em nhận thấy đề tài “Công nghiệp Việt Nam trong sự nghiệp CNH-HĐH” là một đề tài rất lý thú. Nó đề cập tới một vấn đề vô cùng quan trọng cần phải được quan tâm, nghiên cứu một cách kỹ lưỡng(4).
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Công nghiệp Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hóa - Hiện đại hóa, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
môc lôc
Trang
PhÇn I : Më ®Çu
2
PhÇn II: Néi dung
4
I/ Vai trß cña c«ng nghiÖp trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa.
4
1. VÞ trÝ vµ vai trß cña c«ng nghiÖp
4
2. Vai trß cña c«ng nghiÖp trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa
10
3. Kinh nghiÖm c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa cña thÕ giíi
17
II/ C«ng nghiÖp vµ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam trong thêi gian qua
20
1. Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam
20
2. Thùc trang c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua
25
3. Nguyªn nh©n chñ yÕu g©y nªn h¹n chÕ vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam
29
III/ Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p ph¸t huy vai trß c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.
31
1. Ph¬ng híng ph¸t huy vai trß c«ng nghiÖp trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.
31
2. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.
43
PhÇn III: KÕt luËn
46
Tµi liÖu tham kh¶o
47
PhÇn I: Më ®Çu
Trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n th× c«ng nghiÖp lµ mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt rÊt quan träng. Nã bao gåm tÊt c¶ c¸c ngµnh nh: khai th¸c vµ chÕ biÕn c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¸c lo¹i s¶n phÈm c¸c ngµnh n«ng - l©m - ng nghiÖp... thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm c«ng nghiÖp kh¸c nhau. S¶n phÈm cña c«ng nghiÖp lµ lo¹i toµn bé c«ng cô lao ®éng, vËt phÈm tiªu dïng nh»m tháa m·n nhu cÇu sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña nh©n d©n trong x· héi.
“C«ng nghiÖp trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt to lín vµ ®éc lËp. §ã lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi”.
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ níc ta hiÖn nay cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng nhau tham gia ho¹t ®éng ®an xen nhau theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc th× vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ë níc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan cña lÞch sö níc nhµ. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra trong ®iÒu kiÖn níc ta lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, kÐm ph¸t triÓn, tôt hËu kh¸ xa so víi c¸c níc ph¸t triÓn, thua kÐm nhiÒu ®èi víi c¸c níc trong khu vùc vÒ tr×nh ®é, khã kh¨n vÒ vÊn ®Ò vèn, thÞ trêng tiªu thô, kinh nghiÖm vËn hµnh theo nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ míi. Trong ®iÒu kiÖn nh vËy viÖc nghiªn cøu “ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa” lµ rÊt cÇn thiÕt. LiÖu ViÖt Nam cã thÓ ®i lªn thµnh mét níc tiªn tiÕn ph¸t triÓn nhê con ®êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa dùa trªn c¬ së c«ng nghiÖp ®îc hay kh«ng ®ã lµ vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu.
Thùc tÕ ®· chøng minh, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa nÒn s¶n xuÊt lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®èi víi hÇu hÕt c¸c níc muèn v¬n lªn hµng c¸c quèc gia cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cao. Tuy nhiªn ®©y kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh ®¬n gi¶n, nã kh«ng ®¬n thuÇn lµ sù chuyÓn tiÕp kinh tÕ, c¬ cÊu ngµnh s¶n xuÊt theo híng t¨ng tû lÖ c«ng nghiÖp trªn n«ng nghiÖp trong ph¹m vi toµn quèc, mµ lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p, l©u dµi. §©y lµ mét qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tæng thÓ, bao qu¸t nhiÒu vÊn ®Ò quan träng cña nÒn kinh tÕ vÜ m« mµ sù thµnh c«ng hay kh«ng cña qu¸ tr×nh nµy cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ quèc d©n.
ë níc ta, tõ §¹i héi §¶ng (n¨m 1960) ®· ®Ò ra chñ tr¬ng c«ng nghiÖp hãa ®Ó tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi vµ qua mét thêi gian dµi trªn ba m¬i n¨m qua th× chñ tr¬ng ®ã cña §¶ng vÉn ®îc qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn triÖt ®Ó. VËy chóng ta ph¶i c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa theo híng nµo ®©y trong khi ViÖt Nam cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n nh vËy?
Híng chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam lµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp - lµ ngµnh cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ nã còng cã vai trß to lín trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. Kh«ng thÓ nµo c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa nÕu kh«ng cã sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp v× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa kh«ng thÓ ®îc thùc hiÖn khi mµ nÒn kinh tÕ l¹c hËu kÐm ph¸t triÓn. §ång thêi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa l¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. V× vËy viÖc nghiªn cøu sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. Sau khi nghiªn cøu m«n häc, em nhËn thÊy ®Ò tµi “C«ng nghiÖp ViÖt Nam trong sù nghiÖp CNH-H§H” lµ mét ®Ò tµi rÊt lý thó. Nã ®Ò cËp tíi mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng cÇn ph¶i ®îc quan t©m, nghiªn cøu mét c¸ch kü lìng(4).
NguyÖn väng ch©n thµnh vµ tha thiÕt cña em khi lµm tiÓu luËn còng gièng nh bao ngêi lµm s¸ch ®ã lµ mong muèn cã ®îc nh÷ng cuèn s¸ch hay gãp phÇn vµo sù trao ®æi kiÕn thøc cïng thÕ hÖ trÎ - nh÷ng ngêi chñ cña ®Êt níc bíc sang thÕ kû 21.
PhÇn II: Néi dung
I/ Vai trß cña c«ng nghiÖp trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa.
1. VÝ trÝ vµ vai trß cña c«ng nghiÖp:
C«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n bao gåm tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chuyªn m«n hãa, c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp thùc hiÖn chøc n¨ng khai th¸c, chÕ biÕn, söa ch÷a. S¶n phÈm cña c«ng nghiÖp lµ toµn bé c«ng cô lao ®éng phÇn lín ®èi tîng lao ®éng vµ vËt phÈm tiªu dïng nh»m tháa m·n nhu cÇu tiªu dïng vµ s¶n xuÊt cña x· héi .
C«ng nghiÖp trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt to lín vµ ®éc lËp. §ã chÝnh lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
Trong nÒn kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ho¹t ®éng theo nhu cÇu cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt hµng hãa nh quy luËt gi¸ trÞ ,quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh,...
C«ng nghiÖp lµ mét trong hai ngµnh s¶n xuÊt v©t chÊt c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ®anh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia.
Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng nghiÖp níc ta ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh lÞch sö ®Çy thö th¸ch gay go, ¸c liÖt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp níc ta ®· bíc ®Çu x©y dùng ®îc mét sè c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp víi t c¸ch lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®éc lËp ®îc xuÊt hiÖn trong lÞch sö chØ tõ khi cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi lÇn thø hai t¸ch thñ c«ng nghiÖp khái n«ng nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, c«ng nghiÖp ®îc vËn ®éng theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh nh sau:
C«ng nghiÖp víi t c¸ch lµ mét lo¹i lao ®éng s¶n xuÊt n»m trong n«ng nghiÖp do ngêi n«ng d©n sö dông thêi gian n«ng nhµn ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã tÝnh chÊt tù cÊp tù tóc phô thuéc nÒn kinh tÕ n«ng nghiªp. Nh C. M¸c ®· chØ ra ®ã lµ sù phô thuéc cã tÝnh chÊt nguyªn thñy cña c«ng nghiÖp ®èi víi n«ng nghiÖp .
C«ng nghiÖp t¸ch khái n«ng nghiÖp díi h×nh thøc nghÒ thñ c«ng ®éc lËp. NÒn s¶n xuÊt ®ã lµ nÒn s¶n xuÊt hµng hãa nhá. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tõ nÒn s¶n xuÊt hµng hãa nhá lªn nÒn ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ qua 3 giai ®o¹n ®ã lµ: hîp t¸c gi¶n ®¬n, c«ng trêng thñ c«ng vµ ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp võa thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt x· héi võa thÓ hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp còng nh ¶nh hëng cña sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng hãa nãi chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n .
Nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cho thÊy: “C«ng nghiÖp kh«ng chØ t¸i s¶n xuÊt c¬ së vËt chÊt cho x· héi mµ cßn t¸i s¶n xuÊt ra c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c nhau trªn bíc ®êng ph¸t triÓn cña m×nh. Quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa.
Tãm l¹i, c«ng nghiÖp lµ mét ph¹m trï kinh tÕ víi nhiÒu h×nh thøc ph¸t triÓn ë møc ®é kh¸c nhau nh: c«ng nghiÖp gia ®×nh, thñ c«ng nghiÖp, tiÓu c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp t b¶n chñ nghÜa, c«ng nghiÖp x· héi chñ nghÜa.
Nhng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña c«ng nghiÖp ®îc biÓu hiÖn trong viÖc ¸p dông réng r·i c¸c h×nh thøc ph©n c«ng cã tÝnh chÊt kü thuËt, trong s¶n xuÊt, s¶n phÈm cã sù tån t¹i cña hÖ thèng m¸y mãc, tÝnh liªn tôc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm lu«n lu«n g¾n víi m¸y mãc. Vµ tõ khi ®a chi phÝ ®Çu vµo ®Õn khi ra s¶n phÈm lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã tÝnh chuyªn m«n hãa n¬i lµm viÖc còng nh tÝnh ®a d¹ng, nhiÒu vÎ cña nghÒ nghiÖp vµ chuyªn m«n hãa cña c«ng nh©n .
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp c¶ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt còng nh kinh tÕ x· héi ®· kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o vµ tõng bíc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n .
Thùc chÊt vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp lµ sù ¶nh hëng quyÕt ®Þnh cña c«ng nghiÖp ®Õn viÖc ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®ång thêi c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng t¹o ra nh÷ng h×nh mÉu ®Ó c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo híng s¶n xuÊt hµng hãa x· héi chñ nghÜa. C«ng nghiÖp lµ mét h×nh mÉu chØ ra con ®êng cho c¸c ngµnh kh¸c ph¸t triÓn theo v× c«ng nghiÖp cã lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ quan hÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn h¬n c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c. Trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp con ngêi sö dông c¸c c«ng cô lao ®éng chñ yÕu lµ m¸y mãc thiÕt bÞ cßn nh n«ng nghiÖp chØ sö dông c«ng cô lao ®éng th« s¬. Vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp ®îc b¾t nguån tõ chç nã tËp hîp vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn giai cÊp c«ng nh©n ®éi qu©n tiªn phong trong c«ng cuéc ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ, ®æi míi x· héi. Do ®ã mµ c«ng nghiÖp cã quan hÖ s¶n xuÊt lu«n ®îc cñng cè vµ hoµn thiÖn cho phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. C«ng nghiÖp thêng xuyªn t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh víi t c¸ch lµ h×nh mÉu vÒ sö dông t liÖu s¶n xuÊt tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vÒ ph¬ng ph¸p qu¶n lý míi, vÒ ý thøc tæ chøc lao ®éng,... C«ng nh©n trong ngµnh c«ng nghiÖp cã tr×nh ®é cao h¬n, tr×nh ®é v¨n hãa, tay nghÒ cao h¬n trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §èi tîng lao ®éng cña c«ng nghiÖp rÊt phong phó vµ ®a d¹ng (c¶ tù nhiªn vµ nh©n t¹o ).
MÆt kh¸c, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ s¶n xuÊt chuyªn m«n hãa ph©n c«ng lao ®éng vµ hiÖp t¸c lao ®éng chÆt chÏ. H×nh thøc së h÷u lµ h×nh thøc toµn d©n cßn ph©n phèi theo h×nh thøc tiÒn l¬ng: ®©y lµ h×nh thøc ph©n phèi tèi u nhÊt vµ h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý ë tr×nh ®é cao nªn h×nh thµnh c¸c nhµ m¸y, c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp. Cßn so víi n«ng nghiÖp, h×nh thøc së h÷u lµ h×nh thøc tËp thÓ hoÆc së h÷u c¸ nh©n, ph©n phèi díi h×nh thøc hiÖn vËt vµ h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý ë tr×nh ®é thÊp nªn chØ h×nh thµnh c¸c hîp t¸c x·.
Trong c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt: c«ng nghiÖp quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n chñ yÕu lªn s¶n xuÊt lín, s¶n xuÊt hµng hãa. C«ng nghiÖp lµ ngµnh duy nhÊt trang bÞ c«ng cô lao ®éng cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n.V× vËy, tèc ®é vµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp quyÕt ®Þnh ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. §ång thêi qu¸ tr×nh ®ã còng t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng. Trong lÜnh vùc c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp cã vai trß to lín trong cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa. C«ng nghiÖp cã quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa tiªn tiÕn nhÊt so víi ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c vÒ tÊt c¶ mäi mÆt. Do ®ã lµ mÉu mùc ®Ó c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c noi theo trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh. C«ng nghiÖp th«ng qua viÖc trang bÞ kü thuËt cho c¸c ngµnh kinh tÕ (nhÊt lµ n«ng nghiÖp) lµm cho ngµnh kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nh vËy, søc m¹nh cña c«ng nghiªp kh«ng chØ cã t¸c dông cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa trong b¶n th©n c«ng nghiÖp mµ cßn cã t¸c dông to lín ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n .
Trong c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt: "C«ng nghiÖp gi÷ vai trß v« cïng to lín .Vai trß ®ã thÓ hiÖn chñ yÕu ë viÖc ®em c¸c thanh qu¶ cña c«ng nghÖ ¸p dông vµo c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n b»ng c¸ch trang bÞ kü thuËt cho nã lµm cho c¸c ngµnh ®ã cã nh÷ng bíc tiÕn míi vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt cña m×nh .
Trong lÜnh vùc t tëng v¨n hãa: C«ng nghiÖp lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt ®Ó thay ®æi tËn gèc c¸c t tëng vµ v¨n hãa cò, x©y dùng t tëng vµ v¨n ho¸ míi, n©nbg cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n hãa cña nh©n d©n gãp phÇn b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng: vïng miÒn nói - ®ång b»ng, thµnh thÞ - n«ng th«n, lao ®éng trÝ ãc - lao ®éng ch©n tay,... t¹o sù nhÊt trÝ vÒ chÝnh trÞ vµ tinh thÇn trong nh©n d©n.
Ngoµi ra trong c¸c lÜnh vùc kh¸c: c«ng nghiÖp còng ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÜnh vùc ®ã. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn hãa nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc th× vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau:
C«ng nghiÖp lµ c¬ së t¸i s¶n xuÊt më réng cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n th«ng qua viÖc c«ng nghiÖp t¹o ra vµ trang bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho tÊt c¶ c¸c ngµnh.
C«ng nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn kh«ng ngõng cho viÖc ®æi míi c¸c ph¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n gãp phÇn vµo viÖc CNH-H§H ®Êt níc.
Sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn ph©n bæ hîp lý h¬n lùc lîng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn c¸c vïng kinh tÕ cña ®Êt níc, sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi nguyªn, lao ®éng vµ truyÒn thèng nghÒ nghiÖp cña ®Þa ph¬ng, vïng l·nh thæ.
C«ng nghiÖp lµ c¬ së cñng cè quèc phßng cña ®Êt níc, s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn kü thuËt qu©n sù hiÖn ®¹i.
C«ng nghiÖp lµ c¬ së quyÕt ®Þnh cho viÖc s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt tríc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng ®Ó trang bÞ kü thuËt míi cho tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ.
C«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra mét bé phËn c¬ b¶n cña tæng s¶n phÈm quèc d©n vµ mét phÇn lín quü tÝch lòy.
Liªn hÖ vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp ë ViÖt nam.
ë níc ta trong thêi kú ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ têng, n«ng nghiÖp gi÷ vai trß hµng ®Çu do ®ã vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp ®èi víi n«ng nghiÖp cµng cã ý nghÜa to lín biÓu hiÖn:
Trang bÞ c¬ cë vËt chÊt kü thuËt, c«ng cô s¶n xuÊt ,m¸y mãc hiÖn ®¹i, ®¸p øng kÞp thêi vµ thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo híng s¶n xuÊt hµng hãa.
Thu hót lao ®éng nhµn rçi trong n«ng nghiÖp b»ng c¸ch ®a c«ng nghiÖp vµo n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp trong n«ng th«n ®Ó tæ chøc chÕ biÕn s¶n xuÊt t liÖu tiªu dïng.
Thu mua vµ chÕ biÕn kÞp thêi n«ng s¶n hµng hãa ®Ó khuyÕn khÝch n«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
T¹o ra thÞ trêng tiªu thô n«ng phÈm hµng hãa cña n«ng nghiÖp vµ trao ®æi hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng cho nh©n d©n.
Nh×n chung, c«ng nghiÖp ViÖt Nam cha gi÷ ®îc vai trß chñ ®¹o v× c«ng cô lao ®éng mµ ngµnh c«ng nghiÖp trang bÞ vµ cung cÊp cho c¸c ngµnh kh¸c cßn bÞ h¹n chÕ, phÇn lín ph¶i nhËp khÈu tõ níc ngoµi, lao ®éng cßn lµ thñ c«ng. N¨ng suÊt , tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ, tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ hîp t¸c hãa ®Òu thÊp so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi “C«ng nghiÖp níc ta cßn nhá yÕu, sè lîng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®· ®îc x©y dùng lµ ®¸ng kÓ song qu¸ thÊp so víi nhu cÇu. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ , ®Æc biÖt lµ c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp diÔn ra cßn chËm. Tuy nhµ níc cã chñ tr¬ng vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ l sè ®Þnh híng nh»m thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch ®ã; Nhng nh×n chung, qu¸ tr×nh nµy cßn mang nÆng tÝnh tù ph¸t , c¬ cÊu míi cña ngµnh c«ng nghiÖp cha ®îc æn ®Þnh thùc sù. KÕt cÊu h¹ tÇng níc ta cßn kÐm ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp cha thÓ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng vèn cã cña m×nh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¬ së vËt chÊt cña hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c ®· ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nhng hÖ thèng th«ng tin liªn l¸c cha ®îc c¶i thiÖn mét c¸ch thÝch hîp, m¹ng líi giao th«ng cßn khã kh¨n, ®êng x¸, kho tµng bÕn b·i cha ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu.
Tuy nhiªn c«ng nghiÖp ViÖt nam ®· cã mét thêi kú ph¸t triÓn kh¸ dµi. Trong qu¸ tr×nh ®ã c«ng nghiÖp ®· ph¸t huy ®îc vai trß cña m×nh lµ t¹o ra mét hÖ thèng c¬ së vËt chÊt ®¸ng kÓ bao gåm nhiÒu ngµnh t¹o ®îc mét hÖ thèng nèi nhiÒu doanh nghiÖp cã sù kÕt hîp gióp ®ì lÉn nhau. C¬ cÊu c«ng nghiÖp dÇn dÇn ®îc h×nh thµnh vµ c¶i biÕn cho phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ trêng. Trong c¬ cÊu ®· dÇn dÇn h×nh thµnh mét sè ngµnh träng ®iÓm mòi nhän cã vai trß chi phèi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ. §ã lµ ngµnh c«ng nghiÖp nhiªn liÖu l6,4% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp n¨m l995 so víi l6,2% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp n¨m l989.
C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp :
XuÊt ph¸t tõ vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp ta xem xÐt ®Õn c¬ cÊu kinh tÕ cña c«ng nghiÖp. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp lµ sè lîng ngµnh c«ng nghiÑp chuyªn m«n hãa vµ mèi liªn hÖ kinh tÕ s¶n xuÊt gi÷a c¸c ngµnh ®ã biÓu hiÖn quan hÖ tû lÖ vÒ mÆt lîng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt gi÷a c¸c nganh ®ã víi nhau. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp biÓu hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña ®Êt níc, tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt, tr×nh ®é tù chñ cña nÕn kinh tÕ còng nh tr×nh ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ møc ®é hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë tû träng cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt nh: ngµnh chÕ t¹o m¸y, ngµnh n¨ng lîng, ngµnh hãa chÊt, ngµnh luyÖn kim,...
C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t huy vÞ trÝ chr ®¹o cña c«ng nghiÖp. Do ®ã, kÕ häach c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp lµ mét bé phËn träng yÕu trong kÕ ho¹ch hãa c«ng nghiÖp . V× vËy ®Ó kÕ ho¹ch hãa kinh tÕ ngµnh c«ng nghiÖp cÇn ph¶i cã sù nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp .
Nh©n tè ¶nh hëng quyÕt ®Þnh lµ tiÕn bé KHKT. Nh©n tè nµy lµm xuÊt hiÖn c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng cô lao ®éng míi, lµm xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh hiÖn ®¹i nh: chÕ t¹o c«ng cô, s¶n xuÊt ph¬ng tiÖn tù ®éng hãa , s¶n xuÊt m¸y v« tuyÕn, s¶n xuÊt vËt liÖu cao cÊp.
Tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp thÓ hiªn ë mèi quan hÖ g¾n bã l©u ®êi gi÷a hai ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ. N«ng nghiÖp cung cÊp l¬ng thùc, thùc phÈm, lao ®éng, nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp vµ lµ thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm cho c«ng nghiÖp.
C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp phô thuéc vµo t×nh h×nh tµi nguyªn thiªn nhiªn cña ®Êt níc. Nh©n tè nµy t¹o ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt hay h¹n chÕ viÖc h×nh thµnh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp - Trªn c¬ së ®ã x©y dùng mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp phong phó vµ còng thÓ hiÖn ®îc tÝnh riªng biÖt, tÝnh mòi nhän cña c«ng nghiÖp mét níc.
§iÒu kiÖn lÞch sö kinh tÕ x· héi sÏ ®Ó l¹i nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ c¬ cÊu c«ng nghiÖp mçi níc, ®ång thêi còng t¹o ra nh÷ng thay ®æi c¬ cÊu c«ng nghiÖp trong thêi kú. Phong tôc, tËp qu¸n, truyÒn thèng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë mçi níc còng ®îc thÓ hiªn râ nÐt trong c¬ cÊu. Nh©n tè nµy t¸c ®éng gi¸n tiÕp qua nhu cÇu vµ lµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña d©n c.
Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ , tÝnh ®a d¹ng cña nhu cÇu, sù kh¸c nhau vÒ diÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt ë c¸c níc ®ßi hái bÊt kÓ nÒn kinh tÕ nµo còng cÇn cã sù trao ®æi kÕt qu¶ ho¹t ®éng lao ®éng, ChÝnh v× vËy cÇn ph¶i më réng mèi liªn hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c níc, më réng thÞ trêng thÕ giíi.
C¸c nh©n tè trªn t¹o thµnh mét hÖ thèng phøc t¹p cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ ®ång thêi ph¸t huy t¸c dông ¶nh hëng ®èi víi c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp. Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp níc ta còng lµ qu¸ tr×nh c¶i tiÕn c¬ cÊu c«ng nghiÖp nãi chung vµ c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp nãi riªng.
2. Vai trß cña c«ng nghiÖp trong sù nghiÖp CNH-H§H
+ Thùc chÊt cña CNH-H§H:
Thùc tiÔn lÞch sö ®· chØ râ r»ng ®Ó thñ tiªu t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu, khai th¸c tèi u c¸c nguån lùc vµ c¸c lîi thÕ, b¶o ®¶m nhÞp ®é t¨ng trëng nhanh vµ æn ®Þnh, gi¶i quyÕt c¬ b¶n c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi cÊp b¸ch,... Con ®êng ®Ó ®¹t ®îc nhanh nhÊt lµ c«ng nghiÖp hãa (CNH). Sù nghiÖp CNH ë níc ta ®îc b¾t ®Çu tõ n¨m l960. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø III (9/l960) cña §¶ng lao ®éng ViÖt Nam ®· quyÕt ®Þnh: “ NhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é ë MiÒn B¾c níc ta lµ CNH x· héi chñ nghÜa , mµ mÊu chèt lµ u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng". Tr¶i qua qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi th× quan ®iÓm ®ã cña §¶ng vÉn tiÕp tôc ®îc thùc hiÖn.
T¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú khãa VII cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· coi “C«ng nghiÖp hãa kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ t¨ng thªm tèc ®é vµ tû träng cña c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ mµ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi ®æi míi c¨n b¶n vÒ c«ng nghÖ, t¹o nÒn t¶ng cho sù t¨ng nhanh hiÖu qu
