Công ty dàu hóa 1

Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 1 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ Lêi më ®Çu HiÖn nay, ®Êt n−íc ta ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng víi c¬ chÕ më cöa vµ héi nhËp víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §©y lµ sù chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, lµ b−íc ngoÆt cña nÒn kinh tÕ quèc gia. ChÝnh b−íc ngoÆt nµy ®· mang l¹i cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng Ýt nh÷ng c¬ héi vµ c¶ th¸ch thøc. Doanh nghiÖp nµo thÝch øng ®−îc sÏ tån t¹i vµ ph¸t triÓn cßn doanh nghiÖp nµo kh«ng thÝch øng ®−îc sÏ bÞ lo¹i bá. §ã còng lµ mét quy luËt cña tù nhiªn. Sù rµng buéc vµ sµng läc g¾t gao nµy ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp lu«n ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o ®Ó t×m cho m×nh h−íng ®i ®óng ®¾n, ®−a ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Õn ®iÒu kiÖn tèi −u vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Muèn lµm ®−îc ®iÒu nµy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn c«ng t¸c tæ chøc cña m×nh trong mäi lÜnh vùc nh− lao ®éng, tiÒn l−¬ng, marketing, qu¶n lý chi phÝ, gi¸ thµnh... Trong ®ã qu¶n lý chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng bé phËn quan träng cña kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh hµng n¨m cña c¸c doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh s¶n phÈm víi c¸c chøc n¨ng vèn cã cña nã ®· trë thµnh chØ tiªu kinh tÕ cã ý nghÜa rÊt quan träng trong qu¶n lý hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng s¶n xuÊt kinh doanh. Cã thÓ nãi r»ng gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ tÊm g−¬ng ph¶n chiÕu toµn bé c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, tæ chøc, qu¶n lý vµ kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· vµ ®ang ¸p dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. ChÝnh v× vËy mµ c¸c doanh nghiÖp lu«n ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó t×m kiÕm kh¶ n¨ng gi¶m bít chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh cho c¸c s¶n phÈm cña m×nh. V× lý do nµy, sau mét thêi gian thùc tËp vµ t×m hiÓu c¸c vÊn ®Ò cña ®¬n vÞ, em ®· chän ®Ò tµi “Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ mét sè biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm”. Môc ®Ých cña ®Ò tµi lµ ®i s©u vµo nghiªn cøu, ph©n tÝch viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh cña ®¬n vÞ xem ®· tèt hay ch−a, t×m hiÓu c¸c nguyªn nh©n lµ cho gi¸ thµnh ch−a hoµn thµnh kÕ ho¹ch vµ tõ ®ã ®−a ra mét sè biÖn ph¸p kh¾c phôc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ. §Ò tµi ®−îc chia thµnh c¸c phÇn nh− sau: Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 2 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ Ch−¬ng I: C¬ së lý thuyÕt vÒ chi phÝ gi¸ thµnh. Ch−¬ng II: Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn gi¸ thµnh pha chÕ dÇu nhên t¹i chi nh¸nh ho¸ dÇu H¶i Phßng. Ch−¬ng nµy gåm c¸c môc: + Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ c«ng ty CP Ho¸ dÇu Petrolimex vµ chi nh¸nh Ho¸ dÇu H¶i Phßng. +Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn gi¸ thµnh pha chÕ dÇu nhên t¹i chi nh¸nh Ho¸ dÇu H¶i Phßng. + Mét sè biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm MOE 40. Do ®Ò tµi cã tÝnh chÊt chuyªn s©u, ®ßi hái ph¶i cã kiÕn thøc chuyªn m«n vµ hiÓu biÕt thùc tÕ s©u réng nªn víi ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i, ®å ¸n kh«ng khái cßn cã nh÷ng sai sãt. KÝnh mong nhËn ®−îc sù quan t©m gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« ®Ó em cã ®iÒu kiÖn hoµn thµnh tèt h¬n. Xin tr©n träng c¶m ¬n L·nh ®¹o vµ c¸c phßng ban t¹i chi nh¸nh Ho¸ dÇu H¶i Phßng ®· gióp ®ì cung cÊp c¸c sè liÖu cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i ®¬n vÞ. Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Ph¹m ThÞ Thu Hµ vµ c¸c thÇy c« trong khoa Kinh tÕ qu¶n lý ®· truyÒn thô kiÕn thøc vµ gióp em hoµn thµnh ®å ¸n nµy. Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 3 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ Ch−¬ng I: C¬ së lý thuyÕt vÒ chi phÝ vµ gi¸ thµnh 1.1 . Chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp 1.1.1. Kh¸i niÖm ChÝ phÝ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp lµ toµn bé gi¸ trÞ c¸c nguån lùc mµ doanh nghiÖp ®· tiªu hao trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong thêi kú ®ã. Tuú theo môc tiªu qu¶n lý mµ thêi kú xem xÐt sÏ thay ®æi nh−ng th«ng lÖ chung th× chi phÝ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th−êng ®−îc ®¸nh gi¸ hµng n¨m. Trong mçi thêi kú xem xÐt, chi phÝ ph¸t sinh t−¬ng øng víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp lµ mét gi¸ trÞ cô thÓ. Song cã nh÷ng quan ®iÓm tiÕp cËn kh¸c nhau trong viÖc nhËn d¹ng c¸c chi phÝ ph¸t sinh. C¸c quan ®iÓm tiÕp cËn nµy hoµn toµn phô thuéc vµo môc tiªu cña ®èi t−îng tiÕp cËn mµ dÉn tíi c¸ch nh×n nhËn chi phÝ kh«ng hoµn toµn gièng nhau. MÆt kh¸c, chi phÝ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong thêi kú xem xÐt kh«ng tÝnh tíi chi phÝ ®Çu t− liªn quan ®Õn viÖc mua s¾m c¸c TSC§ míi. 1.1.2.Ph©n lo¹i chi phÝ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp 1.1.2.1. Ph©n lo¹i theo yÕu tè chi phÝ ViÖc ph©n lo¹i c¸c yÕu tè chi phÝ c¨n cø vµo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ, tøc lµ c¨n cø vµo chi phÝ ph¸t sinh t−¬ng øng víi b¶n chÊt nguån lùc sö dông. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, cã 5 yÕu tè chi phÝ nh− sau : 1. Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu lµ toµn bé c¸c chi phÝ ph¸t sinh ®Ó mua s¾m c¸c ®èi t−îng lao ®éng cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú xem xÐt. 2. Chi phÝ nh©n c«ng lµ c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn nguån lùc lao ®éng mµ doanh nghiÖp sö dông trong kú xem xÐt bao gåm l−¬ng vµ c¸c kho¶n kÌm theo l−¬ng (th−ëng, b¶o hiÓm,...). Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 4 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ 3. Chi phÝ khÊu hao TSC§ lµ kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc sö dông c¸c TSC§ cña doanh nghiÖp trong kú xem xÐt. Kho¶n nµy ®−îc khÊu trõ khái thu nhËp cña doanh nghiÖp tr−íc khi tÝnh thuÕ thu nhËp nh−ng lµ kho¶n chi phÝ "¶o". Lý do lµ kho¶n nµy kh«ng ph¶i lµ kho¶n thùc chi cña doanh nghiÖp vµ ®−îc xem nh− mét thµnh phÇn t¹o ra tÝch luü cho doanh nghiÖp. 4. Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi bao gåm c¸c kho¶n thanh to¸n cho c¸c yÕu tè mua ngoµi mµ doanh nghiÖp thùc hiÖn nh− chi phÝ nhiªn liÖu- n¨ng l−îng, thuª ngoµi söa ch÷a, kiÓm to¸n, ... 5. Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn bao gåm c¸c kho¶n thuÕ, lÖ phÝ ph¶i nép, c¸c chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh, ho¹t ®éng bÊt th−êng,... Trong vÊn ®Ò qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp, c¸ch tiÕp cËn nµy th−êng ®−îc sö dông vµ ®−îc chi tiÕt ho¸ khi tÝnh ®Õn ®èi t−îng thô h−ëng (chi phÝ ®èi víi doanh nghiÖp chÝnh lµ lîi Ých cña chñ thÓ cã liªn quan). 1.1.2.2. Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ C¸ch ph©n lo¹i nµy lµ c¨n cø vµo c«ng dông kinh tÕ cña chi phÝ t−¬ng øng víi qu¸ tr×nh ph¸t sinh. §©y còng lµ c¸ch ph©n lo¹i ®−îc ¸p dông trong hÖ thèng kÕ to¸n tµi chÝnh. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, cã 5 kho¶n môc liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc xem xÐt lµ : 1. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp lµ toµn bé c¸c chi phÝ ph¸t sinh ®Ó mua s¾m c¸c ®èi t−îng lao ®éng cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú xem xÐt. 2. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp bao gåm c¸c chi phÝ cho lao ®éng trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm. 3. Chi phÝ s¶n xuÊt chung bao gåm chi phÝ nhiªn liÖu-n¨ng l−îng dïng trong s¶n xuÊt, l−¬ng vµ c¸c kho¶n kÌm theo cña c¸n bé qu¶n lý trùc Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 5 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ tiÕp, khÊu hao TSC§ dïng trong s¶n xuÊt,... ph¸t sinh t¹i c¸c bé phËn s¶n xuÊt. 4. Chi phÝ b¸n hµng gåm l−¬ng cña nh©n viªn b¸n hµng, chi phÝ marketing, khÊu hao TSC§ dïng trong b¸n hµng (cöa hµng, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i,...) vµ c¸c yÕu tè mua ngoµi liªn quan, vv... 5. Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp gåm l−¬ng cña c¸n bé nh©n viªn qu¶n lý doanh nghiÖp, khÊu hao TSC§ dïng trong qu¶n lý (nhµ v¨n phßng, m¸y tÝnh,...) vµ c¸c yÕu tè mua ngoµi liªn quan, vv... Tæng c¸c kho¶n môc tõ 1 ®Õn 3 øng víi sè s¶n phÈm ®· hoµn thµnh vµ nhËp kho (hoÆc tiªu thô) ®−îc gäi lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña sè s¶n phÈm ®· b¸n ®−îc gäi lµ gi¸ vèn hµng b¸n. Cßn c¸c kho¶n môc 4 vµ 5 ®−îc gäi lµ chi phÝ giai ®o¹n. Sù ph©n biÖt nµy liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh h¹ch to¸n chi phÝ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp trong thêi kú xem xÐt sÏ ®−îc ®Ò cËp ë môc tiÕp theo. 1.1.2.3. C¸c c¸ch ph©n lo¹i kh¸c a. Ph©n lo¹i theo mèi quan hÖ víi quy m« s¶n xuÊt Trong mèi quan hÖ víi quy m«, c¸c chi phÝ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®−îc chia lµm hai lo¹i: 1. Chi phÝ biÕn ®æi lµ c¸c chi phÝ mµ tæng gi¸ trÞ cña nã biÕn ®éng tû lÖ víi sù thay ®æi quy m« s¶n xuÊt. 2. Chi phÝ cè ®Þnh lµ c¸c chi phÝ mµ tæng gi¸ trÞ cña nã cã tÝnh æn ®Þnh t−¬ng ®èi khi quy m« s¶n xuÊt thay ®æi trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, cã thÓ thùc hiÖn ®−îc viÖc dù b¸o vÒ sù biÕn ®éng cña chi phÝ khi quy m« ho¹t ®éng thay ®æi. C¸ch ph©n lo¹i nµy t¹o ra mét c«ng cô rÊt tèt cho viÖc kiÓm so¸t chi phÝ vµ thùc hiÖn c¸c ho¹ch ®Þnh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. b. Ph©n lo¹i theo quan hÖ víi sù tån t¹i cña s¶n phÈm (hoÆc theo ph−¬ng ph¸p tÝnh chi phÝ vµo gi¸ thµnh) Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 6 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ Ng−êi ta chia lµm hai lo¹i chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp: 1. Chi phÝ trùc tiÕp lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh mét c¸ch riªng biÖt cho mét ho¹t ®éng cô thÓ cña doanh nghiÖp (mét s¶n phÈm, mét dÞch vô...). C¸c chi phÝ nµy cã thÓ tÝnh th¼ng vµo gi¸ thµnh mét c¸ch trùc tiÕp mµ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm kh¸c. 2. Chi phÝ gi¸n tiÕp (Cßn gäi lµ chi phÝ chung hay chi phÝ tæng hîp) lµ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm dÞch vô. Nh÷ng chi phÝ gi¸n tiÕp nµy ®−îc tÝnh vµo gi¸ mçi lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô mét c¸ch gi¸n tiÕp b»ng ph−¬ng ph¸p ph©n bæ. Trªn gãc ®é cña nhµ qu¶n lý, chi phÝ trùc tiÕp th−êng ph¸t sinh vµ mÊt ®i cïng víi sù ph¸t sinh vµ mÊt ®i cña mét ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cô thÓ. C¸c chi phÝ gi¸n tiÕp, tr¸i l¹i, kh«ng ph¸t sinh vµ mÊt ®i cïng víi sù ph¸t sinh vµ mÊt ®i cña mét ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cô thÓ (VÝ dô, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp...). 1.1.2.4. Mèi quan hÖ cña c¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ a. Gi÷a kho¶n môc vµ theo yÕu tè chi phÝ Kho¶n môc YÕu tè 1 2 3 4 5 1 X 2 X X X X 3 X X X 4 X X X 5 X Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 7 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ b. Gi÷a kho¶n môc vµ quan hÖ víi quy m« s¶n xuÊt Kho¶n môc Lo¹i chi phÝ 1 2 3 4 5 Chi phÝ biÕn ®æi X X X X Chi phÝ cè ®Þnh X X X c. Quan hÖ gi÷a quy m« vµ quan hÖ víi sù tån t¹i cña s¶n phÈm Chi phÝ biÕn ®æi Chi phÝ cè ®Þnh Chi phÝ trùc tiÕp X X Chi phÝ gi¸n tiÕp X X §iÒu cÇn nhí lµ chi phÝ ph¸t sinh trong mét thêi kú ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp lµ mét gi¸ trÞ duy nhÊt. C¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau sÏ cho c¸c lo¹i chi phÝ kh¸c nhau nh−ng tæng sè c¸c lo¹i chi phÝ theo mçi c¸ch ph©n lo¹i th× nh− nhau vµ b»ng víi chi phÝ ph¸t sinh trong thêi kú. 1.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô 1.2.1.Kh¸i niÖm Gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ tÝnh b»ng tiÒn ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét khèi l−îng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô nhÊt ®Þnh. Cã thÓ nãi gi¸ thµnh lµ mét chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn diÖn chÊt l−îng c«ng t¸c cña doanh nghiÖp bao gåm c¸c mÆt : tr×nh ®é c«ng nghÖ, tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt, tr×nh ®é qu¶n lý v.v... §èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh, còng cã thÓ lµ b¸n thµnh phÈm, lµ chi tiÕt, côm chi tiÕt s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, ®¬n ®Æt hµng v.v... Nãi tãm l¹i, ®ã lµ lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt cô thÓ mµ yªu cÇu qu¶n lý cÇn x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ ®Ó ®Þnh gi¸ b¸n vµ tÝnh Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 8 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ to¸n ra kÕt qu¶ kinh doanh hoÆc ®¸nh gi¸ ®−îc kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña bé phËn s¶n xuÊt. Kú tÝnh gi¸ thµnh lµ kho¶ng thêi gian kÕ to¸n hÖ thèng sè liÖu vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ khèi l−îng s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh vµ tiÕn hµnh tÝnh to¸n gi¸ thµnh cho khèi l−îng s¶n phÈm, dÞch vô ®ã. Kú tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ ®Þnh kú: hµng th¸ng, hµng quý, nöa n¨m 1 lÇn hoÆc hµng n¨m (®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt liªn tôc, mÆt hµng æn ®Þnh) mµ còng cã thÓ kh«ng ®Þnh kú (khi nµo chu kú s¶n xuÊt kÕt thóc th× kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh gi¸ thµnh nh− tr−êng hîp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng, s¶n xuÊt ®¬n chiÕc, hµng lo¹t Ýt, s¶n xuÊt kh«ng liªn tôc, mÆt hµng hay thay ®æi). 1.2.2.Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai kh¸i niÖm riªng biÖt cã nh÷ng mÆt kh¸c nhau: • Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n liÒn víi tõng thêi kú ®· ph¸t sinh ra chóng, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i g¾n víi mét khèi l−îng s¶n phÈm, dÞch vô ®· hoµn thµnh. • Chi phÝ ph¸t sinh trong doanh nghiÖp ®−îc ph©n thµnh c¸c yÕu tè chi phÝ, cã cïng mét néi dung kinh tÕ. Chóng kh«ng nãi râ ®Þa ®iÓm vµ môc ®Ých bá ra chi phÝ. Cßn nh÷ng chi phÝ nµo ph¸t sinh, nãi râ ®Þa ®iÓm vµ môc ®Ých bá ra chi phÝ ®ã th× chóng ®−îc tËp hîp l¹i thµnh c¸c kho¶n môc ®Ó tÝnh to¸n gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô. • Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú bao gåm c¶ nh÷ng chi phÝ ®· tr¶ tr−íc cña kú nh−ng ch−a ph©n bæ cho kú nµy vµ nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ kú tr−íc, nh−ng kú nµy míi ph¸t sinh thùc tÕ, nh−ng kh«ng bao gåm chi phÝ tr¶ tr−íc cña kú tr−íc ph©n bæ cho kú nµy, vµ nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ kú nµy nh−ng thùc tÕ ch−a ph¸t sinh. Ng−îc l¹i, gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i chØ liªn quan ®Õn chi phÝ ph¶i tr¶ trong kú vµ chi phÝ tr¶ tr−íc ®−îc ph©n bæ trong kú. Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 9 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ • Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú kh«ng chØ liªn quan ®Õn nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh mµ cßn liªn quan ®Õn c¶ s¶n phÈm cßn ®ang dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng. Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng nh−ng l¹i liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang kú tr−íc chuyÓn sang. Tuy nhiªn gi÷a hai kh¸i niÖm chi phÝ s¶n phÈm vµ Gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ rÊt mËt thiÕt víi nhau v× néi dung c¬ b¶n cña chóng ®Òu lµ biÓu diÔn nh÷ng chi phÝ doanh nghiÖp ®· bá ra cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ c¨n cø lµ c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô, ®· hoµn thµnh, sù tiÕt kiÖm hoÆc l·ng phÝ cña doanh nghiÖp cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× vËy, qu¶n lý gi¸ thµnh ph¶i g¾n liÒn víi qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. 1.2.3.C¸c lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm §Ó phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý gi¸ thµnh, ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ c«ng t¸c kÕ ho¹ch vµ x©y dùng Gi¸ c¶ s¶n phÈm vµ h¹ch to¸n kinh tÕ, trong c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh c¸c lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm kh¸c nhau. a . Gi¸ thµnh s¶n xuÊt Bao gåm: • Chi phÝ nguyªn liÖu trùc tiÕp • Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp • Chi phÝ s¶n xuÊt chung tÝnh cho nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®−îc sö dông ghi sæ cho s¶n phÈm ®· hoµn thµnh, nhËp kho hoÆc giao cho kh¸ch hµng. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm còng lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n gi¸ trÞ hµng tån kho, gi¸ vèn hµng b¸n vµ l·i gép ë doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 10 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ b . Gi¸ thµnh ph©n x−ëng, gi¸ thµnh c«ng x−ëng vµ Gi¸ thµnh toµn bé Gi¸ thµnh ph©n x−ëng lµ tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung. §ã còng chÝnh lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh c«ng x−ëng lµ gi¸ thµnh ph©n x−ëng céng víi chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh toµn bé bao gåm gi¸ thµnh c«ng x−ëng vµ chi phÝ tiªu thô s¶n phÈm. c . Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch vµ gi¸ thµnh thùc tÕ Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®−îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch vµ s¶n l−îng kÕ ho¹ch. ViÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh kÕ ho¹ch do bé phËn kÕ ho¹ch doanh nghiÖp thùc hiÖn vµ ®−îc tiÕn hµnh tr−íc khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch cña s¶n phÈm lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp, lµ c¨n cø ®Ó so s¸nh, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh cña s¶n phÈm so s¸nh ®−îc. Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®−îc tÝnh trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®· ph¸t sinh vµ tËp hîp ®−îc trong kú vµ s¶n l−îng s¶n phÈm thùc tÕ ®· s¶n xuÊt ra trong kú. Gi¸ thµnh s¶n phÈm thùc tÕ chØ cã thÓ tÝnh to¸n ®−îc sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. d . Gi¸ thµnh ®Þnh møc Gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®−îc tÝnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh vµ chØ tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm . ViÖc tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®−îc thùc hiÖn tr−íc khi tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o ra s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ c«ng cô qu¶n lý c¸c ®Þnh møc cña doanh nghiÖp, lµ th−íc ®o chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ sö dông tµi s¶n, vËt t−, lao ®éng trong s¶n xuÊt, gióp ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ - kü thuËt mµ doanh Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 11 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ nghiÖp ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. e . Gi¸ thµnh ®¬n vÞ vµ tæng gi¸ thµnh s¶n l−îng hµng ho¸ Gi¸ thµnh ®¬n vÞ lµ gi¸ thµnh tÝnh cho mét lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh, theo mét ®¬n vÞ nhÊt ®Þnh. Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm dïng ®Ó so s¸nh, ®èi chiÕu gi÷a gi¸ thµnh kÕ ho¹ch víi gi¸ thµnh thùc tÕ, hoÆc ®èi chiÕu gi÷a gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp víi gi¸ thµnh cïng lo¹i s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c, hoÆc ®èi chiÕu gi÷a kú kÕ ho¹ch víi kú b¸o c¸o. Trªn c¬ së ®ã, tiÕn hµnh ph©n tÝch, t×m ra nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tæng gi¸ thµnh s¶n l−îng hµng ho¸ lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ bá ra ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm tÝnh cho toµn bé s¶n l−îng hµng ho¸ s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ thµnh toµn bé s¶n l−îng hµng ho¸ cho biÕt toµn bé chi phÝ bá ra trong kú vµ tû träng cña tõng lo¹i chi phÝ cã trong gi¸ thµnh ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét khèi l−îng s¶n phÈm hµng ho¸. Tû träng chi phÝ lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch, t×m ra c¸c biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.2.4.Ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ 1.2.4.1. C«ng thøc tæng qu¸t Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh trong kú ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: Z = C + D®k - Dck Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm sÏ lµ: z®v = Z Q = C + D®k - Dck Q ë ®©y: Z : Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô cña tõng ®èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh (®) z®v: Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm cña tõng ®èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh ®/sp C: Tæng chi phÝ s¶n xuÊt trong kú (®) Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi – Khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý §å ¸n tèt nghiÖp Sinh viªn: Bïi Ngäc Träng - 12 – GVHD: TiÕn sü Ph¹m ThÞ Thu Hµ D®k vµ Dck - Chi phÝ s¶n phÈm dë dang ®Çu vµ cuèi kú (®) Q: S¶n l−îng thµnh phÈm (hiÖn vËt). Trong tr−êng hîp cuèi th¸ng kh«ng cã s¶n phÈm dë dang hoÆc Ýt vµ æn ®Þnh, th× tõng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú còng ®ång thêi lµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· hoµn thµnh, khi ®ã Z = C. Nh− vËy, ®Ó tÝnh ®−îc gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh trong kú, cuèi kú kÕ to¸n nhÊt thiÕt ph¶i kiÓm kª vµ −íc tÝnh gi¸ trÞ SP, dÞch vô dë dang cuèi kú cßn gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú lµ gi¸ trÞ cuèi kú tr−íc chuyÓn sang. KiÓm kª, tÝnh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú: S¶n phÈm dë dang lµ s¶n phÈm ch−a hoµn thµnh quy tr×nh chÕ biÕn cña m×nh trong ph¹m vi doanh nghiÖp. KiÓm kª s¶n phÈm dë dang lµ x¸c ®Þnh sè l−îng s¶n phÈm dë dang trong c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ViÖc kiÓm kª cÇn tiÕn hµnh ®ång bé vµo 1 thêi ®iÓm cuèi th¸ng ë tÊt c¶ c¸c bé phËn s¶n xuÊt ®Ó tr¸nh khái tÝnh trïng còng nh− kh«ng bÞ bá sãt s¶n phÈm dë dang. TÝnh gi¸ s¶n phÈm dë dang lµ x¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt liªn quan ®Õn viÖc chÕ biÕn s¶n phÈm dë dang ®ã. Tïy theo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt vµ qu¶n lý cña doanh nghiÖp mµ kÕ to¸n lùa chän ph−¬ng