Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất dưa hấu tại xã Nghĩa Yên – Huyện Nghĩa Đàn – Tỉnh Nghệ An

Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN I-1 ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN  KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT DƯA HẤU TẠI XÃ NGHĨA YÊN – HUYỆN NGHĨA ĐÀN – TỈNH NGHỆ AN Sinh viên thực hiện: Giáo viên hướng dẫn: Hồ Thị Mai ThS. Lê Thị Hương Loan Lớp K41B-KTNN Huế, 05/2011 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN I-2 Lôøi Caûm Ôn Sau một thời gian học tập và rèn luyện tại trường Đại học Kinh tế Huế và thời gian thực tập tốt nghiệp tại xã Nghĩa Yên, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An tôi đã hoàn thành đề tài “Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất dưa hấu tại xã Nghĩa Yên, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An”. Để đạt được kết quả này tôi xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu trường Đại học Kinh tế Huế, ban chủ nhiệm khoa Kinh tế và Phát triển cùng các thầy cô giáo trong trường đã dìu dắt, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại trường Đặc biệt tôi xin bày tỏ tấm lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo ThS. Lê Thị Hương Loan đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tôi hoàn thành khóa luận này. Xin cảm ơn UBND xã Nghĩa Yên, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An và nhân dân xã Nghĩa Yên đã tạo điều kiện thuận lợi và cung cấp cho tôi những số liệu cần thiết nhất phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến những người than trong gia đình và bạn bè đã giúp tôi hoàn thành khóa luận này. Cuối cùng một lần nữa tôi xin cảm ơn và mong muốn tiếp tục nhận được những ý kiến đóng góp để đề tài nghiên cứu hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Huế, tháng 05 năm 2011 Sinh viên thực hiện Hồ Thị Mai Đại học Kin h tế Huế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN i MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ.......................................................................................................... I-1 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ......................................................................................4 CHƯƠNG I. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ......................................................4 1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN.................................................................................................................4 1.1.1. Hiệu quả kinh tế................................................................................................................4 1.1.1.1. Khái niệm về hiệu quả kinh tế .......................................................................................4 1.1.1.2. Bản chất của hiệu quả kinh tế ........................................................................................5 1.1.2. Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế............................................................................6 1.2. ĐẶC ĐIỂM VÀ GIÁ TRỊ CỦA CÂY DƯA HẤU.............................................................7 1.2.1. Đặc điểm sinh học của cây dưa hấu .................................................................................7 1.2.2. Kỹ thuật canh tác ..............................................................................................................8 1.2.3. Giá trị kinh tế của cây dưa hấu .......................................................................................10 1.2.4. Giá trị khác của cây dưa hấu ..........................................................................................11 1.2.4.1. Giá trị dinh dưỡng .......................................................................................................11 1.2.4.2. Giá trị về mặt y học .....................................................................................................11 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả sản xuất dưa hấu ...................................................11 1.3. CƠ SỞ THỰC TIỄN .........................................................................................................14 1.3.1. Tình hình sản xuất dưa hấu trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng ...............14 1.3.2. Tình hình sản xuất dưa hấu ở Nghệ An ..........................................................................16 1.4. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU...................................................................17 1.4.1. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên .................................................................17 1.4.1.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................................................17 1.4.1.2. Các nguồn tài nguyên ..................................................................................................18 1.4.2. Thực trạng môi trường....................................................................................................19 1.4.3. Thực trang phát triển kinh tế xã hội của xã Nghĩa Yên..................................................19 1.4.3.1. Tăng trưởng kinh tế .....................................................................................................19 1.4.3.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế .........................................................................................19 1.4.3.3. Thực trạng phát triển các ngành kinh tế ......................................................................21 1.4.4. Dân số, lao động, việc làm và thu nhập..........................................................................22 1.4.4.1. Dân số ..........................................................................................................................22 Đạ học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN ii 1.4.4.2. Lao động và việc làm...................................................................................................22 1.4.5. Thực trang phát triển cơ sở hạ tầng ................................................................................22 1.4.5.1. Năng lượng ..................................................................................................................22 1.4.5.2. Giao thông ...................................................................................................................22 1.4.5.3. Giáo dục đào tạo ..........................................................................................................23 1.4.5.4. Y tế ..............................................................................................................................23 1.4.5.5. Thủy lợi .......................................................................................................................23 1.4.5.6. Văn hóa xã hội .............................................................................................................23 1.4.6. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội ....................................................24 1.4.6.1. Những lợi thế ...............................................................................................................24 1.4.6.2. Những hạn chế.............................................................................................................24 CHƯƠNG II. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT DƯA HẤU Ở XÃ NGHĨA YÊN ....25 2.1. Tình hình sản xuất dưa hấu và một số cây trồng hàng năm ở xã Nghĩa Yên............................25 2.2. Năng lực sản xuất của các hộ được điều tra ......................................................................27 2.2.1. Tình hình về nhân khẩu, lao động và diện tích canh tác của các hộ...............................27 2.2.2. Tình hình trang bị vật chất kỹ thuật của các hộ được điều tra........................................29 2.3. Kết quả sản xuất dưa hấu...................................................................................................31 2.3.1. Chi phí sản xuất, kết cấu chi phí sản xuất ......................................................................31 2.3.1.1. Chi phí trung gian ........................................................................................................31 2.3.1.2. Chi phí tự có ................................................................................................................33 2.3.1.3. Khấu hao và chi phí khác ............................................................................................35 2.3.2. Diện tích, năng suất, sản lượng của các hộ điều tra .......................................................35 2.3.3. Kết quả sản xuất .............................................................................................................36 2.3.4. Hiệu quả sản xuất dưa hấu..............................................................................................37 2.3.5. So sánh hiệu quả sản xuất dưa hấu với cây mía trên địa bàn xã Nghĩa Yên ............................39 2.4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT DƯA HẤU .........................................................................................................................................40 2.4.1. Ảnh hưởng của chi phí trung gian tới kết quả sản xuất ..................................................40 2.4.2. Ảnh hưởng quy mô đất đai đến kết quả..........................................................................40 2.4.3. Ảnh hưởng của các nhân tố đầu vào tới năng suất dưa hấu ...........................................42 2.4.3.1. Ảnh hưởng của phân vi sinh tới năng suất của dưa hấu ..............................................46 2.4.3.2. Ảnh hưởng của đạm tới năng suất dưa ........................................................................46 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN iii 2.4.3.3. Ảnh hưởng của phân lân tới năng suất dưa hấu...........................................................47 2.4.3.4. Ảnh hưởng của kali tới năng suất dưa hấu ..................................................................47 2.4.3.5. Ảnh hưởng của NPK đến năng suất của dưa ...............................................................47 2.4.3.6. Ảnh hưởng của giống tới năng suất của dưa ...............................................................47 2.4.3.7. Ảnh hưởng của phân chuồng tới năng suất dưa hấu....................................................48 2.4.3.8. Ảnh hưởng của vôi bột đến năng suất dưa hấu............................................................48 2.4.3.9. Công lao động ảnh hưởng tới năng suất dưa ...............................................................48 2.5. Tình hình tiêu thụ dưa hấu của các hộ được điều tra.........................................................49 CHƯƠNG III. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT DƯA HẤU TRÊN ĐỊA BÀN XÃ NGHĨA YÊN............................................................................................................51 3.1. Định hướng phát triển nông nghiệp của xã Nghĩa Yên .....................................................51 3.2. Một số giải pháp để phát triển dưa hấu ở xã Nghĩa Yên ...................................................51 3.2.1. Hỗ trợ thông tin thị trường .............................................................................................51 3.2.2. Giải pháp về kỹ thuật......................................................................................................52 3.2.3. Giải pháp về vốn.............................................................................................................54 3.2.4. Giải pháp về cơ sở hạ tầng .............................................................................................55 3.2.5. Giải pháp về bảo hiểm nông nghiệp ...............................................................................55 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................57 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BQ : Bình quân BQC : Bình quân chung BVTV : Bảo vệ thực vật C : Chi phí ĐVT : Đơn vị tính GO : Giá trị sản xuất H : Hiệu quả kinh tế IC : Chi phí trung gian LĐ : Lao động LN : Lợi nhuận NĐ-CP : Nghị định chính phủ VA : Giá trị gia tăng Q : Kết quả thu được TC : Tổng chi phí UBND : Ủy ban nhân dân Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN v DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ: Kênh phân phối sản phẩm dưa hấu tại xã Nghĩa Yên........................................49 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN vi BẢNG QUY ĐỔI 1ha = 10.000m2 1 tạ = 100kg 1 tấn = 1.000kg Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1: Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội xã Nghĩa Yên năm 2010 .............................20 Bảng 2: Tình hình về diện tích gieo trồng cây hàng năm ở xã Nghĩa Yên ..............................26 Bảng 3: Tình hình lao động, nhân khẩu, diện tích của các hộ điều tra.....................................28 Bảng 4: Tình hình trang bị vật chất kỹ thuật BQ/hộ ................................................................30 Bảng 5: Tình hình về chi phí sản xuất dưa của các hộ điều tra ................................................34 Bảng 6: Diện tích, năng suất, sản lượng của các hộ điều tra ....................................................35 Bảng 7: Kết quả sản xuất dưa của các hộ điều tra tính trên m2 ................................................37 Bảng 8: Hiệu quả sản xuất dưa của các hộ điều tra ..................................................................38 Bảng 9: Kết quả và hiệu quả sản xuất cây dưa hấu so với cây mía năm 2010 .........................39 Bảng 10: Ảnh hưởng của chi phí trung gian tới kết quả sản xuất ............................................40 Bảng 11: Ảnh hưởng của quy mô đất đai hiệu quả sản xuất dưa .............................................41 Bảng 12: Kết quả hàm hồi quy .................................................................................................43 Bảng 13: Năng suất cận biên của các yế tố sản xuất ................................................................44 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN viii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU 1. Mục đích nghiên cứu: + Hệ thống hóa cơ sở lí luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu. + Đánh giá hiệu quả sản xuất dưa hấu của xã Nghĩa Yên trong năm 2010. + Đề ra giải pháp để nâng cao năng suất dưa hấu + Hướng mới cho tiêu thụ (tìm đầu ra ổn định). 2. Dữ liệu phục vụ nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài tôi đã sử dụng những nguồn tài liệu sau: - Số liệu từ UBND xã Nghĩa Yên - Thu thập từ quá trình điều tra phỏng vấn các hộ sản xuất - Một số trang web 3. Phương pháp nghiên cứu - Điều tra thu thập số liệu - Phương pháp chuyên gia chuyên khảo - Phương pháp ước lượng hồi quy 4. Kết quả đạt được - Đánh giá thực trạng sản xuất, kết quả và hiệu quả sản xuất dưa ở xã Nghĩa Yên, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An. - Đánh giá được những thuận lợi cũng như những khó khăn của người dân trong việc đẩy mạnh phát triển sản xuất dưa tại xã Nghĩa Yên, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An. - Đưa ra những giải pháp về thị trường tiêu thụ. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN 1 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ Việt Nam là một nước sản xuất nông nghiệp với hơn 60% dân số hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Trong những năm qua sản xuất nông nghiệp nước ta đã có những bước tiến vượt bậc. Chúng ta không những đã giải quyết được phần lớn nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu. Để đạt được điều này ngoài những yếu tố khách quan, những người nông dân nước ta đã có những thay đổi lớn trong nhận thức và trình độ sản xuất của họ. Họ đã tìm tòi, áp dụng những công nghệ mới, thay đổi cây trồng thích hợp và chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp lí. Điều đó không riêng ở một vùng nào mà ở xã Nghĩa Yên, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An cũng vậy. Nghĩa Yên là một xã miền núi có tổng diện tích tự nhiên tương đối lớn 3.453,52ha, trong đó cơ cấu diện tích sản xuất nông nghiệp là 3.139,28ha chiếm 90,90%, trong đó đất nông nghiệp là 2.267,69ha; đất lâm nghiệp 842.99ha; diện tích nuôi trồng thủy sản là 28,60ha. Cây trồng chính của người dân trong xã là lúa, rau màu và mía. Những năm gần đây nông dân trong xã đã bắt đầu chuyển đổi đất từ trồng mía, trồng lúa sang sản xuất dưa hấu. Cây dưa hấu được đưa vào xã sản xuất đã khá lâu nhưng 2 năm trở lại đây diện tích dưa hấu được mở rộng và đã mang lại lợi nhuận cho nông dân khá cao. Năm 2008 tổng diện tích trồng dưa của xã là 31,5ha; năm 2009 diện tích trồng dưa là 81ha; đến năm 2010 tổng diện tích trồng dưa của cả xã là 297ha. Điều này chứng tỏ rằng cây dưa hấu là cây có giá trị kinh tế cao. Phát triển cây dưa hấu đã góp phần tạo công ăn việc làm cho người lao động, nâng cao thu nhập, cải thiện mức sống cho người dân, từ đó tạo điều kiện cho phát triển kinh tế xã hội, không những thế nó còn góp phần sử dụng hợp lí và có hiệu quả tài nguyên đất sản xuất nông nghiệp của địa phương. Sản phẩm dưa hấu của xã có chất lượng khá tốt và được tiệu thụ rông rãi ở thị trường trong nước. Bên cạnh những thuận lợi như vậy thì việc sản xuất dưa hấu của xã cũng gặp một số khó khăn như vốn đầu tư cao, tốn nhiều công lao động nên khó khăn trong việc mở rộng diện tích sản xuất, đặc biệt là vấn đề đầu ra (chưa có thị trường tiêu thụ cụ Đại học Kin h tế H ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN 2 thể, chủ yếu là bán cho tư thương), vấn đề áp dụng giống mới, kỹ thuật mới để nâng cao năng suất, sản lượng và giảm chi phí. Để giải quyết tốt những trở ngại cùng với thực tế nghiên cứu, xem xét và đánh giá khách quan, chính xác về hiệu quả của cây dưa hấu mang lại cho người nông dân tôi đã chọn đề tài: “Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất dưa hấu tại xã Nghĩa Yên, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An” nghiên cứu làm khóa luận tốt nghiệp của mình. * Mục tiêu và đối tượng nghiên cứu - Mục tiêu nghiên cứu + Hệ thống hóa cơ sở lí luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu. + Đánh giá hiệu quả sản xuất dưa hấu của xã Nghĩa Yên trong năm 2010. + Đề ra giải pháp để nâng cao năng suất dưa hấu + Hướng mới cho tiêu thụ (tìm đầu ra ổn định). - Đối tượng nghiên cứu Đề tài đánh giá hiệu quả kinh tế cây dưa hấu nên đối tượng nghiên cứu là các hộ nông dân sản xuất dưa hấu trên địa bàn xã Nghĩa Yên. * Phương pháp nghiên cứu - Điều tra thu thập số liệu: + Mẫu điều tra gồm 90 hộ, được chọn ngẫu nhiên, không lặp lại. Số hộ điều tra thuộc 5 xóm: Đồng Song, xóm Nhâm, xóm Chong, xóm 13A, xóm Mới. + Thu thập số liệu Số liệu thứ cấp: Những số liệu được thu thập từ phòng nông nghiệp huyện Nghĩa Đàn, số liệu từ UBND xã Nghĩa Yên về vấn đề nghiên cứu, và số liệu liên quan khác từ các tài liệu tham khảo. Số liệu sơ cấp: Tất cả số liệu mà tôi đã điều tra các hộ nông dân của xã Nghĩa Yên trong tháng 1 đến tháng 3 năm 2011. - Phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu - Phương pháp phân tổ thống kê Căn cứ đặc điểm, điều kiện sản xuất của các hộ thuộc các xóm trong xã, tôi chia thành 2 nhóm để ngiên cứu đánh giá. Nhóm I gồm 2 xóm: Đồng Song và xóm 13A, nhóm II gồm 3 xóm: xóm Nhâm, xóm Chong và xóm Mới. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN 3 Nhóm I là nhóm sản xuất dưa trên đất đen chuyển từ đất trồng mía sang. Nhóm II là nhóm sản xuất dưa trên đất đỏ Bazan, trồng dưa đã khá lâu. - Phương pháp chuyên gia chuyên khảo - Phương pháp ước lượng hồi quy * Phạm vi nghiên cứu đề tài - Về không gian: Điều tra đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất dưa hấu của các hộ nông dân ở xã Nghĩa Yên. - Về thời gian: Phân tích thực trạng sản xuất dưa hấu của các hộ năm 2010 và giai đoạn 2008-2010. Số liệu điều tra từ tháng 01 đến tháng 03 năm 2011 làm nền tảng phân tích mối tương quan ảnh hưởng của các nhân tố đến hiệu quả sản xuất của các hộ. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Hồ Thị Mai - Lớp: K41B KTNN 4 PHẦN