Đẩy mạnh cổ phần hóa một bộ phận doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam

Lêi më ®Çu Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang tõng b­íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc.Trong mét m«i tr­êng míi,®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thay ®æi,khi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trë thµnh yÕu tè sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp th× c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc ®· béc lé nh÷ng yÕu kÐm vµ l©m vµo t×nh tr¹ng sa sót vµ khñng ho¶ng.Kinh nghiÖm tõ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy,Cæ phÇn hãa cã vai trß rÊt quan träng trongviÖc ®æi míi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc,nhÊt lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nh­ ViÖt Nam.Cæ phÇn hãa cã t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ rÊthiÖu qu¶ ®Õn viÖc khai th¸c,sö dông vµ ph¸t huy c¸c nguån lùc vÒ vèn, tµi s¶n vµ con ng­êi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh,thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. V× vËy Cæ phÇn hãa lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong tiÕn tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn DNNN nãi riªng vµ kinh tÕ x· héi nãi chung. T×m hiÓu CPH DDNN ë n­íc ta,®Ó thÊy ®­îc nh÷ng thµnh c«ng vµ khã kh¨n trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn ,em ®· chän "§Èy m¹nh cæ phÇn hãamét bé phËn doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt Nam" lµm ®Ò tµi cho bµi tiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ. KÕt cÊu bµi viÕt gåm: I.Lêi më ®Çu II.Néi dung PhÇn I : C¬ së lý luËn vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc 1.Kh¸i niÖm,môc tiªu vµ thùc chÊt cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc PhÇn II : Thùc tr¹ng cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc ViÖt Nam trong thêi gian qua 1.Mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®­îc 2.Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh 3.Nguyªn nh©n PhÇn III : Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh CPH DNNN I.C¬ së lý luËn vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc 1.Kh¸i niÖm, môc tiªu vµ thùc chÊt cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc(CPH DNNN) lµ Nhµ n­íc b¸n mét phÇn hay toµn bé gi¸ trÞ cæ phÇn cña m×nh trong doanh nghiÖp cho c¸c ®èi t­îng,tæ chøc hay t­ nh©n trong vµ ngoµi n­íc hoÆc cho c¸n bé c«ng qu¶n lý vµ c«ng nh©n cña doanh nghiÖp b»ng ®Êu gi¸ c«ng khai hay th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. CPH lµ chñ tr­¬ng ®· ®­îc thùc tÕ chøng minh lµ rÊt ®óng ®¾n ,cã t¸c dông râ rÖt n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN.Chñ tr­¬ng nµy ®· ®­îc quan t©m hoµn thiÖn,luËt hãa vµ gÇn ®©y tËp trung chØ ®¹o ®¹t kÕt qu¶ kh¸ h¬n.Song viÖc thùc hiÖn vÉn cßn chËm vµ cßn khã kh¨n,v­íng m¾c c¶ trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh lÉn sau CPH.§©y lµ vÊn ®Ò nh¹y c¶m,®ông ch¹m ®Õn lîi Ých cña nhiÒu ®èi t­îng,nhÊt lµ nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o vµ qu¶n lý doanh nghiÖp;do ®ã viÖc thùc hiÖn phô thuéc rÊt lín vµo ý thøc,®ång t×nh hay kh«ng cña nh÷ng ng­êi nµy.Quy tr×nh CPH cã nhiÒu kh©u phøc t¹p,nhÊt lµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp,xö lý nh÷ng vÊn ®Ò tån ®äng,cÇn ph¶i chØ ®¹o tÝnh to¸n chÆt chÏ,nÕu kh«ng sÏ s¬ hë,thÊt tho¸t t¸i s¶n nhµ n­íc.§Ó cã thÓ t×m ra ph­¬ng thøc bæ khuyÕt cho gi¶i ph¸p hiÖn hµnh,cÇn ph¶i n¾m v÷ng môc tiªu,yªu cÇu vµ néi dung thùc chÊt cña CPH. Theo NghÞ quyÕt TW 3 (khãa IX) cña §¶ng vµ nghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP ngµy 16.11.2004 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc chuyÓn c«ng ty Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn,ngoµi viÖc huy ®éng thªm vèn cña x· héi ®Ó t¨ng c­êng n¨ng lùc tµi chÝnh,th× môc tiªu cña CPH lµ nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ vèn,tµi s¶n cña Nhµ n­íc,n©ng cao hiÖu qu¶,søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ nÒn kinh tÕ nãi chung,th«ng qua viÖc thay ®æi c¬ cÊu së h÷u,t¹o ra ®éng lùc míi vµ chuyÓn DNNN sang ph­¬ng thøc qu¶n lý míi n¨ng ®éng,chÆt chÏ h¬n. Nh×n bÒ ngoµi , CPH lµ qu¸ tr×nh : x¸c ®Þnh l¹i môc tiªu,ph­¬ng h­íng kinh doanh,nhu cÇu vèn ®iÒu lÖ vµ chia ra thµnh cæ phÇn,®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña doanh nghiÖp,quyÕt ®Þnh møc vèn Nhµ n­íc cÇn n¾m gi÷ vµ rao b¸n réng r·i phÇn cßn l¹i.Qua ®ã lµm thay ®æi c¬ cÊu së h÷u,huy ®éng thªm vèn,x¸c lËp cô thÓ nh÷ng ng­êi tham gia lµm chñ,®­îc chia lîi nhuËn vµ chuyÓn DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn,thuéc së h÷u cña tËp thÓ cæ ®«ng vµ chuyÓn sang ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp. Song ®Ó hiÓu râ thùc chÊt cña CPH,cÇn thÊy r»ng trong c«ng ty cæ phÇn,trªn c¬ së vèn ®iÒu lÖ ®­îc chia ra thµnh nhiÒu phÇn,th× quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh còng ®­îc ph©n ra thµnh nh÷ng ®¬n vÞ vµ cã c¬ cÊu x¸c ®Þnh t­¬ng øng víi c¬ cÊu së h÷u.Do ®ã,sì dÜ CPH cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c DNNN lµ do qua CPH,c¬ cÊu së h÷u cña doanh nghiÖp ®­îc thay ®æi,dÉn tíi c¬ cÊu vµ c¬ chÕ thùc hiÖn quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh còng thay ®æi theo ; tõ ®ã t¹o ra mét c¬ cÊu ®éng lùc cã chñ thÓ râ rµng vµ hîp lùc míi m¹nh mÏ h¬n;®ång thêi,chuyÓn doanh nghiÖp sang vËn hµnh theo c¬ chÕ qu¶n lý míi,tù chñ,n¨ng ®éng h¬n,nh­ng cã sù gi¸m s¸t réng r·i vµ chÆt chÏ h¬n.Cho nªn,thùc chÊt CPH nãi chung chÝnh lµ gi¶i ph¸p tµi chÝnh vµ tæ chøc,dùa trªn chÕ ®é cæ phÇn,nh»m ®æi míi c¬ cÊu vµ c¬ chÕ ph©n chia quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm g¾n chÆt víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.Cßn CPH theo ph­¬ng thøc hiÖn hµnh lµ gi¶i ph¸p nh»m lµm thay ®æi c¬ cÊu së h÷u,dÉn tíi thay ®æi c¬ cÊu vµ c¬ chÕ thùc hiÖn quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm tõ chç chØ cã nhµ n­íc n¾m quyÒn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm chuyÓn sang chia sÎ kÕt qu¶ kinh doanh,c¶ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm,lîi nhuËn vµ rñi ro cho nh÷ng ng­êi tham gia gãp vèn,qua ®ã t¹o ra ®éng lùc,tr¸ch nhiÖm vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp. II.Thùc tr¹ng cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt nam trong thêi gian qua 1.mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®­îc §æi míi,s¾p xÕp vµ ph¸t triÓn DNNN lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta.Chñ tr­¬ng nµy ®· ®­îc triÓn khai thùc hiÖn trong gÇn 20 n¨m qua.MÆc dï cã nhiÒu th¨ng trÇm nh­ng ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn.CPH DNNN ®­îc xem lµ mét gi¶i ph¸p c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt ®Ó c¬ cÊu l¹i DNNN.Thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy,ngay tõ th¸ng 5 n¨m 1990,Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ thñ t­íng chÝnh phñ) ra quyÕt ®Þnh sè 143-H§BT cho phÐp thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn.Hai n¨m sau,ngµy 8/6/1992,Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng l¹i ban hµnh chØ thÞ sè 202/CT vÒ tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn.Tõ ngµy ®ã ®Õn nay ®· 15 n¨m.Qua 15 n¨m thùc hiÖn,®Õn hÕt n¨m 2005,chóng ta ®· thµnh lËp ®­îc 2987 c«ng ty cæ phÇn trªn c¬ së CPH DNNN vµ bé phËn DNNN.KÕt qu¶ thùc hiÖn qua tõng n¨m nh­ sau: N¨m 1990-1992:kh«ng cã DNNN nµo ®­îc CPH. N¨m 1993 : 02 ®¬n vÞ N¨m 1994 : 01 ®¬n vÞ N¨m 1995 : 3 ®¬n vÞ N¨m 1996 : 5 ®¬n vÞ N¨m 1997 : 7 ®¬n vÞ N¨m 1998 : 100 ®¬n vÞ N¨m 1999 : 250 ®¬n vÞ N¨m 2000 : 212 ®¬n vÞ N¨m 2001 : 204 ®¬n vÞ N¨m 2002 : 164 ®¬n vÞ N¨m 2003 : 532 ®¬n vÞ N¨m 2004 : 753 ®¬n vÞ N¨m 2005 : 754 ®¬n vÞ Tæng céng : 2987 ®¬n vÞ Qua nh÷ng con sè trªn ®©y thÊy râ tiÕn tr×nh CPH ®· tr¶i qua nh÷ng b­íc th¨ng trÇm,nh­ng nãi chung lµ theo xu h­íng mçi ngµy cµng ®­îc ®Èy m¹nh.Tõ chç thùc hiÖn chËm ch¹p trong nh÷ng n¨m ®Çu (mçi n¨m vµi ba doanh nghiÖp ®Õn vµi tr¨m) vµ cho ®Õn 3 n¨m gÇn ®©y tiÕn tr×nh CPH ®­îc ®Èy m¹nh h¬n,do ®ã sè l­îng doanh nghiÖp ®­îc CPH t­¬ng ®èi nhiÒu. Theo b¸o c¸o cña Ban chØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp,h×nh thøc CPH phæ biÕn nhÊt lµ b¸n mét phÇn vèn Nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp kÕt hîp ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ( chiÕm 43,4%),tiÕp ®ã lµ b¸n mét phÇn vèn Nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp (26%),cßn l¹i lµ b¸n toµn bé vèn Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp (15,5%) vµ gi÷ nguyªn vèn nhµ n­íc vµ ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu(15,1%).Trong sè c¸c doanh nghiÖp ®· CPH,ngµnh c«ng nghiÖp – giao th«ng vËn t¶i vµ x©y dùng chiÕm tû träng 65,5% , th­¬ng m¹i - dÞch vô chiÕm 28,7% vµ ngµnh n«ng-l©m-ng­ nghiÖp chiÕm 5,8%.NÕu ph©n chia theo ®Þa ph­¬ng th× tØnh,thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng chiÕm 65,7%,bé-ngµnh trung ­¬ng chiÕm 25,8%,tæng c«ng ty 91 chiÕm 8,5%. ViÖc s¾p xÕp l¹i vµ CPH c¸c DNNN ®· hoµn thµnh trªn 61 trong tæng sè 64 tØnh thµnh . Trong c¸c doanh nghiÖp ®· CPH,30% sè c¸c doanh nghiÖp ®­îc hoµn toµn ®éc lËp tù chñ trong kinh doanh mµ kh«ng cßn sù chi phèi trùc tiÕp nµo cña Nhµ N­íc (Nhµ N­íc kh«ng n¾m gi÷ mét cæ phÇn nµo,toµn bé thuéc vÒ tËp thÓ ng­êi lao ®éng). HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp thuéc l¹i nhá,yÕu,hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp,søc c¹nh tranh kÐm ®· ®­îc ®­a bít ra khái hÖ thèng c¸c DNNN,nh­ vËy cã thªm ®iÒu kiÖn ®Ó cñng cè c¸c DNNN kh¸c. Qua CPH,nhiÒu yÕu kÐm cè h÷u ®· ®­îc gi¶i quyÕt:nî xÊu,tån kho vËt t­ hµng hãa kÐm phÈm chÊt,c¸c trang thiÕt bÞ vµ tµi s¶n cò n¸t…Víi c¸c doanh nghiÖp ®· CPH,bé m¸y vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý ®· thÝch nghi,n¨ng ®éng vµ s¸t víi thÞ tr­êng h¬n,phÇn nµo lµm t¨ng tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lao ®éng ®èi víi doanh nghiÖp,®éng lùc lao ®éng míi ®ang dÇn ®­îc t¹o ra.C¸c biÖn ph¸p tiÕn hµnh cæ phÇn hãa ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn h¬n.C¬ chÕ ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp míi qua c¸c tæ chøc t­ vÊn ®éc lËp(thay v× qua héi ®ång ®Þnh gi¸ nh­ tr­íc ®©y) ®­îc ¸p dông.NhiÒu doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn ®Êu thÇu gi¸ cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. N¨m 2005 ®· xuÊt hiÖn mét ®iÓm s¸ng míi cÇn ®­îc nhÊn m¹nh lµ trong sè doanh nghiÖp CPH ®· cã nhiÒu doanh nghiÖp lµm ¨n kh¸,quy m« vèn lín,hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­.Cã thÓ kÓ ®Õn c¸c c«ng ty nh­ : C«ng ty khoan vµ dÞch vô dÇu khÝ,c¸c nhµ m¸y thñy ®iÖn S«ng Hinh (VÜnh S¬n),Th¸c Bµ,Ph¶ L¹i.§iÖn lùc Kh¸nh Hßa,C«ng ty giÊy T©n Mai.C«ng ty vËn t¶i x¨ng dÇu ®­êng thñy I,Vinamilk,C«ng ty Kinh §«.Gi¸ trÞ cña Vinamilk lªn tíi 2500 tû ®ång,trong ®ã vèn Nhµ n­íc lµ 1500 tû ®ång.Nhµ m¸y thñy ®iÖn S«ng Hinh cã gi¸ trÞ 2114 tû ®ång trong ®ã vèn Nhµ n­íc lµ 1253 tû ®ång.Mét ®iÓm kh¸c biÖt n÷a ,®ã lµ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cæ phÇn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ®Êu gi¸ c«ng khai trªn thÞ tr­êng.Ngay trong ngµy ®Çu tiªn b¸n ®Êu gi¸ Vinamilk,b¸n hÕt h¬n 1,66 triÖu cæ phiÕu víi gi¸ trung b×nh cao gÊp 4,89 lÇn mÖnh gi¸.TÝnh minh b¹ch vµ c«ng khai ®Êu gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty S÷a ViÖt Nam ®· thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc,trong ®ã cã c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi.Trong sè 7 nhµ ®Çu t­,tæ chøc mua ®­îc cæ phÇn Vinamilk cã 5 quü ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ 2 nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc n­íc ngoµi.§¸ng chó ý lµ c¸c nhµ ®Çu t­ míi chiÕm tû lÖ th¾ng thÇu tíi 78,4%/tæng sè cæ phÇn b¸n ra,c¸c quü ®Çu t­ n­íc ngoµi ho¹t ®éng ë ViÖt Nam chØ chiÕm 21,6%,vµ sè vèn thu hót ®­îc tõ c¸c tæ chøc míi lªn tíi trªn 450 tû ®ång.Sau 3 n¨m chuÈn bÞ Vinamilk ®· hoµn toµn chuyÓn ®æi tõ mét DNNN lín thµnh c«ng ty cæ phÇn ®¹i chóng. Sau 15 n¨m CPH DNNN,cã thÓ nhËn thÊy c¸c chuyÓn biÕn sau Thø nhÊt,sù chuyÓn h­íng tõ CPH c¸c DNNN trong mét sè lÜnh vùc sang CPH DNNN ë hÇu hÕt c¸c ngµnh,lÜnh vùc,trong c¶ kinh tÕ,dÞch vô vµ v¨n hãa,kÓ c¶ ng©n hµng th­¬ng m¹i,chØ trõ lo¹i DNNN trong lÜnh vùc dÇu khÝ vµ an ninh quèc phßng.Thµnh phè Hå ChÝ Minh cßn kiÕn nghÞ chÝnh phñ cho phÐp CPH mét sè bÖnh viÖn c«ng. Thø hai,chuyÓn biÕn tõ viÖc chØ CPH c¸c DNNN quy m« nhá vÒ vèn vµ lao ®éng,lµm ¨n thua lç,nay sang c¶ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i víi quy m« lín trong c¸c ngµnh träng yÕu cña nÒn kinh tÕ (nh­ ®iÖn lùc,xi m¨ng,viÔn th«ng,hµng kh«ng),víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng sau CPH ngµy mét tiÕn bé .TiÕn tr×nh CPH kh«ng chØ ®­îc thùc hiÖn ®èi víi tõng doanh nghiÖp thµnh viªn mµ cßn triÓn khai ®èi víi toµn tæng c«ng ty.§Õn nay ®· cã quyÕt ®Þnh phª duyÖt CPH 5 tæng c«ng ty,trong ®ã cã c¶ c¸c Tæng c«ng ty Th­¬ng M¹i-x©y dùng,§iÖn tö-tin häc,Vinaconex vµ B¶o ViÖt. Thø ba,viÖc CPH kh«ng chØ nh»m thu hót vèn cña c¸c nhµ ®Çu t­,cña nh÷ng ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp,mµ cßn thu hót c¶ vèn cña nh÷ng n«ng d©n cung cÊp nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp,chuyÓn hä thµnh nh÷ng cæ ®«ng,g¾n bã hä víi sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.C«ng ty MÝa ®­êng Lam S¬n vµ c«ng ty MÝa ®­êng La Ngµ ®· thùc hiÖn CPH theo h­íng ®ã.ë c«ng ty cæ phÇn MÝa ®­êng Lam S¬n,Nhµ n­íc gi÷ 46%,n«ng d©n trång mÝa vµ cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp mua 26%(trong ®ã cã 400.000 cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi trång mÝa),ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp mua 24% cæ phÇn.ë c«ng ty cæ phÇn mÝa ®­êng La Ngµ,Nhµ n­íc gi÷ 35%,n«ng d©n trång mÝa vµ cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp mua 25% (trong ®ã cã 150.000 cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi trång mÝa),ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp mua 40%cæ phÇn.C«ng ty cæ phÇn MÝa ®­êng Lam S¬n lµ mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng rÊt cã hiÖu qu¶.Sau 5 n¨m CPH(tõ n¨m 2000 ®Õn 2005) nép ng©n s¸ch t¨ng tõ 10 tû lªn 38 tû ®ång vµ lîi nhuËn ®¹t tíi 77,5 tû ®ång vµ cæ tøc lµ 20%/n¨m. Thø t­,lµ viÖc chuyÓn tõ CPH theo h­íng c¬ b¶n khÐp kÝn,néi bé sang h×nh thøc ®Êu gi¸ c«ng khai,b¸n cæ phÇn ra bªn ngoµi ®Ó thu hót nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc.§©y ®­îc coi lµ sù chuyÓn biÕn "cã chÊt " nhÊt thÓ hiÖn sù thay ®æi c¨n b¶n quan ®iÓm vµ chñ tr­¬ng vÒ CPH,gãp phÇn t¹o ra søc bËt m¹nh mÏ ®Ó ®Èy nhanh,m¹nh tiÕn tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng DNNN mét c¸ch c«ng khai,minh b¹ch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc cïng tham gia.Trong ®ît ®Êu gi¸ cæ phiÕu ®Çu tiªn cña c«ng ty S÷a ViÖt nam ®· thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc n­íc ngoµi vµ hä ®· mua tíi 80% tæng sè cæ phÇn b¶n ra. Thø n¨m, CPH lµ mét xu h­íng tÊt yÕu,lµ gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸ nh»m chuyÓn ®æi DNNN tõ ®¬n së h÷u sang ®a së h÷u.C¸c doanh nghiÖp qu©n ®éi còng kh«ng n»m ngoµi xu h­íng ®ã.Khi triÓn khai thùc hiÖn CPH c¸c DN ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n,bëi v× c¸c doanh nghiÖp qu©n ®éi vèn ch­a thÝch nghi hoµn toµn víi c¬ chÕ thÞ tr­êng,b¶n th©n ng­êi lao ®éng còng ch­a s½n sµng cho viÖc nµy,nh­ng tÝnh ®Õn thêi ®iÓm nµy,®· cã 16 DNQ§ triÓn khai thùc hiÖn CPH,trong ®ã cã 9 c«ng ty,xÝ nghiÖp phô thuéc hoµn thµnh xong(®¹t 56% kÕ ho¹ch).H×nh thøc phæ biÕn nhÊt lµ gi÷ nguyªn vèn Nhµ n­íc vµ ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu. Nh÷ng chuyÓn biÕn nãi trªn ®· n©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp CPH trªn tÊt c¶ c¸c chØ tiªu chñ yÕu :vÒ vèn,doanh thu,lîi nhuËn,nép ng©n s¸ch,sè l­îng lao ®éng vµ thu nhËp cña lao ®éng,cæ tøc.KÕt qu¶ c¸c cuéc ®iÒu tra cho thÊy : Vèn b×nh qu©n mét doanh nghiÖp t¨ng tõ 24 tû ®ång(n¨m 2001) lªn 63,6 tû ®ång (n¨m 2004) Cã tíi 92,5% sè doanh nghiÖp ®­îc ®iÒu tra cho r»ng cã l·i,lîi nhuËn tr­íc thuÕ t¨ng b×nh qu©n 149,8%,lîi nhuËn sau thuÕ t¨ng b×nh qu©n 182,3%,møc nép ng©n s¸ch t¨ng b×nh qu©n 26,53%,n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng trung b×nh 63,9%,thu nhËp b×nh qu©n th¸ng cña lao ®éng t¨ng 34,5% so víi tr­íc khi CPH,lao ®éng t¨ng do më réng s¶n xuÊt,cæ tøc cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt ng©n hµng. Cã thÓ nãi ®©y lµ nh÷ng con sè rÊt cã ý nghÜa ®èi víi c¸c doanh nghiÖp,kh¼ng ®Þnh CPH lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u Ých nhÊt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c DNNN.Mét ®iÒu cã ý nghÜa quan träng h¬n n÷a lµ,kÕt qu¶ trªn sÏ t¹o niÒm tin vµ ®éng lùc cho c¸c DNNN kh¸c tiÕn hµnh ®æi míi ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh mét c¸ch tÝch cùc h¬n. 2.Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh CPH tuy ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ tÝch cùc nh­ng so víi yªu cÇu ®æi míi cßn chËm.Vèn Nhµ n­íc trong c¸c DNNN ®· CPH cßn nhá vµ viÖc huy ®éng vèn trong qu¸ tr×nh ch­a ®­îc nhiÒu,thêi gian tiÕn hµnh CPH mét doanh nghiÖp cßn qu¸ dµi.Th­êng xuyªn kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch ®Ò ra.So víi ®Ò ¸n ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt th× sè DNNN ®­îc CPH ch­a ®¹t 80%.Sè l­îng doanh nghiÖp ®­îc CPH trong n¨m 2005 tuy ®¹t con sè 754 ®¬n vÞ,nh­ng nÕu so víi yªu cÇu cña NghÞ QuyÕt Héi nghÞ lÇn thø 9 ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng khãa IX lµ ph¶i hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n viÖc CPH DNNN vµo n¨m 2005 lµ ch­a ®¹t. Theo b¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña dù ¸n hç trî kü thuËt gi¸m s¸t chuyÓn ®æi së h÷u DNNN t¹i 934 doanh nghiÖp ®· CPH cho thÊy,thêi gian CPH mét doanh nghiÖp tuy ®· gi¶m tõ 512 ngµy (n¨m 2001) xuèng cßn 437 ngµy (n¨m 2004) nh­ng vÉn cßn dµi. ChuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn doanh nghiÖp trë thµnh ®a së h÷u vÒ vèn.Nh­ng thùc tÕ trong sè gÇn 3000 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn,th× chØ cã 30% Nhµ n­íc kh«ng gi÷ mét ®ång vèn nµo,29%Nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi trªn 51%.Nhµ n­íc ®ang cßn n¾m kho¶ng 46,5% vèn kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nµy.Nh­ vËy thùc chÊt míi chØ cã kho¶ng 8% vèn kinh doanh cña c¸c DNNN ®· CPH thuéc vÒ c¸c chñ së h÷u kh¸c-kh«ng ph¶i Nhµ n­íc ( phÇn lín lµ nh÷ng cæ ®«ng vèn lµ ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp).Con sè nµy lµ qu¸ Ýt.V× nãi ®Õn CPH th× chØ tiªu chñ yÕu nhÊt lµ CPH vèn kinh doanh,do vËy cã thÓ nãi r»ng CPH c¸c DNNN ®­îc thùc hiªn rÊt chËm ch¹p,ch­a nhiÒu. Qua sè liÖu trªn ta còng nhËn thÊy mÆc dï ®· cæ phÇn hãa nh­ng Nhµ n­íc vÉn lµ cæ ®«ng lín nhÊt ,®ång thêi phÇn lín c¸c c«ng ty cæ phÇn ®­îc thµnh lËp theo c¸ch nµy ®ang ®­îc Nhµ N­íc n¾m cæ phÇn chi phèi.§iÒu ®¸ng nãi lµ tû lÖ vèn ®iÒu lÖ mµ Nhµ n­íc cßn n¾m t¹i c¸c c«ng ty cæ phÇn kh«ng gi¶m mµ ngµy cµng t¨ng.NÕu thêi k× ®Çu (1992-1998) tû lÖ cæ phÇn mµ Nhµ n­íc n¾m trong c¸c c«ng ty cæ phÇn lµ 28% th× ®Õn thêi k× 2001-2004 tû lÖ nµy lªn tíi 49,8% vµ hiÖn nay b×nh qu©n lµ 46,5%.ViÖc Nhµ n­íc ®ang cßn n¾m qu¸ nhiÒu vèn cho thÊy sù chi phèi,g©y ¶nh h­ëng cña Nhµ n­íc vÉn ë møc ®é lín (d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau,trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp).Do vËy trong nhiÒu doanh nghiÖp ®· CPH ch­a thÊy cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh theo m« h×nh míi cña mét c«ng ty cæ phÇn thùc thô.C¸c doanh nghiÖp nµy vÉn ch­a cã hay rÊt thiÕu nh÷ng cæ ®«ng míi cã quyÒn lùc m¹nh,c¸c cæ ®«ng chiÕn l­îc míi.ViÖc Nhµ n­íc cßn n¾m cæ phÇn chi phèi trong nhiÒu doanh nghiÖp ®· CPH còng cho thÊy Nhµ n­íc cßn ®Çu t­ dµn tr¶i trªn nhiÒu lÜnh vùc vµ ph¹m vi ho¹t ®éng kinh doanh,ch­a cã sù tËp trung vèn cÇn thiÕt vµo c¸c lÜnh vùc,c¸c ngµnh hay c¸c doanh nghiÖp träng ®iÓm mµ ë ®ã cÇn cã sù hiÖn diÖn cña Nhµ n­íc. MÆc dï cã chuyÓn biÕn trong n¨m 2005 lµ ®· cã nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ ,cã quy m« vèn lín vµ mét sè tæng c«ng ty ®ang CPH,nh­ng nh×n chung ®¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp ®· CPH ®Òu cã vèn Nhµ n­íc qu¸ nhá,®iÒu nµy chøng tá chóng ta míi chØ CPH ®­îc c¸c doanh nghiÖp nhá vµ rÊt nhá.§ã còng lµ c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu do c¸c ®Þa ph­¬ng qu¶n lý.Trªn thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng cã vai trß ®¸ng kÓ vµ kh«ng thÓ hiÖn ®­îc vai trß lµ nh÷ng DNNN chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ.Vµ nh­ thÕ chóng ta míi thùc hiÖn ®­îc phÇn dÔ nhÊt trong toµn bé khèi l­îng c«ng viÖc ph¶i lµm. Sè l­îng c¸c doanh nghiÖp CPH cã quy m« vèn Nhµ n­íc d­íi 5 tû ®ång chiÕm tíi gÇn 60%,chØ cã 18,5% sè doanh nghiÖp CPH cã quy m« vèn Nhµ n­íc trªn 10 tû VN§.§iÒu ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ vÒ mÆt sè l­îng DNNN ®· CPH chiÕm tíi 53% tæng sè DNNN cã t¹i thêi ®iÓm ®Çu n¨m 2001,nh­ng vÒ vèn míi chØ chiÕm h¬n 10%.Nh­ vËy lµ sè vèn ch­a ®­îc CPH cßn rÊt lín(kho¶ng 270.000 tû ®ång).Sè vèn nay ®ang n»m trong c¸c doanh nghiÖp lín.ViÖc tiÕn hµnh CPH c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng hÒ ®¬n gi¶n nh­ ®· lµm trong thêi gian qua v× vai trß,tÇm quan träng vµ ph¹m vi kinh doanh,ph¹m vi ¶nh h­ëng cña c¸c doanh nghiÖp nµy rÊt lín vµ phøc t¹p h¬n nhiÒu.Râ rµng ®Ó CPH thµnh c«ng c¸c doanh nghiÖp nµy cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp Nh÷ng c¶n trë ®èi víi qu¸ tr×nh CPH c¸c DNNN trong thêi gian qua : ChiÕn l­îc,chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ch­a phï hîp,râ rµng,kh«ng cã quy ®Þnh ­u tiªn CPH ®èi víi doanh nghiÖp hay bé phËn kinh tÕ nµo.C«ng t¸c chuÈn bÞ vµ hç trî c¸c DNNN thùc hiÖn CPH ch­a lµm tèt nªn nhiÒu doanh nghiÖp khi tiÕn hµnh CPH gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n , nhÊt lµ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt c¸c tån t¹i cña DNNN tr­íc ®©y hay gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ng­êi lao ®éng d­ thõa khi CPH.H¬n n÷a nhiÒu doanh nghiÖp ®ang gÆp khã kh¨n nÕu kh«ng cã sù trî gióp th× rÊt khã chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn.Mét sè néi dung,c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®­a ra ch­a thùc sù b¸m s¸t ®êi sèng doanh nghiÖp. TiÕn hµnh CPH DNNN lµ mét gi¶i ph¸p c¶i c¸ch mang tÝnh chÊt triÖt ®Ó nhÊt,c­¬ng quyÕt nhÊt,cho nªn rÊt cÇn ph¶i cã v¨n b¶n ph¸p luËt cã tÝnh ph¸p lý cao lµm c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn.Nh­ng trªn thùc tÕ vÉn cßn thiÕu mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cã tÝnh ph¸p lý cao nh­ luËt,ph¸p lÖnh vÒ CPH. §éi ngò c¸n bé chØ ®¹o ®æi míi DNNN ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®Æt ra.Sè l­îng c¸n bé kiªm nhiÖm cßn nhiÒu nªn Ýt chó träng,thiÕu chñ ®éng vµ kiªn quyÕt trong viÖc tæ chøc triÒn khai vµ ®Èy nhanh CPH.C«ng t¸c gi¸m s¸t vµ ®«n ®èc cña ban chØ ®¹o TW ®èi víi c«ng t¸c CPH ë c¸c cÊp c¬ së ch­a ®­îc tèt. Cuèi cïng lµ vai trß cña c¸c doanh nghiÖp.D­êng nh­ vÊn ®Ò CPH vÉn ch­a ph¶i lµ nhu cÇu tù th©n,nhu cÇu néi t¹i cña c¸c DNNN,thËm chÝ cßn lµ sù miÔn c­ìng.Trong thùc tÕ thùc hiÖn,hÇu hÕt c¸c ch­¬ng tr×nh hay kÕ ho¹ch CPH ®Òu lµ cña c¸c bé,ngµnh,hay chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng,ch­a cã (hoÆc nÕu cã th× còng rÊt Ýt) doanh nghiÖp chñ ®éng ®Ò xuÊt ®­a tªn m×nh vµo ch­¬ng tr×nh hay kÕ ho¹ch ®ã