Đề án Chính sách xóa đói giảm nghèo đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, thực trạng và giải pháp

Đ TÀI : Ề Chính sách xoá đói gi m nghèo đ i v i đ ng bào các dân t c thi u s n cả ố ớ ồ ộ ể ố ở ướ ta trong giai đo n hi n nay, th c tr ng và gi i pháp.ạ ệ ự ạ ả 1 M c l cụ ụ Trang L i nói đ uờ ầ .........................................................................................................................5 Ch ng I ươ C s lý lu n v chính sách kinh t xã h i và v n đ nghèo đói, chính sáchở ở ậ ề ế ộ ấ ề xoá đói gi m nghèo đ i v i đ ng bào các dân t c thi u s n c ta trong giai đo nả ố ớ ồ ộ ể ố ở ướ ạ hi n nayệ ................................................................................................................................7 I C s lý luân v chính sách kinh t xã h i ơ ở ề ế ộ .....................................................................7 1 Các khái ni m b n v chính sách kinh t xã h iệ ơ ả ề ế ộ .........................................................7 1.1 Khái ni m v chính sáchệ ề ...............................................................................................7 1.2 Khái ni m v chính sách kinh t xã h iệ ề ế ộ .......................................................................7 2 Đ c tr ng c b n c a chính sách kihn t xã h iặ ư ơ ả ủ ế ộ ............................................................7 3 Gi i pháp và công c c a c a chính sách kinh t xã h iả ụ ủ ủ ế ộ ................................................8 3.1 Gi i pháp c u chính sách kinh t xã h iả ả ế ộ ......................................................................8 3.2 Nh ng nhóm công c c a chính sách kinh t xã h iữ ụ ủ ế ộ ...................................................8 4 Vai trò c a chính sách kinh t xã h iủ ế ộ ...............................................................................9 II V n đ nghèo đói ấ ề ............................................................................................................9 1 Các quan đi m ti p c n v n đ nghèo đóiể ế ậ ấ ề ......................................................................9 1.1 Theo cách ti p c n h pế ậ ẹ .................................................................................................9 1.2 Theo cách ti p c n r ngế ậ ộ ..............................................................................................10 2 Các quan đi m đánh giá v m c nghèo đói hi n nayể ề ứ ệ ...................................................11 2.1 Quan đi m c a Ngân hàng th gi i(WB)ể ủ ế ớ ...................................................................11 2.2 Quan đi m c a t ch c lao đ ng qu c t (ILO)ể ủ ổ ứ ộ ố ế .......................................................12 2.3 Quan đi m c u t ng c c th ng kê Vi t Namể ả ổ ụ ố ệ ............................................................12 2.4 Quan đi m c a b lao đ ng th ng binh và xã h iể ủ ộ ộ ươ ộ ..................................................12 2.5 Các ph ng pháp đánh giá chính sách c a chính ph v gi i quy t v n đ phúc l iươ ủ ủ ề ả ế ấ ề ợ xã h iộ ..................................................................................................................................13 2.5.1 Ph ng pháp đ ng cong Lorenzươ ườ ............................................................................13 2.5.2 Ph ng pháp ch s nghèo khóươ ỉ ố ................................................................................14 III Chính sách xoá đói gi m nghèo đ i v i đ ng bào các dân t c thi u s n c ta hi nả ố ớ ồ ộ ể ố ướ ệ nay......................................................................................................................................14 1 Khái ni m, m c tiêu, đ i t ng c a chính sách xoá đói gi m nghèoệ ụ ố ượ ủ ả ..........................14 2 Nh ng ch tr ng, chính sách cho đ ng bào các dân t c thi u s n c ta hi n nayữ ủ ươ ồ ộ ể ố ở ướ ệ ............................................................................................................................................15 2.1 Ch ng trình phát tri n, nông thôn, thu l i, giao thông ươ ể ỷ ợ .........................................15 2.1.1 Ch ng trình v thu l i, giao thôngươ ề ỷ ợ ......................................................................15 2.1.2 Ch ng trình đ nh canh đ nh cươ ị ị ư...............................................................................15 2.1.3 Ch ng trình t v n, d ch v , chuy n giao khoa h c k thu tươ ư ấ ị ụ ể ọ ỹ ậ .............................15 2.2 Ch ng trình gi i quy t vi c làmươ ả ế ệ ..............................................................................15 2.3 Ch ng trình tín d ngươ ụ .................................................................................................15 2.4 Ch ng trình giáo d c, y t v i m c tiêu xoá đói gi m nghèoươ ụ ế ớ ụ ả .................................16 2.4.1 Ch ng trình giáo d cươ ụ ..............................................................................................16 2.4.2 Ch ng trình y tươ ế.....................................................................................................16 2.5 Ch ng trình qu c gia s 06/CPươ ố ố .................................................................................17 2.6 Ch ng trình h tr nh ng dân t c đ c bi t khó khănươ ỗ ợ ữ ộ ặ ệ .............................................17 2.7 Ch ng trình b o v môi tr ngươ ả ệ ườ ...............................................................................17 2 Ch ng IIươ Th c tr ng nghèo đói vùng đ ng bào dân t c thi u s k t qu đ t đ cự ạ ở ồ ộ ể ố ế ả ạ ượ t vi c th c hi n xoá đói gi m nghèo vùng dân t c thi u s n c ta trong nh ng giaiừ ệ ự ệ ả ở ộ ể ố ướ ữ đo n g n đây.ạ ầ ....................................................................................................................18 I. Th c tr ng và nguyên nhân v tình tr ng nghèo đói vùng đ ng bào dân t c thi u sự ạ ề ạ ở ồ ộ ể ố n c ta trong nh ng giai đo n tr c đâyướ ữ ạ ướ .........................................................................18 1 Th c tr ng nghèo đói vùng đ ng bào dân t c thi u sự ạ ở ồ ộ ể ố.............................................18 2 Nguyên nhân c b n v tình tr ng nghèo đói vùng dân t c thi u s n c taơ ả ề ạ ở ộ ể ố ướ .........21 2.1 S phân cách kéo dàiự ...................................................................................................21 2.2 Nh ng r i ro tai ho đ t xu tữ ủ ạ ộ ấ .....................................................................................22 2.3 Ngu n l c và năng l cồ ự ự ................................................................................................23 2.3.1 Ngu n l cồ ự .................................................................................................................23 2.3.2 Năng l cự ....................................................................................................................23 II Nh ng k t qu đ t đ c trong vi c th c hi n xoá đói gi m nghèo vùng đ ng bàoữ ế ả ạ ượ ệ ự ệ ả ở ồ các dân t c thi u s n c ta trong nh ng giai đo n g n đâyộ ể ố ướ ữ ạ ầ ..........................................23 1 Ch ng trình phát tri n, nông thôn, thu l i, giao thông ươ ể ỷ ợ ............................................23 1.1 Ch ng trình v thu l i, giao thôngươ ề ỷ ợ .........................................................................23 1.2 Ch ng trình đ nh canh đ nh cươ ị ị ư..................................................................................23 1.3 Ch ng trình t v n, d ch v , chuy n giao khoa h c k thu tươ ư ấ ị ụ ể ọ ỹ ậ ................................24 2 Ch ng trình gi i quy t vi c làmươ ả ế ệ .................................................................................24 3 Ch ng trình tín d ngươ ụ ....................................................................................................25 4 Ch ng trình giáo d c, y t v i m c tiêu xoá đói giami nghèoươ ụ ế ớ ụ ...................................26 4.1 Ch ng trình giáo d cươ ụ .................................................................................................26 4.2 Ch ng trình y tươ ế........................................................................................................27 5 Ch ng trình qu c gia s 06/CPươ ố ố ....................................................................................27 6 Ch ng trình h tr nh ng dân t c đ c bi t khó khănươ ỗ ợ ữ ộ ặ ệ ................................................28 7 Ch ng trình b o v môi tr ngươ ả ệ ườ ..................................................................................28 Ch ng IIIươ Nh ng ki n ngh và gi i pháp v xoá đói, gi m nghèo đ i v i đ ng bàoữ ế ị ả ề ả ố ớ ồ các dân t c thi u s n c ta.ộ ể ố ở ướ .........................................................................................29 I Nh ng v n đ c n l u ý và gi i pháp kh c ph c trong công cu c xoá đói gi m nghèoữ ấ ề ầ ư ả ắ ụ ộ ả cho đ ng bào các dân t c thi u s n c taồ ộ ể ố ở ướ ...................................................................29 1 V n đ phát tri n kinh t và b o v môi tr ngấ ề ể ế ả ệ ườ .........................................................29 1.1 Khuy n nông, khuy n lâmế ế ..........................................................................................29 1.2 Tín d ngụ .......................................................................................................................30 1.3 Giao thông v n t iậ ả .......................................................................................................30 1.4 Giao đ t giao r ngấ ừ .......................................................................................................31 1.5 Chuy n giao khoa h c, k thu t và chuy n d ch c c u s n xu tể ọ ỹ ậ ể ị ơ ấ ả ấ ...........................31 2 Các v n đ xã h iấ ề ộ ..........................................................................................................32 2.1 Y tế..............................................................................................................................32 2.2 Giáo d cụ .......................................................................................................................33 2.3 V b n s c văn hoá dân t c thi u sề ả ắ ộ ể ố.........................................................................33 3 Tr giúp đ i t ng chính sách xã h iợ ố ượ ộ ............................................................................34 3.1 Ng i có công v i n c và gia đình hườ ớ ướ ọ.....................................................................34 3.2 Ng i tàn t t, già y u, tr m côiườ ậ ế ẻ ồ ..............................................................................34 4 C u t vi n tr kh n c pứ ế ệ ợ ẩ ấ ..............................................................................................35 5 Ch ng t n n xã h i và xây d ng n p s ng văn hoáố ệ ạ ộ ự ế ố ...................................................35 II Bài h c kinh nghi m trong công tác xoá đói gi m nghèo n c taọ ệ ả ở ướ ...........................36 K t lu n ế ậ ...........................................................................................................................37 3 L i nói đ uờ ầ Trong l ch s c a xã h i loài ng i, đ c bi t t khi có giai c p đ n nay, v n đị ử ủ ộ ườ ặ ệ ừ ấ ế ấ ề phân bi t gi u nghèo đã xu t hi n và đang t n t i nh m t thách th c l n đ i v i phátệ ầ ấ ệ ồ ạ ư ộ ứ ớ ố ớ tri n b n v ng c a t ng qu c gia, t ng khu v c và toàn b n n văn minh hi n đ i.ể ề ữ ủ ừ ố ừ ự ộ ề ệ ạ Đói nghèo và t n công ch ng đói nghèo luôn luôn là m i quan tâm hàng đ u c a cácấ ố ố ầ ủ qu c gia trên th gi i, b i vì gi u m nh g n li n v i s h ng th nh c a m t qu c gia.ố ế ớ ở ầ ạ ắ ề ớ ự ư ị ủ ộ ố Đói nghèo th ng gây ra xung đ t chính tr , xung đ t giai c p, d n đ n b t n đ nh vườ ộ ị ộ ấ ẫ ế ấ ổ ị ề xã h i, b t n v chính tr . M i dân t c tuy có th khác nhau v khuynh h ng chínhộ ấ ổ ề ị ọ ộ ể ề ướ tr , nh ng đ u có m t m c tiêu là làm th nào đ qu c gia mình, dân t c mình gi u có.ị ư ề ộ ụ ế ể ố ộ ầ Trong th c t m t s n c cho th y khi kinh t càng phát tri n nhanh bao nhiêu,ự ế ở ộ ố ướ ấ ế ể năng su t lao đ ng càng cao bao nhiêu thì tình tr ng đói nghèo c a m t b ph n dân cấ ộ ạ ủ ộ ộ ậ ư l i càng b c xúc và có nguy c d n đ n xung đ t. ạ ứ ơ ẫ ế ộ Trong n n kinh t th tr ng, Quy lu t c nh tranh đã thúc đ y nhanh h n quáề ế ị ườ ậ ạ ẩ ơ trình phát tri n không đ ng đ u, làm sâu s c thêm s phân hoá gi a các t ng l p dânể ồ ề ắ ự ữ ầ ớ c trong qu c gia. Kho ng cách v m c thu nh p c a ng i nghèo so v i ng i gi uư ố ả ề ứ ậ ủ ườ ớ ườ ầ càng ngày càng có xu h ng r ng ra đang là m t v n đ có tính toàn c u, nó th hi nướ ộ ộ ấ ề ầ ể ệ qua tình tr ng b t bình đ ng trong phân ph i thu nh p, v n n đói, n n suy dinhạ ấ ẳ ố ậ ề ạ ạ d ng v n đang đeo đ ng g n 1/3 dân s th gi i. ưỡ ẫ ẳ ầ ố ế ớ Nhân lo i đã b c sang th k 21 và đã đ t đ c nhi u ti n b v t b c trênạ ướ ế ỷ ạ ượ ề ế ộ ượ ậ nhi u lĩnh v c nh khoa h c công ngh , phát tri n kinh t , nh ng v n ph i đ i m tề ự ư ọ ệ ể ế ư ẫ ả ố ặ v i m t th c tr ng nh c nh i n n đói nghèo v n còn chi m m t t l đáng k nhi uớ ộ ự ạ ứ ố ạ ẫ ế ộ ỉ ệ ể ở ề n c mà n i b t là nh ng qu c gia đang phát tri n. Vi t Nam t khi có đ ng l iướ ổ ậ ở ữ ố ể ở ệ ừ ườ ố đ i m i, chuy n đ i n n kinh t v n hành theo c th tr ng có s đi u ti t c a nhàổ ớ ể ổ ề ế ậ ơ ị ườ ự ề ế ủ n c, tuy n n kinh t có phát tri n m nh, t c đ tăng tr ng hàng năm là khá cao,ướ ề ế ể ạ ố ộ ưở nh ng đ ng th i cũng ph i đ ng đ u v i v n đ phân hoá gi u nghèo, h ngăn cáchư ồ ờ ả ươ ầ ớ ấ ề ầ ố gi a b ph n dân c gi u và nghèo đang có chi u h ng m r ng nh t là gi a cácữ ộ ậ ư ầ ề ướ ở ộ ấ ữ vùng có đi u ki n thu n l i so v i nh ng vùng khó khăn, trình đ dân trí th p nhề ệ ậ ợ ớ ữ ộ ấ ư vùng sâu vùng xa. Chính vì v y mà Đ ng và Nhà n c ta đã có ch tr ng h tr đ iậ ả ướ ủ ươ ỗ ợ ố 4 v i nh ng vùng g p khó khăn, nh ng h g p r i ro v n lên xoá đói gi m nghèo nh tớ ữ ặ ữ ộ ặ ủ ươ ả ấ là đ i v i vùng đ ng bào dân t c thi u s .ố ớ ồ ộ ể ố Trong ngh quy t c a Đ i h i đ i bi u toàn qu c l n th IX c a đ ng đã nh nị ế ủ ạ ộ ạ ể ố ầ ứ ủ ả ấ m nh coi v n đ dân t c và đoàn k t dân t c luôn luôn có v trí chi n l c trong sạ ấ ề ộ ế ộ ị ế ượ ự nghi p cách m ng. Do đó vùng đ ng bào dân t c thi u s và mi n núi, vùng sâu, vùngệ ạ ồ ộ ể ố ề xa là đ i t ng chính c a nhi m v xoá đói gi m nnghèo, b i vì h còn trình đ dânố ượ ủ ệ ụ ả ở ọ ở ộ tri th p, t p quán s n xu t l c h u, thi u thông tin nghiêm tr ng v s n xu t hàng hoáấ ậ ả ấ ạ ậ ế ọ ề ả ấ trong n n kinh t th tr ng. Vi c xóa đói gi m nghèo cho đ ng bào các dân t c thi uề ế ị ườ ệ ả ồ ộ ể s đ c th c hi n t t là m t trong nh ng y u t c b n đ th c hi n chính sách đ iố ượ ự ệ ố ộ ữ ế ố ơ ả ể ự ệ ạ đoàn k t các dân t c n c ta cùng ti n lên đ y m nh công nghi p hoá, hi n đ i hoáế ộ ở ướ ế ẩ ạ ệ ệ ạ đ t n c. T các ch ng trình chính sách xoá đói gi m nghèo đ c tri n khai vùngấ ướ ừ ươ ả ượ ể ở đ ng bào dân t c thi u s , các ngành Trung ng và đ a ph ng cùng v i s n l cồ ộ ể ố ươ ị ươ ớ ự ỗ ự v n lên c a đ ng bào dân t c thi u s th c s đã góp ph n quan tr ng, t o đ cươ ủ ồ ộ ể ố ự ự ầ ọ ạ ượ chuy n bi n đáng k v phát tri n kinh t xã h i, xây d ng c s h t ng và gi iể ế ể ề ể ế ộ ự ơ ở ạ ầ ả quy t nh ng v n đ b c xúc vùng dân t c thi u s . Tuy nhiên nh ng thành t u nàyế ữ ấ ề ứ ở ộ ể ố ữ ự m i ch là b c đ u nh ng t n t i và khó khăn còn nhi u, đ kh c ph c nó c n có sớ ỉ ướ ầ ữ ồ ạ ề ể ắ ụ ầ ự n l c c a toàn đ ng toàn dân và đ c bi t là t phía b n thân đ ng bào các đân t cỗ ự ủ ả ặ ệ ừ ả ồ ộ thi u s , cùng v i c n c xoá đói gi m nghèo, th c hi n công nghi p hoá hi n đ iể ố ớ ả ướ ả ự ệ ệ ệ ạ hoá đ t n c. ấ ướ Nghiên c u chính sách xoá đói gi m nghèo và tác đ ng c a chính sách xoá đóiứ ả ộ ủ gi m nghèo vùng đ ng bào dân t c thi u s s giúp chúng ta hi u thêm v th cả ở ồ ộ ể ố ẽ ể ề ự tr ng nghèo đói vùng đ ng bào dân t c thi u s , th y đ c nh ng k t qu đã đ tạ ở ồ ộ ể ố ấ ượ ữ ế ả ạ đ c và nh ng y u kém c n đ c kh c ph c trong quá trình th c hi n chính sách xoáượ ữ ế ầ ượ ắ ụ ự ệ đói, gi m nghèo c a Đ ng và Nhà n c ta ,đ t đó có ki n ngh và đ xu t gi i phápả ủ ả ướ ể ừ ế ị ề ấ ả t t h n, có hi u qu h n trong công tác xoá đói gi m nghèo cho đ ng bào các dân t cố ơ ệ ả ơ ả ồ ộ thi u s n c ta. ể ố ở ướ Đ án g m ba ph n chính:ề ồ ầ Ch ng I ươ C s lý lu n v chính sách kinh t xã h i và v n đ nghèo đói, chínhở ở ậ ề ế ộ ấ ề sách xoá đói gi m nghèo đ i v i đ ng bào các dân t c thi u s n c ta trong giaiả ố ớ ồ ộ ể ố ở ướ đo n hi n nay.ạ ệ Ch ng II ươ Th c tr ng nghèo đói vùng đ ng bào dân t c thi u s và k t quự ạ ở ồ ộ ể ố ế ả đ t đ c t vi c th c hi n xoá đói gi m nghèo vùng dân t c thi u s n c ta trongạ ượ ừ ệ ự ệ ả ở ộ ể ố ướ nh ng giai đo n g n đây.ữ ạ ầ Ch ng III ươ Nh ng ki n ngh và gi i pháp v xoá đói, gi m nghèo đ i v iữ ế ị ả ề ả ố ớ đ ng bào các dân t c thi u s n c ta.ồ ộ ể ố ở ướ Ch ng Iươ C s lý lu n v chính sách kinh t xã h i và v n đ nghèo đói, chính sách xoáơ ở ậ ề ế ộ ấ ề đói gi m nghèo đ i v i vùng đ ng bào các đân t c thi u s n c ta.ả ố ớ ồ ộ ể ố ở ướ I C s lý lu n v chính sách kinh t xã h iơ ở ậ ề ế ộ 1 Các khái ni m c b n v chính sách kinh t xã h i.ệ ở ả ề ế ộ 1.1 Khái ni m chính sáchệ 5 Chính sách là ph ng th c hành đ ng đ c m t ch th hay t ch c nh t đ nhươ ứ ộ ượ ộ ủ ể ổ ứ ấ ị kh ng đ nh và t ch c th c hi n nh m gi i quy t nh ng v n đ l p đi l p l i. ẳ ị ổ ứ ự ệ ằ ả ế ữ ấ ề ặ ặ ạ Chính sách giúp các nhà qu n lý xác đ nh nh ng ch d n chung cho quá trình raả ị ữ ỉ ẫ quy t đ nh. Giúp h th y đ c ph m vi hay gi i h n cho phép c a các quy t đ nh,ế ị ọ ấ ượ ạ ớ ạ ủ ế ị nh c nh các nhà qu n lý nh ng quy t đ nh nào là có th và nh ng quy t đ nh nào làắ ở ả ữ ế ị ể ữ ế ị không th . T đó chính sách s h ng suy nghĩ và hành đ ng c a m i thành viên trongể ừ ẽ ướ ộ ủ ọ t ch c vào vi c th c hi n m c tiêu chung c a t ch c. ổ ứ ệ ự ệ ụ ủ ổ ứ 1.2 Khái ni m chính sách kinh t xã h i ệ ế ộ Chính sách kinh t xã h i là t ng th các gi i pháp và công c do nhà n c v iế ộ ổ ể ả ụ ướ ớ t cách là ch th qu n lý xã h i xây d ng và t ch c th c hi n đ gi i quy t nh ngư ủ ể ả ộ ự ổ ứ ự ệ ể ả ế ữ v n đ chính sách nh m th c hi n m c tiêu b ph n theo đ nh h ng m c tiêu t ngấ ề ằ ự ệ ụ ộ ậ ị ướ ụ ổ th c a đ t n c. ể ủ ấ ướ 2 Đ c tr ng c b n c a chính sách kinh t xã h iặ ư ơ ả ủ ế ộ - Chính sách kinh t xã h i là các hình th c mà Nhà n c can thi p vào n n kinhế ộ ứ ướ ệ ề t . Thông qua các quy t đ nh c a nhà n c tác đ ng lên các ch th ho t đ ngế ế ị ủ ướ ộ ủ ể ạ ộ trong n n kinh t h ng h theo m c tiêu chung c a qu c gia trên c sề ế ướ ọ ụ ủ ố ơ ở nh ng quy đ nh c a pháp lu t hi n hành. ữ ị ủ ậ ệ - Chính sách kinh t xã h i là hành đ ng can thi p c a nhà n c tr c m t v nế ộ ộ ệ ủ ướ ướ ộ ấ đ chính sách chín mu i. Đó là nh ng v n đ l n có ph m vi nh h ng đ nề ồ ữ ấ ề ớ ạ ả ưở ế toàn b đ t n c c n đ c gi i quy t ngay.ộ ấ ướ ầ ượ ả ế - Các m c tiêu c a chính sách kinh t xã h i là m c tiêu b ph n, có th mangụ ủ ế ộ ụ ộ ậ ể tính ng n h n hu c dài h n và đ c th c hi n trên c s h ng vào m c tiêuắ ạ ặ ạ ượ ự ệ ơ ở ướ ụ t ng th c a đ t n c.ổ ể ủ ấ ướ - Chính sách kinh t xã h i không ch là nh ng cách th c đ c đ a ra mà nó cònế ộ ỉ ữ ứ ượ ư bao hàm c quá trình th c hi n chính sách đó. Khi Nhà n c đ a ra văn b nả ự ệ ướ ư ả v chính sách đã đ c các c p có th m quy n thông qua thì đó v n ch a ph iề ượ ấ ẩ ề ẫ ư ả là chính sách. Chính sách kinh t xãế h i bao hàm c hành vi th c hi n nh ng k ho ch đ c th hi n trongộ ả ự ệ ữ ế ạ ượ ể ệ chính sách và đ a l i nh ng nh ng k t qu th c t ti n.Vi c hi u chính sáchư ạ ữ ữ ế ả ự ế ễ ệ ể kinh t xã h i m t cách gi n đ n là nh ng ch tr ng, ch đ mà nhà n cế ộ ộ ả ơ ữ ủ ươ ế ộ ướ ban hành, đi u đó đúng nh ng ch a đ . N u không có vi c th c thi chính sáchề ư ư ủ ế ệ ự và nh ng k t qu th c ti n thu đ c thì chính sách đó ch là nh ng kh u hi u.ữ ế ả ự ễ ựơ ỉ ữ ẩ ệ - M c tiêu chính sách kinh t xã h i là m c tiêu chung c a nhi u ngu i hu cụ ế ộ ụ ủ ề ờ ặ c a xã h i. Tuy