Đề án Thị trường lao động Việt Nam - Thực trạng & Giải pháp

A. LỜI NÓI ĐẦU Lao động và việc làm hiện nay và trong tương lai vẫn là vấn đề bức xúc, nhạy cảm đối với mỗi quốc gia trên thế giới. Đặc biệt đối với những nước đang phát triển như Việt Nam chúng ta, đây là vấn đề rất được quan tâm nó có tác động trực tiếp đến mỗi cấp, mỗi ngành, mỗi tổ chức, mỗi hộ gia đình và từng người lao động trong cả nước. Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của vấn đề này, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đề ra các chính sách nhằm phát triển kinh tế do đó đã làm thay đổi đáng kể về quy mô, cơ cấu lao động và vấn đề về giải quyết việc làm, dần dần chuyển Việt Nam sang nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong những năm qua, tỷ lệ lao động thất nghiệp, chưa có việc làm của thành phố có xu hướng giảm từ 11,25%, (năm 1991) còn 82% (năm 1994), 6,16% (năm 1997) và 6,18% (năm 1998). Theo điều tra của bộ lao động thương binh và xã hội công bố ngày 25/10/2001, tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực thành thị là 6,28%. Kinh nghiệm mở rộng các cơ hội có việc làm trong những năm 1980 của 69 nước trên thế giới đã cho kết luận; tốc độ tăng của việc làm liên quan chặt chẽ va tỷ lệ thuận với tốc độ tăng của GDP theo đầu người và sự giảm thiếu hụt chỉ số phát triển nhân lực (HDI). Tốc độ tăng GDP theo đầu người hàng năm tăng lên 1% sẽ làm tốc độ tăng việc làm lên 0,18%. Và sự thiếu hụt chỉ số phát triển nhân lực giảm đi 1% sẽ làm tốc độ tăng của việc làm lên 0,09%. Kết quả này cho thấy việc mở rộng cơ hội có việc làm phụ thuộc vào sự tăng trưởng kinh tế và vào việc tăng cường năng lực cơ bản cho con người. Những chính sách giải pháp hoàn thiện thị trường lao động Việt Nam đã được Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm nhằm phát triển thị trường lao động ở nước ta, về giải quyết việc làm cho người lao động, giảm áp lực về lao động, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực... trong thời gian hạn hẹp của đề tài “ thị trường lao động Việt Nam thực trạng và giải pháp” chỉ đề cập tới những vấn đề khái quát nhất. Nội dung của đề tài gồm: A. Phần mở đầu B. Phần nội dung Chương I: Những vấn đề chung về thị trường lao động Chương II: Phân tích thực trạng thị trường lao động Việt Nam trong thời gian qua Chương III: Một số giải pháp nhằm phát triển thị trường lao động Việt Nam. C. Phần kết luận. Em xin chân thành cảm ơn TS. Mai Quốc Chánh đã tận tình giúp đỡ em hoàn thành đề án này. CHƯƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG I. Khái niệm thị trường lao động I.1. Một số quan niệm về thị trường lao động Trước hết có thể hiểu rằng thị trường lao động là một thị trường hàng hoá. Một số nước quan niệm rằng đây là một thị trường hàng hoá bình thường, không có gì đặc biệt so với các thị trường khác, song cũng có một số nước khác lại cho rằng đây là một thị trường hàng hoá đặc biệt, và do vậy đã xuất hiện những trường phái với những quan điểm khác nhau về sự can thiệp của Nhà nước vào thị trường này. Phái Tân cổ điển không đề cập gì đến vai trò của Nhà nước và cho rằng Nhà nước đứng ngoài cuộc. Phái duy tiền tệ coi vai trò của Nhà nước trong việc can thiệp vào thị trường lao động là cần thiết và có hiệu quả. Ở Đức, sau chiến tranh thế giới thứ hai, quan niệm rằng: thị trường lao động là thị trường hàng hoá đặc biệt. Vì vậy Nhà nước phải có chính sách riêng nhằm can thiệp, bảo vệ quyền lợi của người lao động. Như vậy, thị trường lao động của Đức mang tính chất xã hội. Trước đây Việt Nam chưa thừa nhận sức lao động là hàng hoá, thị trường lao động chưa được chú trọng. Hiện nay quan điểm nhận thức đã thay đổi. I.2. Khái niệm thị trường lao động. Thị trường lao động là một khái niệm được hình thành khi có sự xuất hiện của sản xuất hàng hoá. Sự phát triển của nền sản xuất đã dần dẫn hoàn thiện khái niệm thị trường. Trong nền sản xuất hàng hoá đã tạo ra nhu cầu trao đổi về các hàng hoá sản phẩm mà người sản xuất đã sản xuất được với các sản phẩm khác của các nhà sản xuất khác. Vì vậy, họ tiến hành các hoạt động mua bán trao đổi được gọi là thị trường. Các nhà kinh tế học cổ điển là người đầu tiên đã nghiên cứu lôgíc về thị trường và đã đưa ra khái niệm đầu tiên đó là khái niệm thị trường. Theo AD. Smith thị trường là không gian trao đổi trong đó người mua và người bán gặp nhau thoả thuận và trao đổi hàng hoá dịch vụ nào đó, với sự phát triển từ nền kinh tế sản xuất hàng hoá nhỏ sang nền kinh tế thị trường. Khái niệm thị trường của AD. Smith chưa bao quát được các vấn đề cơ bản của một thị trường là tập hợp những sự thoả thuận, trong đó người mua và người bán trao đổi với nhau loại hàng hoá, dịch vụ nào đó. Như vậy, khái niệm thị trường của DVBegg là thị trường không chỉ bó hẹp bởi không gian nhất định mà bất cứ đâu có sự trao đổi, thoả thuận mua bán hàng hoá, dịch vụ thì ở đó có thị trường tồn tại. Thị trường lao động được hình thành sau thị trường hàng hoá, dịch vụ. Theo C. Mac hàng hoá sức lao động chỉ hình thành sau khi chủ nghĩa tư bản tiến hành cuộc cách mạng về công nghệ sản xuất, nhằm xây dựng một nền sản xuất đại công nghiệp chủ nghĩa tư bản đã thực hiện quá trình tích luỹ nguyên thuỷ tư bản. Đây chính là một quá trình cướp đoạt tư liệu sản xuất của con người lao động biến họ thành những người làm thuê cho những người sở hưũ tư liệu sản xuất, từ đó hình thành nên hàng hoá sức lao động. Vậy thị trường lao động là thị trường dùng để mua bán hanàg hoá sức lao động thị trường lao động là một bộ phận cấu thành của thị trường đầu vào đối với quá trình sản xuất kinh doanh, của nền kinh tế thị trường chịu sự tác động của hệ thống các quy luật của nền kinh tế thị trường quy định cung cầu, quy luật giá cả cạnh tranh... Theo ILO thị trường lao động là thị trường dịch vụ lao động được mua bán thông qua một quá trình mà quá trình này xác định mức độ có việc làm của người lao động cũng như mức độ tiền công và tiền lương. Thị trường lao động là không gian trao đổi trong đó người sử dụng lao động và người sở hữu lao động có nhu cầu làm thuê tiến hành gặp gỡ thoả thuận về mức thuê mướn lao động. II. Các nhân tố tác động đến thị trường lao động II.1. Cung lao động Cung lao động là lượng hàng hoá sức lao động mà người bán muốn bán trên thị trường ở mỗi mức giá có thể chấp nhận được. Các nhân tố tác động đến cung lao động. II.2. Tốc độ tăng của dân số: Cung lao động trên thị trường lao động phụ thuộc vào tổng số lao động có thể cung cấp. Mà tổng số lao động này phụ thuộc vào quy mô dân số. Nên quy mô dân số lớn thì tổng số người trong độ tuổi loa động có khả năng lao động càng lớn, do đó tạo ra một lượng người gia nhập vào thị trường lao động nhiều, làm tăng cung lao động trên thị trường lao động. Tốc độ gia tăng dân số và cơ cấu dân số cũng là các nhân tố quan trọng tác động đến cung lao động trên thị trường lao động. Đây là nhân tố có tác động gián tiếp đến cung lao động mà nó tác động thông qua quy mô dân số và tác động này diễn ra trong một thời gian tương đối dài. Tốc độ tăng dân số lớn dẫn đến việc làm tăng quy mô dân số người lao động có thể cung cấp trong tương lai làm tăng cung lao động. Giá trị sử dụng sức lao động mang tính chất đặc biệt nên thị trường sức lao động là loại hàng hóa đặc biệt, nên nó phụ thuộc vào bản thân người sở hữu. Ngoài ra nó còn chịu sự chi phối, quản lý về mặt pháp lý thể hiện trên nhiều mặt. Chẳng hạn như cơ cấu độ tuổi và trình độ học vấn. Người tư thường chia dân số trung bình và nhóm dân số già. Những nước có dân số thuộc vào nhóm dấn số trẻ thì cơ cấu dân số có nhiều người ở trong độ tuổi lao động làm tăng lượng cung lao động ở mức độ cao.Theo kết quả điều tra tính đến 1/3/2000, tổng lực lượng lao động cả nước có 38643089 người, so với kết quả điều tra tại thời điểm 1/7/1996 tăng bình quân hàng năm là 975645 người, với tốc độ tăng 2,7%/năm, trong khi tốc độ tăng dân số bình quân hàng năm của thời kỳ này là 1,50% năm. Với tốc độ tăng như trên thì tạo ra một lượng cung rất lớn trên thị trường lao động Việt Nam hiện taị và tương lai. II 1.2.Tỷ lệ tham gia của lực lượng lao động Tỷ lệ tham gia của lực lượng lao động được xác định như sau Lực lượng lao động thực tế LFPR = x100 Lực lượng lao động tiềm năng Lực lượng lao động thực tế là bộ phận dân cư trong độ tuổi lao động có khả năng lao động hiện đang làm việc trong các ngành của nền kinh tế quốc dân và những người chưa có việc làm nhưng đang đi tìm việc làm. Lực lượng lao động tiền năng gồn những người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động. Tỷ lệ này càng lớn thì cung lao động càng lớn và ngược lại, sự tăng giảm của tỷ lệ trên chịu tác động của các nhân tố là tiền lương danh nghĩa là lượng tiền lương danh nghĩa tăng sẽ khuyến khích người lao động tham gia vào lực lượng lao động thực tế làm tăng tỷ lệ tham gia của lực lượng lao động và ngược lại. Mặc khác khi điều kiện sống của người lao động thấp kém làm cho người lao động muốn nâng cao điều kiện sống làm tăng lượng thời gian làm việc và giảm lượng thời gian nghỉ ngơi dẫn đến tỷ lệ tham gia của nguồn nhân lực tăng. Ngoài ra các chính sách của Nhà nước cũng tác động đến sự tham gia lực lượng lao động thực tế làm tăng tỷ lệ tham gia nguồn nhân lực. II. 1.3 Khả năng cung thời gian lao động Người lao động bị giới hạn bởi quỹ thời gian. Do đó bắt buộc người lao động phải lựa chọn giữa thời gian lao động và thời gian nghỉ ngơi. Nếu người lao động tăng thời gian lao động thì phải giảm thời gian nghỉ ngơi, do đó người lao động tăng thu nhập đồng thời nó làm tăng cung lao động trên thị trường lao động. Hoặc người lao động giảm thời gian lao động và tăng thời gian nghỉ ngơi, trường hợp này làm cho cung lao động trên thị trường lao động giảm. Mối quan hệ giữa thu nhập và thời gian giải trí, thời gian làm việc ta thấy: thu nhập tỷ lệ thuận với thời gian làm việc và tỷ lệ nghịch với thời gian giải trí. II2. Cần lao động. Lượng cần về một loại lao động nào đó sẽ dựa trên 2 cơ sở. - Năng suất lao động để sản xuất ra hàng hoá, dịch vụ - Giá trị thị trường của các loại hàng hoá, dịch vụ đó. Như vậy, việc xác định cần lao động dựa trên hiệu suất biên của lao động và giá trị (giá cả) của hàng hóa, dịch vụ. Cần lao động là lượng hàng hoá sức lao động mà người mua có thể mua ở mỗi mức giá có thể chấp nhận được. Các nhân tố tác động tới cầu lao động. II. 2.1. Sự phát triển của kinh tế xã hội Nền kinh tế mà tốc độ tăng trưởng kinh tế cao tạo ra nhiều việc làm, các tổ chức, đơn vị kinh tế làm tăng nhu cầu về lao động. Do đó nhu cầu thuê nhân công ngày một tăng tạo việc làm, và tăng thu nhập cho người lao động, giảm tỷ lệ thất nghiệp trong cả nước tạo điều kiện cho nền kinh tế phát triển. II. 2.2. Khoa học kỹ thuật phát triển. Khi khoa học kỹ thuật phát triển nó có tác động đến cầu lao động. Đưa kho học công nghệ kỹ thuật vào trong quá trình sản xuất tạo ra nhiều sản phẩm và làm cho nhu cầu sử dụng người lao động trong sản xuất giảm, dẫn đến cầu lao động giảm khoa học kỹ thuật là nhân tố làm cho cầu lao động giảm. II. 2.3. Các chính sách của Nhà nước. Chính sách phụ cấp, tiền lương cũng được điều chỉnh để thu hút người lao động về công tác tại cơ sở, các vùng khó khăn...Đặc biệt Nhà nước phải chú trọng tới chính sách tạ việc làm cho người lao động, thu hút vốn đầu tư của nước ngoài và trong nước...., nhằm tăng cầu lao động để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế. Đồng thời có chích sách ưu đãi về thuế trong xuất khẩu lao động và bảo vệ người lao động ở nước ngoài. III. Vai trò của thị trường lao động Thị trường lao động Việt Nam mới hình thành, chưa phát triển do đó người lao động dễ dàng tham gia vào thị trường. Không đòi hỏi người lao động phải có trình độ tay nghề, trình độ chuyên môn cao. Lao động trong nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn 67,27% (năm 2000), tính chuyên nghiệp của các khu vực có sự khác nhau rất rõ rệt, khu vực thành thị đòi hỏi chất lượng nguồn lao động cao hơn khu vực nông thôn. Trong đó khu vực thành thị có thể chia ra: - Thị trường lao động khu vực chính thức. - Thị trường lao động khu vực phi chính thức Đặc biệt khu vực phi chính thức khả năng thu hút lao động dôi dư, lao động phổ thông mới tham gia vào thị trường khu vực này tạo được nhiều việc làm. Con người là vốn quý, động lực của xây dựng và phát triển, do đó nguồn lao động là động lực, mục tiêu của sự phát triển kinh tế, con người là lực lượng sản xuất đồng thời cũng là lực lượng tiêu dùng. Thị trường lao động mang lại trạng thái cân bằng và không cân bằng giữa cung và cầu về nhân lực trên thị trường lao động. CHƯƠNG II. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA II. THỰC TRẠNG VỀ THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG VIỆT NAM II.1.1. CUNG LAO ĐỘNG VƯỢT QUÁ CẦN GÂY SỨC ÉP MẠNH VỀ VIỆC LÀM, ĐỒNG THỜI VỚI MỘT TỶ LỆ LAO ĐỘNG DƯ THỪA LỚN TRONG NÔNG THÔN. Lực lượng lao động ở Việt Nam trong những năm gần đây đã liên tục tăng với tốc độ cao, một mặt tạo nguồn lực lớn cho phát triển đất nước, nhưng mặt khác cũng tạo ra áp lực lớn về đào tạo nghề và giải quyết việc làm. Trong những năm qua tốc độ tăng dân số bình quân là 2,2% và tốc độ tăng lực lượng lao động là 3,2%. Nhưng tình trạng nghiêm trọng là hiện tượng thiếu việc làm ở nông thôn bình quân một lao động nông nghiệp năm 1995 chỉ có 0,23ha đất canh tác, trong khi đó con số tương ứng của các nước nông nghiệp khác trong vùng là 0,8% ha. Với diện tích canh tác chỉ có khoảng 7 triệu ha, nhu cầu tối đa chỉ cần 18 – 19 triệu lao động (kể cả chăn nuôi). Thực tế hiện nay ở nông thôn vẫn còn khoảng 25 triệu lao động sống chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Bảng 1. Quy mô lực lượng lao động cả nước 1996 – 2000 1.Tổng lực lượng lao động 1996 2000 Tăng giảm hàng năm Tuyệt đối (ng) Tương đối % 2. Lực lượng lao động theo khu vực 34740509 38.643.089 975645 2,70 - Thành thị 6621541 8725998 526121 7,14 - Nông thôn 28118968 29917091 449524 1,56 3. LLLĐ trong độ tuổi lao động 33166764 36725277 889628 2,58 Nguån:Tæng ®iÓu tra mÉu quèc gia vÒ lao ®éng – viÖc lµm 1/7/1996 vµ 1/7/2000 HiÖn nay nguån cung lao ®éng ë n­íc ta rÊt dåi dµo vµ cã xu h­íng tiÕp tôc gia t¨ng ë møc cao. N¨m 1996; lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc lµ 34740509 ng­êi trong ®ã sè l­¬ng ®éng ®· qua ®µo t¹o 4104090 ng­êi (chiÕm tæng lùc l­îng lao ®éng ). N«ng th«n chiÕm 80,94% lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc. N¨m 1996 cã trªn 2 triÖu ng­êi ®é tuæi 15 trë lªn ra thµnh thÞ t×m viÖc lµm (chiÕm 7,14%) d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng ®ang ho¹t ®éng kinh tÕ ë n«ng th«n. Víi sè l­îng ng­êi b­íc vµo ®é tuæi lao ®éng ®¹t møc kû lôc cao nhÊt nh­ hiÖn nay, cïng víi hµng chôc v¹n lao ®éng d«i d­ tõ c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp Nhµ n­íc, 2 thËp kû ®Çu tiªn cña thÕ kû 21 sÏ t¹o ¸p lùc lín vÒ viÖc lµm vµ nguån vèn ®ang c¨ng th¼ng víi tû lÖ thÊt nghiÖp ë møc cao (n¨m 2000, cã 6,4% d©n sè thµnh thÞ trong ®é tuæi lao ®éng thÊt nghiÖp, ë n«ng th«n b×nh qu©n ng­êi n«ng d©n chØ sö dông 74% thêi gian lao ®éng, ë vïng miÒn nói phÝa B¾c vµ B¾c Trung Bé tû lÖ nµy lµ 66%). Mét sè lao ®éng thÊt nghiÖp rêi vµo nhãm lao ®éng trÎ, ®­îc ®µo t¹o g©y ra nhiÒu hËu qu¶ c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi.ThÕ nh­ng trong sè ng­êi ch­a cã viÖc lµm ë n­íc ta cã c¶ lao ®éng ch­a qua ®µo t¹o chÝnh quy vµ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cao. Lao ®éng ch­a qua ®µo t¹o chiÕm tû träng cao. Nh÷ng kü s­, c«ng nh©n lµnh nghÒ, cö nh©n vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng gi¶n ®¬n cïng xuÊt hiÖn trªn thÞ tr­êng lao ®éng, cïng c¹nh tranh ®Ó t×m viÖc lµm. Sù thiÕu phï hîp trong c¬ cÊu nguån lao ®éng vµ c¬ cÊu viÖc lµm lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n t¹o nªn hiÖn t­îng “ thõa gi¶ t¹o” lao ®éng ®­îc ®µo t¹o. MÆt kh¸c sù di chuyÓn dßng lao ®äng tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ mang tÝnh hai mÆt. Nã lµm t¨ng s­c Ðp vÒ nh©n khÈu vèn ®· c¨ng th¼ng ë thµnh thÞ nh­ng nã còng gi¶i to¶ ®­îc nh÷ng c«ng viÖc lao ®éng nÆng nhäc mµ ng­êi d©n thµnh thÞ kh«ng muèn lµm víi gi¸ cao. Bªn c¹nh ®ã cßn cã hµng triÖu ng­êi giµ tuy tuæi cao nh­ng vÉn cßn kh¶ n¨ng vµ mong nuèn ®­îc lµm viÖc. II.1.2. tr×nh ®é tay nghÒ vµ c¬ cÊu lao ®éng bÊt cung lao ®éng kh«ng ®¸p øng ®­îc cÇu. MÆc dï chÊt l­îng nh©n lùc d­íi gãc ®é tr×nh ®é v¨n ho¸ nµy cµng ®­îc n©ng lªn, kÓ c¶ khu vùc n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Song tû lÖ lao ®éng gi¶n ®¬n cßn qu¸ cao, lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cßn rÊt h¹n chÕ vµ chuyÓn biÕn chËm: 84,48% lùc l­îng lao ®éng kh«ng cã chuyªn m«n kü thuËt (n¨m 2000), chØ gi¶m 1,65% so víi n¨m 1999.Theo sè liÖu ®iÒu tra n¨m 1995 c¶ n­íc cã kho¶ng 4,7 triÖu lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, chiÕm 11% lùc l­îng lao ®éng.Thµnh phè Hµ Néi, n¬i lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt chiÕm tû lÖ cao nhÊt còng chØ ®¹t 26,5%. Trong khi ®ã c¸c n­íc trong khu vùc, tû lÖ t­¬ng øng lµ 45 – 50%. T×nh tr¹ng “thõa thÇy thiÕu thî” ®· n¶y sinh ra mét c¬ cÊu lao ®éng bÊt hîp lý. Theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc thµnh c«ng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, c¬ cÊu lao ®éng kü thuËt phæ biÕn lµ 1 ®¹i häc, cao ®¼ng - 4 trung häc chuyªn nghiÖp - 10 c«ng nh©n kü thuËt th× ë n­íc ta lµ: n¨m 1989: 1 - 1,8 – 2,2; n¨m 1998 - 1999: 1 - 1,3 - 2. Nh­ c¶ ë thµnh thÞ vµ ë n«ng th«n, nh­ng møc ®é t¨ng vµ t¨ng thªm ë thµnh thÞ ®Òu v­ît xa n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ sè lao ®éng tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc. Ở thành thị số lao động tốt nghiệp phổ thông trung học tăng thêm là 223256 người với tốc độ tăng thêm là 10,31%, trong khi ở nông thôn các chỉ số này là 76231 người với 2,86%. Số lượng lao động tuy tăng và dư thừa, nhưng lại yếu về sức khoẻ, trình độ tay nghề hạn chế. Lao động khu vực thành thị ở Hà Nội thừa khoảng 7,5% và ở thành phố Hồ Chí Minh là 6,5% (đó là chưa kể hàng chục vạn lao động dôi dư do sắp xếp lại doanh nghiệp Nhà nước). Tại khu vực nông thôn còn dư thừa 26% quỹ thời gian lao động, tương đương khoảng 9 triệu người, nhưng 95,5% lao động không có tay nghề. Theo tổng điều tra dân số (4/1999): trong số người từ 13 tuổi trở lên, 92,4% là không có trình độ chuyên môn. Mặc dù thời điểm hiện nay mỗi năm có khoảng 1,4 triệu người bước vào độ tuổi lao động, nhưng dự báo trong 10 năm tới số lượng này sẽ tăng lên mức cao nhất là 1,8 triệu người, do đó việc đào tạo và nâng cao tay nghề và tạo việc làm cho số lao động hiện tại cũng như số thanh niên bước vào tuổi lao động sẽ là thách thức vô cùng lớn. Trình độ chuyên môn kỹ thuật của lực lượng lao động ở hai khu vực thành thị và nông thôn tăng với số lượng 4413977 người (1,03%), trong đó số trình độ cao (cao đẳng, đại học trở lên) tăng 827659 người. Năm 1996 lực lượng lao động khu vực thành thị chỉ chiếm 19,06% tổng lực lượng lao động cả nước, năm 2000 đã tăng lên 22,56%, trong khi tỷ lệ lực lượng lao động ở khu vực nông thôn giảm được trong khi đó lao động phổ thông lại dư thừa quá nhiều. Tỷ lệ lao động kỹ thuật đã thấp lại phân bổ không đều giữa các vùng, các ngành và các thành phần kinh tế. Rất nhiều lao động kỹ thuật tập trung ở các cơ quan trung ương, các ngành nông lân – ngư nghiệp, các thành phần kinh tế tập thể, tư nhân, cá thể còn thiếu nhiều lao động kỹ thuật. Cơ cấu lao động còn nhiều bất hợp lý dẫn đến năng suất lao động và thu nhập còn thấp.Theo kết quả điều tra của bộ lao động thương binh và xã hội năm 1995 lao động nông nghiệp chiếm 72,6%; năm 1999 lao động được thu hút vào hoạt động trong nền kinh tế. Mặt khác cơ cấu nông nghiệp rất đặc trưng cho một nền kinh tế “thuần nông nghiệp” như Việt Nam chúng ta. II.1.3. Chất lượng của lực lượng lao động Trình độ văn hoá của lực lượng lao động ngày càng tiến bộ, biểu hiện theo bảng sau. Bảng 2. Trình độ văn hoá của lực lượng lao động Đơn vị: % Năm Tỷ lệ người mù chữ Tỷ lệ người biết chữ nhưng chưa tốt nghiệp cấp II Số người tốt nghiệp PTTH 1996 5,75 20,92 13,0 1997 5,10 20,26 14,5 1998 3,84 18,50 16,2 1999 4,10 19,00 17,1 Nguồn: Tạp chí lao động xã hội số 4/2001 Nhìn chung trình độ văn hoá của người lao động đã khá hơn sau10 năm, số người biết chữ được tăng, nâng từ 84% năm 1989 lên 96% năm 1999, tức là tăng 12%. Số người biết chữ song chưa tốt nghiệp cấp I cũng giảm, tuy còn chậm Như vậy năm 1997 so với năm 1996, số người có trình độ phổ thông trung học đều tăng lên tương đối, tuyệt đối từ 80,94% xuống còn 77,44%. Lao động đã qua đào tạo từ sơ cấp, học nghề trở nên tăng lên kể về số lượng cũng như chất lượng năm 1996 tỷ lệ này là 11,81% đến năm 2000 tăng lên 15,51%. Bình quân hàng năm tăng thêm 472038 người với tốc độ tăng 9,92%/ năm. Trong đó tăng