Đề án Thực trạng và giải pháp cơ bản để phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại ở Việt Nam từ nay đến 2020
Tình hình đất nước và bối cảnh quốc tế đòi hỏi toàn đảng, toàn dân ta phải phát huy cao độ tinh thần cách mạng tiến công, tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới, phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, đưa đất nước tiến nhanh và vững chắc theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Không làm được như vậy, chúng ta sẽ tụt hậu xa hơn về trình độ phát triển kinh tế so với các nước xung quanh, ảnh hưởng trực tiếp tới niềm tin của nhân dân, sự ổn định chính trị xã hội và an ninh quốc gia. Trong nền kinh tế toàn cầu hoá hiện nay mở cửa kinh tế là cần thiết đối với tất cả các quốc gia, đó là xu thế tất yếu của thời đại, là vấn đề có tính chất quy luật trong thời đại ngày nay. Hội nhập vào nền kinh tế thế giới để phát triển nền kinh tế Việt Nam là một bộ phận quan trọng trong chính sách phát triển kinh tế của Việt Nam hiện nay. Việt Nam đang trong quá trình thực hiện công nghiệp hoá - hiện đại hoá, phát huy nội lực để phát triển kinh tế đất nước cho nên vấn đề mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, hội nhập knh tế quốc tế càng đặt ra gay gắt. Đây còn là một xu hướng vận động khách quan của các nền kinh tế của các nuớc trên thế giới trong nền kinh tế toàn cầu hoá và khu vực hoá. Trong xu thế toàn cầu hoá, quan hệ kinh tế đối ngoại càng phát triển rộng rãi và có hiệu quả bao nhiêu thì sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước càng được tiến hành thuận lợi và thành công nhanh chóng bấy nhiêu.Tuy nhiên vấn đề quan hệ đối ngoại, hội nhập kinh tế ẩn chứa rất nhiều phức tạp cho nên cần nhận thức đầy đủ về những cơ hội và thách thức trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế cũng như vai trò và tầm quan trọng của nó trong chiến lược phát triển kinh tế đất nước là điều có ý nghĩa quan trọng, là cơ sở chỉ đạo, định hướng cho các hoạt động hội nhập kinh tế quốc tế. Từ đó tìm ra các giải pháp hữu hiệu để thúc đẩy quá trình hội nhập có hiệu quả nền kinh tế Việt Nam vào khu vực và nền kinh tế thế giới. Thực hiện mục tiêu chiến lược của đất nước ta mà Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX đã đề ra đó là : " Đưa đất nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển; nâng cao đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần của nhân dân; tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Nguồn lực con người, năng lực khoa học và công nghệ, kết cấu hạ tầng, tiềm lực kinh tế quốc phòng an ninh được tăng cường; thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được hình thành về cơ bản; vị thế của nước ta trên trường quốc tế được nâng cao". Vấn đề mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, hội nhập kinh tế vào nền kinh tế chung của thế giới là điều kiện tiên quyết, bắt buộc nếu như muốn nền kinh tế đất nước phát triển nhanh chóng, theo kịp trình độ phát triển của thế giới. Nhưng vấn đề này còn tiềm ẩn nhiều khó khăn và thách thức, nhất là đối với những nước kém phát triển hay đang phát triển, mới bắt đầu bước vào hội nhập kinh tế thế giới, đặc biệt là nước ta. Vì vậy qua việc tham khảo tài liệu cùng với những kiến thức đã được học trong nhà trường, em đã lựa chọn đề tài "Thực trạng và giải pháp cơ bản để phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại ở Việt Nam từ nay đến 2020". Một mặt, để nghiên cứu thêm thực trạng của nền kinh tế nước ta sau khi bước vào tiến trình hội nhập kinh tế thế giới, qua đó tìm hiểu những thành tựu và những khó khăn thách thức của nền kinh tế nước ta. Mặt khác, đưa ra các giải pháp của Đảng và nhà nước ta để có thể nâng cao được hiệu quả kinh tế đối ngoại của nước ta từ nay đến năm 2020. Nội dung của bài viết được trình bày trong hai phần chính : Phần 1: Một số vấn đề cơ bản về lý luận. Phần 2: Thực trạng và giải pháp để nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại ở Việt Nam từ nay đến năm 2020.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề án Thực trạng và giải pháp cơ bản để phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại ở Việt Nam từ nay đến 2020, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
§Ò tµi : " Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë viÖt nam tõ nay ®Õn 2020 ".
T×nh h×nh ®Êt níc vµ bèi c¶nh quèc tÕ ®ßi hái toµn ®¶ng, toµn d©n ta ph¶i ph¸t huy cao ®é tinh thÇn c¸ch m¹ng tiÕn c«ng, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña toµn d©n téc, ®a ®Êt níc tiÕn nhanh vµ v÷ng ch¾c theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Kh«ng lµm ®îc nh vËy, chóng ta sÏ tôt hËu xa h¬n vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ so víi c¸c níc xung quanh, ¶nh hëng trùc tiÕp tíi niÒm tin cña nh©n d©n, sù æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi vµ an ninh quèc gia.
Trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay më cöa kinh tÕ lµ cÇn thiÕt ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia, ®ã lµ xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i, lµ vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt quy luËt trong thêi ®¹i ngµy nay. Héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét bé phËn quan träng trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam hiÖn nay. ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t huy néi lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc cho nªn vÊn ®Ò më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, héi nhËp knh tÕ quèc tÕ cµng ®Æt ra gay g¾t. §©y cßn lµ mét xu híng vËn ®éng kh¸ch quan cña c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c nuíc trªn thÕ giíi trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸.
Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cµng ph¸t triÓn réng r·i vµ cã hiÖu qu¶ bao nhiªu th× sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc cµng ®îc tiÕn hµnh thuËn lîi vµ thµnh c«ng nhanh chãng bÊy nhiªu.Tuy nhiªn vÊn ®Ò quan hÖ ®èi ngo¹i, héi nhËp kinh tÕ Èn chøa rÊt nhiÒu phøc t¹p cho nªn cÇn nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng nh vai trß vµ tÇm quan träng cña nã trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc lµ ®iÒu cã ý nghÜa quan träng, lµ c¬ së chØ ®¹o, ®Þnh híng cho c¸c ho¹t ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tõ ®ã t×m ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp cã hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµo khu vùc vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thùc hiÖn môc tiªu chiÕn lîc cña ®Êt níc ta mµ V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX ®· ®Ò ra ®ã lµ : " §a ®Êt níc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn; n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n; t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. Nguån lùc con ngêi, n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, tiÒm lùc kinh tÕ quèc phßng an ninh ®îc t¨ng cêng; thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®îc h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n; vÞ thÕ cña níc ta trªn trêng quèc tÕ ®îc n©ng cao".
VÊn ®Ò më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, héi nhËp kinh tÕ vµo nÒn kinh tÕ chung cña thÕ giíi lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, b¾t buéc nÕu nh muèn nÒn kinh tÕ ®Êt níc ph¸t triÓn nhanh chãng, theo kÞp tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Nhng vÊn ®Ò nµy cßn tiÒm Èn nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng níc kÐm ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn, míi b¾t ®Çu bíc vµo héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ níc ta.
V× vËy qua viÖc tham kh¶o tµi liÖu cïng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc häc trong nhµ trêng, em ®· lùa chän ®Ò tµi "Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë ViÖt Nam tõ nay ®Õn 2020". Mét mÆt, ®Ó nghiªn cøu thªm thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ níc ta sau khi bíc vµo tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, qua ®ã t×m hiÓu nh÷ng thµnh tùu vµ nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc cña nÒn kinh tÕ níc ta. MÆt kh¸c, ®a ra c¸c gi¶i ph¸p cña §¶ng vµ nhµ níc ta ®Ó cã thÓ n©ng cao ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña níc ta tõ nay ®Õn n¨m 2020.
Néi dung cña bµi viÕt ®îc tr×nh bµy trong hai phÇn chÝnh :
PhÇn 1: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn.
PhÇn 2: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2020.
Néi Dung
I. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn.
1. C¸c kh¸i niÖm viÕt vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i, kinh tÕ quèc tÕ, toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ.
Kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia lµ mét bé phËn cña kinh tÕ quèc tÕ, lµ tæng thÓ c¸c quan hÖ kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ cña mét quèc gia nhÊt ®Þnhvíi c¸c quèc gia kh¸c cßn l¹i hoÆc víi c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c, ®îc thùc hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ.
MÆc dï kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ quèc tÕ lµ hai kh¸i niÖm cã mèi quan hÖ víi nhau, song kh«ng nªn ®ång nhÊt chóng víi nhau. Kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ quan hÖ kinh tÕ mµ chñ thÓ cña nã lµ mét quèc gia víi bªn ngoµi - víi níc kh¸c hoÆc víi tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c. Cßn kinh tÕ quèc tÕ lµ mèi quan hÖ kinh tÕ víi nhau gi÷a hai hoÆc nhiÒu níc, lµ tæng thÓ quan hÖ kinh tÕ cña céng ®ång quèc tÕ.
HiÖn nay, cã rÊt nhiÒu tµi liÖu viÕt vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. V× vËy, mét c¸ch chung nhÊt chung nhÊt, cã thÓ x¸c ®Þnh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ viÖc c¸c níc ®i t×m kiÕm mét sè ®iÒu kiÖn nµo ®ã mµ hä cã thÓ thèng nhÊt ®îc víi nhau, kÓ c¶ dµnh cho nhau nh÷ng u ®·i, t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn c«ng b»ng, cã ®i cã l¹i trong quan hÖ hîp t¸c víi nhau nh»m khai th¸c kh¶ n¨ng lÉn nhau, phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh.
Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ xu thÕ kh¸ch quan, l«i cuèn c¸c níc, bao trïm hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, võa thóc ®Èy hîp t¸c, võa t¨ng søc Ðp c¹nh tranh vµ tÝnh tuú thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. Quan hÖ song ph¬ng, ®a ph¬ng gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng s©u réng c¶ trong kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ b¶o vÖ m«i trêng, phßng chèng téi ph¹m, thiªn tai vµ c¸c ®¹i dÞch... C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia tiÕp tôc cÊu tróc l¹i, h×nh thµnh nh÷ng tËp ®oµn khæng lå chi phèi nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ. Sù c¸ch biÖt giµu nghÌo gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng t¨ng.
Toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh võa hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn, võa ®Êu tranh rÊt phøc t¹p, ®Æc biÖt lµ ®Êu tranh cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh, v× mét trËt tù kinh tÕ quèc tÕ c©n b»ng, chèng l¹i nh÷ng ¸p ®Æt phi lý cña c¸c cêng quèc kinh tÕ, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia.
2. Níc ta ph¶i më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ tÊt yÕu.
2.1. Xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi.
HiÖn nay khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc, tiÕp tôc cã nh÷ng bíc nh¶y vät, ngµy cµng trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc, lµm chuyÓn dÞch nhanh c¬ cÊu kinh tÕ vµ biÕn ®æi s©u s¾c c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Tri thøc vµ së h÷u trÝ tuÖ cã vai trß ngµy cµng quan träng. Tr×nh ®é lµm chñ th«ng tin tri thøc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn. Chu tr×nh lu©n chuyÓn vèn, ®æi míi c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm ngµy cµng ®îc rót ng¾n; c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh trªn thÞ trêng thÕ giíi lu«n thay ®æi ®ßi hái c¸c quèc gia còng nh doanh nghiÖp ph¶i rÊt nhanh nh¹y n¾m b¾t thÝch nghi.
T¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ víi cêng ®é m¹nh h¬n vµ tr×nh ®é cao h¬n lµm thay ®æi c¬ cÊu c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô m¹nh mÏ h¬n, s©u s¾c h¬n, lùc lîng s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao h¬n, c¸c ngµnh kinh tÕ trë nªn mÒm ho¸, khu vùc phi h×nh thøc ®îc më réng "kinh tÕ tîng trng" cã quy m« lín h¬n nÒn "kinh tÕ thùc" nhiÒu lÇn. C¬ cÊu lao ®éng theo ngµnh nghÒ cã sù thay ®æi s©u s¾c, xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh nghÒ míi víi sù ®an kÕt cña nhiÒu lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ, cña sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, vai trß vµ tÇm ho¹t ®éng míi cña C«ng ty ®a quèc gia vµ xuyªn quèc gia, qu¸ tr×nh hîp t¸c ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u trªn cÊp ®é toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸, ®a nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµo c¹nh tranh toµn cÇu bªn c¹nh viÖc ®Èy m¹nh t×m kiÕm sù hîp t¸c trong c¹nh tranh. Nh vËy hoµ b×nh, hîp t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ v× sù ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy cµng trë thµnh mét ®ßi hái bøc xóc cña nhiÒu quèc gia nh»m tËp trung nç lùc vµ u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ nµy.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng xu híng, yªu cÇu ®ßi hái nãi trªn th× héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét nh©n tè v« cïng quan träng cña qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· trë thµnh mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu trong chiÕn lîc híng ngo¹i ®Ó t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, chóng ta sÏ cã c¬ héi thu hÑp kho¶ng c¸ch víi c¸c níc trong khu vùc còng nh trªn thÕ giíi, c¶i thiÖn vÞ thÕ cña m×nh; ®ång thêi ®øng tríc nguy c¬ tôt hËu xa h¬n nÕu kh«ng tranh thñ ®îc c¬ héi, kh¾c phôc yÕu kÐm ®Ó v¬n lªn, ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. ChÝnh v× vËy viÖc chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam lµ cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ ®ßi hái mang tÝnh kh¸ch quan tÊt yÕu.
2.2. Vai trß vµ t¸c dông cña kinh tÕ ®èi ngo¹i.
Cã thÓ kh¸i qu¸t vai trß to lín cña kinh tÕ ®èi ngo¹i qua c¸c mÆt sau ®©y:
- Gãp phÇn nèi liÒn s¶n xuÊt vµ trao ®æi trong níc víi s¶n xuÊt vµ trao ®æi quèc tÕ; nèi liÒn thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng thÕ giíi vµ khu vùc.
- Ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gãp phÇn thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp (FDI) vµ vèn viÖn trî chÝnh thøc tõ c¸c chÝnh phñ vµ tæ chøc tiÒn tÖ quèc tÕ (ODA); thu hót khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ khai th¸c vµ øng dông nh÷ng kinh nghiÖm x©y dùng vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i vµo níc ta.
- Gãp phÇn tÝch luü vèn thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ®a ®Êt níc ta tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu lªn níc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn hiÖn ®¹i.
- Gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n theo môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.
Nh÷ng vai trß to lín cña kinh tÕ ®èi ngo¹i chØ ®¹t ®îc khi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i vît qua ®îc nh÷ng th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ vµ gi÷ ®óng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
2.3. Môc tiªu cña kinh tÕ ®èi ngo¹i.
§èi víi níc ta, viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¶i nh»m õng bíc thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ vµ v¨n minh theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trong thêi gian tríc m¾t viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i nh»m thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc - nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é. Môc tiªu ®ã ph¶i ®îc qu¸n triÖt tíi mäi ngµnh, mäi cÊp trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i còng nh ph¶i ®îc qu¸n triÖt trong mäi lÜnh vùc cña kinh tÕ ®èi ngo¹i.
3. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cÇn qu¸n triÖt trong viÖc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i.
a) B×nh ®¼ng
§©y lµ nguyªn t¾c cã ý nghÜa rÊt quan träng lµm nÒn t¶ng cho viÖc thiÕt lËp vµ lùa chän ®èi t¸c trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ gi÷a c¸c níc.
Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ph¶i coi mçi quèc gia trong céng ®ång quèc tÕ lµ mét quèc gia ®éc lËp cã chñ quyÒn. Nã còng b¾t nguån tõ yªu cÇu cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng quèc tÕ mµ mçi quèc gia lµ thµnh viªn. Víi t c¸ch lµ thµnh viªn, mçi quèc gia ph¶i ®îc ®¶m b¶o cã quyÒn tù do kinh doanh, quyÒn tù chñ nh mäi quèc gia kh¸c. Nãi c¸ch kh¸c, ®¶m b¶o t c¸ch ph¸p nh©n cña mçi quèc gia tríc luËt ph¸p quèc tÕ vµ céng ®ång quèc tÕ. Kiªn tr× ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy lµ nhiÖm vô chung cña mäi quèc gia, nhÊt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn khi thùc hiÖn më cöa vµ héi nhËp ë thÕ bÊt lîi so víi c¸c níc ph¸t triÓn.
b) Cïng cã lîi
NÕu nguyªn t¾c thø nhÊt gi÷ vai trß chung cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quan hÖ ®èi ngo¹i, th× nguyªn t¾c nµy l¹i gi÷ vai trß lµ nÒn t¶ng kinh tÕ ®Ó thiÕt lËp vµ më réng quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c níc víi nhau.
C¬ së kh¸ch quan cña nguyªn t¾c cïng cã lîi b¾t nguån tõ yªu cÇu ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c quy luËt kinh tÕ cña thÞ trêng diÔn ra trªn ph¹m vi quèc tÕ mµ mçi níc cã lîi Ých kinh tÕ d©n téc kh¸c nhau. Cïng cã lîi kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c lµm c¬ së cho chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ luËt ®Çu t níc ngoµi, nguyªn t¾c nµy ®îc cô thÓ ho¸ thµnh nh÷ng ®iÒu kho¶n lµm c¬ së ®Ó ký kÕt trong c¸c nghÞ ®Þnh th gi÷a c¸c chÝnh phñ vµ trong c¸c hîp ®ång kinh tÕ gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ c¸c níc víi nhau.
c) T«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia.
Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái mçi bªn trong hai bªn hoÆc nhiÒu bªn ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c yªu cÇu :
- T«n träng c¸c ®iÒu kho¶n ®· ®îc ký kÕt trong c¸c nghÞ ®Þnh gi÷a c¸c chÝnh phñ vµ trong c¸c hîp ®ång kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ víi nhau.
- Kh«ng ®îc ®a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých cña nhau.
- Kh«ng ®îc dïng c¸c thñ ®o¹n cã tÝnh chÊt can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña quèc gia cã quan hÖ, nhÊt lµ dïng thñ ®o¹n kinh tÕ, kü thuËt vµ kÝch ®éng ®Ó can thiÖp vµo ®êng lèi thÓ chÕ chÝnh trÞ cña c¸c quèc gia ®ã.
d) Gi÷ v÷ng ®éc lËp chñ quyÒn d©n téc vµ cñng cè ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®· chän.
§©y lµ nguyªn t¾c võa mang tÝnh chÊt chung cho tÊt c¶ c¸c níc khi thiÕt lËp vµ thùc hiÖn quan hÖ ®èi ngo¹i, võa lµ nguyªn t¾c cã tÝnh ®Æc thï ®èi víi c¸c níc x· héi chñ nghÜa, trong ®ã cã níc ta. Trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ gi÷a c¸c níc víi nhau kh«ng ®¬n thuÇn ph¶i xö lý tèt mèi quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ, mµ cßn ph¶i xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých chÝnh trÞ. Më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ ®Ó t¹o ra sù t¨ng trëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng. Nhng t¨ng trëng kinh tÕ ph¶i ®i ®«i víi viÖc thùc hiÖn tõng bíc nh÷ng ®Æc trng cña chñ nghÜa x· héi. Do vËy më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¶i chñ ®éng ®¶m b¶o sao cho võa khai th¸c ®îc nhiÒu nguån lùc bªn ngoµi, võa ph¸t huy ®îc nguån lùc bªn trong b¶o ®¶m ph¸t triÓn kinh tÕ, tr¶ ®îc nî, phô thuéc nhng kh«ng lÖ thuéc vµo níc ngoµi vµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi.
Bèn nguyªn t¾c nãi trªn cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ ®Òu cã t¸c dông chi phèi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c níc trong ®ã cã níc ta. V× vËy, kh«ng ®îc xem nhÑ nguyªn t¾c nµo khi thiÕt lËp duy tr× vµ më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i.
4. Nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña kinh tÕ ®èi ngo¹i.
a) Ngo¹i th¬ng.
Ngo¹i th¬ng hay cßn gäi lµ th¬ng m¹i quèc tÕ, lµ sù trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô (hµng ho¸ h÷u h×nh hoÆc v« h×nh) gi÷a c¸c quèc gia th«ng qua xuÊt nhËp khÈu.
Trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ngo¹i th¬ng gi÷ vÞ trÝ trung t©m vµ cã t¸c dông to lín: gãp phÇn lµm t¨ng søc m¹nh tæng hîp, t¨ng tÝch luü cña mçi níc nhê sö dông cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c quèc gia trong trao ®æi quèc tÕ; lµ ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ; "®iÒu tiÕt thõa thiÕu" trong mçi níc; n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu ngµnh nghÒ trong níc; t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cña ngêi lao ®éng nhÊt lµ trong c¸c ngµnh xuÊt khÈu.
Néi dung cña ngo¹i th¬ng bao gåm: xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng ho¸, thuª níc ngoµi gia c«ng t¸i xuÊt khÈu, trong ®ã xuÊt khÈu lµ híng u tiªn vµ lµ träng ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ë c¸c níc nãi chung vµ ë níc ta nãi riªng.
b) Hîp t¸c trong lÜnh vùc s¶n xuÊt.
Hîp t¸c trong lÜnh vùc s¶n xuÊt bao gåm gia c«ng, x©y dùng xÝ nghiÖp chung, chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ s¶n xuÊt quèc tÕ...
- NhËn gia c«ng.
NhËn gia c«ng cho níc ngoµi lµ mét h×nh thøc rÊt tèt, gióp tËn dông nguån dù tr÷ lao ®éng, t¹o nhiÒu viÖc lµm vµ tËn dông c«ng suÊt m¸y mãc hiÖn cã. RÊt nhiÒu níc trªn thÕ giíi ch¨m lo ®Èy m¹nh h×nh thøc nµy, kÓ c¶ nh÷ng níc vµ l·nh thæ "c«ng nghiÖp míi" nh Hµn Quèc, §µi Loan... §èi víi níc ta, trong nh÷ng n¨m tríc m¾t, t¨ng cêng viÖc nhËn gia c«ng lµ mét ph¬ng híng ®óng ®¾n, cã ý nghÜa chiÕn lîc ®Ó më réng quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi, æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi trong níc.
C¸c ngµnh cã hµm lîng lao ®éng cao còng thÝch hîp víi níc ta bëi v× chóng ®ßi hái Ýt vèn ®Çu t, viÖc ®µo t¹o c«ng nh©n còng nhanh h¬n viÖc ®Çu t c«ng nh©n cho c¸c ngµnh cã hµm lîng khoa häc cao. CÇn thÊy r»ng, muèn më réng viÖc nhËn gia c«ng cho níc ngoµi ph¶i chän nh÷ng g× thÕ giíi cÇn chø kh«ng thÓ chän nh÷ng g× mµ chñ quan ta mong muèn.
- Mét h×nh thøc phæ biÕn kh¸c lµ x©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp chung víi sù hïn vèn vµ c«ng nghÖ tõ níc ngoµi.
XÝ nghiÖp chung hay hçn hîp lµ kiÓu tæ chøc xÝ nghiÖp, th¬ng nghiÖp, dÞch vô vµ tæ chøc tµi chÝnh - tÝn dông... HiÖn nay, nh÷ng xÝ nghiÖp lo¹i nµy ®ang tån t¹i mét c¸ch phæ biÕn ë nhiÒu níc. VÒ mÆt ph¸p lý, xÝ nghiÖp chung thêng ®îc tæ chøc díi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn víi tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t¬ng øng víi sè vèn ®ãng gãp cña c¸c thµnh viªn. C¸c xÝ nghiÖp nµy thêng ®îc u tiªn x©y dùng ë nh÷ng ngµnh kinh tÕ quèc d©n híng vµo xuÊt khÈu hay thay thÕ hµng nhËp khÈu vµ trë thµnh nguån thu ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi hay t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ níc tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ. ë níc ta hiÖn nay, h×nh thøc nµy ®ãng vai trß rÊt quan träng.
- Hîp t¸c s¶n xuÊt quèc tÕ trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸.
Hîp t¸c s¶n xuÊt quèc tÕ cã thÓ diÔn ra mét c¸ch tù gi¸c theo nh÷ng hiÖp ®Þnh hay hîp ®ång gi÷a c¸c bªn tham gia, còng cã thÓ h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t do kÕt qu¶ c¹nh tranh, do ®Çu t vµ lËp c¸c chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia t¹i c¸c níc.
Chuyªn m«n ho¸ bao gåm chuyªn m«n ho¸ nh÷ng ngµnh kh¸c nhau vµ chuyªn m«n ho¸ trong cïng mét ngµnh (chuyªn m«n ho¸ theo s¶n phÈm, theo bé phËn s¶n phÈm hay chi tiÕt vµ theo c«ng nghÖ), h×nh thøc hîp t¸c nµy lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cña c¸c níc tham gia ®an kÕt vµo nhau, phô thuéc lÉn nhau.
c) Hîp t¸c khoa häc - kü thuËt.
Hîp t¸c khoa häc kü thuËt ®îc thùc hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc nh trao ®æi nh÷ng tµi liÖu - kü thuËt vµ thiÕt kÕ, mua b¸n giÊy phÐp, trao ®æi kinh nghiÖm, chuyÓn giao c«ng nghÖ, phèi hîp nghiªn cøu khoa häc kü thuËt, hîp t¸c ®µo t¹o, båi dìng c¸n bé vµ c«ng nh©n.
§èi víi nh÷ng níc l¹c hËu vÒ kü thuËt, vèn chi cho nghiªn cøu khoa häc kü thuËt cßn Ýt, ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt cha nhiÒu, ph¬ng tiÖn vËt chÊt cßn thiÕu thèn nh níc ta th× viÖc tham gia hîp t¸c khoa häc kü thuËt víi níc ngoµi lµ v« cïng quan träng. §ã lµ mét ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c níc tiªn tiÕn.
d) §Çu t quèc tÕ.
§Çu t quèc tÕ (tríc ®©y Lªnin gäi lµ xuÊt khÈu t b¶n) lµ mét h×nh thøc c¬ b¶n cña quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nã lµ qu¸ tr×nh trong ®ã hai hay nhiÒu bªn (cã quèc tÞch kh¸c nhau) cïng gãp vèn ®Ó x©y dùng vµ triÓn khai mét dù ¸n ®Çu t quèc tÕ nh»m môc ®Ých sinh lîi.
§Çu t quèc tÕ cã tÝnh chÊt hai mÆt ®èi víi c¸c níc nhËn ®Çu t. Nã lµm t¨ng thªm nguån vèn, t¨ng c«ng nghÖ míi, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn, t¹o thªm viÖc lµm, ®µo t¹o tay nghÒ, khai th¸c tµi nguyªn, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo híng hiÖn ®¹i, tiÕp cËn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi. MÆt kh¸c, ®Çu t quèc tÕ còng cã kh¶ n¨ng lµm t¨ng sù ph©n ho¸ gi÷a c¸c giai tÇng trong x· héi, gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn, lµm « nhiÔm m«i trêng sinh th¸i, t¨ng tÝnh lÖ thuéc vµo bªn ngoµi. Nh÷ng ®iÒu bÊt lîi trªn ®©y cÇn ®îc tÝnh to¸n vµ c©n nh¾c kü trong qu¸ tr×nh x©y dùng, thÈm ®Þnh ký kÕt vµ triÓn khai dù ¸n ®îc ký kÕt trong thùc tÕ.
Cã hai lo¹i ®Çu t quèc tÕ lµ: ®Çu t trùc tiÕp vµ ®Çu t gi¸n tiÕp.
- §Çu t trùc tiÕp (Tríc ®©y Lªnin gäi lµ xuÊt khÈu t b¶n ho¹t ®éng) lµ h×nh thøc ®Çu t mµ quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông qu¶n lý vèn cña ngêi ®Çu t thèng nhÊt víi nhau, tøc lµ ngêi cã vèn ®Çu t trùc tiÕp tham gia vµo viÖc tæ chøc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh dù ¸n ®Çu t, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶, rñi ro trong kinh doanh vµ thu lîi nhuËn. Nguån vèn ®Çu t trùc tiÕp chñ yÕu lµ cña doanh nghiÖp vµ t nh©n.
- §Çu t gi¸n tiÕp (Lªnin gäi lµ xuÊt khÈu t b¶n cho vay) lµ lo¹i h×nh ®Çu t mµ quyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sö dông vèn ®Çu t, tøc lµ ngêi cã vèn kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo viÖc tæ chøc, ®iÒu hµnh dù ¸n mµ thu lîi díi h×nh thøc lîi tøc cho vay (nÕu lµ vèn cho vay) hoÆc lîi tøc cæ phÇn (nÕu lµ vèn cæ phÇn), hoÆc cã thÓ kh«ng thu lîi trùc tiÕp (nÕu cho vay u ®·i). Nguån vèn ®Çu t gi¸n tiÕp rÊt ®a d¹ng vÒ chñ thÓ vµ h×nh thøc.
- ChÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t cña níc ngoµi.
Cïng víi chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng, chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t quèc tÕ lµ mét h×nh thøc quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cã tÇm quan träng chiÕn lîc. Sau nh÷ng n¨m ®æi míi, viÖc thùc hiÖn c
