Trong quá trình dạy học môn Vật lý, các bài tập vật lý có tầm quan trọng đặc
biệt. Hiện nay để thực hiện tốt chương trình giáo khoa và dạy học theo phương
pháp đổi mới có hiệu quả thì việc hướng dẫn học sinh biết phân loại, nắm vững
phương pháp và làm tốt các bài tập sẽ góp phần không nhỏ vào việc thực hiện
thành công mục tiêu giảng dạy cũng như kiểm tra chính xác mức độ hiểu kiến
thức của học sinh.
21 trang |
Chia sẻ: lecuong1825 | Lượt xem: 13355 | Lượt tải: 4
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Các bài tập điển hình về hiện tượng cảm ứng điện từ, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
1
MỤC LỤC
PHẦN I . ĐẶT VẤN ĐỀ
I.1. Lý do lựa chọn đề tài.. 2
I.2. Nhiệm vụ của đề tài......................................................................................2
I.3. Phương pháp nghiên cứu..............................................................................3
I.4. Cách thức nghiên cứu...................................................................................3
PHẦN II . GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
II.1. BÀI TẬP XÁC ĐỊNH CHIỀU CỦA DÒNG ĐIỆN CẢM ỨNG
II.1.1. Tóm tắt lý thuyết......................................................................................3
II.1.2. Phương pháp giải bài tập....................................................................... 4
II.1.3. Bài tập củng cố...................................................................................... 4
II.2.BÀI TẬP XÁC ĐỊNH SUẤT ĐIỆN ĐỘNG VÀ CƯỜNG ĐỘ CỦA DÒNG
ĐIỆN CẢM ỨNG
II.2.1. Tóm tắt lý thuyết.......................................................................................5
II.2.2. Phương pháp giải bài tập...........................................................................5
II.2.3. Bài tập củng cố........................................................................................ 8
II.3. BÀI TẬP VỀ MẠCH ĐIỆN CÓ SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TẠO BỞI ĐOẠN
DÂY DẪN CHUYỂN ĐỘNG TRONG TỪ TRƯỜNG
II.3.1. Tóm tắt lý thuyết..................................................................................... ..9
II.3.2. Phương pháp giải bài tập........................................................................ 10
II.3.3. Bài tập củng cố........................................................................................ 15
II.4. BÀI TẬP VỀ HIỆN TƯỢNG TỰ CẢM
II.4.1. Tóm tắt lý thuyết.................................................................................... 17
II.4.2. Phương pháp giải bài tập........................................................................ 17
II.4.3. Bài tập củng cố....................................................................................... 18
PHẦN III. KẾT QUẢ VÀ KẾT LUẬN
III.1. Kết quả thực hiện đề tài........................................................................... 19
III.2. Kết luận chung.......20
IV - TÀI LIỆU THAM KHẢO
2
PHẦN I . ĐẶT VẤN ĐỀ
I.1. Lý do lựa chọn đề tài:
Trong quá trình dạy học môn Vật lý, các bài tập vật lý có tầm quan trọng đặc
biệt. Hiện nay để thực hiện tốt chương trình giáo khoa và dạy học theo phương
pháp đổi mới có hiệu quả thì việc hướng dẫn học sinh biết phân loại, nắm vững
phương pháp và làm tốt các bài tập sẽ góp phần không nhỏ vào việc thực hiện
thành công mục tiêu giảng dạy cũng như kiểm tra chính xác mức độ hiểu kiến
thức của học sinh.
Từ học là một phần không thể thiếu của Vật lý. Trong chương trình THPT, từ
học được giảng dạy ở Vật lý lớp 11. Tuy nhiên, mảng kiến thức chính này hiện
nay chưa có được sự quan tâm thỏa đáng với tầm quan trọng của nó từ phía học
sinh và ngay cả từ phía giáo viên dạy Vật lý vì nhiều lý do. Thứ nhất, từ học là
một phần kiến thức khó và mang tính trừu tượng cao với nhiều quy tắc và suy
luận vì vậy gây cảm giác mơ hồ cho người học, điều này dễ nhận thấy nhất khi
giảng dạy chương “Cảm ứng điện từ”. Thứ hai, lượng kiến thức về từ học không
được sử dụng nhiều trong kỳ thi tuyển sinh vào các trường Đại học và Cao đẳng,
điều này khiến cả người dạy và người học không có hứng thú với việc tìm tòi và
tiếp thu những kiến thức này.
Để phần nào giúp các học sinh của mình cảm thấy dễ dàng tiếp nhận kiến
thức về từ học, đặc biệt là hiện tượng cảm ứng điện từ, tôi đã chọn nghiên cứu đề
tài: “Các bài tập điển hình về hiện tượng cảm ứng điện từ’’. Với đề tài này tôi hi
vọng sẽ làm cho học sinh mình thấy sự logic, rõ ràng và thú vị về hiện tượng
cảm ứng điện từ qua hệ thống bài tập.
I.2. Nhiệm vụ của đề tài:
- Giúp học sinh có cái nhìn khái quát về hiện tượng cảm ứng điện từ. Từ đó
hiểu rõ bản chất của hiện tượng này ở các trường hợp cụ thể qua các tình huống
mà bài tập đưa ra và định hướng được cách giải nhanh chóng.
- Củng cố, bồi đắp hứng thú học tập, nâng cao khả năng tự học và tự nghiên
cứu của học sinh.
I.3. Phương pháp nghiên cứu:
3
Khi đã xác định được vấn đề và nhiệm vụ nghiên cứu tôi đã sử dụng các
phương pháp sau:
- Phương pháp điều tra giáo dục
- Phương pháp quan sát sư phạm
- Phương pháp thống kê, tổng hợp, so sánh
- Phương pháp mô tả, mô phỏng bằng thí nghiệm ảo
- Các phương pháp thực nghiệm trong giảng dạy vật lý.
I.4. Cách thức nghiên cứu:
- Xử lý tài liệu giáo khoa và tài liệu tham khảo. Sưu tập các thí nghiệm về
các hiện tượng cảm ứng điện từ mà bài tập đề cập đến.
- Hệ thống hóa tài liệu và đưa vào giảng dạy. Sau đó kiểm tra đánh giá mức
độ nhận thức của học sinh
PHẦN II . GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Hệ thống bài tập cảm ứng điện từ có thể chia làm bốn dạng bài tập sau:
II.1. BÀI TẬP XÁC ĐỊNH CHIỀU CỦA DÒNG ĐIỆN CẢM ỨNG
II.1.1. Tóm tắt lý thuyết:
* Từ thông Φ qua diện tích S đặt trong từ trường đều B được tính bởi công thức:
cos..SB
Trong đó:
B là cảm ứng từ của từ trường (T);
S là tiết diện khung dây (m2);
nB; là góc hợp bởi các đường sức từ và pháp tuyến của mặt phẳng
khung dây;
Φ là từ thông (Wb).
* Hiện tượng cảm ứng điện từ:
- Điều kiện: Khi có sự biến thiên từ thông qua diện tích giới hạn bởi một mạch
điện kín thì trong mạch xuất hiện dòng điện cảm ứng.
- Định luật Len-xơ: Dòng điện cảm ứng có chiều sao cho từ trường do nó sinh ra
chống lại sự biến thiên của từ thông sinh ra nó.
4
II.1.2. Phương pháp giải bài tập:
* Áp dụng định luật Len-xơ về chiều dòng điện cảm ứng:
Gọi: B là cảm ứng từ của từ trường ban đầu;
cB là cảm ứng từ của từ trường do dòng điện cảm ứng sinh ra.
- Nếu tăng thì cảm ứng từ cB ngược chiều với chiều của cảm ứng từ B .
- Nếu giảm thì cảm ứng từ cB cùng chiều với chiều của cảm ứng từ B .
* Các bước xác dịnh chiều dòng điện cảm ứng:
- Xác định chiều của từ trường ban đầu B .
- Xét từ thông (số đường sức từ) qua tiết diện khung dây tăng hay giảm.
- Dựa vào định luật Len-xơ để xác định chiều của
cB .
- Áp dụng quy tắc đinh ốc để xác định chiều của dòng điện cảm ứng.
Ví dụ: Cho hệ thống như hình vẽ: Nam châm chuyển động lên phía trên theo
phương thẳng đứng, xác định chiều dòng điện cảm ứng trong vòng dây. Dưới tác
dụng của lực từ, vòng dây có thể chuyển động theo chiều nào?
Giải:
- Từ trường do nam châm sinh ra đi qua vòng dây sẽ tạo ra một từ
thông qua vòng dây.
- Khi nam châm ra xa vòng dây, số đường sức qua tiết diện vòng dây
là giảm. Do đó, từ thông qua vòng dây có độ lớn giảm dần và trong
vòng dây xuất hiện dòng điện cảm ứng Ic.
- Áp dụng định luật Len-xơ ta thấy: Ic sinh ra từ trường có cảm ứng
từ cB cùng chiều với B .
- Theo quy tắc đinh ốc, ta suy ra đòng điện Ic có chiều như hình vẽ.
- Dòng điện cảm ứng Ic khiến vòng dây có tác dụng như một nam châm mà mặt
trên là mặt Nam, mặt dưới là mặt Bắc. Do đó, vòng dây bị nam châm hút. Vậy
vòng dây có thể chuyển động lên phía trên.
II.1.3. Bài tập củng cố:
Bài 1. Một thí nghiệm được bố trí như hình vẽ. R
M P
N Q
A C
G
Bài 1
5
Hãy xác định chiều dòng điện cảm ứng trong mạch C khi con chạy biến trở đi
xuống.
Bài 2. Một nam châm đưa lại gần vòng dây như hình vẽ.
Hỏi dòng điện cảm ứng trong vòng dây có chiều như thế
nào và vòng dây sẽ chuyển động về phía nào?
Bài 3. Một vòng dây kim loại treo trên sợi dây mảnh song
song với mặt cắt của một cuộn dây. Cuộn dây được mắc
vào mạch điện như hình vẽ. Khi khóa K đóng thì trong vòng
kim loại xuất hiện dòng điện cảm ứng có chiều như thế nào và
vòng kim loại chuyển động ra sao?
II.2.BÀI TẬP XÁC ĐỊNH SUẤT ĐIỆN ĐỘNG VÀ CƯỜNG ĐỘ CỦA
DÒNG ĐIỆN CẢM ỨNG
II.2.1. Tóm tắt lý thuyết:
* Định luật Faraday về cảm ứng điện từ: Độ lớn của suất điện động cảm ứng
trong mạch điện tỷ lệ thuận với tốc độ biến thiên của từ thông qua mạch.
* Biểu thức:
t
ec
Trong đó:
ΔΦ là độ biến thiên từ thông trong thời gian Δt;
ec: là suất điện động cảm ứng của khung dây.
II.2.2. Phương pháp giải bài tập:
- Áp dụng công thức tính từ thông: cos..SNB . Từ đó tính ΔΦ.
- Áp dụng định luật Faraday để tính suất điện động cảm ứng.
- Kết hợp với công thức định luật Ohm cho toàn mạch để tìm cường độ dòng
điện cảm ứng.
Ví dụ 1: Một cuộn dây phẳng có 100 vòng, bán kính mỗi vòng dây là 0,1m.
Cuộn dây được đặt trong từ trường đều, mặt phẳng cuộn dây vuông góc với các
đường cảm ứng từ. Lúc đầu cảm ứng từ của từ trường có giá trị 0,2T. Cuộn dây
S N
K
6
có điện trở là r = 2,1Ω. Tìm suất điện động cảm ứng trung bình trong cuộn dây
và dòng điện chạy trong cuộn dây nếu trong khoảng thời gian 0,1s:
a) cảm ứng từ của từ trường tăng đều đặn lên gấp đôi.
b) cảm ứng từ của từ trường giảm đều đặn đến 0.
Giải:
a) Ta có: BSBSBS 1221 2;
S = πR2 = 3,14.0,12 = 0,0314 (m2)
ΔΦ = 0,2.0,0314 = 6,28.10
-3
(Wb).
- Suất điện động cảm ứng:
28,6
1,0
10.28,6
.100.
3
t
Nec (V)
- Dòng điện chạy trong cuộn dây là:
3
1,2
28,6
r
e
I c (A)
b) Ta có: BSBS 1221 0;
S = πR2 = 3,14.0,12 = 0,0314 (m2)
ΔΦ = - 0,2.0,0314 = 6,28.10-3 (Wb).
- Suất điện động cảm ứng:
28,6
1,0
10.28,6
.100.
3
t
Nec (V)
- Dòng điện chạy trong cuộn dây là:
3
1,2
28,6
r
e
I c (A)
Ví dụ 2: Một dây dẫn chiều dài l = 2m, điện trở R = 4Ω được uốn
thành một hình vuông. Các nguồn E1 = 10V, E2 = 8V, r1 = r2 = 0,
được mắc vào các cạnh hình vuông như hình. Mạch được đặt
trong một từ trường đều. B vuông góc với mặt phẳng hình vuông
và hướng ra sau hình vẽ, B tăng theo thời gian theo quy luật
B = kt, k = 16T/s. Tính cường độ dòng điện chạy trong mạch.
Giải:
E1
E2
B
Ví dụ 2
EC
E1
E2
B
7
Do B tăng nên trong mạch sẽ xuất hiện một suất điện động Ec; dòng điện
cảm ứng do Ec sinh ra phải có chiều sao cho từ trường do nó sinh ra ngược chiều
với từ trường ngoài B .
Suất điện động cảm ứng Ec được biểu diễn như hình vẽ:
)(4
4
.
.
.
..
2
V
l
kE
Sk
t
tk
S
t
B
S
t
BS
t
E
c
c
Vì trong mạch: Ec + E2 > E1 nên dòng điện trong mạch sẽ có chiều ngược
kim đồng hồ. Cường độ dòng điện trong mạch có giá trị:
5,012
R
EEE
I c (A)
Ví dụ 3: Cuộn dây kim loại (có điện trở suất ρ = 2.10-8Ωm), N = 1000 vòng,
đường kính d = 10cm, tiết diện dây S = 0,2mm2 có trục song song với B của từ
trường đều. Tốc độ biến thiên của từ trường là 0,2T/s. Lấy π = 3,2.
a) Nối hai dầu cuộn dây với tụ điện có điện dung C = 1μF. Tính điện tích của tụ
điện.
b) Nối hai đầu cuộn dây với nhau. Tính cường độ dòng cảm ứng và công suất
nhiệt trong cuộn dây.
Giải:
- Ta có: Φ1 = B1.S; Φ2 = B2.S ΔΦ = Φ2 – Φ1 = (B2 – B1).S = ΔB.S
- Suất điện động cảm ứng xuất hiện trên cuộn dây là:
6,12,0.
4
1,0
.2,3.1000.
4
...
.
..
22
t
Bd
NS
t
B
N
t
SB
N
t
Nec (V)
a) Nối hai đầu cuộn dây với tụ điện thì hiệu điện thế giữa hai bản tụ bằng suất
điện động cảm ứng xuất hiện trên cuộn dây: U = ec = 1,6 (V). Điện tích của tụ là:
q = C.U = 10
-6
.1,6 = 1,6.10
-6
(C) = 1,6 (μC)
b) Nối hai đầu cuộn dây với nhau, ta được một mạch điện kín.
- Điện trở của cuộn dây là:
32
10.2,0
1,0.2,3.1000
.10.2
..
..
6
8
S
dN
S
l
R
(Ω)
8
- Cường độ dòng điện cảm ứng xuất hiện trên cuộn dây là:
05,0
32
6,1
R
e
I c (A)
- Công suất nhiệt trên cuộn dây là:
Q = I
2
.R = 0,05
2
.32 = 0,08 (W)
Ví dụ 4: Vòng dây dẫn diện tích S = 1m2 đặt trong một từ
trường đều có B vuông góc với mặt phẳng vòng dây. Hai tụ
điện C1 = 1μF, C2 = 2μF được mắc nối tiếp trong vòng dây ở vị trí xuyên tâm
đối. Cho B thay đổi theo thời gian B = kt, k = 0,6T/s. Tính hiệu điện thế và điện
tích của mỗi tụ.
Giải:
Suất điện động cảm ứng xuất hiện trên mỗi nửa vòng dây được biểu diễn
như hình vẽ.
3,0
2
.
.
.
2
.
2
2
.
21
S
k
t
tkS
t
BS
t
S
B
t
EE (V)
Gọi hiệu điện thế hai đầu mỗi tụ là U1, U2.
Ta có: UMQ + UQP = UMN + UNP
)(6,02121
2121
VEEUU
UEEU
- Theo định luật bảo toàn điện tích, ta lại có:
Q1 = Q2 C1U1 = C2U2 U1 = 2U2.
Giải hệ phương trình:
VU
VU
UU
UU
2,0
4,0
2
6,0
2
1
21
21
Điện tích của mỗi tụ: Q1 = Q2 = 0,4 (μC)
II.2.3. Bài tập củng cố:
Bài 1.Vòng dây tròn bán kính r = 10cm, điện trở R =
0,2Ω đặt nghiêng góc 30º với B , B = 0,02T như hình. Xác
định suất điện động cảm ứng, độ lớn và chiều dòng điện
B
Bài 1
C1 C2
B
.
Ví dụ 4
C1 C2
B
.
E1
E2
-
+ -
+
M N
P Q
9
cảm ứng trong vòng nếu trong thời gian Δt = 0,01s, từ trường:
a) Giảm đều từ B xuống đến không.
b) Tăng đều từ không lên B.
Bài 2. Trong hình vẽ Oc là một thanh cách điện có thể
quay quanh trục đi qua O và vuông góc với mặt phẳng
của hình vẽ. Tại đầu c của thanh đó có gắn một thanh kim
loại mảnh ab. Cho biết ac = cb, ab = Oc = R và α = 60º.
Khi hệ nói trên quay đều quanh O với tốc độ góc ω (theo
chiều kim đồng hồ) người ta đặt vào hệ một từ trường
đều, vecto cảm ứng từ B có hướng vuông góc với mặt
phẳng hình vẽ và hướng ra phía sau. Hãy tìm biểu thức
của hiệu điện thế U giữa hai đầu a và b.
Bài 3. Cuộn dây có N = 100 vòng, diện tích mỗi vòng S = 300cm2 có trục song
song với B của từ trường đều, B = 0,2T. Quay đều cuộn dây để sau Δt = 0,5s,
trục của nó vuông góc với B . Tính suất điện động cảm ứng trung bình trong
cuộn dây.
Bài 4. Vòng dây đồng (ρ = 1,75.10-8Ωm) đường kính d = 20cm, tiết diện S0 =
5mm
2
đặt vuông góc với B của từ trường đều. Tính độ biến thiên ΔB/Δt của cảm
ứng từ khi dòng điện cảm ứng trong vòng dây I = 2A.
Bài 5. Cuộn dây N = 1000 vòng, diện tích mỗi vòng S = 20cm2 có trục song song
với B của từ trường đều. Tính độ biến thiên ΔB của cảm ứng từ trong thời gian
Δt = 10-2s khi có suất điện động cảm ứng Ec = 10V trong cuộn dây.
Bài 6. Vòng dây dẫn diện tích S = 100cm2, điện trở R = 0,01Ω quay đều trong từ
trường đều B = 0,05T, trục quay là một đường kính của vòng dây và vuông góc
với B . Tìm cường độ trung bình trong vòng và điện lượng qua tiết diện vòng dây
nếu trong thời gian Δt = 0,5s, góc Bn; thay đổi từ 60º đến 90º.
II.3. BÀI TẬP VỀ MẠCH ĐIỆN CÓ SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TẠO BỞI ĐOẠN
DÂY DẪN CHUYỂN ĐỘNG TRONG TỪ TRƯỜNG
II.3.1. Tóm tắt lý thuyết:
a
b
c
O
α
Bài 2
10
* Suất điện động cảm ứng xuất hiện trên đoạn dây chuyển động trong từ trường
đều:
Ec = Bl.v.sinα
Trong đó:
B là cảm ứng từ của từ trường đều (T);
l là chiều dài của đoạn dây (m);
v là tốc độ chuyển động của đoạn dây (m/s);
vB; .
* Quy tắc bàn tay phải: Đặt bàn tay phải hứng các đường sức từ, ngón cái choãi
ra 90
o
hướng theo chiều chuyển động của đoạn dây, khi đó đoạn dây dẫn đóng
vai trò như một nguồn điện, chiều từ cổ tay đến bốn ngón tay chỉ chiều từ cực
âm sang cực dương của nguồn điện đó.
II.3.2. Phương pháp giải bài tập:
- Áp dụng công thức về suất điện động tạo bởi đoạn dây chuyển động trong từ
trường.
- Kết hợp với công thức của các định luật về dòng điện không đổi để tính các đại
lượng điện.
- Kết hợp với các định luật Newton để tính các đại lượng cơ học.
Ví dụ 1: Dây dẫn chiều dài l = 20cm chuyển động với vận tốc v = 18km/h theo
phương vuông góc với các đường sức từ của một từ trường đều có cảm ứng từ
B = 0,5T. Tính từ thông qua diện tích mà dây quét trong thời gian Δt = 1s và suất
điện động xuất hiện ở hai đầu dây.
Giải:
- Từ thông qua diện tích mà đoạn dây quét trong thời gian Δt là:
ΔΦ = B.ΔS = B.l.v.Δt = 0,5.0,2.5.1 = 0,5 (Wb).
- Suất điện động cảm ứng xuất hiện trên hai đầu đoạn dây là:
5,0
1
5,0
t
Ec (V)
Ví dụ 2: Một đoạn dây dẫn thẳng AB, chiều dài l = 20cm được treo nằm ngang
bằng hai dây dẫn mảnh nhẹ thẳng đứng, chiều dài L = 40cm. Hệ thống được đặt
trong một từ trường đều thẳng đứng, B = 0,1T. Kéo lệch AB để dây treo hợp với
11
phương thẳng đứng một góc α0 = 60
o
rồi buông tay. Tìm biểu thức suất điện
động cảm ứng xuất hiện trong thanh AB khi dây treo lệch một góc α so với
phương thẳng đứng. Bỏ qua lực cản không khí. Từ đó suy ra suất điện động cảm
ứng cực đại.
Giải:
- Chọn gốc thế năng tại vị trí đoạn dây AB khi dây treo có
phương thẳng đứng.
- Theo định luật bảo toàn cơ năng, ta có:
W = W0
0
2
2
1
mghmvmgh
0
2 cos1
2
1
cos1 mgLmvmgL
0coscos2 gLv
- Suất điện động cảm ứng xuất hiện trên đoạn dây AB khi dây treo lệch góc α so
với phương thẳng đứng:
cos..90sin...sin... vBlvlBvlBE oc
cos.coscos2... 0 gLvlBEc
- Suất điện động cảm ứng Ec đạt giá trị cực đại khi cosα = 1, tức là α = 0 (vị trí
dây treo có phương thẳng đứng). Khi đó:
04,0cos12... 0max gLvlBEc (V)
Ví dụ 3: Cho mạch điện như hình, nguồn E = 1,5 V,
r = 0,1 Ω, MN = l = 1 m, RMN = 2,9 Ω, B vuông góc
khung dây, hướng từ trên xuống, B = 0,1 T. Điện trở
ampe kế và hai thanh ray không đáng kể. Thanh MN
có thể trượt trên hai đường ray.
a) Tìm số chỉ của me kế và lực điện từ đặt lên MN
khi MN được giữ đứng yên.
b) Tìm số chỉ của ampe kế và lực điện từ đặt lên
MN khi MN chuyển động đều sang phải với v = 3 m/s.
N
M
A
E, r
B
Ví dụ 3
I
O
A
M
α
β
L
v
B
12
c) Muốn ampe kế chỉ 0, MN phải chuyển động về hướng nào với vận tốc bao
nhiêu?
Giải:
a) Khi thanh MN được giữ đứng yên:
- Số chỉ của ampe kế bằng cường độ dòng điện qua đoạn
dây MN:
5,0
1,09,2
5,1
rR
E
I (A)
- Lực từ tác dụng lên đoạn dây dẫn MN:
05,090sin... oBlIF (N)
Lực từ tác dụng lên đoạn dây dẫn MN có chiều như hình
vẽ.
b) Khi thanh MN chuyển động đều sang phải với v = 3m/s:
- Suất điện động cảm ứng trên đoạn dây MN là:
3,090sin... oc vlBE (V).
- Cường độ dòng điện qua đoạn dây MN:
6,0
1,09,2
3,05,1
rR
EE
I c (A)
- Lực từ tác dụng lên đoạn dây MN:
06,090sin... oBlIF (N)
Lực từ tác dụng lên đoạn dây dẫn MN có chiều như hình vẽ.
c) Để ampe kế chỉ số 0, trên thanh MN phải xuất hiện
một suất điện động cảm ứng Ec xung đối với E, có độ lớn
Ec = E.
- Trên hình vẽ, theo quy tắc bàn tay phải, ta xác định
được: thanh MN phải chuyển động sang trái.
- Ta có: EvlBEE oc 90sin...
Do đó: 15
.
lB
E
v (m/s)
N
M
A
E, r
B
F I
N
M
A
E, r
B
F
I
v
Ec
N
M
A
E, r
B
I
v
Ec
13
Ví dụ 4: Cho hệ thống như hình, thanh dẫn AB = l khối
lượng m trượt thẳng đứng trên hai ray, B nằm ngang. Do
trọng lực và lực điện từ, AB trượt đều với vận tốc v.
a) Tính v, chiều và độ lớn dòng điện cảm ứng IC.
b) Khi các ray hợp với mặt ngang góc α, AB sẽ trượt với vận
tốc bao nhiêu? IC là bao nhiêu?
Giải:
a) Khi hệ thống được đặt thẳng đứng như hình vẽ:
- Ban đầu, do tác dụng của trọng lực P , thanh AB sẽ trượt
xuống. Lúc đó, từ thông qua mạch ABCD tăng, xuất hiện
một suất điện động cảm ứng Ec và dòng điện cảm ứng có
cường độ Ic. Thanh AB có dòng điện Ic đi qua sẽ chịu tác
dụng của lực từ F của từ trường đều B .
- Để chống lại sự biến thiên từ thông qua mạch, lực từ F sẽ
có chiều hướng lên.
- Khi thanh AB rơi, vận tốc v tăng dần, Ec, Ic và F cũng tăng dần. Đến một lúc
nào đó, F = P, thì thanh MN sẽ bắt đầu rơi đều.
- Dùng quy tắc bàn tay phải, ta xác định được chiều dòng điện cảm ứng Ic trên
thanh AB từ B đến A.
R
vlB
R
E
I cc
..
- Khi thanh AB chuyển động đều:
mg
R
vlB
mglBIPF c
..
..
22
Do đó:
- Tốc độ chuyển động đều của thanh AB là:
22lB
mgR
v
- Cường độ dòng điện cảm ứng trong mạch:
l