Đề tài Chế độ Tổng thống hợp chủng quốc Hoa Kỳ - Sự hình thành và phát triển

1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hoa Kỳ tuy là quốc gia trẻ so với nhiều quốc gia có bề dày lịch sử như Anh, Pháp, Đức, Ý, Trung Quốc... nhưng Hoa Kỳ đã thu hút được sự quan tâm của nhiều nước, nhiều nhà khoa học muốn nghiên cứu quốc gia này: "Mỹ là nước lớn, giàu và mạnh hàng đầu thế giới, có trình độ phát triển rất cao về nhiều mặt, đã dính mũi vào nhiều nước, gây ra nhiều cuộc chiến tranh và cũng có vai trò to lớn trong việc giải quyết nhiều vấn đề quốc tế" [34, tr. 50]. Hay như tác giả cuốn "Văn minh Hoa Kỳ", Jean-Pierre Fichou viết: "Trong vòng ba thế kỷ, đất nước này đã được gán vai trò là một mô hình mẫu hoặc là vật đối chứng cho toàn cầu, nó đã sáng tạo ra một chế độ độc đáo bằng cách dựng nên một quan niệm khác về cuộc sống" [32, tr. 3]. Hoa Kỳ đặc biệt vì là một trong những nước giàu hàng đầu thế giới, tổng thu nhập GDP của Hoa Kỳ bằng cả của Nhật Bản và Tây Âu cộng lại. Đặc biệt, vì Hoa Kỳ là nước tư bản phát triển nhất, kinh tế Hoa Kỳ được coi là đầu tàu của kinh tế thế giới. Khi nghiên cứu về mô hình nhà nước Cộng hòa Tổng thống, chúng ta không thể không tìm hiểu chế độ Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Tại sao vậy? Vì chế độ Tổng thống Hoa Kỳ là mô hình xuất hiện đầu tiên của chính thể cộng hòa Tổng thống, là "nơi đầu tiên dạng cầm quyền này được thiết lập" [50, tr. 106], là "hình thức chính thể cộng hòa Tổng thống lần đầu tiên trong lịch sử được thiết lập ở Mỹ vào cuối thế kỷ 18" [2, tr. 44] đồng thời là mô hình đặc trưng, tiêu biểu của chính thể cộng hòa Tổng thống. Chế độ Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ cũng là mô hình áp dụng điển hình nhất học thuyết phân quyền trong tổ chức quyền lực nhà nước, hay như PGS.TS Nguyễn Đăng Dung nhận xét tại Giáo trình luật hiến pháp các nước tư bản: "Loại hình này được áp dụng một cách tương đối phổ biến ở các nước tư bản châu Mỹ, mà khuôn mẫu của nó là Hợp chúng quốc Hoa Kỳ" [9, 2 tr. 131]. Vì những lý do trên tác giả đã chọn "Chế độ Tổng thống hợp chúng quốc Hoa Kỳ - sự hình thành và phát triển" làm đề tài nghiên cứu. Trong tình hình hiện nay, Việt Nam đang xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, chúng ta đang rất cần kinh nghiệm, cần lý luận về xây dựng nhà nước pháp quyền của các nước trên thế giới. Chúng ta không phải học tập để sao chép máy móc mà học tập với tinh thần cầu thị, học tập để chúng ta tìm ra và vận dụng những ưu điểm như tác giả Thái Vĩnh Thắng viết trong Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, đó là những "hạt nhân hợp lý trong tổ chức và hoạt động của chính phủ tư sản" [51, tr. 26] vào hoàn cảnh Việt Nam, để xây dựng một Nhà nước pháp quyền Việt Nam của dân do dân và vì dân. Khi nghiên cứu Chế độ Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ tác giả mong muốn làm phong phú thêm kiến thức lý luận về nhà nước và pháp luật đồng thời cố gắng tìm những điểm hợp lý và chưa hợp lý của mô hình này để có thể vận dụng một phần nào đó vào Việt Nam: "Chúng ta có thể học hỏi được gì từ quá trình soạn thảo Hiến pháp Mỹ trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền; xây dựng một chính quyền mạnh và có hiệu quả" [21, tr. 9]. Riêng với Hoa Kỳ, Đảng và Nhà nước đã thực hiện chính sách: "Việt Nam mở rộng giao lưu và hợp tác với tất cả các nước trên thế giới, không phân biệt chế độ chính trị và xã hội, trên cơ sở tôn trọng độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng và cùng có lợi" (Điều 14 Hiến pháp 1992), vì vậy Việt Nam và Hoa Kỳ đã bình thường hóa quan hệ và ký Hiệp ước thương mại Việt - Mỹ. Việc tìm hiểu bộ máy nhà nước Hoa Kỳ cũng như pháp luật Hoa Kỳ là công việc rất cần thiết để bảo vệ lợi ích của quốc gia vì khi chúng ta giao lưu với đối tác nào, với quốc gia nào, chúng ta phải biết người biết ta "tri bỉ tri kỷ, bách phát bách trúng". Ngoài ra, khi chúng ta nghiên cứu những định chế nhà nước Hoa Kỳ là chúng ta đã tăng cường sự hiểu biết 3 lẫn nhau và qua đó, thúc đẩy quan hệ Việt Nam Hoa Kỳ càng tiến triển theo hướng có lợi cho hai nước, cũng như cho khu vực và quốc tế. 2. Tình hình nghiên cứu Trước đây do Mỹ và Việt Nam ở hai bên trận tuyến của cuộc chiến tranh kéo dài hai mươi năm, tiếp theo là chính sách bao vây cấm vận của Mỹ đối với Việt Nam, nên việc tìm hiểu nghiên cứu về chế độ Tổng thống Hoa Kỳ không được giới nghiên cứu luật học Việt Nam quan tâm nhiều. Sau khi Việt Nam bình thường hóa quan hệ với Mỹ thì việc tìm hiểu nghiên cứu về nhà nước Mỹ được quan tâm nhiều hơn. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia đã xuất bản một số sách về nhà nước Mỹ do các tác giả Việt Nam dịch như Khái quát về chính quyền Mỹ của TS. Trần Thị Thái Hà và đồng sự dịch năm 1999; Khái quát về lịch sử nước Mỹ, Nguyễn Chiến và đồng sự dịch năm 2000; Lịch sử mới của nước Mỹ, Diệu Hương và đồng sự dịch năm 2003; Quốc hội và các thành viên, Trần Xuân Danh và đồng sự dịch năm 2002... Nhà xuất bản Văn hóa thông tin xuất bản cuốn Lịch sử nước Mỹ do Lê Minh Đức và đồng sự dịch năm 1994; cuốn Bốn hai đời Tổng thống Hoa Kỳ do Hội Khoa học lịch sử Việt Nam dịch năm 1998. Các học giả Việt Nam cũng công bố một số công trình nghiên cứu về chính trị và chính quyền Mỹ như Hệ thống chính trị Mỹ do TS. Vũ Đăng Hinh chủ biên; Hoa Kỳ tiến trình văn hóa chính trị do PGS.TS Đỗ Lộc Diệp chủ biên; Thể chế chính trị thế giới đương đại do PGS.TS Dương Xuân Ngọc chủ biên. Luật hiến pháp đối chiếu của PGS.TS Nguyễn Đăng Dung. Một số luận án, luận văn viết về chế độ Tổng thống Hoa Kỳ như Luận văn thạc sĩ luật học "Hệ thống kiềm chế đối trọng trong hiến pháp Mỹ" năm 1998 của tác giả Nguyễn Thị Hiền. Cũng trong năm 1998 sinh viên Hoàng Trung nghĩa làm luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Quốc tế học với đề tài "Chế độ Tổng thống Hoa Kỳ". Năm 2001 sinh viên Trương Thị Thùy Dung, khoa 4 Luật trường Đại học Quốc gia Hà Nội làm luận văn tốt nghiệp chuyên ngành luật với đề tài "Chế độ Tổng thống Hoa Kỳ". Ngoài ra, có một số bài viết liên quan đến chế độ Tổng thống Mỹ như "Vai trò của Tổng thống trong quá trình hoạch định chính sách đối Mỹ" của tác giả Lê Linh Lan trong tạp chí Nghiên cứu quốc tế, tháng 12/2002; bài "Hệ thống cơ quan tư pháp của nhà nước tư sản" của tác giả Thái Vĩnh Thắng trong Tạp chí Luật học, số 3, số 5 năm 1996. Các tác phẩm, các công trình khoa học và các bài viết trên đã nghiên cứu một cách khái quát và tương đối toàn diện về nhà nước Mỹ trên các mặt chính trị, văn hóa, lịch sử, thể chế nhà nước, tuy nhiên nghiên cứu sâu và đi riêng về chế độ Tổng thống Hoa Kỳ quá trình hình thành và phát triển thì chưa có. Hai bản luận văn về chế độ Tổng thống Hoa Kỳ mới chỉ dừng lại ở mức độ nhất định trình bày về đặc điểm của chế độ Tổng thống Hoa Kỳ, chưa đi sâu phân tích quá trình hình thành, đặc điểm và sự phát triển của chế độ Tổng thống Hoa Kỳ, chưa lý giải tại sao Mỹ lại chọn chế độ Tổng thống khi xây dựng mô hình chính quyền. Từ tình hình và lý do trên tác giả luận án mạnh dạn tiếp thu kế thừa các kết quả nghiên cứu trên và đi sâu vào tìm hiểu nghiên cứu quá trình hình thành, những đặc điểm nổi bật và sự phát triển của chế độ Tổng thống Hoa Kỳ. Mục đích của luận văn - Trình bày quá trình hình thành và phân tích các đặc điểm chế độ Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Xem xét quá trình phát triển của chế độ Hợp chúng quốc Hoa Kỳ thông qua ba ngành quyền lực: lập pháp, hành pháp, tư pháp. - Từ những nghiên cứu trên, rút ra một số khuyến nghị với mong muốn đóng góp chút ít vào kiến thức về nhà nước Mỹ để có thể vận dụng vào hoàn cảnh Việt Nam. Phương pháp nghiên cứu 5 Luận văn dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, dựa trên các học thuyết chính trị pháp lý về nhà nước và pháp luật. Ngoài ra, luận văn còn dùng các phương pháp chứng minh, thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp, diễn giải, quy nạp, quan sát để tiến hành xem xét đánh giá các tài liệu, sự kiện. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là chế độ Hợp chúng quốc Hoa Kỳ trên cơ sở lịch sử phát triển và trên cơ sở Hiến pháp Mỹ. Phạm vi nghiên cứu của đề tài là chính thể cộng hòa Tổng thống Mỹ mà chủ yếu hệ thống cơ quan quyền lực ở trung ương theo chiều ngang. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Sự hình thành chế độ Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Chương 2: Đặc điểm của chế độ Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Chương 3: Sự phát triển của chế độ Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. 6 Ch−¬ng 1 sù h×nh thµnh chÕ ®é Tæng thèng hîp chóng quèc hoa kú 1.1. Sù h×nh thµnh m−êi ba bang nguyªn khai ®Çu tiªn Sau khi nhµ hµng h¶i C«l«ng (1450-1506) t×m ra ch©u Mü n¨m 1492, c¸c n−íc T©y Ban Nha, Anh, Ph¸p, Hµ Lan liªn tôc göi c¸c ®oµn th¸m hiÓm vµ tiÕn hµnh nh÷ng cuéc khai th¸c tµi nguyªn, bu«n b¸n, vµ ®−a ng−êi ®Õn khai ph¸ vµ ®Þnh c− ë vïng ®Êt míi T©n thÕ giíi nµy. Trong sè c¸c n−íc trªn, Anh quèc cã thÓ víi vÞ trÝ ®Þa lý hoµn toµn bao bäc bëi biÓn c¶ nªn buéc hä ph¶i ph¸t triÓn ®éi tµu thñy vµ hµng h¶i v× vËy hä ®· cã nh÷ng h¹m ®éi kh¸ m¹nh. Céng vµo ®ã, Anh quèc cã thÓ chÕ chÝnh trÞ ph¸p lý tiÕn bé h¬n c¸c n−íc kh¸c nªn Anh quèc hïng m¹nh h¬n vµ cã d· t©m chiÕm vïng T©n thÕ giíi lµm thuéc ®Þa. ChÝnh v× vËy mµ vïng ®Êt míi ch©u Mü ®· xuÊt hiÖn c¸c thuéc ®Þa Anh vµ chÞu ¶nh h−ëng bëi Vua Anh còng nh− c¸c ®Þnh chÕ ph¸p lý cña «ng ta. LÞch sö cßn ghi l¹i sù kiÖn sau khi Vua Jacques ®Ö nhÊt kÕ vÞ n÷ hoµng Elizabeth n¨m 1603, th× ®Õn n¨m 1606 «ng ta ban ¢n chiÕu cho c«ng ty Virginia (cßn cã tªn gäi kh¸c lµ c«ng ty London) [29, tr. 19] ®−îc phÐp x©y dùng c¸c khu ®Þnh c− ë mÐp bê §¹i T©y D−¬ng thuéc ch©u Mü. Vïng ®Êt ®Þnh c− Êy ®−îc ®Æt tªn lµ Virginia vµ sau nµy trë thµnh bang ®Çu tiªn trong sè m−êi ba bang nguyªn khai ®Ó hîp thµnh quèc gia míi víi tªn gäi lµ Hîp chóng quèc Hoa Kú. Khi vua Jacques ®Ö nhÊt ban chiÕu ngoµi viÖc cho phÐp c«ng ty Virginia, x©y dùng c¸c khu ®Þnh c−, bu«n b¸n, chuyÓn c¸c c− d©n tõ ch©u ©u sang cßn cho phÐp c¸c c− d©n míi ®Þnh c− vèn lµ c¸c c− d©n Anh quèc ®−îc h−ëng c¸c quy chÕ ph¸p lý t−¬ng tù nh− khi hä cßn ë Anh quèc: "¢n chiÕu kh¼ng ®Þnh r»ng, tÊt c¶ c¸c di d©n ®Òu ®−îc h−ëng mäi quyÒn tù do vèn lµ cña hä khi hä cßn ë chÝnh quèc nh− thÓ hä sinh ra vµ c− ngô trong n−íc Anh, nghÜa lµ hä ph¶i ®−îc b¶o vÖ cña b¶n 7 §¹i hiÕn Ch−¬ng vµ Th«ng luËt" [15, tr. 27] (§¹i hiÕn ch−¬ng lµ v¨n b¶n cã 63 ®iÒu, lµ b¶n giao kÌo gi÷a nhµ vua vµ thÇn d©n gåm quý téc, thÞ d©n, n«ng d©n, nh»m h¹n chÕ sù ®éc ®o¸n cña nhµ vua, x¸c nhËn quyÒn tù trÞ cña c¸c thµnh phè vµ quyÒn tù do ®i l¹i bu«n b¸n, ®−îc ký d−íi thêi vua Gi«n n¨m 1215 [55, tr. 168]. Cßn Th«ng luËt lµ luËt ph¸p ph¸t sinh tõ nh÷ng ph¸n quyÕt cña tßa ¸n gäi lµ ph¸n quyÕt t− ph¸p ®Ó ph©n biÖt víi luËt ph¸p do quèc héi lµm ra vµ ban hµnh [35, tr. 5]). ViÖc vua Anh ban ¢n chiÕu cho c«ng ty Virginia kÌm theo c¸c ®Þnh chÕ ph¸p lý mµ c− d©n ë vïng ®Êt míi nµy ®−îc h−ëng lµ nh»m c¸c môc ®Ých: Kh¼ng ®Þnh vai trß cña vua Anh víi thuéc ®Þa míi, duy tr× ph¸p luËt cña Anh quèc víi c¸c c− d©n, ®éng viªn c¸c c− d©n v−ît qua nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc mµ bÊt cø cuéc khai ph¸ c¸c vïng ®Êt míi nµo còng gÆp ph¶i. Nh−ng cã ®iÒu mµ vua Anh kh«ng ngê tíi, ®ã lµ nh÷ng ®Þnh chÕ ph¸p lý cña Anh quèc ®· ®−îc ng−êi ®Þnh c− vËn dông vµ rót kinh nghiÖm, ®Ó cïng víi t− t−ëng t×m kiÕm tù do ®· t¹o tiÒn ®Ò cho nh÷ng ng−êi d©n ®Þnh c− lËp ra nh÷ng ®Þnh chÕ ph¸p lý ®Ó h¹n chÕ quyÒn lùc cña MÉu quèc, còng nh− t×m kiÕm cho m×nh mét m« h×nh chÝnh quyÒn gièng vua Anh nh−ng còng kh¸c vua Anh: Vµo ngµy 30 th¸ng 7 n¨m 1619 héi nghÞ ®Çu tiªn c¸c ®¹i biÓu ng−êi Anh t¹i ch©u Mü ®−îc tæ chøc t¹i nhµ thê cña Jamestown (Jamestown lµ thµnh phè ®Çu tiªn ®−îc ng−êi ®Þnh c− thµnh lËp t¹i thuéc ®Þa n¨m 1607). Ngoµi vÞ thèng ®èc vµ s¸u cè vÊn cña «ng, c¬ quan lËp ph¸p nµy gåm hai hai nhµ t− s¶n. Jamestown bÇu ra hai ®¹i biÓu vµ mçi ®ån ®iÒn trong sè m−êi ®ån ®iÒn b¾t ®Çu mäc lªn xung quanh Jamestown bÇu ra hai ®¹i biÓu. §−îc gäi víi c¸i tªn lµ viÖn c¸c nhµ t− s¶n, viÖn lËp ph¸p nµy chÝnh lµ mÇm mèng cña ngµnh lËp ph¸p t−¬ng lai cña Virginia [15, tr. 30]. Thùc tÕ, trong héi nghÞ lËp hiÕn 1787, b¶n kÕ ho¹ch cña bang Virginia ®Ö tr×nh vÒ x©y dùng m« h×nh nhµ n−íc Liªn bang lµ nÒn t¶ng cho héi nghÞ nµy th¶o luËn vµ khi Hîp chóng quèc Hoa Kú ra ®êi, chÝnh bang Virginia 8 ®· cung cÊp ba Tæng thèng næi tiÕng lµ Thomas Jefferson (1743-1826), James Madison (1751-1826), James Monroe(1758-1834) vµ ®−îc gäi lµ" triÒu ®¹i Virginia" [24, tr. 629]. Sù kiÖn ng−êi ®Þnh c− ®Õn Virginia n¨m 1606 vµ nhÊt lµ sau khi x©y dùng thµnh phè Jamestown n¨m 1607 vÒ sau ®−îc coi lµ lÞch sö b¾t ®Çu cña n−íc Mü: "LÞch sö n−íc Mü b¾t ®Çu tõ n¨m 1607, khi n−íc Anh thµnh lËp thµnh phè Jamestown, qu¶n lý thuéc ®Þa b»ng luËt ph¸p, bÇu chÝnh phñ, thèng ®èc chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc N÷ hoµng" [25, tr. 159]. TiÕp sau Virginia, lÇn l−ît m−êi hai vïng ®Êt míi suèt däc ven §¹i T©y D−¬ng ®· dÇn trë thµnh thuéc ®Þa cña Anh quèc. Cã n¬i ®−îc thµnh lËp do vua Anh ban ¢n chiÕu, cã n¬i do vua Anh c«ng nhËn sù hiÖn h÷u cña thuéc ®Þa, cã n¬i do Anh chiÕm cña Hµ Lan, Ph¸p hay T©y Ban Nha. §ã lµ: Tªn bang N¨m thµnh lËp Virginia 1624 Massachussettes 1691 Rhode Island 1644 New Hampshire 1670 Connecticut 1662 New Jersey 1664 New York 1674 Pennsyvania 1682 Delawre (ghi chó: New Jersey, Delawre chiÕm cña Hµ Lan) 1702 B¾c Carolina 1729 Nam Carolina 1729 Maryland 1729 Georgia 1732 Nguån: [15]. Nh− vËy, sau h¬n mét tr¨m n¨m tõ 1607 ®Õn 1732, mÆc dï Anh quèc ®Õn sau T©y Ban Nha vµ mét sè n−íc kh¸c, nh−ng ®· x¸c lËp ®−îc m−êi ba thuéc ®Þa trªn vïng ®Êt ch©u Mü: "Nh− thÕ Ph¸p kh«ng cßn mÈu 9 ®Êt nµo trªn lôc ®Þa B¾c Mü, mét n−íc Anh th¾ng trËn vµ m¹nh víi mét n−íc T©y Ban Nha rÊt yÕu" [15, tr. 67]. M−êi ba bang nguyªn khai nµy lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt tù nhiªn cÇn thiÕt ®Ó h×nh thµnh quèc gia Hoa Kú sau nµy. VÒ c− d©n m−êi ba thuéc ®Þa cña V−¬ng quèc Anh Tr−íc tiªn, do ng−êi ch©u ¢u t×m ra ch©u Mü do ®ã ng−êi ®Õn ®Þnh c− ë c¸c thuéc ®Þa nµy lµ ng−êi ch©u ¢u. Ng−êi ®Õn ®Þnh c− ë ®©y rÊt ®a d¹ng cã ng−êi T©y Ban Nha, ng−êi Hµ Lan, Ph¸p, Bå §µo Nha, Thôy §iÓn, §øc, ý… Nh−ng ng−êi Anh lµ ®«ng ®¶o nhÊt: "PhÇn lín d©n ®Þnh c− tíi Mü vµo thÕ Kû XVII lµ ng−êi Anh, nh−ng còng cã c¶ ng−êi Hµ Lan, Thôy §iÓn vµ §øc, mét sè tÝn ®å Tin lµnh Ph¸p, vµ c¸c nhãm r¶i r¸c ng−êi T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, ý" [29, tr. 40]. §iÒu ®ã còng lµ dÔ hiÓu v× c¸c thuéc ®Þa lµ cña Anh nªn ng−êi Anh ®Õn ®©y lµ thuËn lîi nhÊt vµ cã nhiÒu giao l−u nhÊt. Còng trong thêi gian nµy do vÉn cßn duy tr× chÕ ®é n« lÖ, v× vËy sè ng−êi ®Þnh c− cßn bao gåm c¶ sè l−îng nh©n c«ng n« lÖ ®−îc mang tõ ch©u Phi ®Õn. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm nµy gióp chóng ta gi¶i thÝch v× sao c¸c ®Þnh chÕ chÝnh trÞ ph¸p lý cña Nhµ n−íc Hoa Kú l¹i cã nh÷ng nÐt gièng víi Anh quèc còng nh− gióp chóng ta hiÓu thªm vÒ cuéc ®Êu tranh ®Ó x©y dùng chÝnh quyÒn liªn bang gi÷a c¸c bang cã chÕ ®é n« lÖ vµ c¸c bang kh«ng cã chÕ ®é n« lÖ. Chóng ta cïng xem xÐt b¶ng thèng kª sau: Sè ng−êi di c− ®Õn vïng thuéc ®Þa Anh ë ch©u Mü ®Õn n¨m 1780 (Ngh×n ng−êi) NhËp c− tr−íc n¨m 1700 NhËp c− tõ n¨m 1700 - 1780 Tæng sè Tõ ch©u ¢u 395 438 833 Tõ ch©u Phi 344 1.303 1.647 Tæng sè 739 1741 2480 Nguån: [16]. Qua b¶ng thèng kª trªn chóng ta cã mét sè nhËn xÐt sau ®©y: 10 - Thêi kú nµy ng−êi ®Þnh c− chØ gåm ng−êi ch©u ¢u vµ ng−êi n« lÖ ch©u Phi, ch−a cã ng−êi ch©u ¸ vµ ch©u óc v× vËy c¸c yÕu tè chÝnh trÞ ph¸p lý v¨n hãa chÞu ¶nh cña ch©u ¢u lµ chñ yÕu; - Ng−êi ®Þnh c− lóc ®Çu kh«ng nhiÒu vµ t¨ng dÇn cho nªn ®Ó h×nh thµnh céng ®ång ng−êi Mü mÊt trªn mét tr¨m n¨m; - Sè ng−êi lµ n« lÖ ch©u Phi t¨ng nhanh chãng, ®iÒu ®ã chøng tá chÕ ®é n« lÖ ë ch©u Mü vµ ch©u Phi vÉn tån t¹i vµ ®©y lµ mét trong nh÷ng lý do t¹o nªn cuéc néi chiÕn 1861-1865 sau nµy. VÒ lý do vµ ®éng c¬ cña nh÷ng ng−êi nhËp c−? T¹i sao hä l¹i tõ bá quª h−¬ng, Tæ quèc v−ît ®¹i d−¬ng víi nhiÒu hiÓm nguy ®Ó ®Õn nh÷ng vïng ®Êt hoµn toµn xa l¹, hoang d¹i, vµ nhiÒu rñi ro? Cã thÓ ®èi víi riªng tõng c¸ nh©n th× sÏ cã rÊt nhiÒu lý do kh¸c nhau, nh−ng cã thÓ kh¸i qu¸t nh÷ng ®éng c¬ vµ lý do ®Ó nh÷ng ng−êi ®Þnh c− t¹i Mü thêi kú ®Çu lµ: - Nh÷ng cuéc chiÕn tranh, nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng, ®· t¹o ra lµn sãng ng−êi ph¶i bá quª h−¬ng, bá nhµ cöa ®Ó ch¹y l¸nh n¹n: "Sau n¨m 1680, n−íc Anh kh«ng cßn lµ nguån cung cÊp chÝnh cña dßng ng−êi nhËp c−. Hµng ngh×n ng−êi di t¶n ®· rêi lôc ®Þa ch©u ¢u ®Ó l¸nh n¹n chiÕn tranh. NhiÒu ng−êi rêi quª cha ®Êt tæ cña hä ®Ó tho¸t c¶nh nghÌo ®ãi do sù ®µn ¸p cña chÝnh phñ cïng n¹n chiÕm ®Êt v¾ng mÆt g©y ra" [29, tr. 40]. - Do ®ãi kÐm, thÊt nghiÖp, nî nÇn, ph¶i tõ bá quª h−¬ng, tæ quèc t×m kÕ m−u sinh - Do bÞ ®µn ¸p t«n gi¸o, truy bøc chÝnh trÞ, ¸p chÕ t− t−ëng, ch¸n ghÐt nÒn cai trÞ ®éc tµi cña vua chóa vµ trËt tù phong kiÕn, muèn ch¹y khái ch©u ¢u ®Ó t×m tù do, mong muèn ®−îc hµnh ®¹o vµ truyÒn ®¹o, mong muèn ®−îc thÓ hiÖn c¸c ý t−ëng chÝnh trÞ v× mét x· héi míi c«ng b»ng tèt ®Ñp h¬n. Tõ nh÷ng ®éng c¬ trªn, céng víi sù t«i luyÖn qua thö th¸ch trªn nh÷ng chuyÕn v−ît §¹i D−¬ng b·o tè, thö th¸ch trong nh÷ng cuéc chiÕn víi 11 ng−êi da ®á, thö th¸ch trong cuéc khai ph¸ vïng ®Êt hoang d¹i ®· t¹o cho nh÷ng ng−êi ®Þnh c− nh÷ng tÝnh c¸ch chung. §ã lµ tinh thÇn l¹c quan,n¨ng ®éng, ý chÝ tù lËp v−¬n lªn, vµ sù kh¸t khao tù do, c«ng b»ng, sù mong muèn thiÕt lËp mét x· héi míi an ninh vµ thÞnh v−îng: HÇu hÕt ng−êi d©n Mü cho r»ng thêi kú di c− lµ giai ®o¹n anh hïng. Nh÷ng ng−êi ®µn «ng vµ ®µn bµ th−êng ®−îc cæ vò bëi ý thøc vÒ sø mÖnh thÇn th¸nh hay sù theo ®uæi mét cuéc sèng trän vÑn vµ c«ng b»ng h¬n víi cuéc sèng ë ch©u ¢u ®· kh«ng qu¶n hiÓm nguy gian khã v−ît §¹i T©y D−¬ng, tÊn c«ng vµo sù hoang d¹i, dùng nªn c¸c khu ®Þnh c− ®«ng ®óc vµ thÞnh v−îng, vµ b»ng c¸ch nµo ®ã vÉn cã thêi gian ®Ó t¹o ra c¸c thÓ chÕ tù do mµ thËm chÝ cho ®Õn ngµy nay vÉn lµ nÒn t¶ng cña x· héi d©n chñ [16, tr. 3]. TÊt nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng ®øc tÝnh tèt ®Ñp ®ã, nh÷ng ng−êi ®Þnh c− cßn mang nh÷ng t©m lý tiªu cùc mµ cuéc tranh giµnh vÊt v¶ ®Ó m−u sinh t¹o nªn nh− chñ nghÜa c¸ nh©n, tÝnh tù do th¸i qu¸, lu«n c¹nh tranh ®Ó chiÕn th¾ng hay nh÷ng mong muèn vÒ cuéc sèng vËt chÊt v« h¹n ®é: "H¬n mét x· héi nµo kh¸c, x· héi Mü lu«n lu«n ch¹y ®ua ®Ó thÝch nghi, ®Ó giµnh th¾ng lîi, KÎ m¹nh nuèt chöng kÎ yÕu, ®êi lµ c¸nh rõng rËm, trong ®ã kh«n th× sèng mèng th× chÕt" [32, tr. 39]. Hay nh− nhµ v¨n Ph¸p De Tocqueville trong t¸c phÈm LuËn vÒ nÒn d©n chñ Mü viÕt 1803 ®¸nh gi¸: ë Mü mäi thø ®Òu dùa vµo mÆt vËt chÊt cña cuéc sèng, sù chiÕm h÷u cña c¶i vµ sù thµnh ®¹t c¸ nh©n ®−îc ®o b»ng møc ®é giµu sang, t©m lý Êy rÊt khã tranh khái dÉn ®Õn tham lam v« h¹n ®é. Nghiªn cøu vÒ nh÷ng ®éng c¬ cña nh÷ng ng−êi ®Õn ®Þnh c− ë Mü, còng nh− biÕt ®−îc tÝnh c¸ch cña hä míi gióp chóng ta hiÓu ®−îc cuéc c¸ch m¹ng Mü, còng nh− qu¸ tr×nh nh÷ng ®¹i biÓu cña thuéc ®Þa ®Êu tranh x©y dùng hiÕn ph¸p Hoa Kú. Bëi v× rÊt nhiÒu nh÷ng t− t−ëng nh÷ng tÝnh c¸ch ®−îc ph¸n ¸nh trong qu¸ tr×nh th¶o luËn x©y dùng hiÕn ph¸p còng trong néi 12 dung cña hiÕn ph¸p.VÝ dô quyÒn tù chñ cña c¸c bang, quyÒn tù do cña ng−êi d©n ®−îc thÓ hiÖn ë m−êi tu chÝnh ¸n ®Çu tiªn. 1.2. Nhu cÇu thµnh lËp ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa Kú 1.2.1. C¸ch m¹ng Mü vµ sù ra ®êi cña chÕ ®é hîp bang KÓ tõ n¨m 1607 ®Õn n¨m 1829, m−êi ba thuéc ®Þa cña V−¬ng quèc Anh ®· h×nh thµnh. Céng ®ång x· héi cña m−êi ba thuéc ®Þa nµy vËn hµnh kh¸c nhau nh−ng ®Òu cã chung hai ®Æc ®iÓm lín: Mét lµ, céng ®ång ng−êi ®Þnh c− ph¶i tu©n theo ph¸p luËt cña Anh quèc vµ sù qu¶n lý cña ChÝnh phñ Anh: "M−êi ba thuéc ®Þa mµ ng−êi ta thiÕt lËp ë ch©u Mü d−íi mét h×nh thøc ®éc lËp kh¸c h¼n thuéc ®Þa cò, coi nh− mét bé phËn t¸ch tõ chÝnh quèc ra, hoÆc do mét c«ng ty th−¬ng m¹i cña ChÝnh quèc thiÕt lËp nªn" [36, tr. 161]. Cßn bé m¸y qu¶n lý x· héi ë c¸c thuéc ®Þa th× mét sè do vua Anh chØ ®Þnh,