Đề tài Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất lúa trên địa bàn xã Diễn Minh, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An

Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 1 KHÓA HỌC: 2007 - 2011 ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HUẾ KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA TRÊN ĐỊA BÀN XÃ DIỄN MINH, HUYỆN DIỄN CHÂU, TỈNH NGHỆ AN NGÔ XUÂN HUY Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 2 Huế, 05 / 2011 ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HUẾ KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA TRÊN ĐỊA BÀN XÃ DIỄN MINH, HUYỆN DIỄN CHÂU, TỈNH NGHỆ AN Giáo viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: TS. Trần Văn Hòa Ngô Xuân Huy Lớp: K41A – KTNN Niên khóa: 2007 - 2011 Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 3 Huế, 05 / 2011 LỜI CẢM ƠN Đề tài này được hoàn thiện là kết quả của quá trình học tập vừa qua và một quá trình thực tế tại địa bàn xã Diễn Minh, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Trong quá trình thực tập, nghiên cứu và viết đề tài tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ của các thầy cô giáo, chính quyền địa phương và bạn bè đã nhiệt tình giúp đỡ. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn thầy giáo – Tiến sỹ Trần Văn Hòa đã tận tình trực tiếp truyền đạt kiến thức, hướng dẫn giúp đỡ tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Xin bày tỏ lòng biết ơn đến các cán bộ, của Phòng NN & PTNT, Phòng Thống kê huyện Diễn Châu và một số phòng ban khác của UBND xã Diễn Minh đã trực tiếp cung cấp số liệu và thông tin cần thiết phục vụ cho quá trình nghiên cứu và viết đề tài. Trân trọng cảm ơn bạn bè trong và ngoài lớp, các anh chị của các khóa trước đã đóng góp ý kiến quý báu giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Do thời gian có hạn, lần đầu tiên tiếp xúc với thực tế và trình độ còn hạn chế, đang bỡ ngỡ nên đề tài không tránh được những sai sót nhất định. Tôi mong được các quý thầy cô và các bạn đọc, phê bình và đóng góp ý kiến để đề tài được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Huế, tháng 5 năm 2011 Sinh viên thực hiện Ngô Xuân Huy Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 4 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng Tên Trang 1. Tình hình sản xuất lúa của các nước Châu Á năm 2010 17 2. Tình hình sản xuất lúa ở Việt Nam giai đoạn 2000 - 2010 18 3. Hiện trạng sử dụng đất ở huyện Diễn Châu năm 2010 20 4. Kết quả sản xuất lúa của huyện Diễn Châu qua 2 năm 21 5. Quy mô cơ cấu sử dụng đất của xã Diễn Minh năm 2010 27 6. Tình hình sản xuất lúa của xã qua 3 năm 28 7. Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra năm 2010. 29 8. Bảng cơ cấu diện tích gieo trồng của các hộ điều tra năm 2010. 30 9. Tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật của các hộ điều tra. 32 10. Cơ cấu, chi phí sản xuất lúa bình quân/sào của nông hộ qua hai vụ. 34 11. Diện tích, năng suất, sản lượng lúa bình quân/hộ/vụ. 36 12. Kết quả và hiệu quả sản xuất lúa của các nông hộ điều tra. 38 Đại học Kin tế H uế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 5 DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT BQ Bình quân BQC Bình quân chung BVTV Bảo vệ thực vật CN-TT Chăn nuôi – trồng trọt LĐ Lao động DT Diện tích FAO Tổ chức lương thực thế giới GO Giá trị sản xuất HA Hecta IC Chi phí trung gian NS Năng suất Pr Lợi nhuận SL Sản lượng TC Tổng chi phí VA Giá trị gia tăng Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 6 ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1 Ha = 20 sào 1 Sào = 500 m2 Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 7 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................... DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU...................................................................................... DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT................................................................ ĐƠN VỊ QUY ĐỔI ............................................................................................................ PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài...................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài........................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................................2 3.1 Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................................2 3.2 Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................................2 4.1. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu .........................................................................2 4.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích .............................................................................2 4.3. Phương pháp thống kê và so sánh ................................................................................3 4.4. Phương pháp chuyên gia chuyên khảo .........................................................................3 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU............................................................................4 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...........................................4 1.1.Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ............................................................................4 1.1.1. Khái niệm và bản chất hiệu quả kinh tế ...................................................................4 1.1.2. Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế ...................................................................6 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới vùng sản xuất lúa ..........................................................8 1.1.3.1. Nhóm nhân tố tự nhiên ..........................................................................................8 1.1.3.2. Nhóm nhân tố xã hội .............................................................................................9 1.1.4. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất .............................11 1.1.4.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá mức độ đầu tư các yêu tố sản xuất .............................11 1.1.4.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả sản xuất lúa ....................................................11 1.1.4.3. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất ........................................................12 1.2.Cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu .........................................................................13 Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 8 1.2.1. Tình hình sản xuất lúa ở Châu Á ..............................................................................13 1.2.2. Tình hình sản xuất lúa ở Việt Nam ..........................................................................14 1.2.3. Tình hình sản xuất lúa ở Diễn Châu .........................................................................16 CHƯƠNG II: TÌNH HÌNH SẢN XUẤT LÚA Ở ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ..............19 2.1. Tình hình cơ bản ...........................................................................................................19 2.1.1 Điều kiện tự nhiên ......................................................................................................19 2.1.1.1 Vị trí địa lý...............................................................................................................19 2.1.1.2 Địa hình, thổ nhưỡng ...............................................................................................19 2.1.1.3 Điều kiện khí hậu.....................................................................................................20 2.1.1.4 Điều kiện thủy văn...................................................................................................21 2.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội ...........................................................................................21 2.1.2.1 Tình hình dân số và lao động ..................................................................................22 2.1.2.2 Tình hình đất đai......................................................................................................22 2.2. Tình hình cơ bản của các hộ điều tra ............................................................................25 2.2.1 Tình hình nhân khẩu, lao động và DTGT của các hộ điều tra ..................................25 2.2.1.1 Tình hình nhân khẩu và lao động ............................................................................25 2.2.1.2 Cơ cấu DTGT các hộ điều tra..................................................................................26 2.2.2 Tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật ..................................................................27 2.2.3 Chi phí sản xuất và cơ cấu chi phí sản xuất ...............................................................28 2.2.4 Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của các hộ điều tra .............................................31 2.2.5 Một số chỉ tiêu phản ánh kết quả và hiệu quả sản xuất lúa các nông hộ....................33 CHƯƠNG III: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ...........................................................36 3.1 Đánh giá chung về tình hình sản xuất lúa trên địa bàn..................................................36 3.2 Định hướng mục tiêu sản xuất lúa trong thời gian tới...................................................36 3.3 Một số giải pháp phát triển sản xuất lúa........................................................................37 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................42 1. Kết luận ......................................................................................................................42 2. Kiến nghị....................................................................................................................43 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................45 Đại ọ Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 9 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................... DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU...................................................................................... DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT................................................................ ĐƠN VỊ QUY ĐỔI ............................................................................................................ PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................................1 Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 10 1. Tính cấp thiết của đề tài...................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài........................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................................2 3.1 Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................................2 3.2 Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................................2 4.1. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu .........................................................................2 4.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích .............................................................................2 4.3. Phương pháp thống kê và so sánh ................................................................................3 4.4. Phương pháp chuyên gia chuyên khảo .........................................................................3 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU............................................................................4 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...........................................4 1.3.Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ............................................................................4 1.3.1. Khái niệm và bản chất hiệu quả kinh tế ...................................................................4 1.3.2. Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế ...................................................................6 1.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới vùng sản xuất lúa ..........................................................8 1.3.3.1. Nhóm nhân tố tự nhiên ..........................................................................................8 1.3.3.2. Nhóm nhân tố xã hội .............................................................................................9 1.3.4. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất .............................11 1.3.4.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá mức độ đầu tư các yêu tố sản xuất .............................11 1.3.4.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả sản xuất lúa ....................................................11 1.3.4.3. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất ........................................................12 1.4.Cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu .........................................................................13 1.4.1. Tình hình sản xuất lúa ở Châu Á ..............................................................................13 1.4.2. Tình hình sản xuất lúa ở Việt Nam ..........................................................................14 1.4.3. Tình hình sản xuất lúa ở Diễn Châu .........................................................................16 CHƯƠNG II: TÌNH HÌNH SẢN XUẤT LÚA Ở ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ..............19 2.1. Tình hình cơ bản ...........................................................................................................19 2.1.1 Điều kiện tự nhiên ......................................................................................................19 2.1.1.1 Vị trí địa lý...............................................................................................................19 Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 11 2.1.1.2 Địa hình, thổ nhưỡng ...............................................................................................19 2.1.1.3 Điều kiện khí hậu.....................................................................................................20 2.1.1.4 Điều kiện thủy văn...................................................................................................21 2.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội ...........................................................................................21 2.1.2.1 Tình hình dân số và lao động ..................................................................................22 2.1.2.2 Tình hình đất đai......................................................................................................22 2.2. Tình hình cơ bản của các hộ điều tra ............................................................................25 2.2.1 Tình hình nhân khẩu, lao động và DTGT của các hộ điều tra ..................................25 2.2.1.1 Tình hình nhân khẩu và lao động ............................................................................25 2.2.1.2 Cơ cấu DTGT các hộ điều tra..................................................................................26 2.2.2 Tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật ..................................................................27 2.2.3 Chi phí sản xuất và cơ cấu chi phí sản xuất ...............................................................28 2.2.4 Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của các hộ điều tra .............................................31 2.2.5 Một số chỉ tiêu phản ánh kết quả và hiệu quả sản xuất lúa các nông hộ....................33 CHƯƠNG III: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ...........................................................36 3.1 Đánh giá chung về tình hình sản xuất lúa trên địa bàn..................................................36 3.2 Định hướng mục tiêu sản xuất lúa trong thời gian tới...................................................36 3.3 Một số giải pháp phát triển sản xuất lúa........................................................................37 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................42 1. Kết luận ......................................................................................................................42 2. Kiến nghị....................................................................................................................43 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................45 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng Tên Trang 1. Tình hình sản xuất lúa của các nước Châu Á năm 2010 17 2. Tình hình sản xuất lúa ở Việt Nam giai đoạn 2000 - 2010 18 Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 12 3. Hiện trạng sử dụng đất ở huyện Diễn Châu năm 2010 20 4. Kết quả sản xuất lúa của huyện Diễn Châu qua 2 năm 21 5. Quy mô cơ cấu sử dụng đất của xã Diễn Minh năm 2010 27 6. Tình hình sản xuất lúa của xã qua 3 năm 28 7. Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra năm 2010. 29 8. Bảng cơ cấu diện tích gieo trồng của các hộ điều tra năm 2010. 30 9. Tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật của các hộ điều tra. 32 10. Cơ cấu, chi phí sản xuất lúa bình quân/sào của nông hộ qua hai vụ. 34 11. Diện tích, năng suất, sản lượng lúa bình quân/hộ/vụ. 36 12. Kết quả và hiệu quả sản xuất lúa của các nông hộ điều tra. 38 DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT BQ Bình quân BQC Bình quân chung BVTV Bảo vệ thực vật CN-TT Chăn nuôi – trồng trọt LĐ Lao động DT Diện tích Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 13 FAO Tổ chức lương thực thế giới GO Giá trị sản xuất HA Hecta IC Chi phí trung gian NS Năng suất Pr Lợi nhuận SL Sản lượng TC Tổng chi phí VA Giá trị gia tăng Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 14 ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1 Ha = 20 sào 1 Sào = 500 m2 Đại học Kin h tế Hu ế Chuyên đề tốt nghiệp SVTH: Ngô Xuân Huy _ Lớp: K41A_KTNN 15 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Lương thực là một trong những nhu yếu tối cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của con ngươi trong đó lúa gạo là nguồn lương thực cho khoảng 3 tỷ người trên toàn cầu.Trong khi đó dân số thế giới tiếp tục gia tăng thì diện tích đất trồng lúa lại không tăng, nếu không muốn nói là giảm theo thời gian. Do đó vấn đề lương thực đang đặt ra như là mối đe dọa đến sự an ninh và ổn định của thế giới trong tương lai. Theo dự đoán của các chuyên gia dân số học, nếu dân số thế giới tiếp tục gia tăng trong vòng 20 năm tới sản lượng lúa gạo phải tăng 80% mới đáp ứng được nhu cầu sống còn của cư dân mới. Đây là điều kiện cần thiết đảm bảo cho sự ổn định và phát triển kinh tế xã hội. Sự đổi mới kinh tế của Việt Nam đã và đang đạt được những thắng lợi khả quan trước hết phải kể đến thắng lợi trên mặt trận nông nghiệp. Trong nông nghiệp thắng lợi mang tính bước ngoặt lớn nhất là sản xuất lương thực. Sản lượng lúa tăng gấp 3.5 lần từ 11.6 triệu tấn năm 1975 lên 35.6 triệu tấn năm 2004. Từ m