Đề tài Đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã ở Thái Bình

1 MỞ ĐẦU 1- Tính cấp thiết của đề tài Trong hoạt động của chính quyền địa phương, vấn đề nổi lên bức xúc hiện nay là tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã. Đây là cấp gần dân nhất, là nơi trực tiếp đưa các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước vào cuộc sống. Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: "Nền tảng của mọi công tác là cấp xã [42, tr. 456] và cấp xã là gần gũi dân nhất, là nền tảng của hành chính - cấp xã làm được việc thì mọi công việc đều xong xuôi [43, tr. 372]. Lịch sử phát triển của dân tộc Việt Nam cho thấy rằng: Tình hình chính trị - xã hội Việt Nam ở mỗi thời kỳ và giai đoạn phát triển ổn định hay không, tuỳ thuộc một phần không nhỏ vào sự ổn định của cấp xã. Song cũng chính ở nơi đây hiện nay rất nhiều vấn đề đặt ra cần phải giải quyết. Trong những năm gần đây, chính quyền cấp xã cả nước đã có những mặt tiến bộ rõ nét, có sự chuyển biến rõ rệt, nhất là sự chuyển biến cả về tổ chức và hoạt động về nhận thức, tư duy, phong cách lãnh đạo quản lý không còn thụ động hành chính như trước. Tuy vậy, so với yêu cầu cải tiến nền hành chính nhà nước thì tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã còn bộc lộ nhiều yếu kém, khiếm khuyết, thậm chí có nhiều khuyết điểm nghiêm trọng. Mặt khác, so với tiến trình đổi mới tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước nói chung thì quá trình đổi mới ở chính quyền cấp xã là quá chậm. Hơn nữa, do quản lý của cấp trên còn có mặt lỏng lẻo, thiếu sâu sát và kém kiên quyết nên ở không ít nơi, một bộ phận không nhỏ cán bộ chính quyền cấp xã đã thoái hoá biến chất, trở thành tầng lớp đặc quyền đặc lợi, quan liêu tham nhũng, sa đoạ về lối sống. Sự phản ứng tập thể của nhân dân tại nhiều cơ sở ở một số địa phương và đặc biệt là ở Thái Bình: Phần lớn các vùng nông thôn trong tỉnh, nông dân đã phản ứng và khiếu kiện về những vấn đề dân chủ công bằng, đòi thanh tra và công khai hóa việc phân chia ruộng đất và nhất là việc thu, chi những khoản đóng góp mà chính quyền cấp xã thu 2 của nhân dân để xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật trong nông thôn. Có những xã nông dân nổi dậy đập phá trụ sở UBND xã, đập phá nhà của cán bộ xã; đồng thời đánh đập, tra tấn các cán bộ xã bị coi là phần tử tham nhũng... Phần đông các cán bộ xã đã phải trốn chạy. Đó là hồi chuông báo động về tình hình đáng lo ngại đối với chính quyền cấp xã. Trong bối cảnh trên đã đến lúc cần có sự nghiên cứu toàn diện và nghiêm túc về chính quyền cấp xã, từ đó nhìn nhận trước hết các vấn đề quan trọng, cấp bách cần tháo gỡ cũng như hướng cải cách ở tầm chiến lược đối với chính quyền cấp này. Vì vậy việc lựa chọn vấn đề "Đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã ở Thái Bình" trong điều kiện cải cách hành chính nhà nước làm đề tài luận văn là cần thiết, phù hợp với yêu cầu cải cách nền hành chính nhà nước hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu Vấn đề tổ chức, hoạt động của chính quyền cấp xã từ năm 1991 đến nay đã được các nhà nghiên cứu khoa học xã hội và các nhà hoạt động chính trị quan tâm dưới nhiều góc độ khác nhau như: - Học viện hành chính quốc gia năm 1991, đã công bố một bộ 3 cuốn sách về: + Cải cách bộ máy nhà nước. + Cải cách bộ máy quản lý hành chính nhà nước và xây dựng đội ngũ công chức nhà nước. + Cải cách cơ chế quản lý nhà nước về kinh tế. Tiếp đó năm 1993 xuất bản kỷ yếu hội thảo đề tài KX 05-08 về phương thức tổ chức hoạt động quản lý của bộ máy nhà nước. Những cuốn sách trên có một số bài của một số tác giả viết về tổ chức, hoạt động của các cơ quan chính quyền nhà nước ở địa phương, trong đó có chính quyền cấp xã. 3 - Tình hình các tổ chức chính trị ở nông thôn nước ta của giáo sư Hồ Văn Thông được in trong cuốn sách "Kinh tế xã hội nông thôn Việt Nam ngày nay", tập II, NXB Tư tưởng Văn hoá, Hà Nội, 1991. - Lê Đình Chếch, Về Nhà nước xã hội chủ nghĩa và công tác cán bộ chính quyền cấp xã ở Hải Hưng, Luận văn thạc sĩ triết học, Hà Nội, 1994. Đặc biệt trong những năm gần đây, cải cách hành chính nhà nước là một nội dung rất quan trọng của sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, một số đề tài khoa học, sách báo đề cập đến vấn đề này mang tính trực tiếp và hoàn chỉnh hơn. Tiêu biểu là các cuốn sách: - "Cộng đồng làng xã Việt Nam hiện nay" của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh do tiến sĩ Nguyễn Văn Sáu và giáo sư Hồ Thông chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001. - "Các giải pháp thúc đẩy cải cách hành chính ở Việt Nam" của Học viện Hành chính Quốc gia do tiến sĩ Nguyễn Ngọc Hiến chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001. - "Chính quyền cấp xã và quản lý nhà nước ở cấp xã" của Ban Tổ chức Cán bộ Chính phủ, Viện Khoa học tổ chức Nhà nước do tiến sĩ Chu Văn Thành chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000. - Một số vấn đề tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương trong giai đoạn hiện nay do phó giáo sư, tiến sĩ Bùi Tiến Quý chủ biên. - 55 năm xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001. Ngoài ra, một số người làm công tác quản lý giữ cương vị chủ chốt ở địa phương cũng bàn về tổ chức bộ máy của chính quyền từ thực tế hoạt động của địa phương mình thông qua các bài viết đăng trên Tạp chí Quản lý nhà nước, Tạp chí Nhà nước pháp luật. Nhìn chung các công trình nghiên cứu có liên quan đến vấn đề tổ chức, hoạt động của chính quyền cấp xã đề cập hoặc là ở dạng chung nhất hoặc ở một vài khía cạnh thuộc về tổ chức hoạt động của chính quyền cấp 4 xã, có khi trực tiếp nhưng cũng có bài chỉ đề cập một cách gián tiếp mà chưa có công trình nghiên cứu sâu có hệ thống dưới một luận án khoa học về chính quyền cấp xã ở một tỉnh cụ thể như đề tài nêu trên. Tuy nhiên, trong các công trình đã được công bố có những quan niệm liên quan đến đề tài được tác giả luận văn tham khảo có kế thừa, chọn lọc. 3- Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích của luận văn Phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn về đổi mới tổ chức hoạt động của chính quyền cấp xã trong điều kiện cải cách hành chính nhà nước; đồng thời trên cơ sở phân tích thực trạng và những bất cập trong tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã ở địa phương, nêu ra phương hướng, giải pháp đổi mới tổ chức, hoạt động của chính quyền cấp xã ở Thái Bình. - Nhiệm vụ của luận văn + Phân tích cơ sở lý luận về tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã. Vị trí vai trò chính quyền cấp xã, tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã. + Phân tích thực trạng tổ chức, hoạt động của chính quyền cấp xã ở tỉnh Thái Bình, qua đó nêu ra những vấn đề tồn tại cần khắc phục. + Đưa ra những giải pháp đổi mới tổ chức hoạt động của chính quyền cấp xã trong điều kiện cải cách hành chính. 4- Phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã (xã, phường, thị trấn) là đề tài rộng được đề cập dưới nhiều góc độ khác nhau, luận văn chỉ đi sâu nghiên cứu một số vấn đề lý luận có liên quan đến chính quyền cấp xã và được minh chứng bằng thực tiễn tỉnh Thái Bình. - Giới hạn thời gian nghiên cứu của luận văn từ thời kỳ đổi mới, song chủ yếu tập trung vào thời kỳ từ sau đại hội VII của Đảng năm 1991 (khẳng định rõ quan điểm cải cách hành chính) đến nay. 5- Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5 - Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về lý luận Nhà nước - pháp luật nói chung và chính quyền cấp xã nói riêng. - Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu của triết học Mác - Lênin, kết hợp các phương pháp lịch sử - cụ thể; phân tích tổng hợp, điều tra xã hội học... 6- Đóng góp mới của luận văn: - Luận văn góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức, hoạt động của chính quyền cấp xã. Đặc biệt làm rõ đặc điểm của chính quyền cấp xã ở tỉnh thuần nông như Thái Bình hiện nay. - Trên cơ sở đánh giá thực trạng tổ chức, hoạt động của chính quyền cấp xã ở Thái Bình, luận văn nêu ra phương hướng giải quyết nhằm đổi mới tổ chức hoạt động của chính quyền cấp xã phù hợp với điều kiện cải cách hành chính nhà nước đối với tỉnh đặc thù thuần nông Thái Bình. - Luận văn làm tư liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến vấn đề này. 7- Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương 7 tiết. 6 Ch−¬ng 1 C¬ së lý luËn vµ c¬ së ph¸p lý vÒ tæ chøc, ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn cÊp x· 1.1. ChÝnh quyÒn cÊp x· - kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, vÞ trÝ vai trß 1.1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña chÝnh quyÒn cÊp x· Theo LuËt tæ chøc H§ND - UBND söa ®æi, chÝnh quyÒn cÊp x· (x·, ph−êng, thÞ trÊn) [48, tr.7] lµ mét cÊp trong hÖ thèng hµnh chÝnh 4 cÊp cña n−íc ViÖt Nam, lµ nÒn t¶ng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, lµ c¬ së thùc tiÔn h×nh thµnh chñ tr−¬ng, ®−êng lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc ViÖt Nam. CÊp x· lµ cÊp cuèi cïng, gÇn d©n nhÊt, s¸t d©n nhÊt nªn ®−îc gäi lµ cÊp c¬ së. ChÝnh quyÒn cÊp x· lµ cÊp hµnh chÝnh trùc tiÕp quan hÖ víi d©n trong hÖ thèng tæ chøc cña bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n−íc. Ngay sau khi c¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng, chÝnh quyÒn cÊp x· ®−îc thµnh lËp trªn c¬ së ®¬n vÞ th«n lµng. HiÕn ph¸p n¨m 1946 ghi râ chøc n¨ng nhiÖm vô vµ tæ chøc bé m¸y chÝnh quyÒn cÊp x·. ChÝnh quyÒn cÊp x· gåm Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban hµnh chÝnh, trong ®ã Héi ®ång nh©n d©n lµ c¬ quan quyÒn lùc ë x· do d©n cö ra, bÇu ra Uû ban hµnh chÝnh vµ Uû ban hµnh chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Héi ®ång nh©n d©n (H§ND); c¸c c¬ quan chuyªn m«n ®Æt d−íi sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña Uû ban hµnh chÝnh. Sau cuéc bÇu cö H§ND cÊp x· khãa ®Çu tiªn (4-1946), ChÝnh phñ tiÕn hµnh hîp nhÊt mét vµi th«n, lµng thµnh c¸c x· lín. ViÖc lËp c¸c x· lín cã vai trß quan träng trong viÖc tæ chøc phong trµo chiÕn tranh du kÝch, ®éng viªn lùc l−îng toµn d©n tham gia kh¸ng chiÕn. Trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, Uû ban hµnh chÝnh ®æi tªn thµnh Uû ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh. §Õn thêi kú c¶i c¸ch ruéng ®Êt, viÖc chØnh ®èn chÝnh quyÒn cÊp x· ®−îc tiÕn hµnh theo h−íng: ®Ò b¹t c¸n bé n«ng d©n tèt, lo¹i trõ c¸n bé thuéc thµnh 7 phÇn ®Þa chñ, c−êng hµo, phó n«ng, nhÊn m¹nh mét chiÒu vµo thµnh phÇn giai cÊp nªn ®· lµm h¹n chÕ n¨ng lùc cña c¸n bé x·. Nh÷ng khiÕm khuyÕt ®ã ®· lµm suy yÕu chÝnh quyÒn cÊp x· trong mét thêi gian dµi. HiÕn ph¸p n¨m 1959 tiÕp tôc cñng cè vµ kiÖn toµn hÖ thèng chÝnh trÞ, trong ®ã cã bé m¸y qu¶n lý cÊp x·. Tuy nhiªn trong thêi gian nµy, nh×n chung H§ND ho¹t ®éng nÆng vÒ h×nh thøc, Uû ban hµnh chÝnh ho¹t ®éng theo NghÞ quyÕt cña cÊp uû vµ ban qu¶n trÞ hîp t¸c x·, hîp t¸c x· tõng b−íc chi phèi c¸c ho¹t ®éng ë x·. Hîp t¸c x· kh«ng nh÷ng chØ lµ tæ chøc kinh tÕ mµ cßn chi phèi c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸ cña d©n c− trong ®Þa bµn. Cïng víi nã lµ chÕ ®é bao cÊp vµ s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch tõ trªn xuèng. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn n¹n quan liªu tham nhòng trong bé m¸y qu¶n lý cÊp x·, quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n bÞ vi ph¹m. Thùc tÕ ®· diÔn ra sù biÕn d¹ng nhÊt ®Þnh vÒ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn cÊp x·. Trong thêi kú nµy, d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, c¶ n−íc ®ang tËp trung søc lùc vµ trÝ tuÖ vµo c«ng cuéc chèng Mü cøu n−íc, chÝnh quyÒn cÊp x· chñ yÕu lµm nhiÖm vô ®éng viªn søc ng−êi, søc cña phôc vô kh¸ng chiÕn. Tr¶i qua mÊy chôc n¨m d©n sè c¸c x· lªn qu¸ cao, h¬n n÷a viÖc chia t¸ch tr−íc ®©y còng kh«ng hîp lý, g©y khã kh¨n cho viÖc sinh ho¹t vµ qu¶n lý, v× lµng nµo còng muèn ®−a ng−êi cña m×nh vµo bé m¸y chÝnh quyÒn, nªn ph¶i ph©n bæ ®ång ®Òu gi÷a c¸c th«n, nhiÒu ng−êi kh«ng cã n¨ng lùc nh−ng buéc ph¶i giao c«ng t¸c v× lµ c¬ cÊu, vµ th−êng x¶y ra hiÖn t−îng lµng lín Ðp lµng nhá, do ®ã c¸c x· lín l¹i ®−îc ph©n nhá. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 70, ë nhiÒu n¬i hÖ thèng tæ chøc chÝnh trÞ cÊp x· ho¹t ®éng kh«ng ¨n khíp, ho¹t ®éng cña §¶ng vµ chÝnh quyÒn chång chÐo, lÊn s©n nhau... Ng−êi n«ng d©n Ýt quan t©m ®Õn viÖc më réng s¶n xuÊt, chØ lo hoµn thµnh nhiÖm vô chÝnh trÞ, kh«ng cã ý thøc lµm giµu. Tõ khi cã ChØ thÞ 100 vµ kho¸n 10 (n¨m 1988) n«ng th«n ®· cã nh÷ng thay ®æi toµn diÖn vµ to lín. §iÒu nµy cã ¶nh h−ëng m¹nh mÏ ®Õn vai trß, 8 chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña bé m¸y chÝnh quyÒn cÊp x·. Sù thay ®æi nµy b¾t nguån tõ sù chuyÓn biÕn trong hÖ thèng kinh tÕ míi, kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN. Víi viÖc kho¸n hé, mçi gia ®×nh trë thµnh mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt ®éc lËp, hîp t¸c x· tËp trung vµo chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh, xem nhÑ chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc. T×nh h×nh ®ã dÉn ®Õn chÝnh quyÒn cÊp x· r¬i vµo t×nh tr¹ng lóng tóng vÒ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng. Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, tr×nh ®é nhËn thøc cña ng−êi n«ng d©n còng ®−îc n©ng cao h¬n tr−íc, nh−ng tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸n bé x· cßn nhiÒu yÕu kÐm, ®ßi hái ph¶i cã chÝnh s¸ch thÝch hîp, nh»m cñng cè vµ t¨ng c−êng ®éi ngò c¸n bé cÊp x·, ®¸p øng víi yªu cÇu vµ nhiÖm vô míi. §Ó kh¾c phôc nh÷ng khiÕm khuyÕt ®ã, Nhµ n−íc ®· cã nh÷ng v¨n b¶n quy ®Þnh nhiÖm vô, chøc n¨ng cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn, ®Æc biÖt lµ cÊp x·. N¨m 1993 Nhµ n−íc ban hµnh LuËt ®Êt ®ai, giao quyÒn sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp l©u dµi, æn ®Þnh cho hé n«ng d©n, hîp t¸c x· n«ng nghiÖp kiÓu cò ®−îc gi¶i thÓ vµ chuyÓn ®æi sang hîp t¸c x· kiÓu míi víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ ho¹t ®éng dich vô, phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, thuû lîi, gièng, ph©n bãn, cµy bõa... XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cÊp x· lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh l·nh thæ nhá nhÊt trong hÖ thèng bé m¸y nhµ n−íc nªn chÝnh quyÒn cÊp x· cã ®Æc ®iÓm nh− sau: Mét lµ, chÝnh quyÒn cÊp x· lµ cÊp c¬ së tiÕp xóc trùc tiÕp víi nh©n d©n. C¸n bé cÊp x· hµng ngµy sinh ho¹t víi d©n trong mèi quan hÖ kh«ng chØ lµ gi÷a chÝnh quyÒn víi d©n mµ cßn lµ quan hÖ gia téc vµ xãm lµng l©u ®êi víi c¶ nh÷ng tËp qu¸n tèt ®Ñp c¬ b¶n còng nh− mét sè tËp qu¸n l¹c hËu; lµ ng−êi gi¶i quyÕt trùc tiÕp hµng ngµy kh«ng qua chÝnh quyÒn trung gian nµo kh¸c nh÷ng vÊn ®Ò d©n quyÒn, d©n sinh, d©n trÝ, d©n t©m, lµm sao mét mÆt ph¶i theo ®óng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n−íc; mÆt kh¸c ph¶i s¸t hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ trong x· héi vµ thÊu t×nh ®¹t lý trong quan hÖ xãm lµng. Sù ®æi míi tõng ngµy cña n«ng th«n vÒ c¸c mÆt ®ßi hái 9 c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp x· ph¶i cã t− duy míi, tr×nh ®é vµ kiÕn thøc míi vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, khoa häc - kü thuËt, qu¶n lý. Hai lµ, tæ chøc bé m¸y ë x· kh«ng gièng nh− ë c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp trªn, ë x· chØ cã H§ND vµ UBND thùc hiÖn viÖc qu¶n lý ®Þa ph−¬ng. V× thÕ chÝnh quyÒn cÊp x· ph¶i qu¶n lý nhµ n−íc vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ - x· héi, an ninh trËt tù, an toµn x· héi theo thÈm quyÒn do ph¸p luËt quy ®Þnh. Nã cã mét vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng chÝnh quyÒn nhµ n−íc, nèi liÒn trùc tiÕp chÝnh quyÒn víi qu¶ng ®¹i quÇn chóng nh©n d©n. Cho nªn H§ND x· ph¶i thùc sù lµ ®¹i biÓu cho nh©n d©n ë c¬ së; UBND lµ c¬ quan chÊp hµnh cña H§ND x· vµ lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc ë c¬ së, xö lý kÞp thêi nh÷ng yªu cÇu hµng ngµy cña nh©n d©n. Ba lµ, chÝnh quyÒn cÊp x· thuÇn n«ng vµ chÝnh quyÒn cÊp x· ë ®ã cã c¸c hîp t¸c x· thñ c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp c¬ b¶n gièng nhau, ®ã lµ, ®Òu thùc hiÖn viÖc qu¶n lý ®Þa ph−¬ng vÒ c¸c mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ - x· héi, anh ninh trËt tù, an toµn x· héi, v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, thi hµnh ph¸p luËt... theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Song bªn c¹nh ®ã cã ®iÓm kh¸c nhau lµ, chÝnh quyÒn cÊp x· cã c¸c hîp t¸c x· thñ c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp ngoµi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn cÊp x· nãi chung, cßn ph¶i thùc hiÖn viÖc qu¶n lý ngµnh nghÒ; §ång thêi trong qu¶n lý ngµnh nghÒ ®ßi hái ph¶i ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ cao ®Ó t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ míi, n¨ng ®éng t×m thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm, gi¶i quyÕt viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. 1.1.2. VÞ trÝ vai trß cña chÝnh quyÒn cÊp x· trong bé m¸y nhµ n−íc 1.1.2.1. VÞ trÝ vai trß cña H§ND §iÒu 119 HiÕn ph¸p 1992, luËt tæ chøc H§ND vµ UBND (söa ®æi n¨m 1994) quy ®Þnh: H§ND lµ c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n−íc ë ®Þa ph−¬ng, ®¹i diÖn cho ý chÝ, nguyÖn väng vµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, do nh©n d©n ®Þa ph−¬ng 10 bÇu ra, chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc nh©n d©n ®Þa ph−¬ng vµ c¬ quan Nhµ n−íc cÊp trªn [46, tr.58]. - H§ND lµ c¬ quan quyÒn lùc ë ®Þa ph−¬ng, võa lµ mét bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ t¸ch rêi víi quyÒn lùc Nhµ n−íc thèng nhÊt trong c¶ n−íc, víi quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, võa ®¹i diÖn cho ý chÝ, nguyÖn väng, quyÒn lîi vµ quyÒn lµm chñ mäi mÆt cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. H§ND võa chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, võa chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc chÝnh quyÒn cÊp trªn vÒ mäi mÆt kinh tÕ - x· héi, b¶o ®¶m thùc hiÖn ph¸p lô©t, c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan Nhµ n−íc cÊp trªn. Trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña m×nh, vai trß cña H§ND ®−îc biÓu hiÖn: Mét mÆt, víi t− c¸ch lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ n−íc ë ®Þa ph−¬ng, H§ND ®−îc nh©n d©n giao quyÒn thay mÆt thùc hiÖn quyÒn lùc Nhµ n−íc, quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng cña ®Þa ph−¬ng, x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi; biÕn ý chÝ cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng trë thµnh b¾t buéc ®èi víi d©n c− trªn l·nh thæ ®Þa ph−¬ng, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña UBND cïng cÊp; gi¸m s¸t viÖc tu©n theo ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan Nhµ n−íc, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n ë ®Þa ph−¬ng. MÆt kh¸c, víi t− c¸ch lµ c¬ quan ®¹i diÖn, H§ND lµ c¬ quan do cö tri bÇu ra theo nguyªn t¾c phæ th«ng, trùc tiÕp vµ bá phiÕu kÝn. H§ND lµ ®¹i diÖn tiªu biÓu cho tiÕng nãi cña c¸c tÇng líp nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, ®¹i diÖn cho trÝ tuÖ tËp thÓ cña nh©n d©n. 1.1.2.2. VÞ trÝ vai trß cña UBND VÞ trÝ ph¸p lý vµ vai trß cña UBND ®−îc quy ®Þnh râ trong HiÕn ph¸p vµ luËt tæ chøc H§ND vµ UBND. §iÒu 123 HiÕn ph¸p 1992, §iÒu 2 luËt tæ chøc H§ND vµ UBND söa ®æi quy ®Þnh: "UBND do H§ND cïng cÊp bÇu ra, lµ c¬ quan chÊp hµnh cña H§ND, c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc ë ®Þa ph−¬ng, chÞu tr¸ch nhiÖm chÊp hµnh HiÕn ph¸p, luËt, c¸c v¨n b¶n cña c¸c c¬ quan Nhµ n−íc cÊp trªn vµ NghÞ quyÕt cña H§ND cïng cÊp [47, tr.6]. 11 UBND cÊp x· cã 2 t− c¸ch: lµ c¬ quan chÊp hµnh cña H§ND, lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc ë cÊp c¬ së. Víi t− c¸ch lµ c¬ quan chÊp hµnh cña H§ND, UBND cÊp x· cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n−íc trªn c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi ë ®Þa ph−¬ng b»ng ph¸p luËt, theo ph¸p lô©t. Tæ chøc vµ chØ ®¹o viÖc thi hµnh ph¸p luËt, NghÞ quyÕt cña H§ND cïng cÊp. Cßn víi t− c¸ch lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc ë ®Þa ph−¬ng, UBND cã vai trß trong viÖc qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n−íc trªn c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ë ®Þa ph−¬ng m×nh. 1.1.3. Mèi quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn cÊp x· víi hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së 1.1.3.1. Quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn cÊp x· víi §¶ng uû c¬ së §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®−îc HiÕn ph¸p thõa nhËn lµ lùc l−îng l·nh ®¹o Nhµ n−íc vµ x· héi. Do ®ã trong mäi ho¹t ®éng cña m×nh, H§ND, UBND cÊp x· ph¶i chÊp hµnh ®−êng lèi chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ chÞu sù l·nh ®¹o cña §¶ng bé c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn. Ban chÊp hµnh §¶ng bé c¬ së thùc hiÖn sù l·nh ®¹o ®èi víi H§ND, UBND x· b»ng chñ tr−¬ng, NghÞ quyÕt vµ c¸c biÖn ph¸p lín, b»ng viÖc bè trÝ c¸n bé thùc hiÖn quyÒn kiÓm tra viÖc chÊp hµnh ®−êng lèi chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch, ChØ thÞ, NghÞ quyÕt cña §¶ng. Sù l·nh ®¹o cña cÊp uû c¬ së cßn ®−îc thùc hiÖn th«ng qua nh÷ng ®¶ng viªn phô tr¸ch vµ c¸c ®ång chÝ ®¶ng viªn c«ng t¸c trong H§ND, UBND. C¨n cø vµo NghÞ quyÕt cña ®¹i héi §¶ng bé, H§ND, UBND x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, dù to¸n ng©n s¸ch hµng n¨m cña ®Þa ph−¬ng, b¸o c¸o ®Ó th−êng vô §¶ng uû th«ng qua tr−íc khi tr×nh H§ND xem xÐt quyÕt ®Þnh. 6 th¸ng 1 lÇn, UBND x· b¸o c¸o víi ban chÊp hµnh §¶ng bé c¬ së vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ viÖc tæ chøc thùc hiÖn nh÷ng chñ tr−¬ng mµ §¶ng bé ®Ò ra. 12 1.1.3.2. Mèi quan hÖ gi÷