Đề tài Giải pháp nâng cao công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành và thanh toán thẻ tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh TP Vinh – Nghệ An

MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÍ HIỆU DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC SƠ ĐỒ TÓM TẮT NGHIÊN CỨU PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................... 2 3. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................. 2 4. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................ 2 5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................ 2 6. Tính mới của đề tài ................................................................................................. 3 7. Kết cấu khóa luận .................................................................................................... 4 PHẦN 2: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................... 5 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI................................................... 5 1 1 TỔNG QUAN VỀ THẺ THANH TOÁN.......................................................... 5 1.1.1 Khái niệm về thẻ thanh toán ....................................................................... 5 1.1.1.1 Định nghĩa ............................................................................................. 5 1.1.1.2 Đặc điểm và cấu tạo thẻ ....................................................................... 5 1.1.1.3 Phân loại ................................................................................................ 7 1.1.2 Vai trò của thẻ thanh toán ......................................................................... 11 1.1.2.1 Đối với người sử dụng thẻ ................................................................. 11 1.1.2.2 Đối với cơ sở chấp nhận thẻ (CSCNT) ............................................ 13 1.1.2.3 Đối với ngân hàng .............................................................................. 13 1.1.2.4 Đối với nền kinh tế - xã hội............................................................... 15 1.1.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của thẻ thanh toán ................. 17 1.1.3.1 Thói quen tiêu dùng của người dân .................................................. 17 1.1.3.2 Trình độ dân trí ................................................................................... 17 1.1.3.4 Thu nhập của người dùng thẻ............................................................ 17 1.1.3.5 Trình độ kỹ thuật công nghệ của ngân hàng ................................... 17 1.1.3.6 Môi trường pháp lý............................................................................. 18 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ 1.2 NGHIỆP VỤ PHÁT HÀNH VÀ THANH TOÁN THẺ................................ 18 1.2.1 Các chủ thể tham gia.................................................................................. 18 1.2.2 Nghiệp vụ phát hành thẻ............................................................................ 19 1.2.2.1 Cơ sở pháp lý ...................................................................................... 19 1.2.2.2 Nguyên tắc phát hành......................................................................... 20 1.2.2.3 Quy trình phát hành............................................................................ 20 1.2.3 Nghiệp vụ thanh toán thẻ .......................................................................... 23 1.2.3.1 Cơ sở pháp lý ...................................................................................... 23 1.2.3.2 Quy trình thực hiện thanh toán ......................................................... 24 1.2.3.3 Tra soát và bồi hoàn ........................................................................... 27 1.2.4 Rủi ro trong kinh doanh thẻ ...................................................................... 27 1.2.4.1 Các loại rủi ro thường gặp ................................................................. 27 1.2.4.2 Quản lý rủi ro trong phát hành và thanh toán thẻ ........................... 29 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ RỦI RO HOẠT ĐỘNG PHÁT HÀNH VÀ THANH TOÁN THẺ TẠI NHNN&PTNT CHI NHÁNH TP VINH ............................................................................................... 31 2.1. Vài nét về Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn TP Vinh – Nghệ An ...................................................................................................................... 31 2.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển ............................................................... 31 2.1.2 Sản phẩm dịch vụ của Agribank Thành phố Vinh ................................. 33 2.1.3 Cơ cấu tổ chức của NHNo&PTNT thành phố Vinh .............................. 34 2.1.3.1 Cơ cấu tổ chức .................................................................................... 34 2.1.3.2 Chức năng và nhiệm vụ của các phòng ban .................................... 35 2.1.4 Nguồn lực của chi nhánh 3 năm gần đây (2009-2011) ......................... 38 2.1.5 Kết quả hoạt động của Agribank TP Vinh qua 3 năm gần đây (2009-2011) .......................................................................................................... 40 2.1.6 Kết quả thực hiện chỉ tiêu 3 năm gần đây (2009-2011) và mục tiêu năm 2012............................................................................................................... 42 2.1 Thực trạng hoạt động phát hành thẻ tại NHNo&PTNT TP Vinh ................. 45 2.2.1 Các loại thẻ do NH phát hành................................................................... 45 2.2.1.1 Thẻ ghi nợ nội địa trong hệ thống Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam. .................................................................... 45 2.2.1.2 Thẻ quốc tế .......................................................................................... 45 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ 2.2 Các quy định liên quan đến phát hành thẻ của NH......................................... 46 2.3.1 Đối tượng sử dụng thẻ ............................................................................... 46 2.3.2 Điều kiện sử dụng thẻ ................................................................................ 46 2.3.2.1 Thẻ ghi nợ nội địa............................................................................... 46 2.3.2.2 Thẻ quốc tế .......................................................................................... 47 2.3.3 Quy định về hạn mức................................................................................. 48 2.3.3.1 Hạn mức rút/ứng tiền mặt chuyển khoản của thẻ ghi nợ nội địa .. 48 2.3.3.2 Các loại hạn mức đối với thẻ quốc tế............................................... 49 2.3.5 Kết quả hoạt động phát hành thẻ trong 3 năm gần đây ......................... 53 2.3.6 Rủi ro trong phát hành thẻ......................................................................... 54 2.2 Thực trạng hoạt động thanh toán thẻ tại Ngân hàng....................................... 56 2.4.1 Hoạt động thanh toán thẻ tại Ngân hàng ................................................. 56 2.4.2 Rủi ro trong thanh toán thẻ ....................................................................... 57 2.4.3 Hoạt động tra soát và giải quyết tranh chấp............................................ 60 2.4.3.1 Giải quyết tranh chấp, đòi bồi hoàn thông qua hòa giải ................ 61 2.4.3.2 Giải quyết tranh chấp qua Trọng tài................................................. 61 2.5 Công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành và thanh toán thẻ tại NH ............ 62 2.5.1 Công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành thẻ tại NH....................... 62 2.5.2 Công tác quản lý rủi ro hoạt động thanh toán thẻ tại ngân hàng.......... 64 CHƯƠNG III: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỀU QUẢ CÔNG TÁC QUẢN LÝ RỦI RO HOẠT ĐỘNG PHÁT HÀNH VÀ THANH TOÁN THẺ TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH THÀNH PHỐ VINH – NGHỆ AN ................................ 66 3.1. Đánh giá chung về công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành và thanh toán thẻ tại Chi nhánh ............................................................................................... 66 3.1.1. Điểm mạnh................................................................................................. 66 3.1.2. Tồn tại......................................................................................................... 68 3.1.3. Cơ hội ......................................................................................................... 69 3.1.4. Thách thức.................................................................................................. 69 3.2 Một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành và thanh toán thẻ tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn chi nhánh Thành phố Vinh – Nghệ An .......................................................... 69 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ 3.2.1 Tuân thủ quy định và tham gia chương trình quản lý rủi ro của NHNo&PTNT, Ngân hàng nhà nước cũng như các Tổ chức thẻ quốc tế .... 70 3.2.2 Thực hiện việc thẩm định khách hàng chính xác ................................... 70 3.2.3 Phối hợp với các cơ quan pháp luật trong nước và quốc tế trong phòng chống tội phạm giả mạo về thẻ .......................................................................... 71 3.2.4 Tăng cường đầu tư cho hệ thống trang bị kỹ thuật phục vụ thanh toán thẻ .................................................................................................................. 71 3.2.5 Siết chặt hơn nữa các bước trong quy trình phát hành thẻ.................... 72 3.2.6 Tăng cường đầu tư cho chiến lược nguồn nhân lực............................... 73 3.2.7 Thiết lập mối quan hệ giữa các bộ phận.................................................. 73 PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................. 74 I. KẾT LUẬN ............................................................................................................ 74 1. Đánh giá mức độ hoàn thành của đề tài ........................................................ 74 2. Hạn chế của đề tài............................................................................................ 74 3. Đề nghị hướng phát triển của đề tài .............................................................. 75 II. KIẾN NGHỊ .......................................................................................................... 75 1. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước.............................................................. 75 1.1 Hoàn thiện các văn bản pháp quy về thẻ................................................ 75 1.2 Hoạch định các chiến lược chung về thẻ cho toàn hệ thống NHTM tránh sự cạnh tranh vô ích .............................................................................. 76 1.3 Thành lập trung tâm thanh toán liên hàng về thẻ .................................. 77 1.4 Có chính sách siết chặt hơn công tác quản lý rủi ro trong kinh doanh thẻ ...................................................................................................................... 78 2. Kiến nghị với Chính phủ ...................................................................................... 78 2.1 Đẩy mạnh công tác đấu tranh chống tội phạm về thẻ ............................... 78 2.2 Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng .................................................................... 79 2.3 Tạo môi trường kinh tế xã hội ổn định ....................................................... 79 2.4 Đầu tư cho hệ thống giáo dục ...................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÍ HIỆU TTT : Trung tâm thẻ CSCNT/ĐVCNT : Cơ sở chấp nhận thẻ/Đơn vị chấp nhận thẻ TP : Thành phố CBCNV : Cán bộ công nhân viên NHTM : Ngân hàng thương mại NHNo/NHNo&PTNT : Ngân hàng Nông Nghiệp & Phát triển Nông thôn Chargeback : Đòi bồi hoàn ĐƯTM : Điểm ứng tiền mặt TCTTT : Tổ chức thanh toán thẻ CMND : Chứng minh nhân dân IPCAS : Hệ thống thanh toán và kế toán khách hàng TW : Trung ương HTX : Hợp tác xã TCSĐ : Tài sản cố định ATM : Máy giao dịch tự động EDC : Thiết bị đọc thẻ điện tử TCTQT : Tổ chức thẻ quốc tế NHPH : Ngân hàng phát hành NHTT : Ngân hàng thanh toán TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1: Nguồn lực lao động của chi nhánh 3 năm gần đây (2009-2011) ............. 38 Bảng 2: Kết quả hoạt động của Chi nhánh qua 3 năm 2009-2011 ........................ 40 Bảng 3: Hạn mức giao dịch ngày tại ATM/EDC ................................................... 50 Bảng 4: Số lượng thẻ phát hành tại chi nhánh qua 3 năm 2009-2011 ................... 53 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 01: Quy trình thanh toán thẻ nội địa ........................................................... 24 Sơ đồ 02: Quy trình thanh toán thẻ quốc tế ........................................................... 26 Sơ đồ 03: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý tại chi nhánh........................................ 34 Sơ đồ 04: Quy trình phát hành thẻ tại chi nhánh.................................................... 50 Sơ đồ 05: Quy trình thanh toán thẻ tại chi nhánh .................................................. 56 Sơ đồ 06: Quy trình công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành thẻ tại chi nhánh...62 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Phát hành và thanh toán thẻ là một loại hình dịch vụ đem lại nhiều tiện ích cho khách hàng, đồng thời nó cũng đem lại nguồn thu nhập rất lớn cho ngân hàng. Tuy nhiên hoạt động này luôn kèm theo các rủi ro rất lớn, vì vậy công tác quản lý hoạt động phát hành và thanh toán thẻ rất được các ngân hàng quan tâm. Sau 3 tháng thực tập tại NHNo&PTNT chi nhánh TP Vinh Nghệ An, với những hiểu biết từ thực tế cũng như những tài liệu và thông tin do chi nhánh cung cấp, kết quả nghiên cứu cho thấy chi nhánh đã thực sự quan tâm đến công tác quản ly hoạt động phát hành và thanh toán thẻ. Khóa luận với đề tài “Giải pháp nâng cao công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành và thanh toán thẻ tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh TP Vinh – Nghệ An” đã đi vào tìm hiểu thực tế Khóa luận trước tiên hệ thống hóa và làm rõ hơn cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu, đó là các vấn đề liên quan đến thẻ thanh toán, nghiệp vụ phát hành và thanh toán thẻ, các rủi ro và quản lý rủi ro của hoạt động phát hành và thanh toán thẻ. Ở phần kết quả nghiên cứu khóa luận đi vào tìm hiểu một vài nét về NHNo&PTNT chi nhánh TP Vinh – Nghệ An, trình bày thực trạng hoạt động phát hành và thanh toán thẻ, những rủi ro thường xảy ra, công tác quản lý rủi ro hoạt động này tại chi nhánh. Phần cuối khóa luận sẽ đưa ra những đánh giá về công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành và thanh toán thẻ tại chi nhánh. Từ đó đưa ra những giải pháp cho chi nhánh cũng như những kiến nghị với Ngân hàng Nhà Nước và Chính phủ góp phần nâng cao hiệu quả công tác trên. Do hạn chế về thời gian và kiến thực khóa luận còn nhiều thiếu sót mong thầy cô góp ý thêm. Tôi xin chân thành cảm ơn.TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa luận tốt nghiệp Khoa Kế toán- Tài chính SVTH: Phan Thị Vân Trang 1 PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Xã hội loài người bước vào kỷ nguyên của toàn cầu hóa. Kinh tế thế giới phát triển khá mạnh mẽ, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại và công nghệ ngân hàng, qua đó cũng đặt ra nhiều yêu cầu cho quá trình chi trả, thanh toán. Cùng với những ưu điểm của mình, thẻ thanh toán đã ra đời và nhanh chóng được phát triển rộng rãi. Thẻ thanh toán ra đời trước nhu cầu bức thiết trong trao đổi, lưu thông hàng hóa mà các hình thức tiền tệ đã và đang sử dụng chưa thể đáp ứng được:  Nhu cầu về lưu thông nhanh chóng thuận tiện.  Nhu cầu gắn kết các chủ thể kinh tế. Mặt khác, với tình hình biến động của nền kinh tế trong năm vừa qua, mà thấy rõ nhất là cuộc khủng hoảng tài chính thế giới, đã gây ra ảnh hưởng khá mạnh trong vấn đề trao đổi, điều này cũng đặt ra một số yêu cầu cho quá trình lưu thông mà thấy rõ nhất đó là nhu cầu giảm lượng tiền mặt trong lưu thông và nhu cầu giảm các chi phí phát sinh trong quá trình giao dịch. Việc đưa vào sử dụng hình thức thẻ thanh toán không chỉ kích thích dòng chảy lưu thông mà nó còn giúp nhà nước dễ dàng kiểm soát nền kinh tế và có các biện pháp vĩ mô thích hợp. Sau hơn ba năm trở thành thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), hệ thống Ngân hàng Việt Nam đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ nhằm đáp ứng cho nhu cầu phát triển của nền kinh tế trong những thách thức và cơ hội mới. Cũng như nhiều quốc gia trên thế giới Việt Nam đang nỗ lực để phát triển thẻ thanh toán trong đời sống kinh tế xã hội của người dân. Tuy nhiên, hoạt động phát hành và thanh toán thẻ phát triển kèm theo những rủi ro ảnh hưởng không chỉ đến ngân hàng mà cả nhiều cá nhân và tổ chức trong xã hội vì vậy công tác quản lý rủi ro hoạt động này là một yêu cầu cần thiết cho các ngân hàng. Nhận thấy tầm quan trọng của vấn đề này tôi quyết định lựa chọn nghiên cứu và tìm hiểu đề tài “Giải pháp nâng cao công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành và thanh toán thẻ tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh TP Vinh – Nghệ An” TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa luận tốt nghiệp Khoa Kế toán- Tài chính SVTH: Phan Thị Vân Trang 2 2. Mục tiêu nghiên cứu - Tập hợp những vấn đề lý luận liên quan đến hoạt động phát hành, thanh toán thẻ, rủi ro và quản lý rủi ro hoạt động này trong các ngân hàng. - Tìm hiểu và phân tích thực trạng hoạt động phát hành và thanh toán thẻ và công tác quản lý rủi ro hoạt động này tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Chi nhánh Thành phố Vinh – Nghệ An. - Đề xuất một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành và thanh toán thẻ tại chi nhánh. 3. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý rủi ro hoạt động phát hành và thanh toán thẻ. 4. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi thời gian: Số liệu nghiên cứu được thu thập trong thời gian từ năm 2009 – 2011. - Phạm vi không gian: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Chi nhánh Thành phố Vinh – Nghệ An. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập số liệu: Số liệu được thu thập bao gồm số liệu thứ cấp và số liệu sơ cấp:  Số liệu thứ cấp: - Để thu thập thông tin nhằm tạo cơ sở khoa học cho đề tài cần nghiên cứu tôi sẽ sử dụng một số tài liệu thứ cấp như: tham khảo các tài liệu có liên quan từ các nguồn sách vở, các báo cáo sổ sách và tài liệu từ Ngân hàng, các khóa luận năm trước, các website..  Số liệu sơ cấp: Được thu thập qua các hình thức: - Quan sát trực tiếp: Phương pháp này được thực hiện trong quá trình thực tập tại Ngân hàng. Quan sát cách làm việc của các nhân viên tại các Bộ phận Tư vấn – Dịch vụ khách hàng, Phòng kế toán – Ngân quỹ.nhằm nắm bắt được quy trình xử lý, luân chuyển chứng từ, các nghiệp vụ liên quan đến đề tài nghiên cứu. TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa luận tốt nghiệp Khoa Kế toán- Tài chính SVTH: Phan Thị Vân Trang 3 - Điều tra, phỏng vấn: Được thực hiện trong quá trình điều tra thu thập thông tin cần thiết và số liệu thô liên quan bằng cách tham khảo ý kiến, hỏi trực tiếp những người có liên quan trong ngân hàng, từ đó ghi chép và tích lũy thêm kiến thức. - Phương pháp tổng hợp và x