Đề tài Hiệu quả sản xuất của các hộ trồng tiêu thuộc huyện Chư pưh, tỉnh Gia Lai

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 1 ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KT&PT ... KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Đề tài: HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CỦA CÁC HỘ TRỒNG TIÊU THUỘC HUYỆN CHƯ PƯH, TỈNH GIA LAI Sinh viên thực hiện: Giáo viên hướng dẫn: LƯU VĂN HIẾU PGS.TS. PHÙNG THỊ HỒNG HÀ Lớp: K41KDNN Niên khóa: 2007 - 2011 Huế, tháng 05 năm 2011 Đại học Kin h tế Hu ế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 2 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khoá luận này, ngoài sự cố gắng và nổ lực của bản thân, tôi còn nhận được sự quan tâm giúp đỡ của quý thầy cô trong trường, trong khoa. Được sự đón nhận nồng nhiệt của cán bộ Phòng nông nghiệp huyện Chư Pưh, tỉnh Gia Lai. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến tất cả mọi người, đặt biệt là Cô giáo – PGS.TS Phùng Thị Hồng Hà đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận này. Mặt dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực tập và viết bài, nhưng với kinh nghiệm còn hạn chế và thời gian không cho phép nên chắc chắn không thể tránh khỏi những sai sót. Vậy, rất mong sự thông cảm, quan tâm và đóng góp ý kiến của quí thầy cô! Xin trân trọng cảm ơn! Huế, ngày 30 tháng 05 năm 2011 Sinh viên Lưu Văn Hiếu Đại học Kin h tế Hu ế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 3 MỤC LỤC Trang PHẦN A. ĐẶT VẤN ĐỀ .............................................................................................10 I. Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................................10 II. Mục tiêu nghiên cứu..............................................................................................12 III. Đối tượng nghiên cứu ..........................................................................................12 IV. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................12 V. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................12 PHẦN B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.......................................................................14 CHƯƠNG I. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU......................................14 1.1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ..................................................................14 1.1.1. Khái niệm của hiệu quả kinh tế....................................................................14 1.1.2. Bản chất của hiệu quả kinh tế ......................................................................14 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả..........................................15 1.1.4. Ý nghĩa của việc phân tích kết quả và hiệu quả...........................................16 1.1.5. Hệ thống các chỉ tiêu đo lường kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh ...16 1.1.5.1. Các chỉ tiêu kết quả ...............................................................................16 1.1.5.2 . Các chỉ tiêu hiệu quả............................................................................17 1.1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc sản xuất cây hồ tiêu .................................18 1.1.6.1 Điều kiện tự nhiên ..................................................................................18 1.1.6.2. Điều kiện kinh tế -xã hội ......................................................................18 1.1.6.3. Các nhân tố về kỹ thuật .........................................................................19 1.2. Cơ sở lý luận về cây hồ tiêu................................................................................19 1.2.1. Nguồn gốc của cây hồ tiêu ...........................................................................19 1.2.2. Đặc điểm của chung của cây hồ tiêu............................................................19 1.2.3. Công dụng của cây hồ tiêu ...........................................................................20 1.2.4. Một số đặc điểm sinh trưởng phát triển của cây hồ tiêu ..............................21 1.3. Cơ sở thực tiển của vấn đề nghiên cứu ...............................................................22 1.3.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ tiêu của thế giới ...........................................22 1.3.2. Tình hình sản xuất tiêu của nước của Việt Nam ..........................................24 1.3.2.1. Quá trình phát triển của cây hồ tiêu Việt nam tron 3 thập niên gần đây24 ại h ọc K inh tế H uế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 4 1.3.2.2. Sự phát triển phát triển cây hồ tiêu của nước ta trong ba năm (2008-2010) ........................................................................................................25 1.3.3. Tình hình sản xuất tiêu ở tỉnh Gia Lai .........................................................27 CHƯƠNG II. HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CÂY HỒ TIÊU CỦA HUYỆN CHƯ PƯH29 2.1. Tình hình cơ bản của điạ bàn nghiên cứu ...........................................................29 2.1.1. Điều kiện tự nhiên........................................................................................29 2.1.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................29 2.1.1.2. Điều kiện thời tiết – khí hậu ..................................................................29 2.1.1.3. Điều kiện địa hình - thổ nhưỡng............................................................29 2.1.2.Tình hình kinh tế xã hội ................................................................................31 2.1.2.1. Tình hình dân số và lao động của huyện năm 2010 ..............................31 2.1.2.2. Tình hình kết cấu hạ tầng cơ bản...........................................................33 2.1.2.3. Tình hình kinh tế của huyện ..................................................................34 2.1.3. Tình hình sản xuất nông nghiệp của huyện..................................................35 2.2. Tình hình sản xuất cây hồ tiêu của huyện Chư Pưh ...........................................36 2.3. Đánh giá chung tình hình của địa bàn nghiên cứu..............................................38 2.3.1. Thuận lợi ......................................................................................................38 2.3.2. Khó khăn ......................................................................................................38 2.4. Năng lực sản xuất của hộ qua điều tra ................................................................39 2.5. Phân tích hiệu quả kinh tế...................................................................................42 2.5.1. Chi phí cho một ha tiêu ở thời kỳ kiến thiết cơ bản .....................................42 2.5.2. Chi phí cho một ha tiêu ở thời kỳ kinh doanh..............................................47 2.5.3. Kết quả và hiệu quả sản xuất hồ tiêu của các hộ qua điều tra......................50 2.5.3.1. Phân tích kết quả sản xuất của các hộ qua điều tra ..............................50 2.5.3.3. Phân tích hiệu quả kinh tế của cây tiêu qua các chỉ tiêu dài hạn ..........56 2.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất tiêu của nông hộ ........................59 2.6.1. Nhân tố vĩ mô ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của nông hộ .59 2.6.1.1. Nhân tố chính sách ................................................................................59 2.6.1.2. Cơ sở hạ tầng .........................................................................................60 2.6.1.3 Các yếu tố tự nhiên.................................................................................51 2.6.1.4. Hệ thống canh tác ..................................................................................61 2.6.2. Ảnh hưởng của nhân tố vi mô đến hiệu quả sản xuất ..................................61 Đại học Kin h tế Hu ế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 5 2.6.2.1. Ảnh hưởng của quy mô sản xuất đến hiệu quả .....................................61 2.6.2.2. Ảnh hưởng của giá cả đầu ra và sản lượng đến hiệu quả sản xuất........54 2.6.2.3. Yếu tố thị trường ...................................................................................64 2.6.2.4. Yếu tố kỹ thuật ......................................................................................65 2.7. Những thuận lợi và khó khăn trong việc sản xuất cây hồ tiêu của các hộ nông dân huyện Chư Pưh....................................................................................................67 2.7.1. Thuận lợi ......................................................................................................67 2.7.2. Khó khăn ......................................................................................................69 CHƯƠNG III: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP .....................................................72 3.1. Định hướng .........................................................................................................72 3.2. Giải pháp .............................................................................................................73 3.2.1. Giải pháp chung ...........................................................................................73 3.2.1.1. Cơ sở hạ tầng .........................................................................................73 3.2.1.2. Giải pháp đất đai....................................................................................73 3.2.1.3. Giải pháp về vốn....................................................................................74 3.2.1.4. Giải pháp về lao động............................................................................74 3.2.1.5. Giải pháp về kỹ thuật.............................................................................75 3.2.1.6. Giải pháp về chính sách.........................................................................76 3.2.1.7. Giải pháp về thị trường..........................................................................77 PHẦN C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................79 1.1. Kết luận ...............................................................................................................79 1.2. Kiến nghị.............................................................................................................80 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................75 PHỤ LỤCĐại học Kin h tế Hu ế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 6 DANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT 1. IPC: Hiệp hội hồ tiêu quốc tế 2. VPA (Vietnam Perper Association): Hiệp hội hồ tiêu Việt Nam 3. GO: Giá trị sản xuất 4. VA: Giá trị gia tăng 5. IC: Chi phí trung gian 6. MI: Thu nhập hổn hợp 7. NB: Lợi nhuận 8. NPV (Net Present Value): Hiện giá thu nhập thuần 9. IRR: Tỷ suất hoàn vốn nội bộ 10. B/C (Benefits – Cost): Tỷ số lợi ích – Chi phí 11. TSCĐ: Tài sản cố định 12. TM - DL - DV: Thương mại – Du lịch – Dịch vụ 13. CN – XD: Công nghiệp – Xây dựng 14. NN – LN – NTTS: Nông nghiệp – Lâm nghiệp – Nuôi trồng thuỷ sản 15. NN - NN&PTNT: Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn 16. NNCS: Ngân hàng chính sách 17. TKKTCB: Thời kỳ kiến thiết cơ bản 18. TKKD: Thời kỳ kinh doanh 19. TLSX: Tư liệu sản xuất 20. BQC: Bình quân chung 21. DTBQ: Diện tích bình quân 22. ĐVSP: Đơn vị sản phẩm 23. FAO (Food and Agriculture Orgnization): Tổ chức nông lương thế giới 24. DK: Dự kiến 25. ĐVT: Đơn vị tính 26. BVTV: Bảo vệ thực vật Đại học Kin h tế Hu ế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 7 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ ĐỒ THỊ Trang Biểu đồ 1: Tình hình giá cả của 12 tháng trong năm 2010 ................................62 Đại học Kin h tế Hu ế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 8 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 1: Tình hình sản xuất tiêu của các nước trên thế giới ..................................... 14 Bảng 2: Bảng diện tích, sản lượng và năng suất tiêu Việt Nam ............................... 17 Bảng 3: Tình hình sản xuất cây tiêu của tỉnh Gia Lai qua 3 năm 2008 – 2010........ 19 Bảng 4: Tình hình đất đai của huyện Chư Pưh ......................................................... 21 Bảng 5: Tình hình xã hội của huyện Chư Pưh.......................................................... 23 Bảng 6: Tình hình kết cấu hạ tầng cơ bản của huyện .............................................. 24 Bảng 7: Bảng thể hiện tình hình kinh tế của huyện qua hai năm (2009 – 2010)...... 25 Bảng 8: Tình hình sản xuất nông nghiệp của huyện................................................. 26 Bảng 9: Tình hình sản xuất cây công nghiệp dài ngày của huyện Chư Pưh ............ 28 Bảng 10: Bảng tình hình cơ bản của các hộ qua điều tra.......................................... 32 Bảng 11: Bảng chi phí TKKTCB của các hộ qua điều tra........................................ 37 Bảng 12: Bảng tổng hợp chi phí của một ha tiêu TKKTCB .................................... 38 Bảng 13: Bảng chi phí cho một ha tiêu TKKD ........................................................ 40 Bảng 14: Bảng tổng hợp chi phí cho một ha tiêu TKKD ......................................... 42 Bảng 15: Bảng kết quả kinh doanh tiêu của các hộ qua điều tra .............................. 43 Bảng 16: Bảng hiệu quả kinh doanh theo phương pháp hạch toán .......................... 46 Bảng 17: Bảng giá bán hồ tiêu trong những năm gần đây........................................ 48 Bảng 18: Bảng hiệu quả kinh tế của cây tiêu qua các chỉ tiêu dài hạn ..................... 49 Bảng 19: Nhân tố quy mô ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất ................................... 52 Bảng 20: Ảnh hưởng của giá đầu ra và sản lượng đến giá trị sản xuất ................... 55 Bảng 21: Thị trường tiêu thụ sản phẩm hạt tiêu của nông hộ................................... 58 Bảng 22: Ảnh hưởng của các loại trụ ....................................................................... 59 Bảng 23: Hiệu quả mức bón phân hữu cơ ................................................................ 60 Đại học Kin h tế Hu ế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 9 TÓM TẮC NGHIÊN CỨU Mục tiêu chính của đề tài là đánh giá thực trạng năng lực đầu tư và hiệu quả sản xuất hồ tiêu của các hộ nông dân trên địa bàn huyện Chư Pưh, tỉnh Gia Lai. Bằng các số liệu sơ cấp thu thập được từ quá trình điều tra trực tiếp hộ nông dân tại địa phương và số liệu thứ cấp thu thập được từ các phòng ban của huyện đặt biệt là phòng nông nghiệp huyện Chư Pưh cùng với một số tài liệu liên quan. Với các biện pháp phân tích và xử lý số liệu, dùng các chỉ tiêu so sánh, phương pháp phân tổ thống kê, phương pháp chỉ số Qua quá trình nghiên cứu, tôi nhận ra rằng: hoạt động sản xuất hồ tiêu ở đây mang lại hiệu quả kinh tế khá cao nhưng vẫn chưa tương xứng với tiềm năng hiện có của vùng. Điều kiện tự nhiên thuận lợi, tình hình giá cả thị trường ngày càng thuận lợi cho việc phát triển hồ tiêu, hệ thống các yếu tố đầu vào – đầu ra ngày càng được cải thiện Một số khó khó khăn mà việc sản xuất gặp phải như: quy mô sản xuất manh mún nhỏ lẻ, tình hình sâu bệnh phá hoại nghiêm trọng, tình hình hạn hán có xu hướng phức tạp. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây giá cả hồ tiêu tăng nhanh cộng với những lợi thế mà huyện có thì việc phát triển hồ tiêu theo hướng sản xuất hàng hóa ngày càng được chú ý đến. Qua tìm hiểu và phân tích tôi đã đề xuất một số biện pháp để nâng cao hiệu quả sản xuất hồ tiêu nông hộ tại đây. Đại học Kin h tế Huế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 10 PHẦN A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. Tính cấp thiết của đề tài Tình hình thế giới trong những năm gần đây diễn biến hết sức phức tạp như: Sự nóng lên của trái đất làm cho thảm họa thiên nhiên xãy ra triền miên: động đất ở Haiti, lũ lụt ở Ôxstraylia, Trung Quốc, Inđônesia, lốc xoáy ở Mỹđặt biệt là trận động đất kèm theo sóng thần kinh hoàng ở Nhật Bản; Tình hình về tranh chấp lãnh thổ và chủ quyền của các quốc gia như Việt Nam - Trung Quốc, Trung Quốc - Nhật Bản, Thái Lan - Campuchia, rồi khủng hoảng chính trị ở Trung đông, Bắc Phi, Thái Lan, và hàng loạt những vụ đánh bom liều chết, khủng bố và các vụ biểu tình bạo động quy mô lớn; Thế giới đã trãi qua nhiều cuộc khủng hoảng như cuộc khủng hoảng tài chính bắt đầu ở Mỹ sau đó lan rộng ra toàn thế giới, rồi khủng hoảng lương thực Và hàng loạt những vấn đề khác như ô nhiểm môi trường, vũ khí hạt nhân, cùng với đó là sự phát triển rất mạnh mẽ của các nước đang phát triển và các nền kinh tế mới nổi ở Châu Á (Trung Quốc, Ấn Độ), ở Nam Mỹ (Brazin, Achentina, Chi Lê). Tất cả những vấn đề trên làm cho tình hình thế giới nói chung và tình hình kinh tê thế giới nói riêng đã và đang đối mặt với nhiều thách thức nhất là khi giá dầu mỏ và than đá liên tục tăng nhanh làm cho việc sản xuất gặp nhiều khó khăn. Việt Nam là nước nông nghiệp lạc hậu, bị chiến tranh tàn phá Tuy nhiên trong 10 năm trở lại đây khi nhìn lại ta thấy đã đạt nhiều thành tự về kinh tế xã hội rất đáng ghi nhận: GDP bình quân tăng khoảng 7%, đời sống nhân dân ngày càng được nâng cao, mới đây (03/2011) nước Anh đã đưa nước ta ra khỏi danh sách các nước đuợc viện trợ), cơ cấu nền kinh tế đang thây đổi nhanh về tỷ trọng của ngành công nghiệp – xây dựng, dịch vụ ngày càng tăng Nhưng cho đến thời điểm hiện tại (2011) nước ta vẫn là nước nông nghiệp và có vai trò cực kỳ quang trọng trong nền kinh tế (giải quyết vấn đề an ninh lương thực, tạo thu nhập, việc làm, xuất khẩu) mà đặt biệt là cây công nghiệp dài ngày trong đó có cây hồ tiêu. Cây hồ tiêu (Piper nigrum Linnaeus) thuộc họ tiêu Piperaceae, có nguồn gốc ở miền tây nam Ấn Độ thích hợp với khí hậu nhiệt đới ẩm. Hiện nay, cây tiêu đã được Đại học Kin h tế Hu ế KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA 2007 - 2011 SVTH: LƯU VĂN HIẾU 11 gieo trồng ở khoảng 70 nước trên thế giới. Sản lượng tiêu thế giới tăng từ năm 1954 đến năm 1983 (năm 1954 khoảng 64.600 tấn tiêu hạt, năm 1978 khoảng 160.000 tấn và năm 1983 khoảng 180.000 tấn), từ năm 1984 sản lượng tiêu trên toàn thế giới giảm dần do sản xuất không hiệu quả. Sâu bệnh gây hại, thời tiết bất thuận lợi như hạn hán, sâu bệnh, làm chết cây. Sau năm 1983 giá tiêu tăng, nên từ năm 1989 – 1990 các nước đẩy mạnh phát triển trồng tiêu nên diện tích tăng lên bằng năm 1982 và sản lượng đạt khoảng 185.000 tấn. Hiện nay các nước trồng tiêu với diện tích và sản lượng cao trên thế giới là: Việt Nam, Ấn Độ, Indonêxia, Srilanca, Malayxia, Banglades Hiện nay Việt Nam là nước dẫn đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu hồ tiêu (theo VPA thì lượng xuất khẩu chiếm 40%, 50% thị phần xuất khẩu). Hồ tiêu là loại cây dễ trồng, cho hiệu quả kinh tế cao, là cây góp phần quan trọng vào việc xoá đói giảm nghèo cho nhiều vùng đất đồi núi tại khu vực miền Trung, Tây Nguyên, và các tỉnh miền Đông Nam bộ... Các vùng trồng hồ tiêu chủ yếu của nước ta tập trung từ Quảng Trị đến các vùng đất đỏ cao nguyên Trung bộ, Đông Nam bộ và đảo Phú Quốc (Kiên Giang). Từ năm 1995 trở lại đây, cây hồ tiêu phát triển với quy mô và tốc độ khá cao, điển hình là các tỉnh Gia Lai, Đắc Lắc, Đắc Nông, Bình Dương, Bình Phước, Phú Quốc, Đồng Nai và Quảng Trị. Đến cuối năm 1999, đầu năm 2000, diện tích trồng tiêu của cả nước mới khoảng 15.000 ha, sản lượng khoảng 24.000 tấn. Đến cuối năm 2006, diện tích trồng tiêu của cả nước ta đạt gần 50.000 ha, sản lượng đạt khoảng 77.000 tấn và Việt Nam đã trở thành nước xuất khẩu tiêu đứng đầu thế giới. Trong các tỉnh trồng tiêu hiện nay Gia Lai đang nổi lên là lá cờ đầu của cả nước trong việc phát triển sản xuất cây hồ tiêu. Minh chững rõ nét là ở cả nước chỉ mới có huyện Chư Sê có hiệp hội hồ tiêu và được công nhận là có thương hiệu. Ở Gia Lai hiện nay cây hồ tiêu tập trung chủ yếu ở các huyện Chư Sê, Iale, Chư Pưh Trong đó Chư Pưh là h