Đề tài Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với doanh nghiệp viễn thông ở Việt Nam theo mô hình tập đoàn kinh tế trong điều kiện phát triển và hội nhập

bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o bé tμi chÝnh häc viÖn tμi chÝnh -------]^------- trÇn duy h¶i hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp viÔn th«ng ë viÖt namtheo m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕtrong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ héi nhËp Chuyªn ngµnh: kinh tÕ tμi chÝnh - ng©n hμng M· sè : 62.31.12.01 tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ hμ néi - 2009 c«ng tr×nh ®−îc hoμn thμnh t¹i häc viÖn tμi chÝnh Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. GS.TS Vò V¨n Ho¸ 2. TS Phan V¨n Th−êng Ph¶n biÖn 1: GS, TS NguyÔn V¨n Nam §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n Ph¶n biÖn 2: GS, TS Bïi Xu©n Phong Häc viÖn C«ng nghÖ B−u chÝnh ViÔn th«ng Ph¶n biÖn 3: PGS, TSKH §ç Nguyªn Kho¸t Tæng c«ng ty Hµng kh«ng ViÖt Nam LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Nhµ n−íc häp t¹i: Häc viÖn Tµi chÝnh Vµo håi: giê ngµy th¸ng n¨m 2009 Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i: - Th− viÖn Quèc gia - Th− viÖn Häc viÖn Tµi chÝnh c¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ ®∙ c«ng bè cã liªn quan ®Õn luËn ¸n 1. TrÇn Duy H¶i (2007), "Mét sè vÊn ®Ò vÒ c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cho nghiªn cøu ph¸t triÓn cña c¸c TËp ®oµn viÔn th«ng ViÖt Nam", B−u chÝnh viÔn th«ng vµ C«ng nghÖ th«ng tin, (1/7), Tr. 40 2 TrÇn Duy H¶i (2007), "§æi míi c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp ViÔn th«ng khi ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi", B−u chÝnh viÔn th«ng vµ C«ng nghÖ th«ng tin, (1/11), Tr. 49 Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu Tr¶i qua qua 20 n¨m (1986 - 2006), sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt n−íc ta ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, trong ®ã cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña lÜnh vùc b−u chÝnh viÔn th«ng (BCVT) vµ c«ng nghÖ th«ng tin (CNTT). Hai m−¬i n¨m qua, BCVT ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ thu ®−îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc quan träng, ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng ngµnh dòng c¶m, s¸ng t¹o ®i ®Çu trong sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt n−íc. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ngµy cµng héi nhËp s©u vµo kinh tÕ quèc tÕ, ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi WTO ®ang ®Æt ra cho doanh nghiÖp ViÔn th«ng (DNVT) ViÖt Nam nh÷ng vËn héi còng nh− nh÷ng th¸ch thøc míi, rÊt cÇn c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù nh×n nhËn ®¸nh gi¸ l¹i nh÷ng c«ng viÖc ®· lµm ®−îc, còng nh− nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i tiÕp tôc gi¶i quyÕt, để héi nhËp vµ c¹nh tranh thắng lîi trë thµnh nh÷ng tËp ®oµn ViÔn th«ng hµng ®Çu trong khu vùc vµ v−¬n ra thÕ giíi. C¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh víi t− c¸ch lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña c¸c c¬ chÕ qu¶n lý trong DNVT thêi gian qua ®· cã nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh trong c«ng t¸c qu¶n lý, gióp cho c¸c DNVT ph¸t triÓn tèt. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh hiÖn nay còng béc lé nh÷ng ®iÓm cßn h¹n chÕ ®ßi hái cã nh÷ng nghiªn cøu ®Ó söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn cho phï hîp. Víi nh÷ng ý nghÜa ®ã, t¸c gi¶ lùa chän ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp ViÔn th«ng ë ViÖt Nam theo m« h×nh TËp ®oµn kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ héi nhËp" ®Ó nghiªn cøu vµ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p víi c¸c néi dung chñ yÕu lµ ®æi míi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ phÝa Nhµ n−íc còng nh− c¸c c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cña c¸c DNVT. Víi mong muèn t×m ra nh÷ng ®éng lùc míi ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp còng nh− ngµnh dÞch vô viÔn th«ng ë ViÖt Nam. 2. Môc ®Ých cña ®Ò tµi nghiªn cøu - Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi TËp ®oµn kinh tÕ. - Lµm s¸ng tá thùc tiÔn trªn c¬ së kh¶o s¸t thùc tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cña c¸c DNVT ë ViÖt Nam hiÖn nay, nh÷ng khã kh¨n bÊt cËp trong c¬ chª qu¶n lý tµi chÝnh. §Æc biÖt lµ kh¶o s¸t thùc tÕ tõ m« h×nh qu¶n lý cña tËp ®oµn BCVT ViÖt Nam, doanh nghiÖp nhµ n−íc (DNNN) chñ lùc trong lÜnh vùc nµy. Tõ ®ã, ®èi chiÕu víi kinh nghiÖm cña mét sè tËp ®oµn ViÔn th«ng lín ë n−íc ngoµi nh»m ®óc rót nh÷ng bµi häc cÇn thiÕt. - §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn vµ ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi DNVT tõ 2 gãc ®é: Tõ phÝa c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc vµ tõ néi t¹i doanh nghiÖp. 3. §èi t−îng vµ ph¹m vi cña ®Ò tµi nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cña c¸c DNVT. Ph¹m vi nghiªn cøu: §Ó tËp trung kh¸i qu¸t ho¸, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu. LuËn ¸n chØ tËp trung nghiªn cøu trong ph¹m vi c¸c DNVT kinh doanh ®a sè c¸c lo¹i h×nh dÞch vô (bao gåm c¸c doanh nghiÖp ViÔn th«ng ®−îc phÐp thiÕt lËp h¹ tÇng m¹ng, ®−îc phÐp kinh doanh c¸c dÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n vµ c¸c dÞch vô gia t¨ng gi¸ trÞ). Do c¸c doanh nghiÖp trong ph¹m vi nghiªn cøu ®−îc cung cÊp hÇu hÕt c¸c lo¹i h×nh dÞch vô viÔn th«ng, nªn viÖc nghiªn cøu ë ph¹m vi nµy sÏ bao hµm ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô cho ®Ò tµi. §Ò tµi còng ®Æc biÖt quan t©m nghiªn cøu c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cña tËp ®oµn BCVT Quèc gia ViÖt Nam lµ doanh nghiÖp chñ lùc trong lÜnh vùc viÔn th«ng, ®−îc Nhµ n−íc giao n¾m gi÷ hÇu hÕt c¸c c¬ së h¹ tÇng th«ng tin quèc gia víi nh÷ng lÞch sö vµ ®Æc thï riªng ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp. 4. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi nghiªn cøu LuËn ¸n nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ TËp ®oµn kinh tÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi TËp ®oµn kinh tế. Nh÷ng c¬ së ®ã gióp cho viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng c¸c c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi c¸c DNVT ®Ó rót ra nh÷ng h¹n chÕ trong c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh hiÖn t¹i. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi DNVT ë ViÖt Nam theo m« h×nh TËp ®oµn kinh tÕ. 5. KÕt cÊu luËn ¸n Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn ¸n ®−îc chia thµnh 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1 nh÷ng luËn cø c¬ b¶n vÒ c¬ chÕ qu¶n lý tμi chÝnh cña tËp ®oμn kinh tÕ 1.1. Tæng quan vÒ tËp ®oμn kinh tÕ 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ TËp ®oµn kinh tÕ TËp ®oµn kinh tÕ lµ tæ chøc kinh tÕ cã qui m« lín, cã c¬ cÊu së h÷u, tæ chøc vµ kinh doanh ®a d¹ng, nã võa cã chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD), võa cã chøc n¨ng liªn kÕt kinh tÕ nh»m t¨ng c−êng kh¶ n¨ng tÝch tô, tËp trung cao nhÊt c¸c nguån lùc ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. 1.1.2. C¸c h×nh thøc, ®Æc ®iÓm vµ m« h×nh cÊu tróc cña TËp ®oµn kinh tÕ Cã nhiÒu c¸ch thøc kh¸c nhau khi ph©n lo¹i c¸c TËp ®oµn kinh tÕ: * C¨n cø vµo tr×nh ®é tæ chøc vµ tªn gäi thùc tÕ: C¸c TËp ®oµn kinh tÕ cã c¸c h×nh thøc chñ yÕu nh−: Cartel; Syndicate; Trust; Consortium; Concern; Conglomerate... * C¨n cø vµo ph−¬ng thøc h×nh thµnh: C¨n cø vµo ph−¬ng thøc h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. TËp ®oµn kinh tÕ cã 3 h×nh thøc c¬ b¶n: Liªn kÕt ngang, liªn kÕt däc vµ liªn kÕt hçn hîp. * C¨n cø vµo b¶n chÊt liªn kÕt: H×nh thøc thø nhÊt, ®−îc h×nh thµnh theo nguyªn t¾c "liªn kÕt kinh tÕ" hay mét sè t¸c gi¶ gäi lµ "liªn kÕt mÒm". Theo ®ã, c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn thùc hiÖn liªn kÕt víi nhau trªn nÒn t¶ng c¸c hîp ®ång tho¶ thuËn víi nhau vÒ c¸c nguyªn t¾c chung trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh nhê x¸c ®Þnh qui m« s¶n xuÊt, sè l−îng vµ gi¸ c¶ s¶n phÈm, ph©n chia thÞ tr−êng, hîp t¸c nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ vµ trao ®æi b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ. H×nh thøc thø hai, ®−îc h×nh thµnh khi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn trong TËp ®oµn liªn kÕt víi nhau trªn c¬ së "liªn kÕt chÆt chÏ vÒ vèn", hay cßn gäi lµ "liªn kÕt cøng". TËp ®oµn kinh tÕ cã mét sè ®Æc ®iÓm næi bËt, ®ã lµ: Mét: Cã qui m« rÊt lín vÒ vèn, lao ®éng vµ thÞ tr−êng. HÇu hÕt c¸c TËp ®oµn kinh tÕ ®Òu cã qui m« lín vµ ®Þa bµn kinh doanh réng. Hai: TËp ®oµn kinh tÕ lµ sù kÕt hîp cña nhiÒu ®¬n vÞ thµnh viªn, c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn chÞu sù chi phèi cña doanh nghiÖp mÑ. Th«ng qua viÖc doanh nghiÖp mÑ n¾m cæ phÇn chi phèi cña doanh nghiÖp thµnh viªn. Ba: Kinh doanh ®¬n ngµnh hoÆc ®a ngµnh. Bèn: TÝnh ®a d¹ng vÒ t− c¸ch ph¸p nh©n. N¨m: TËp ®oµn kinh tÕ th−êng ®a d¹ng vÒ së h÷u. 1.2. C¬ chÕ qu¶n lý tμi chÝnh ®èi víi tËp ®oμn kinh tÕ 1.2.1. Kh¸i niÖm C¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi TËp ®oµn kinh tÕ cã thÓ hiÓu lµ mét hÖ thèng bao gåm c¸c ph−¬ng ph¸p, h×nh thøc vµ c«ng cô qu¶n lý tµi chÝnh, ®−îc sö dông. §ång thêi, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tµi chÝnh cña TËp ®oµn kinh tÕ nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu nhÊt ®Þnh. 1.2.2. Néi dung c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi TËp ®oµn kinh tÕ bao gåm - C¬ chÕ huy ®éng vèn - C¬ chÕ qu¶n lý sö dông vèn vµ tµi s¶n - C¬ chÕ qu¶n lý doanh thu, chi phÝ vµ ph©n phèi lîi nhuËn - C¬ chÕ h¹ch to¸n, kiÓm to¸n vµ kiÓm so¸t tµi chÝnh 1.3. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn c¬ chÕ qu¶n lý tμi chÝnh cña c¸c tËp ®oμn viÔn th«ng 1.3.1. Nh÷ng nh©n tè chung Nhãm c¸c nh©n tè bªn trong: Bao gåm qui m« vµ c¬ cÊu tæ chøc cña TËp ®oµn vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ ngµnh vµ TËp ®oµn kinh doanh; Nhãm c¸c nh©n tè bªn ngoµi: Gåm c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc vµ quan hÖ vÒ së h÷u TËp ®oµn. 1.3.2. Nh©n tè ¶nh h−ëng do ®Æc ®iÓm kinh tÕ ngµnh ViÔn th«ng Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, dÞch vô viÔn th«ng lµ mét d©y chuyÒn liªn tôc, khÐp kÝn vµ ph¶i cã sù tham gia tõ Ýt nhÊt cña hai ®¬n vÞ ViÔn th«ng trë lªn trong khi ®ã chØ cã mét ®¬n vÞ ®øng ra thu c−íc. Cho nªn, DNVT ph¶i ¸p dông chÝnh s¸ch h¹ch to¸n kinh tÕ toµn doanh nghiÖp. 1.4. Kinh nghiÖm cña mét sè tËp ®oμn viÔn th«ng trong khu vùc vμ trªn thÕ giíi Qua kh¶o s¸t nh÷ng tËp ®oµn ViÔn th«ng tại Trung Quèc, NhËt B¶n vµ Ph¸p, luËn ¸n ®· tæng kÕt vµ rót ra mét sè kinh nghiÖm nh− sau: - Từng bước tách và phân định rõ chức năng quản lý nhà nước về viễn thông và CNTT với chức năng trực tiếp quản lý kinh doanh viễn thông và CNTT. - Về quan hệ sở hữu: Do tính chất quan trọng của thông tin, đa số các tập đoàn Viễn thông đều bắt đầu từ những doanh nghiệp thuộc sở hữu của Nhà nước, kinh doanh độc quyền; cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường (KTTT), các DNVT dần dần được chuyển đổi sang đa sở hữu hoạt động dưới dạng thức của các công ty cổ phần (CTCP), trong đó Nhà nước vẫn giữ một tỷ lệ sở hữu đáng kể theo từng thời kỳ, theo luật pháp từng nước và yêu cầu quản lý điều hành của từng Chính phủ trong từng giai đoạn. - Hình thành công ty mẹ, Nhà nước giữ cổ phần chi phối, giữ vai trò nòng cốt trong Tập đoàn, đảm nhiệm các chức năng chính là: quản lý và kinh doanh mạng trục quốc gia, kinh doanh các dịch vụ viễn thông cơ bản, chức năng nghiên cứu phát triển sản phẩm dịch vụ mới, đầu tư vốn vào các công ty con và hoạch định chính sách cho toàn tập đoàn. Trong từng thời kỳ, tùy theo đặc điểm của từng nước, Chính phủ quyết định ngành nghề kinh doanh chính của công ty mẹ thông qua quyền sở hữu, chi phối của mình. - Các công ty con là các doanh nghiệp do công ty mẹ sở hữu một phần vốn, kinh doanh chuyên sâu một hoặc nhiều dịch vụ gia tăng trên mạng; phát triển thị trường tại các địa bàn khác nhau trong và ngoài nước, cung cấp các giải pháp về viễn thông và CNTT trực tiếp cho khách hàng, người sử dụng dịch vụ (chuyên biệt cho từng lĩnh vực như: Cố định, di động, internet, thông tin vệ tinh...) Tổ hợp doanh nghiệp công ty mẹ - các công ty con hình thành các tập đoàn Viễn thông kinh doanh đa dịch vụ, với địa bàn hoạt động rộng xuyên quốc gia và quốc tế. - Hình thành thị trường cạnh tranh, song song với việc tái cơ cấu DNVT truyền thống, chuyển đổi thành các Tập đoàn kinh tế, Chính phủ các nước cũng đồng thời cấp phép một số doanh nghiệp mới để kinh doanh dịch vụ viễn thông, cạnh tranh với nhà khai thác truyền thống. Để quản lý thị trường cạnh tranh, Nhà nước ban hành các quy định rõ ràng về các vấn đề kết nối, quản lý cạnh tranh; Ban hành các quy định, quy chế về tài chính cho phép các DNVT và CNTT mua bán, sáp nhập, hợp nhất, chia tách doanh nghiệp theo yêu cầu của thị trường và sự điều hành quản lý của Nhà nước. - Từng bước chuyển đổi sở hữu các DNVT, cho phép các nhà đầu tư tư nhân trong nước và ngoài nước tham gia sở hữu và điều hành các DNVT và CNTT. Gắn với việc niêm yết trên TTCK để huy động vốn đầu tư. - Về nhân sự: Chính phủ quyết định bổ nhiệm nhân sự chủ chốt của Tập đoàn, các thành viên Hội đồng quản trị (HĐQT). Thông qua bộ máy nhân sự chủ chốt, và các quy định của luật pháp để chế tài các hoạt động của Tập đoàn Viễn thông, phê duyệt chiến lược, kế hoạch kinh doanh, quyết định cơ chế phân phối lợi nhuận, trích lập các Quỹ. Các công ty mẹ trong tập đoàn Viễn thông bằng cơ chế đầu tư vốn sẽ tiếp tục kiểm soát và định hướng phát triển các công ty con khai thác các dịch vụ viễn thông khác nhau. - Chuyển dần các cơ chế kinh tế từ mô trường quản lý độc quyền nhà nước sang quản lý doanh nghiệp bằng các cơ chế kinh tế trong thị trường cạnh tranh, đó là các cơ chế: Huy động vốn, cơ chế sử dụng vốn, cơ chế đánh giá và trả công người lao động, cơ chế quản lý doanh thu, chi phí và lợi nhuận, cơ chế kiểm soát tài chính. - Bưu chính và viễn thông đã được tách riêng từ nhiều năm; Về cơ bản hiện nay, các tập đoàn Viễn thông hoạt động độc lập và tách rời, không có các mối liên hệ ràng buộc về cơ chế tài chính với bưu chính như ở Việt Nam hiện nay. Tãm l¹i: qua xem xét những vấn đề cơ bản lên quan đến Tập đoàn kinh tế, có thể thấy trong nền KTTT tồn tại các doanh nghiệp lớn là các Tập đoàn kinh tế. Với các hình thức, đặc điểm và cấu trúc riêng của từng Tập đoàn kinh tế, các doanh nghiệp hoạt động trong Tập đoàn có thể làm tăng khả năng kinh tế của cả Tập đoàn và từng doanh nghiệp thành viên, tham gia đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế, hạn chế việc thiếu vốn, thừa vốn cục bộ trong các doanh nghiệp đơn lẻ, tạo điều kiện cho phép tổ chức nghiên cứu và ứng dụng các thành tựu khoa học, kỹ thuật và công nghệ vào SXKD với hiệu quả cao. Đối với các nước có nền công nghiệp đi sau, thì việc hình thành và phát triển các Tập đoàn kinh tế là điều kiện tiền đề để tiếp nhận chuyển giao công nghệ tiên tiến từ nước ngoài, góp phần quan trọng trong việc tiến kịp các quốc gia phát triển về kinh tế. Để đáp ứng các yêu cầu quản lý kinh tế, các Tập đoàn sử dụng hệ thống cơ chế quản lý tài chính với các nội dung cơ bản như: Cơ chế huy động vốn, cơ chế quản lý sử dụng vốn và tài sản, cơ chế quản lý doanh thu, chi phí và lợi nhuận; cơ chế hạch toán, kế toán và kiểm soát phù hợp với từng loại hình Tập đoàn kinh tế và các ngành kinh tế khác nhau. Phần cuối của chương 1 là những kinh nghiệm rút ra sau khi nghiên cứu quá trình chuyển đổi và những giải pháp cơ bản trong quản lý tài chính của một số tập đoàn Viễn thông trong khu vực và trên thế giới, đặc biệt là những vấn đề thay đổi trong cơ chế sở hữu các tập đoàn Viễn th«ng. Ch−¬ng 2 thùc tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý tμi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp viÔn th«ng viÖt nam trong giai ®o¹n 1996 – 2006 2.1. kh¸i qu¸t vÒ ngμnh viÔn th«ng viÖt nam 2.1.1. ViÔn th«ng lµ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt, dÞch vô quan träng thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n Lµ mét ngµnh kinh tÕ quan träng, ®Õn n¨m 2006, viÔn th«ng ViÖt Nam lµ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt cã qui m« rÊt lín. LÜnh vùc dÞch vô ®ãng gãp 40,52% trong tæng s¶n phÈm quèc d©n. Trong ®ã, lÜnh vùc vËn t¶i vµ viÔn th«ng chiÕm 4,37% (sè liÖu −íc tÝnh s¬ bé cña Tæng côc Thèng kª). Riªng lÜnh vùc dÞch vô viÔn th«ng −íc tÝnh ®ãng gãp trªn 3% gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP). Sè lao ®éng trong lÜnh vùc viÔn th«ng kho¶ng 60.000 ng−êi, chiÕm xÊp xØ 1,5/1000 tæng sè lao ®éng cña c¶ n−íc. Doanh thu dÞch vô viÔn th«ng hµng n¨m ®¹t trªn 40.000 tû ®ång. Tæng vèn ®Çu t− vµo viÔn th«ng hµng n¨m tõ 6.000 ®Õn 8.000 tû ®ång. Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n lÜnh vùc viÔn th«ng hiÖn nay −íc tÝnh kho¸ng 60.000 tû ®ång (ch−a tÝnh gi¸ trÞ tµi s¶n do th−¬ng hiÖu, th−¬ng quyÒn vµ mét sè tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh kh¸c). 2.1.2. ViÔn th«ng lµ ngµnh phôc vô cã ý nghÜa x· héi quan träng ViÔn th«ng lµ ngµnh phôc vô quan träng ®¸p øng nhu cÇu trao ®æi th«ng tin, giao l−u v¨n ho¸, kinh tÕ x· héi cña mäi ng−êi d©n, mäi tæ chøc trong x· héi, t¹o ra sù liªn kÕt gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc, gi÷a c¸c vïng miÒn, gi÷a c¸c quèc gia, gi¶m kho¶ng c¸ch gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, n©ng cao ®êi sèng, v¨n ho¸, tinh thÇn cña ng−êi d©n. 2.1.3. T−¬ng quan gi÷a ngµnh ViÔn th«ng víi mét sè ngµnh dÞch vô - ViÔn th«ng lµ c¬ së h¹ tÇng quan träng cña ®Êt n−íc. - ViÔn th«ng lµ mét ngµnh kinh tÕ dÞch vô quan träng vµ cã t¸c dông chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam. - Ph¸t triÓn viÔn th«ng hiÖn ®¹i gãp phÇn më réng hîp t¸c quèc tÕ, thùc hiÖn th¾ng lîi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc.ViÔn th«ng gãp phÇn ph¸t triÓn v¨n ho¸, x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. 2.2. qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp viÔn th«ng viÖt nam * TËp ®oµn B−u chÝnh ViÔn th«ng ViÖt Nam (VNPT): Lµ TËp ®oµn kinh tÕ nhµ n−íc ®−îc thµnh lËp trªn c¬ së c¬ cÊu l¹i Tæng c«ng ty BCVT ViÖt Nam tr−íc ®©y. Lµ doanh nghiÖp chñ lùc cña Nhµ n−íc trong lÜnh vùc BCVT vµ CNTT. * Tæng c«ng ty ViÔn th«ng Qu©n ®éi (Viettel): Lµ doanh nghiÖp nhµ n−íc thuéc Bé Quèc phßng. * C«ng ty cæ phÇn (CTCP) dÞch vô BCVT Sµi Gßn (SPT): Lµ CTCP ®−îc thµnh lËp n¨m 1995, ®©y lµ CTCP nhµ n−íc gåm c¸c cæ ®«ng s¸ng lËp lµ c¸c ®¬n vÞ thuéc Thµnh uû vµ Uû ban nh©n d©n TP Hå ChÝ Minh. * C«ng ty ViÔn th«ng §iÖn lùc (EVN Telecom): Lµ DNNN h¹ch to¸n ®éc lËp cña tËp ®oµn §iÖn lùc ViÖt Nam. * C«ng ty ViÔn th«ng Hµ Néi (Hanoi Telecom): Lµ CTCP cã vèn ®Çu t− t− nh©n, ®−îc thµnh lËp víi 56,25% vèn cña HiÖp héi viÔn th«ng vµ c«ng nghÖ cao, 25% vèn cña c«ng ty §iÖn tö Hµ Néi, 6,25% vèn cña CTCP Ph¸t triÓn c«ng nghÖ cao Hµ Néi, vµ 12,5% vèn cña CTCP Nhùa Hanel. * C«ng ty ViÔn th«ng Hµng h¶i (VISHIPPEL): Lµ doanh nghiÖp c«ng Ých thuéc Côc Hµng h¶i - Bé Giao th«ng vËn t¶i. * C«ng ty cæ phÇn ViÔn th«ng FPT (FPT Telecom): Lµ CTCP cã 51,5% vèn cña Nhµ n−íc, c¸c cæ ®«ng lµ CTCP Ph¸t triÓn ®Çu t− c«ng nghÖ vµ mét sè c¸ nh©n kh¸c. * Tæng c«ng ty TruyÒn th«ng ®a ph−¬ng tiÖn (VTC): Lµ Tæng c«ng ty nhµ n−íc, ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con, trùc thuéc Bé Th«ng tin vµ TruyÒn th«ng. 2.3. thùc tr¹ng chuyÓn ®æi cƠ chÕ qu¶n lý tμi chÝnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp viÔn th«ng trong giai ®o¹n 1996 - 2006 2.3.1. VÒ huy ®éng vèn ®Çu t− Giai ®o¹n ®Çu nh÷ng n¨m ®æi míi, ho¹t ®éng trong thÕ bÞ bao v©y, cÊm vËn, ngo¹i tÖ khã kh¨n, h×nh thøc huy ®éng vèn chñ yÕu lµ c¸c hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh vµ hîp t¸c víi c¸c h·ng n−íc ngoµi ®Ó thµnh lËp c¸c liªn doanh. C¸c DNVT trong thêi kú nµy còng sö dông linh ho¹t c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c nh−: VNPT ®· cïng 4 ng©n hµng Th−¬ng m¹i quèc doanh vµ ng©n hµng Nhµ n−íc ®ång tr×nh lªn ChÝnh phñ vµ ®−îc ChÝnh phñ cho phÐp vay vèn ®Ó ®Çu t− v−ît 15% vèn tù cã cña c¸c ng©n hµng (n¨m 2000); CTCP ViÔn th«ng FPT niªm yÕt tại sở Giao dịch chøng kho¸n TP Hå ChÝ Minh (n¨m 2006)... Tõ n¨m 1998, sau khi më thªm dÞch vô tiÕt kiÖm b−u ®iÖn th× VNPT còn đảm nhận việc huy ®éng vèn cho c¸c dù ¸n c«ng Ých cña Nhµ n−íc. 2.3.2. VÒ sö dông vèn ®Çu t− Ph−¬ng ch©m ®Çu t− lµ ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. §Çu t− tõng b−íc, phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr−êng vµ kh¶ n¨ng h¹n hÑp vÒ nguån vèn vµ t¹o lËp c¬ cÊu hîp lý gi÷a ®Çu t− tËp trung vµ ph©n cÊp cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ®Ó võa gi÷ ®−îc tÝnh thèng nhÊt trong qu¶n lý m¹ng l−íi viÔn th«ng, võa ®¶m b¶o rót ng¾n ®−îc thêi gian ®Çu t− ®Ó ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng m¹ng ngo¹i vi ë c¸c ®¬n vÞ. 2.3.3. VÒ qu¶n lý vèn, tµi s¶n Do ®Æc thï cña kinh tÕ ngµnh BCVT, vèn cè ®Þnh chiÕm tû träng rÊt lín trong tæng sè vèn cña doanh nghiÖp. Do ®ã, qu¶n lý vèn cè ®Þnh chiÕm vÞ trÝ quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Do tÝnh chÊt ®Çu t− tËp trung ®ång bé cña m¹ng l−íi. MÆt kh¸c, cÇn cã nguån vèn ®Ó trang tr¶i vèn vay, c¸c DNVT ®Òu qui ®Þnh toµn bé khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i ®−îc qu¶n lý tËp trung. 2.3.4. VÒ qu¶n lý doanh thu, chi phÝ vµ ph©n phèi lîi nhuËn XuÊt ph¸t tõ ®Æc thï s¶n phÈm viÔn th«ng, c¸c doanh nghiÖp ®Òu sö dông c¬ chÕ h¹ch to¸n tËp trung doanh thu, chi phÝ vµ ph©n phèi lîi nhuËn 2.3.5. Nh÷ng kÕt qu¶ ®·