Lipid là chất có vai trò quan trọng đối với cơ thể người cũng như trong chế 
biến thực phẩm. Nó là một trong ba thành phần cơ bản (lipid, glucid, protein) cấu 
thành bữa ăn và trong quá trình hoạt động sinh lí của cơ thể. Nhu cầu chất béo 
chiếm từ 15% - 30% trên tổng năng lượng mang lại từ khẩu phần ăn. Trong công 
nghệ thực phẩm, lipid giúp tăng độ cảm quan của thực phầm và làm phong phú 
thêm cho sản phẩm thực phẩm. Ngoài những tác động tích cực, chất béo sẽ có 
những tác động tiêu cực đến thực phẩm và con người nếu không bảo quản và chế 
biến đúng cách. Trong bài tiểu luận này, chúng em sẽ trình bày sơ lược về lipid, 
những biến đổi của nó trong bảo quản và chế biến thực phẩm thông qua đề tài: 
“LIPID THỰC PHẨM VÀ QUÁ TRÌNH BIẾN ĐỔI CỦA NÓ LIPID TRONG BẢO 
QUẢN VÀ CHẾ BIẾN THỰC PHẨM. 
Trong thời gian tìm hiểu đề tài này, chúng em đã cố gắng tìm kiếm tài liệu để 
hoàn thành báo cáo này. Mặc dù bài báo cáo tiểu luận này đã được thực hiện một 
cách rất nghiêm túc và đã hoàn thành nhưng không tránh khỏi những thiếu sót. Do 
đó, chúng em rất mong sự đóng góp ý kiến của thầy cô và các bạn để có thể bài 
báo cáo hoàn thiện hơn. Từ đó, tích lũy những kinh nghiệm bổ ích cho cuộc sống 
cũng như nghề nghiệp trong tương lai
                
              
                                            
                                
            
 
            
                 67 trang
67 trang | 
Chia sẻ: lvbuiluyen | Lượt xem: 16979 | Lượt tải: 5 
              
            Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Lipid thực phẩm và quá trình biến đổi của lipid trong bảo quản và chế biến thực phẩm, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 1 
VIỆN CÔNG NGHỆ SINH HỌC – THỰC PHẨM 
TIỂU LUẬN HÓA SINH THỰC PHẨM 
ĐỀ TÀI: 
LIPID THỰC PHẨM VÀ QUÁ 
TRÌNH BIẾN ĐỔI CỦA LIPID 
TRONG BẢO QUẢN VÀ CHẾ 
BIẾN THỰC PHẨM 
GVHD: Th.s. Nguyễn Thị Mai Hương 
 SVTH: Nhóm 7 
 Lớp: DHTP5LT 
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 6 – 2010 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 2 
DANH SÁCH NHÓM 7 
 (Email : chinsu511@yahoo.com) 
1. Trần Hoàng Điệp 09256491 
2. Hồ Thị Phương Hiếu 09249091 
3. Ngô Thị Tân 09247711 
4. Diệp Kim Thu 09245731 
5. Bùi Thị Thanh Thúy 09255551 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 3 
 Lipid là chất có vai trò quan trọng đối với cơ thể người cũng như trong chế 
biến thực phẩm. Nó là một trong ba thành phần cơ bản (lipid, glucid, protein) cấu 
thành bữa ăn và trong quá trình hoạt động sinh lí của cơ thể. Nhu cầu chất béo 
chiếm từ 15% - 30% trên tổng năng lượng mang lại từ khẩu phần ăn. Trong công 
nghệ thực phẩm, lipid giúp tăng độ cảm quan của thực phầm và làm phong phú 
thêm cho sản phẩm thực phẩm. Ngoài những tác động tích cực, chất béo sẽ có 
những tác động tiêu cực đến thực phẩm và con người nếu không bảo quản và chế 
biến đúng cách. Trong bài tiểu luận này, chúng em sẽ trình bày sơ lược về lipid, 
những biến đổi của nó trong bảo quản và chế biến thực phẩm thông qua đề tài: 
“LIPID THỰC PHẨM VÀ QUÁ TRÌNH BIẾN ĐỔI CỦA NÓ LIPID TRONG BẢO 
QUẢN VÀ CHẾ BIẾN THỰC PHẨM. 
 Trong thời gian tìm hiểu đề tài này, chúng em đã cố gắng tìm kiếm tài liệu để 
hoàn thành báo cáo này. Mặc dù bài báo cáo tiểu luận này đã được thực hiện một 
cách rất nghiêm túc và đã hoàn thành nhưng không tránh khỏi những thiếu sót. Do 
đó, chúng em rất mong sự đóng góp ý kiến của thầy cô và các bạn để có thể bài 
báo cáo hoàn thiện hơn. Từ đó, tích lũy những kinh nghiệm bổ ích cho cuộc sống 
cũng như nghề nghiệp trong tương lai 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 4 
A. GIỚI THIỆU VỀ LIPID THỰC PHẨM 
1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ LIPID 
 Lypid (chất béo) là hợp chất hữu cơ tự nhiên rất phồ biến trong tế bào động vật 
và thực vật. 
 Chất béo có thành phần hóa học và cấu tạo khác nhau nhưng có những tính 
chất chung: 
- Không tan trong nước và tan trong dung môi hữu cơ (ether, cloroform, benzen, 
aceton, ete petrol, toluen...) → lypid là chất không phân cực vì vậy muốn lypid 
phân tán trong nước cần phải có chất nhũ hóa. 
- Là ester của rượu và acid béo phân tử lượng cao (C1→C36) chủ yếu là C1-
6→C22 và các dẫn xuất của nó. Các acid béo các acid hữu cơ ở chỗ thường có số 
cacbon chẵn ( động vật và cơ thể người chỉ có số cacbon chẵn vì luôn luôn phân 
cắt theo con đường β oxyhóa). 
- Có ảnh hưởng lớn đến chức năng cơ thể, trong tế bào mà chúng tồn tại. 
 Ta nhận thấy ngay sự khác biệt giữa lypid và dầu mỡ ở chỗ: dầu mỡ là tên gọi 
của chất béo được chiết xuất từ động vật và thực vật ngoài thành phần chính là 
lypid thì dầu mỡ còn có các thành phần khác như chất màu (sắc tố tan trong chất 
béo), chất mùi, photphatit, các chất sáp, chất nhựa, chất nhớt (mulcilage), các tiền 
sinh tố và sinh tố (provitamin và vitamin). Còn đối với lypid thì gần như là tinh 
khiết. 
 Theo quan niệm cũ: chất béo thực vật gọi là dầu còn chất béo từ động vật gọi 
là mỡ thực ra quan niệm này chỉ mang tính chất hình thức vì trong thực tế các loại 
dầu thực vật ở nhiệt độ thấp vẫn đông đặc như mỡ và ngược lại ở mỡ ở nhiệt độ 
cao lại ở thể lỏng như dầu. 
 Theo khoa học những chất béo chứa nhiều acid béo no (bão hòa) gọi là mỡ. 
Những chất béo chứa nhiều acid béo không no (chưa bão hòa) gọi là dầu. 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 5 
 Các acid béo được ký hiệu: X:Y(∆) trong đó X là độ dài mạch cacbon, Y là số 
liên kết đôi, và ∆ là vị trí liên kết đôi. Trong đó các liên kết đôi được sắp xếp theo 
quy luật sau: 
 Các acid béo phần lớn là cac mono cacboxy. Từ C8→C10 khả năng tạo màu 
nhiều hơn khả năng tạo mùi (dầu cọ). Từ C10→C12 khả năng tạo mùi nhiều hơn 
khả năng tạo màu ( dầu dừa) 
- Các acid béo có một nối đôi thì liên kết đôi nằm ở vị trí C19 và C10(∆9) 
- Khi có nhiều nối đôi hơn thì nối đôi thường nằm ở vị trí ∆12 và ∆15 
- Đồng phân hình học thường ở dạng cis, khi đun nóng sẽ chuyển sang dạng 
trans. Đối với các acid béo thì ở đồng phân dạng cis sẽ dễ tiêu hóa, kém bền vững, 
nhiệt độ nóng chảy thấp hơn các acid béo đồng phân trans. 
 Các acid béo no và acid béo không no thường gặp: 
Acid béo no Acid béo không no 
Acid Lauric (C20) 
Acid Myristic (C14) 
Acid Palmitic (C16) 
Acid stearic (C18) 
Acid oleic 18:1(∆9) 
Acid linoleic 18:2(∆9.12) 
Acid α-linoleic 18:3(∆9.12.15 ) 
Acid arachidonic 20:4 (∆5.8.11.14) 
Acid hydrocacpic (mạch vòng và 1 nối đôi) 
 Thành phần acid béo no và không no trong các loại dầu thông dụng thường 
dùng trong thực phẩm: 
Loại dầu % acid béo no % acid béo không 
no 
% acid béo không no 
nhiều nối đôi 
Dầu dừa 88 6 2 
Dầu cọ 52 38 10 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 6 
Dầu olive 17 71 10 
Dầu đậu phộng 17 48 32 
Dầu đậu nành 15 24 61 
Dầu mè 14 40 42 
Dầu bắp 13 25 59 
Dầu hướng dương 12 24 65 
 Qua bảng thống kê về acid béo no và không no ra có nhận xét sau: 
- Loại dầu nào có % acid béo không no một nối đôi càng nhiều càng tốt như dầu 
olive, dầu phộng, dầu mè. Và ngược lại dầu nào có số % acid béo no càng nhiều 
càng không tốt. 
- Nếu dầu có số nối đôi quá nhiều sẽ dễ bị oxy hóa. 
- Mạch cacbon càng dài, cấu trúc càng ít liên kết đôi thì độ hòa tan trong nước 
càng thấp. 
- Các acid béo ngắn có khả năng tan trong nước do tính chất của nhóm - 
COOH. 
- Ở nhiệt độ phòng các acid béo no có mạch cacbon từ 12 – 24C ở dạng rắn, các 
aicd béo không no ở dạng lỏng. 
- Các acid béo không no của động vật có vú thường được cung cấp từ thức ăn. 
Tuy nhiên cơ thể cũng có thể tổng hợp được một vài aid béo không no. Mặc dù 
vậy, với những loại acid cần thiết cho cơ thể mà cơ thể không có enzyme thích 
hợp để tự tổng hợp, thì lúc này bắt buộc phải sử dụng một chế độ ăn uống hợp lý 
để đảm bảo sự cân bằng dinh dưỡng của cơ thể. Trong các loại acid béo không no 
thì acid linoleic và α – linoleic là các acid béo cần phải được cung cấp cho cơ thể 
theo đường dinh dưỡng đây là hai loại acid béo tham gia vào cấu trúc màng tế bào 
và có nhiều trong một số dầu olive, dầu mè. 
2. SỰ CẦN THIẾT CỦA LIPID ĐỐI VỚI ĐỜI SỐNG VÀ THỰC 
PHẨM 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 7 
 Chất béo có vai trò chủ yếu trong cấu trúc của chất nguyên sinh. Màng tế bào, 
nhân, ty thể, lạp thể đều được cấu tạo bởi chất béo, các hỗn hợp lypoprotein. 
Trong thành phần màng các lypid tham gia trực tiếp vào quá trình vận chuyển các 
ion, các phân tử của các chất khác nhau qua màng. 
 Trong thức ăn hàng ngày của con người chất béo là một trong ba thành phần 
quan trọng (lypid, glucid, protein) cấu thành bữa ăn và quá trình hoạt động sinh lý 
cơ thể giá trị dinh dưỡng của dầu mỡ được quyết định bởi chúng là một loại thức 
ăn có giá trị nhiệt lượng cao nhất. Điều đó được chứng minh theo số liệu sau: 
Loại thức ăn Nhiệt lượng sinh ra do 
nhiệt lượng kế (calo) 
Nhiệt lượng sinh ra trong 
cơ thể sinh vật (calo) 
Lypid 9,4 9,3 
Protein 5,0 4,1 
Gluxit 3,74→4,19 4,1 
 Ta thấy rằng chất béo có năng lượng rất lớn, gấp hơn hai lần so với gluxit và 
hai lần so với protit. Các công trình nghiên cứu sinh hóa học và dinh dưỡng đã cho 
thấy rằng nếu trong thức ăn hàng ngày thiếu chất béo, trong một thời gian dài dẫn 
đến những rối loạn về hoạt động sinh lý cơ thể gây nên sự mất cân bằng vật chất 
và cuối cùng dẫn đến sự suy nhược cơ thể. Ví dụ như đối với trẻ em đang phát 
triển nếu không cung cấp đủ lượng chất béo cần thiết thì não bộ sẽ kém phát triển 
(thiếu cholesterol- là dẫn xuất andehit của rượu đa chức, là loại lypid có tác dụng 
đặc biệt quan trọng trong hoạt động sinh lý của cơ thể) điều này giải thích được 
rằng cholesterol không hoàn toàn không có lợi cho sức khỏe. tuy nhiên đối với 
những người già và béo phì thì sự có mặt của cholesterol là điều đáng lo ngại. 
 Trong cơ thể chất béo được chuyển hóa cung cấp năng lượng cho cơ thể làm 
việc chống lại sự giảm thân nhiệt do ảnh hưởng của những yếu tố bên ngoài (khí 
hậu, nhiệt độ). Ví dụ đơn giản nhất là khi trời lạnh những người có lớp mỡ dưới da 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 8 
dày sẽ chịu lạnh tốt do do chất béo kém truyền nhiệt nên nó giống như chiếc áo 
thiên nhiên giúp cơ thể không bị lạnh. 
 Các công trình nghiên cứu về y học cũng đã cho thấy chất béo có quan hệ trực 
tiếp đến sự sống và chết của vi sinh vật. Người ta đã phát hiện được nhiều loại 
acid béo và dẫn xuất của nó có tính hoạt động sinh học rất cao. Một ví dụ điển 
hình về mặt này là sự phát hiện vai trò của cholesterol của các acid béo không no 
như acid béo linolic, acid linoleic và một vài loại khác được ứng dụng và chữa một 
số bệnh tim mạch và từ đó người ta khẳng định được vai trò cần thiết của chúng 
đồng thời khẳng định vai trò của một loại sinh tố đó là sinh tố F – những acid amin 
không thay thế. 
 Chất béo là một loại dung môi đặc biệt để hòa tan các vitamin tan trong chất 
béo như A, D, E, K… và chất béo cũng có tác dụng nhất định đối với sự đồng hóa 
cũng như hiệu quả tác dụng sinh lý của các vitamin này. 
 Các chất béo trong cơ thể còn có tác dụng như chiếc đệm mềm mại giữ cho các 
bộ phận trong cơ thể không bị va chạm, cọ xát và gây tổn thương. Bổ sung lượng 
cholesterol cần thiết và hoàn chỉnh khi chơ thể còn nhỏ. 
 Trong công nghiệp dầu mỡ là một nguyên liệu cơ sở của công nghiệp thực 
phẩm xào nấu tăng thêm giá trị dinh dưỡng cho thức ăn. 
 Trong công nghiệp đồ hộp các chất béo (dầu mỡ) dùng để bảo quản thịt cá và 
các loại đồ hộp, chế biến bánh kẹo, mì ăn liền…magarine, mayoine là những loại 
thức ăn quý có giá trị dinh dưỡng cao. 
3. HÀM LƯỢNG CỦA LIPID TRONG THỰC PHẨM VÀ NHU 
CẦU CỦA LIPID. 
 Các loại động vật đều có tồn trữ chất béo trong cơ thể, nhưng đối với các loài 
động vật nhỏ không thể xem là nguồn cung cấp chất béo được vì lượng chất béo 
dự trữ trong cơ thể của chúng quá ít. Nguồn gốc cung cấp các loại chất béo động 
vật thường là các loại gia súc lớn như lợn, bò, cừu, trâu, ngựa hoặc một số loại 
động vật ở biển như cá voi, báo biển… chất béo động vật thường tập trung ở các 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 9 
lớp mỡ dưới da và xung quanh các cơ ở trong bụng, ngoài ra còn chứa rải rác 
trong một số bộ phận khác của cơ thể như xương cốt, bắp thịt… đặc biệt đối với cá 
trong gan có chứa một lượng chất béo khá lớn, trong sữa động vật có chứa một 
loại chất béo mà ta thường gọi là bơ. 
 Lớp mỡ nằm dưới da động vật chiếm từ 85 →90% chất béo, nó tùy thuộc vào 
chủng loại, mức độ lớn nhỏ và gầy béo mà hàm lượng khác nhau. Đối với các 
động vật ở biển như cá voi lớp mỡ dưới da dày đến 40→45cm và hàm lượng chất 
béo chiếm khoảng 25→30% trọng lượng cơ thể. Trong các loại sữa, hàm lượng 
chất béo tuy ít song nó là nguồn chất beo quan trọng và có giá trị dinh dưỡng rất 
cao, trong sữa bò khoảng 3→4%, sữa cừu khoảng 6→7% ….Đối với nguồn chất 
béo thực vật người ta xác định có trên ¾ thực vật sinh trưởng trên trái đất có tồn 
trữ chất béo, nhưng chỉ có những loại có hàm lượng lớn mới có ý nghĩa và trên 
thực tế người ta cũng chỉ sử dụng vài trăm loại. Chất béo trong thực vật chủ yếu 
tích tụ dưới dạng quả và hạt, đồng thời cũng có ở lá, rễ, vỏ, cành… nhưng hàm 
lượng rất ít. Nguồn dầu thực vật có thể thuộc các loại cây ngắn ngày như lạc, 
vừng, hướng dương, dậu tương, bông, lúa, ngô…hoặc các loại cây lâu năm như 
dừa, cọ… Ta có thể thống kê ra hàm lượng lypid trong một số loại thực phẩm theo 
bảng sau: 
Thực phẩm Hàm lượng % 
Đậu nành 17-18,4 
Đậu phộng 30-44,5 
Mè 40-45,4 
Thịt bò 7-10,5 
Thịt heo 7-37,5 
Cá 3-3,6 
Trứng gà 11-14 
Ta có thể tìm hiểu nguồn phân bố chất béo thực phẩm theo sơ đồ sau: 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 10 
Nhu cầu về lypid của con người vào khoảng 36 – 42g/ngày (đã hấp thụ được) theo 
tỷ lệ 25 – 30% là lypid động vật còn lại là lypid thực vật. 
 Trong khẩu phần ăn lypid chiếm 14 – 15% tổng lượng chất dinh dưỡng hằng 
ngày. 
 Nhu cầu lypid phụ thuộc vào độ tuổi, sức khỏe, dân tộc, khí hậu… 
 Đối với người trẻ tỷ lệ đạm:lypid là 1:1, người đứng tuổi tỷ lệ này là 1:0,7, đối 
với người già và người béo tỷ lệ này là 1:0,5. 
 Nên hạn chế lypid đặc biệt là lypid động vật đối với người bị bệnh béo phì 
4. GIÁ TRỊ SINH VẬT HỌC CỦA CHẤT BÉO VÀ SƠ LƯỢC 
VAI TRÒ CỦA NÓ TRONG TỔ CHỨC SINH VẬT. 
 Vai trò của chất béo trong tổ chức sinh vật mang nhiều tính chất và ý nghĩa 
khác nhau. 
 Chất béo là loại vật chất có nhiệt lượng lớn nghĩa là khi nó bị oxy hóa hoàn 
toàn (do đốt cháy hoặc đồng hóa trong cơ thể) sẽ cho ta một năng lượng lớn. 
Do giá trị nhiệt lượng cao nên có thể xác định công dụng của chất béo trong cơ 
thể sinh vật như là chất dự trữ năng lượng. chúng ta đều biết động vật trong khi 
Chất béo thực phẩm 
Nguồn gốc thực vật Nguồn gốc động vật 
Mỡ gia 
súc 
Bơ lấy từ 
sữa 
Mỡ động 
vật ở biển 
Nhóm 
thể đặc 
Nhóm 
thể lỏng 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 11 
ốm đau, lượng dự trữ dầu mỡ giảm xuống còn trong thời kỳ khỏe mạnh thì hồi 
phục lại trạng thái bình thường. 
Tác dụng dự trữ năng lượng của dầu mỡ còn cho ta thấy rõ trong khi nghiên 
cứu về các loài cá, khi di chuyển đến nơi đẻ trứng tuy cá không ăn vào, nhưng chất 
béo trong cơ thể tiêu hao để cung cấp năng lượng cho chúng, vì vậy lượng chất 
béo trong cơ thể cá đến nơi đẻ trứng thường ít hơn rất nhiều so với khi chúng sinh 
sống bình thường. 
Một tác dụng quan trọng của chất béo là khi bị tiêu hủy sinh ra nước, lượng 
nước này thường nhiều hơn so với khi tiêu hủy các vật chất khác. Ví dụ như khi 
đốt 100g chất béo thu được 107,1g nước; 100g chất đạm thu được 55,5g nước; 
100g chất đường bột thu được 41,3g nước. 
Một số trường hợp nhất định nước sinh ra trong quá trình thiêu hủy rất cần 
thiết và có tác dụng quan trọng đối với hoạt động của các chức phận dinh dưỡng 
của sinh vật. Điều này chúng ta thấy rõ ràng nhất là đối với các động vật ngũ đông 
(gấu Bắc cực) hoặc động vật sống lâu ngày ở các vùng thiếu nước (lạc đà ở các sa 
mạc). Khi nghiên cứu về những biến đổi của chất béo trong cơ thể sinh vật người 
ta cũng đã phát hiện ra một số tác dụng quan trọng của một số acid béo không no 
như acid linolic, acid linolenic và đặc biệt là acid arahydronic. Chúng là những 
hợp chất có hoạt tính sinh lý rất cao. Trên cơ sở đó người ta đã lập được một cơ 
chế về sự điều hòa và chuyển hóa của các cholesterol của acid béo đó vì 
cholesterol là một tác nhân gây nên các bệnh về tim mạch. 
Ngày nay người ta cũng nghiên cứu và phát hiện được những tác dụng của chất 
béo trong một số cơ năng quan trọng của động vật một ví dụ điển hình về mặt này 
là người ta đã tìm thấy một số acid béo không no có trong gan có liên quan đến 
các hoạt động sinh lý của gan và một số bộ phận khác. 
Đối với thực vật chất béo thường tập trung trong hạt, khi hạt nảy mầm cũng 
như trong thời kỳ sinh trưởng ban đầu, chất béo đảm bảo năng lương cung cấp cho 
sự phát triển của cây cho đến khi cây đủ rễ, lá, và tự đi tìm thức ăn cần thiết ở môi 
trường bên ngoài. 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 12 
Do những tác dụng quan trọng đó mà chất béo và các dẫn xuất của nó tồn tại 
trong hầu hết các bộ phận của giới sinh vật: bao gồm các sinh vật thượng đẳng 
cũng như hạ đẳng. từ những nhận xét thực tiễn và những kết quả nghiên cứu từ 
trước đến nay cho ta thấy tác dụng sinh lý của chất béo hết sức to lớn đối với sự 
phát triễn cũng như tái sinh năng lượng của các tổ chức sinh vật. 
Ta nhận thấy rằng chất béo và các dẫn xuất của nó có những tác dụng đặc thù 
rất quan trọng liên quan đối với đặc điểm sinh lý và quá trình phát triển của động 
thực vật, và trên thực tế đã trở thành những vật chất không thể thiếu được trong 
đời sống của loài người. 
5. PHÂN LOẠI LIPID. 
 Có nhiều cách phân loại lypid hiện nay có các kiểu phân loại chính 
 Theo Lenindger: chia lypid thành hai nhóm: 
- Nhóm lypid xà phòng hóa được (lypid phức): acid béo, axylglycerit, 
photphoglycerit, sphingolipid (amit của sphingozin), sáp…nghĩa là những lypid 
mà trong phân tử có chứa ester của acid béo cao phân tử. 
- Nhóm lypid không xà phòng hóa được (lypid đơn): terpen, sterit, 
prostaglandin…nghĩa là lypid trong phân tử không chứa chức ester, nhóm này 
gồm các hydrocacbon, các chất màu và sterol. 
→ Nhóm lypid xà phòng hóa được thường dùng làm thực phẩm vì nó có phân tử 
lượng thấp, liên kết dễ phá vỡ nên cơ thể dễ hấp thu. 
Theo Plenikok chia lypid thành hai nhóm 
- Nhóm lypid đơn giản: ester của rượu và acid béo nhóm này gồm có glycerit, 
sáp, sterit. 
- Nhóm lypid phức tạp: ngoài rượu và acid béo còn có thêm các nhóm chức 
khác như bazo nito, acidphphotphoric, glucid, bao gồm các nhóm nhỏ như: 
- Glyxerophospholipid: trong phân tử có glyxerin, acid béo và acid photphoric, 
gốc aicd photphoric có thể được ester hóa với một aminalcol như colin hoặc 
colamin. 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 13 
- Glyxeroglucolipid: phân tử ngoài glyxerin và acid béo còn có mono hoặc 
loigosacarit kết hợp với glyxerin qua liên kết glucozit. 
Sphingophospholipid: phân tử được cấu tạo từ aminalcol sphingozin, acid béo và 
acid phosphoric. 
- Sphingoglucolipid: phân tử được cấu tạo từ sphingozin, acid béo và đường. 
 Phân loại lypid theo khả năng thủy phân và theo cấu tạo: gồm lypid thủy phân 
được và lypid không thủy phân được, lypid có cấu tạo đơn giản và lypid phức tạp. 
 Phân lọai theo trạng thái đối với cơ thể ta có bảng cấu trúc sau: 
6. LIPID ĐƠN GIẢN 
6.1 Triacyglycerol. 
6.1.1 Cấu trúc. 
Còn gọi là lipid trung tính, hoặc triglyxerin là ester của glyxerin với acid béo 
bậc cao có công thức chung như hình bên. 
 Theo loại gốc R của acid béo được gắn theo liên kết ester với glycerin 
triacylglycerol được phân ra làm hai loại như sau: 
Lypid dự 
trữ 
Lypid màng 
phospholipids glycolipids 
Triacylglycerol glycerophospholypid sphingolipid sphingolipid 
G
ly
ce
ro
l 
Acid béo 
Acid béo 
Acid béo 
G
ly
ce
ro
l 
Acid béo 
 sp
hi
ng
os
in
e 
Acid béo 
PO Choline
e 
sp
hi
ng
os
in
e Acid béo 
Mono hoặc 
olygosaccharid
e PO4 ROH 
Acid béo 
Lipid thực phẩm và những biến đổi của nó trong quá trình bảo quản và chế biến thực phẩm 
SVTH: Nhóm 7 Trang 14 
- Nếu trong phân tử có các 
gốc R như nhau thì ta có 
triglycerid đơn. Lúc này nó sẽ 
được gọi theo tên của acid béo 
(tristerin, tripalmitin) 
- Nếu trong phân tử 
triglyceride có gốc R khác 
nhau thì ta có triglyceride 
phức. Trong tự nhiên đa phần 
là triglyceride phức. 
 Các triglyceride trong tự nhiên thường gặp ở dạng đồng phân L. Là các chất 
không phân cực, chỉ tan trong dung môi hữu cơ, có tỷ trọng nhỏ hơn nước. 
Các acid béo trong tryglyceride 
thường có mạch cacbon không phân 
nhánh có số cacbon chẵn, mạch cacbon 
có thể thẳng, no hoặc không no có thể 
chứa nhóm - OH. Bắt đầu từ acid có 4 
cacbon đến acid có 38 cacbon. 
 Các acid béo no có công thức chung là CnH2nO2 như: acid butyric, acid 
palmitic, acid stearic…