Đề tài Một số biện pháp chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở trường THCS

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “Một số biện pháp chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở trường THCS” MỤC LỤC MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG Ở TRƯỜNG THCS DANH MỤC VIẾT TẮT CNH Công nghiệp hoá HĐH Hiện đại hoá THCS Trung học cơ sở GD ĐT Giáo dục đào tạo PPDH Phương pháp dạy học GV Giáo viên HS Học sinh DCH Dân chủ hoá CSVC Cơ sở vật chất TBDH Thiết bị dạy học HĐND Hội đồng nhân dân XHHGD Xã hội hoá giáo dục BCHTƯ Ban chấp hành Trung ương CBCC Cán bộ công chức CBQL Cán bộ quản lý QLGD Quản lý giáo dục THPT Trung học phổ thông THCN Trung học chuyên nghiệp MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Đất nước ta đang bước vào giai đoạn công nghiệp hoá hiện đại hoá với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ từ một nước nông nghiệp trở thành nước công nghiệp , hội nhập với cộng đồng quốc tế. Nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc CNH, HĐH và hội nhập quốc tế là con người, là nguồn lực Việt Nam được phát triển về số lượng và chất lượng trên cơ sở mặt bằng dân trí được nâng cao. Vì vậy phải chăm lo đến nguồn lực người, chuẩn bị lớp người lao động có những phẩm chất và đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới và việc này cần phải bắt đầu từ giáo dục phổ thông. Tinh thần đó được thể hiện qua nhiều văn kiện của Đảng và Nhà nước. Đặc biệt ngày 9/12/2000 Quốc hội Nước Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam đã phê chuẩn nghị quyết số 40/2000/QH 10 về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông quán triệt về nội dung, phương pháp giáo dục đã được qui định trong luật giáo dục đối với các bậc học, cấp học. Trung học cơ sở là cấp học nối giữa Tiểu học và Trung học phổ thông tạo nên một sự liên thông gắn bó các cấp, bậc học của giáo dục phổ thôngvà thực hiện mục tiêu “ Nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của tiểu học. Có trình độ học vấn phổ thông cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học THPT, THCN, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động”. Chương trình THCS mới chú ý mục tiêu: “ Phát triển tiếp tục kỹ năng học tập chung và kỹ năng học tập bộ môn, đặc biệt là kỹ năng vận dụng kiến thức vào các tình huống học tập mới, vào thực tế sản xuất và đời sống, hình thành thói quen và phương pháp tự học, phát triển năng lực thu thập, xử lý, và truyền thông tin, khả năng phát triển và giảI quyết vấn đề. Độc lập suy nghĩ, sáng tạo trong tư duy và trong hành động “. Chỉ thị 14/ 2001/ CT - TTg là đổi mới nội dung giáo dục, sách giáo khoa, đổi mới phương pháp giáo dục, đổi mới đánh giá đồng thời với đổi mới cơ sở vật chất thiết bị dạy học và công tác quản lý giáo dục. Thực tế cho tháy với cách dạy học phổ biến hiện nay là phương pháp truyền - thu 1 chiều “ thầy đọc, trò chép “ ghi nhớ tái hiện kiến thức là chính, cho nên khó đạt được những yêu cầu của chương trình giáo dục đã đặt ra. Vì lẽ đó đổi mới PPDH là điều hết sức cần thiết cùng với đổi mới nội dung chương trình, sách giáo khoa. Trong những năm qua đã có không ít những nghiên cứu đề cập tới đổi mới PPDH nhưng các phương pháp giảng dạy truyền thống vẫn chế ngự trong việc giảng dạy ở trường THCS. Vậy nguyên nhân nào dẫn tới hiện tượng này? Theo chúng tôi có rất nhiều nguyên nhân và một trong những nguyên nhân là việc chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH của cán bộ quản lý trường THCS chưa đáp ứng yêu cầu. Công tác quản lý giáo dục cần đổi mới để theo kịp các yêu cầu, các nhiệm vụ mới, một mặt cần tạo điều kiện cho giáo viên thuận lợi hơn, phấn khởi hơn trong việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, một mặt cần xem chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học là một nội dung của công tác quản lý giáo dục. Vì thế chúng tôi lựa chọn vấn đề nghiên cứu: “ Một số biện pháp chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở trường THCS “. 2.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Đề xuất một số biện pháp chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở trường THCS nhằm hiện thực hoá chủ trương đổi mới PPDH của ngành và góp phần nâng cao hiệu quả quản lý cho cán bộ quản lý trường THCS. 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU: 3.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài. 3.2 Điều tra, khảo sát và đánh giá thực trạng chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH ở trường THCS. 3.3 Đề xuất một số biện pháp chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH của hiệu trưởng ở trường THCS. 4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU: Đề tài tập trung nghiên cứu những biện pháp chỉ đạo của hiệu trưởng trường THCS đối với giáo viên để thực hiện đổi mới PPDH theo hướng phát huy tính tích cực tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh đáp ứng đổi mới nội dung chương trình, SGK ở THCS. Phạm vi khảo sát được thực hiện ở một số trường THCS của Hà Nội, Hà Tây, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Thanh Hoá, Hà Giang. 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: 5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu tài liệu, thu thập phân tích thông tin để tìm hiểu một số khái niệm về PPDH, chỉ đạo dạy học... Nghiên cứu một số văn bản về định hướng đổi mới giáo dục phổ thông, đổi mới PPDH bậc THCS. 5.2. Phương pháp điều tra, khảo sát: Thông qua phiếu hỏi, phỏng vấn cá nhân và dự giờ. Việc điều tra khảo sát được thực hiện trên hai nhóm đối tượng: - Giáo viên trực tiếp giảng dạy ở cấp THCS nhằm phân tích, đánh giá thực trạng của việc sử dụng các PPDH về các khía cạnh liên quan đến việc đồi mới PPDH. - Cán bộ quản lý trường THCS nhằm đánh giá thực trạng việc chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH ở trường THCS. 5.3. Phương pháp chuyên gia: Thông qua trao đổi, thảo luận nhằm thu thập các ý kiến đóng góp của các nhà khoa học. Ngoài ra nhóm nghiên cứu cũng sử dụng phương pháp tổng kết kinh nghiệm, phương pháp thống kê toán học để phân tích, tổng hợp làm cơ sở cho việc đề xuất các biện pháp. 6. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC VÀ THỰC HIỆN NGHIÊN CỨU: Từ tháng 5/ 2002 đến 12/ 2002 Tập hợp lực lượng nghiên cứu Tổ chức họp bàn xác định nội dung, kế hoạch nghiên cứu. Triển khai nhiệm vụ nghiên cứu đến các thành viên tham gia nghiên cứu. Từ tháng 12/ 2002 đến 5/ 2003 Khảo sát thực trạng chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH của hiệu trưởng ở trường THCS Xử lý kết quả điều tra khảo sát Hội thảo đánh giá thực trạng chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp của hiệu trưởng ở trường THCS Từ tháng 6/ 2003 đến 12/ 2003 Viết báo cáo kết quả nghiên cứu Bảo vệ cấp cơ sở. Điều chỉnh sửa chữa báo cáo kết quả nghiên cứu Bảo vệ đề tài nghiệm thu cấp Bộ. NỘI DUNG CỦA BÁO CÁO 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN CHỈ ĐẠO ĐỔI MỚI PPDH Ở TRƯỜNG THCS 1.1 Cơ sở pháp lý của việc đổi mới PPDH ở Trường THCS Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nói chung và THCS nói riêng thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng IX, Nghị quyết 40/2000/QH 10. Chỉ thị số 14/2001/CT-TTg là đổi mới nội dung giáo dục, sách giáo khoa; đổi mới phương pháp giáo dục, đổi mới kiểm tra đánh giá đồng thời với đổi mới cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và công tác quản lý giáo dục. Trong đó đổi mới PPGD giữ vai trò đặc biệt quan trọng để thực hiện mục tiêu giáo dục THCS. Đổi mới phương pháp giáo dục là một chủ trương của Đảng và Nhà nước. Nghị quyết Trung ương 2 khoá 8 đã nêu rõ: “Phải đổi mới phương pháp giáo dục-đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, nhất là sinh viên đại học”. Luật giáo dục, điều 24 khoản 2 quy định: “Phương pháp giáp dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. THCS là một cấp học phổ cập trong thời gian tới (năm 2010) nhằm nâng cao mặt bằng dân trí, chuẩn bị đào tạo nguồn cho giai đoạn CNH, HĐH. Do vậy đã có những đổi mới đồng bộ về mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện để đáp ứng các yêu cầu mới của xã hội, cũng như yêu cầu mới của người học. Việc biên soạn sách giáo khoa mới với những yêu cầu đặt ra một mặt nhằm góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên đổi mới PPDH theo hướng tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh qua việc xây dựng một hệ thống các câu hỏi bài tập. Mặt khác sách giáo khoa mới đòi hỏi giáo viên phải đổi mới PPDH, giáo viên là người thiết kế trên giáo án các hoạt động của thầy và trò ở trên lớp, là người thông báo tin mới, tổ chức hướng dẫn cho học sinh thu thập thông tin, xử lý thông tin và vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống, là trọng tài trong khi học sinh tranh luận với nhau, giúp học sinh tự hoàn thành nhiệm vụ học tập. Những điều nêu trên đòi hỏi công tác quản lý giáo dục phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu các nhiệm vụ mới trong việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học là một nội dung của công tác quản lý giáo dục. 1.2. Cơ sở giáo dục học của việc đổi mới phương pháp dạy học trong trường THCS. 1.2.1. Phương pháp dạy học Khái niệm về phương pháp dạy học: Phương pháp dạy học là tổ hợp các cách thức hoạt động thống nhất có sự tương tác biện chứng giữa thầy và trò nhằm thực hiện mục đích và nhiệm vụ dạy học. Phương pháp dạy học bao gồm phương pháp dạy và phương pháp học. Chúng là hai hoạt động khác nhau về đối tượng, nhưng thống nhất với nhau về mục đích và nhiệm vụ, tác động qua lại với nhau và là hai mặt của quá trình dạy học. Cách phân loại các phương pháp dạy học: Cách phân loại của BaBanxKi: Ông phân loại hệ thống phương pháp dạy học thành 3 nhóm: - Các phương pháp kích thích và thúc đẩy động cơ hoạt động học tập. - Các phương pháp tổ chưc và thực hiện hoạt động nhận thức-học tập. - Các phương pháp kiểm tra và tự kiểm tra hiệu quả của hoạt động nhận thức, học tập. Cách phân loại của Đanilov M.A: Cách phân loại này dựa trên mục đích và nhiệm vụ dạy học được thể hiện trong mỗi giai đoạn của quá trình dạy học - ông chia hệ thống phương pháp dạy học làm 3 nhóm: - Nhóm 1: Nghiên cứu tài liệu mới. - Nhóm 2: ứng dụng kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, củng cố kỹ năng kỹ xảo. - Nhóm 3: Kiểm tra kiến thức của học sinh. Cách phân loại của Pêtrôvsky: Trên cơ sở các phương tiện được sử dụng trong quá trình dạy học, ông chia hệ thống phương pháp dạy học thành 3 nhóm lớn: - Nhóm 1: Phương pháp dùng lời - Nhóm 2: Phương pháp trực quan - Nhóm 3: Phương pháp thực hành Cách phân loại của cố giáo sư Nguyễn Ngọc Quang: Theo ông phân loại là một quy luật về mối liên hệ qua lại biện chứng giữa mục đích, nội dung và phương pháp. Theo quan điểm đó, ông phân loại hệ thống phương pháp dạy học thành 5 nhóm như sau: - Nhóm 1: Nghiên cứu tài liệu mới. - Nhóm 2: Củng cố kiến thức - Nhóm 3: Vận dụng phức hợp kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo - Nhóm 4: Khái quát hoá và hệ thống hoá kiến thức - Nhóm 5: Kiểm tra đánh giá và uốn nắn kiến thức kỹ năng, kỹ xảo. Trong những năm gần đây với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, những yếu tố kỹ thuật hiện đại đã xâm nhập sâu vào tất cả mọi lĩnh vực đời sống xã hội trong đó có lĩnh vực khoa học giáo dục. Chính vì thế trong lý luận dạy học nói chung cũng như trong lĩnh vực phương pháp dạy học nói riêng đã xuất hiện những xu hướng tiếp cận về phương pháp dạy học như: Dạy học theo quan điểm hợp tác: Trong quá trình dạy học hợp tác GVvà HS đều được coi có vai trò bình đẳng, các hoạt động cá nhân riêng biệt được tổ chức lại, liên kết hữu cơ với nhau nhằm thực hiện mục đích chung. PPDH hợp tác là hoạt động có động cơ và tự nguyện của HS, GV được đặt vào tư thế sẵn sàng hỗ trợ, thông qua đó sẽ hình thành được mối quan hệ vừa dọc (Thầy-Trò) vừa ngang (Trò-Trò) đảm bảo các nguyên tắc tích cực, tác động qua lại và tham gia, hợp tác. Dạy học giải quyết vấn đề: Dạy học giải quyết vấn đề có nét đặc trưng là giáo viên chính là người tạo ra những tình huống có vấn đề, dẫn dắt, định hướng cho học sinh phát hiện ra vấn đề, từ đó hướng cho học sinh hứng thú hoạt động, tích cực và sáng tạo giải quyết vấn đề. Thông qua đó, HS có thể lĩnh hội tri thức, rèn luyện kỹ năng và đạt được các mục đích học tập. Dạy học với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin: Ngày nay với sự phổ cập máy tính điện tử và sự phát triển của công nghệ thông tin, nhiều nước trên thế giới đã cho ra đời những phòng học thông minh, trường học nối mạng, học tập trực tiếp, xêmina, hội thảo trực tuyến. Đây là những hình thức học tập hiện đại và có tính tương tác cao giữa người học với người học, người học với thầy từ bất cứ khoảng cách nào. Với điều kiện máy tính điện tử đã, đang và sẽ được trang bị đầy đủ hơn cho các trường phổ thông, chúng ta có thể khai thác triệt để thế mạnh này nhằm nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Tất cả những vấn đề lý luận về PPDH nói trên sẽ là điểm tựa để nghiên cứu đổi mới PPDH ở trường THCS: Định hướng đổi mới PPDH ở Trường THCS của Việt Nam. Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII đã khẳng định: “Phải đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truiyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, nhất là sinh viên đại học” - Định hướng PPDH ở Trường THCS là phương pháp dạy học tích cực với những đặc trưng cơ bản là: + Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn với vai trò trọng tài, cố vấn. Học sinh là chủ thể nhận thức, được phát triển trong hoạt động, được giáo viên hướng dẫn, khuyến khích, động viên học sinh học tập bằng hành động tuỳ theo hứng thú và khả năng của mình. + Sử dụng ngày càng nhiều phương pháp và phương tiện kỹ thuật để có thể cá thể hoá, phân hoá việc học tập của học sinh. + Quan tâm tới việc hướng dẫn học sinh học tập cá nhân. - Phương pháp dạy học phải : + Kế thừa những yếu tố tích cực của phương pháp dạy học truyền thống. + Lựa chọn, phối hợp các PPDH hiện đại nhằm tích cực hoá hoạt động nhận thức của từng cá nhân học sinh. Cần tiếp cận với PPDH giải quyết vấn đề vận dụng tinh thần của lý thuyết dạy học tình huống, dạy học hợp tác… - Hệ PPDH được lựa chọn phải: + có tính thực thi, có khả năng áp dụng vào thực tiễn dạy học của nước ta và có tác dụng cải tạo dần thực tiễn đó. + Các PPDH sẽ phối hợp các hoạt động độc lập của học sinh. + HS cần được tạo điều kiện hoạt động học tập độc lập dưới sự kiểm tra của GV. 1.2.2. Đổi mới phương pháp dạy học trong trường THCS Quan niệm chung về đổi mới PPDH - Đổi mới giáo dục nói chung, PPDH nói riêng là quy luật phát triển của xã hội, của giáo dục và của chính bản thân người làm công tác giáo dục, của giáo viên và học sinh trong điều kiện mới. - Đổi mới không phải là thay cái cũ bằng cái mới. Nó là sự kế thừa, và sử dụng một cách có chọn lọc và sáng tạo hệ thống phương pháp dạy học truyền thống hiện còn có giá trị tích cực trong việc hình thành trí thức, rèn luyện kỹ năng, kinh nghiệm và phát triển thái độ tích cực với đời sống, chiếm lĩnh các giá trị xã hội. - Đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi phải kiên quyết loại bỏ các phương pháp dạy học lạc hậu, truyền thụ một chiều, biến học sinh thành người thụ động trong học tập, mất dần khả năng sáng tạo vốn có của người học. Đồng thời khắc phục những chướng ngại về tâm lý, những thói quen cổ hủ đã trở thành thâm căn cố đó ở người dạy và người học. - Phải quyết tâm, mạnh dạn chiếm lĩnh những thành tựu mới của khoa học, kỹ thuật, công nghệ, tin học có khả năng ứng dụng trong quá trình dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học. - Đổi mới phương pháp dạy học phải thực sự góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Tiếp cận hệ thống trong đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS - Đặt sự đổi mới PPDH trong mối quan hệ biện chứng với sự đổi mới mục tiêu (M) - nội dung (N) trong chương trình học tập. M N P - Phải bắt đầu từ đặc điểm đối tượng học tập theo tinh thần: + Phát huy triệt để tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong giờ học tập. + Phân hoá vừa sức cố gắng của đối tượng. + Tăng cường dạy cách tự học, tự hoàn thiện mình cho mỗi học sinh. - Đầu tư và sử dụng tối ưu các nguồn lực phục vụ cho hoạt động dạy học. + Tiềm lực của đội ngũ giáo viên + Cơ sở vật chất thiết bị dạy học + Môi trường giáo dục tích cực. - Đổi mới cách quản lý cho phù hợp với sự đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình và phương pháp dạy học. - Đổi mới cách kiểm tra, đánh giá. Nhìn chung, muốn đổi mới phương pháp dạy học có hiệu quả phải thực hiện một cách có hệ thống đồng bộ trong bản thân các thành tố của quá trình dạy học cũng như toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân trong thời đại mới. Trên đây chúng tôi đã trình bầy những vấn đề cốt lõi nhất của vấn đề lý luận dạy học. Trong đó có kế thừa những giá trị của truyền thống và những thành tựu mới hiện nay. Những vấn đề lý luận đó một mặt có thể ứng dụng một cách sáng tạo trong đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông. Mặt khác nó cũng là một trong những cơ sở để chỉ đạo hoạt động dạy học theo tinh thần đổi mới ở trường THCS . 1.3. Cơ sở tâm lý học của hoạt động Dạy - Học 1.3.1. Hoạt động dạy và các đặc điểm tâm lý của nó Hoạt động dạy bao gồm các loại công việc: a) công việc chuẩn bị của giáo viên (vạch kế hoạch giảng dạy cả năm và từng chương, từng phần, soạn giáo án,..v..v); b) công việc truyền đạt hay tổ chức sự lĩnh hội nội dung và c) công việc nhằm bảo đảm mối liên hệ ngược từ học sinh đến giáo viên, nghĩa là kiểm tra tiến trình và kết quả của hoạt động học. Giáo viên phải hoạch định và thực hiện các loại công việc sau và phải có những năng lực tương ứng: - Xây dựng lôgíc của nội dung tài liệu học tập; - Thiết kế tài liệu học tập; - Chuẩn bị phối hợp các thủ thuật, phương pháp dạy học, cải tổ chúng trong tiến trình dạy - học; - Dự thảo và thực hiện các phương tiện dạy học; - Hoạch định hành vi và hoạt động cần thiết của học sinh; - Lập kế hoạch tổng kết; - Quan sát học sinh nhằm nhận biết bản chất tâm lý và nguồn gốc hành vi của học sinh, nguồn gốc những thành công và sai sót; - Biểu đạt các tri thức, niềm tin, cảm xúc bằng ngôn ngữ và bằng kỹ thuật giao tiếp phi ngôn ngữ: điệu bộ, nét mặt, v..v..; - Thiết lập không khí tâm lý thuận lợi và thực hiện các hình thức giao tiếp khác nhau (độc thoại, đối thoại, tranh luận, ra lệnh,..); - Tập trung sự chú ý của học sinh, phân phối các chức năng, xây dựng khung cảnh làm việc,v..v.. - Tất cả những việc làm trên đây cho ta thấy rõ ràng: hoạt động của người thầy giáo có mặt nội dung (tri thức, kỹ năng, kỹ xảo), có mặt tâm lý, mặt xã hội và mặt nhân cách. Việc thực hiện quá trình dạy học đòi hỏi phải có sự thể hiện tích cực của các chức năng tri giác; biểu cảm, giao tiếp, tổ chức, và thiết kế ở người giáo viên. Đặc trưng tâm lý của hoạt động dạy còn thể hiện ở việc sử dụng các phương pháp và thủ thuật dạy học. Thông thường trình độ chuyên môn về giảng dạy được thể hiện ở sự phối hợp các phương pháp dạy học một cách phù hợp với tài liệu học tập đa dạng và với người học tài liệu đó. Những tri thức lý luận phức tạp nhất đòi hỏi phải sử dụng các tri thức bổ trợ để hiểu được tri thức cơ bản trong bài đồng thời với việc vận dụng các tri thức phức tạp đó vào những tình huống mới đối với học sinh, để lĩnh hội và củng cố được các tri thức đó. Do đó, một tài liệu học tập như thế ít nhất cũng đòi hỏi phải có 3 - 4 phương pháp dạy học, bao gồm nhiều thủ thuật khác nhau, để học sinh có thể lĩnh hội được nó. Tính chất mềm dẻo trong việc xây dựng các thủ thật và phương pháp dạy học tuỳ thuộc vào tính chất của tài liệu học tập và trình độ của học sinh - đó là một thuộc tính đặc biệt quan trọng, cần thiết đối với người giáo viên. Yếu tố tâm lý khi soạn bài cũng giữ một vai trò lớn. Giáo viên phải hình dung trước được trình độ của lớp học, tâm trạng của lớp, dự kiến phân chia lớp học thành từng nhóm khác nhau theo khả năng lĩnh hội tài liệu có thể có ở học sinh, dự kiến thái độ, phản ứng của học sinh với bài giảng,v..v.. ở giai đoạn này, giáo viên còn phải thiết kế các thủ thuật cá thể hoá việc dạy học. Sự khéo léo và tế nhị về tâm lý đòi hỏi phải cá thể hoá việc dạy học. Điều quan trọng là, trong một mức độ như nhau phải bảo đảm những điều kiện để cho những khả năng cá nhân của từng học sinh - các năng