Đề tài Một số biện pháp giảng dạy phân môn học hát lớp 5 ở trường Tiểu học Cây Gáo A

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIẢNG DẠY PHÂN MÔN HỌC HÁT LỚP 5 Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC CÂY GÁO A SƠ YẾU LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: Nguyễn Thị Hồng Huệ 2. Sinh ngày 20 tháng 4 năm 1984 3. Nữ 4. Địa chỉ: Khu phố 5 - Vĩnh An- Vĩnh Cửu – Đồng Nai. 5. Điện thoại: 0978 248 222 6. Fax: 7. Chức vụ: CTCĐ + Giáo Viên 8. Đơn vị công tác: Trường TH Cây Gáo A II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO: - Học vị: Cử nhân sư phạm - Năm nhận bằng: 2011 - Chuyên ngành đào tạo: SP Âm nhac III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Âm nhạc Số năm có kinh nghiệm: 7 năm. Sáng kiến kinh nghiệm đã có trong năm năm gần đây nhất. Phương pháp giảng dạy và nâng cao chất lượng bộ môn Âm nhạc trong trường Tiểu học TÊN ĐỀ TÀI : MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIẢNG DẠY PHÂN MÔN HỌC HÁT LỚP 5 Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC CÂY GÁO A A. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hiện nay Việt Nam là một đất nước đang phát triển đi lên về mọi mặt. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội theo cơ chế thị trường đòi hỏi làm nảy sinh nhiều loại hình, phương thức giáo dục mới trong môi trường phát triển mới. Giảng dạy Âm nhạc trong trường phổ thông chính là dành cho trẻ quyền được “Phát triển tối đa nhân cách, tài năng, thể chất, tâm hồn và tinh thần” (Điều 29 – công ước Quốc tế). Dạy học âm nhạc cũng là một trong những phương tiện hữu hiệu nhất để đưa vào ý thức học sinh một cách tích cực, sâu sắc và có mục đích rèn luyện hoạt động âm nhạc. Nhiều nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục học đã khẳng định vị trí và vai trò của âm nhạc trong đời sống xã hội, đặc biệt là đối với việc nâng cao nhận thức, phát triển nhân cách con người. Nghệ thuật âm nhạc ngoài khả năng đem lại niềm vui, sự sảng khoái và nguồn nghị lực cho con người trong cuộc sống còn có tác dụng thức tỉnh tình cảm của họ qua những cung bậc hết sức tinh tế. Hiểu được vấn đề đó, là một giáo viên giảng dạy bộ môn âm nhạc, trong những năm qua tôi không khỏi suy nghĩ làm sao để có phương pháp dạy tốt và đạt hiệu quả cao để cung cấp cho các em những vốn hiểu biết về âm nhạc góp phần phát triển năng lực và nhân cách học sinh. Đó chính là lí do đưa tôi đến với sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp giảng dạy phân môn học hát lớp 5 ở trường Tiểu học Cây Gáo A” B. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI I. Cơ sở lý luận và thực tế 1. Cơ sở lý luận: * Mục tiêu của môn Âm nhạc trong trường tiểu học Cung cấp những kiến thức Âm nhạc phù hợp với lứa tuổi về học hát, phát triển khả năng Âm nhạc, bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước, con người, đem lại niềm vui, tinh thần lạc quan, mạnh dạn và sự tự tin cho học sinh. * Những yêu cầu chung của hoạt động ca hát: - Phải hình thành cho HS những kĩ năng cần thiết về ca hát để thể hiện bài hát với sự truyền cảm. - Phát triển tai nghe âm nhạc và nhạc cảm trên cơ sở rèn luyện kĩ năng ca hát ở mức độ phổ thông qua từng kiểu bài, loại bài hát. - Phát triển giọng hát tự nhiên, củng cố và mở rộng âm vực của giọng. - Giúp HS học thuộc, hát đúng và biết trình bày một cách chủ động, sáng tạo. * Trang bị cho học sinh một số kĩ năng cơ bản: - Tư thế hát: Người thẳng, đầu không nghiêng, vai không so, hai tay buông dọc theo thân thoải mái, toàn bộ thân thể tựa đều vào hai chân (khi đứng). Hoặc khi ngồi thì hai tay đặt lên đầu gối, lưng thẳng không tựa vào ghế, không vắt chân nọ qua chân kia. - Hơi thở: Giáo viên cần biết cách điều khiển, chỉ huy để học sinh biết lấy hơi vào đầu câu hát, không lấy hơi giữa các tiếng trong một câu hát. Tốt nhất là hơi thở luôn được củng cố ngay trong lúc hát. * Một số phương pháp dạy học có thể áp dụng: + Phương pháp trình bày tác phẩm. + Phương pháp thực hành, luyện tập. + Phương pháp dùng lời ( còn gọi là thuyết trình, diễn giảng). + Phương pháp trực quan (Là việc sử dụng các phương tiện dạy học như nhạc cụ, băng đĩa nhạc, tranh ảnh.trong giờ lên lớp khiến cho những khái niệm trừu tượng trở nên rõ ràng cụ thể.. + Phương pháp kiểm tra - đánh giá. Trong các PPDH, không có PPDH nào là vạn năng, do đó giáo viên phải khéo léo phối kết hợp các PPDH trong giảng dạy để phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập. Việc phối hợp các phương pháp trong giờ dạy để đạt hiệu quả, giáo viên cần lưu ý một số điều sau: - Phương pháp phải tương ứng với nội dung. - Phải nắm vững nội dung của bài (Nếu cần có thể bổ sung vào SGK những tư liệu cần thiết nhằm làm phong phú cho bài học – tránh lan man, quá tải, thiếu trọng tâm). - Giáo viên phải biết luôn tự đặt ra câu hỏi và trả lời (Bài dùng phương pháp nào, trực quan nên dùng cái gì, dùng chỗ nào, dùng trong bao lâu?..) 2. Thực trạng công tác giảng dạy Âm nhạc trong trường. Thời gian qua, theo chủ chương của Bộ giáo dục, phương pháp dạy học đang được ngày một cải tiến nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Đối với bộ môn âm nhạc là một môn nghệ thuật, giáo viên chuyên nhạc chưa nhiều và ít có cơ hội giao lưu học tập chuyên môn nghiệp vụ do đó sự đồng đều và thống nhất chưa cao. - Tâm lí nhiều người vẫn coi giảng dạy Âm nhạc là một môn học phụ nên họ chưa thực sự quan tâm và đầu tư đúng mức cho môn học này. - Hơn nữa đối với bất cứ môn học nào cũng vậy nếu phương pháp dạy học của người giáo viên không tốt sẽ không thể nào gây được hứng thú cho học sinh như vậy hiệu quả tiết dạy sẽ không cao. Ngược lại, nếu người giáo viên âm nhạc đã trang bị cho mình phương pháp dạy học tốt mà lại bỏ qua việc giáo dục học sinh thông qua bài hát thì giáo viên đã bỏ qua “một công cụ” giáo dục học sinh nhẹ nhàng mà hết sức hiệu quả. (Vì mỗi bài hát trong chương trình âm nhạc Tiểu học đều có một ý nghĩa nhất định) Các em chưa thực sự quan tâm tới môn Âm nhạc coi đó là môn học phụ - các em tập trung chủ yếu vào môn học như toán, tiếng Việt vv II. Nội dung, biện pháp thực hiện Từ những cơ sở lí luận và thực tiễn nêu trên cũng như từ thực tế giảng dạy của bản thân và của đơn vị mình đang công tác tôi đã thực hiện một số giải pháp sau: 1. Phân loại đối tượng học sinh: Dạy học theo đối tượng học sinh là một nội dung quan trọng trong thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Trong giảng dạy Âm nhạc việc phân loại học sinh cũng rất quan trọng nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Vì thế, ngay từ đầu năm học, GV đã phải tìm hiểu thực lực của từng HS, phân loại từng nhóm đối tượng và có kế hoạch giàng dạy, bồi dưỡng cho phù hợp bằng cách quan sát qua giờ dạy trên lớp, tăng cường kiểm tra cá nhân để nắm bắt khả năng của từng học sinh. - Học sinh có năng khiếu: là những học sinh có khả năng ca hát và nhạy cảm tốt với âm nhạc (Nhạc cảm,điệu thức..). Giáo viên cần tạo phương tiện tốt nhất có thể cho trẻ học tập và rèn luyện để trẻ phát triển năng khiếu ngày một tốt hơn, góp phần phát triển phong trào Văn – Thể - Mỹ của nhà trường. - Học sinh không có năng khiếu: là những học sinh có khả năng ca hát và nhạy cảm với âm nhạc ở mức độ không cao. Giáo viên cần lôi cuốn để hình thành cho hs một số kĩ năng ca hát cơ bản nhằm đáp ứng yêu cầu chung của họat động ca hát. 2. Vận dụng linh hoạt các bước dạy - học hát Muốn tiết học sinh động, hấp dẫn, lại mang tính nghệ thuật thì người giáo viên phải lấy học sinh làm trung tâm, lôi cuốn học sinh vào các hoạt động xây dựng bài. Giáo viên cần chuẩn bị tốt mọi phương tiện dạy học, đa dạng hóa không gian, hình thức các hoạt động dạy - học như thực hành trong và ngoài lớp, tập biểu diễn. Và đặc biệt cần vận dụng linh hoạt các bước dạy - học hát: - Giới thiệu bài: Giáo viên có thể cung cấp cho các em một số nét về tác giả, nội dung, xuất sứ của bài hát.thông qua tranh ảnh hoặc các phương tiện dạy học phù hợp. - Cho học sinh nghe hát mẫu: Có thể giáo viên đàn, hát bài hát cho học sinh nghe hoặc cho học sinh nghe bài hát qua băng, đĩa nhạc. Sau khi học sinh nghe xong bài hát giáo viên có thể cho các em cảm nhận về giai điệu, nội dung hoặc ý nghĩa của bài hát mà các em vừa được nghe. - Giáo viên phân bài hát thành những câu hát ngắn rồi hướng dẫn học sinh đọc lời ca bài hát theo tiết tấu (với những bài hát đơn giản giáo viên chỉ nên gõ tiết tấu cho hs đọc thầm lời ca theo tiết tấu rồi yêu cầu cả lớp đọc đồng thanh như vậy sẽ phát huy tính chủ động, tích cực của học sinh). - Luyện thanh (Khởi động giọng): Giáo viên nên dùng khoảng thời gian ngắn chừng 2 phút để cho các em luyện thở, luyện âm như một hoạt động khởi động giọng và luyện tai nghe để chuẩn bị vào bài. * Để tránh sự nhàm chán, rập khuôn cũng như cho tiết học thêm sinh động, giáo viên cũng có thể cho các em luyện thanh bằng nhiều mẫu luyện thanh đơn giản khác hoặc giả tiếng các loài vật như tiếng gà, tiếng chim, tiếng mèohoặc đôi khi có thể dùng lời hát mẫu để khơi gợi sự tò mò của học sinh từ đó giới thiệu bài hát. Dạy học sinh hát từng câu theo lối móc xích: Giáo viên cần kết hợp linh hoạt giữa “hát mẫu – đàn” cho học sinh khi dạy từng câu. Với những câu hát dễ hoặc có giai điệu giống các câu đã dạy, giáo viên có thể chỉ cần đàn cho các em nghe giai điệu rồi yêu cầu các em nghe và nhận biết để các em hát – giáo viên nghe và sửa sai nếu có. Chú ý: Khi dạy hát giáo viên cần chú ý hướng dẫn và nhắc nhở học sinh hát chính xác, rõ lời, gọn tiếng, biết cách xử lí hơi, tổ chức âm thanh và tư thế hát. sao cho hợp lí. Sau khi dạy xong bài hát, giáo viên cho học sinh ôn tập bài hát nhiều lượt dưới nhiều thể loại như: Đơn ca, song ca, tốp ca. Hướng dẫn các em cách hát kết hợp với gõ đệm theo các kiểu: Theo nhịp, theo phách, theo tiết tấu. * Trong quá trình dạy hát, việc hướng dẫn hs hát kết hợp với vỗ tay theo các kiểu rất quan trọng vì nó sẽ giúp cho hs giữ nhịp khi hát tốt hơn cũng như giảm tình trạng học sinh hát tập thể không đều theo kiểu “hát đuổi”. Vì vậy giáo viên cần cho HS nắm vững và phân biệt từng kiểu gõ đệm. Ví dụ: + Hát kết hợp vỗ tay theo nhịp: Là vỗ tay vào đều những phách mạnh của bài hát. + Hát kết hợp vỗ tay theo phách: Mỗi nhịp được chia thành nhiều phách nhỏ đều nhau về thời gian (ví dụ nhịp 2/4 một ô nhịp chia thành 2 phách, nhịp ¾ một ô nhịp chia thành 3phách.), vỗ tay theo phách là vỗ tay đều vào tất cả các phách trong nhịp. + Hát kết hợp vỗ tay theo tiết tấu: Ứng với mỗi tiếng hát là một tiếng vỗ tay. *Khi hướng dẫn hs phân biệt các kiểu gõ đệm gv cần cho hs quan sát vào bản nhạc bài hát nêu cụ thể để hs nắm bài tốt hơn cũng như bước đầu dạy các em cách nhìn một bản nhạc. - Cuối cùng giáo viên cần cho các em được biểu diễn trước lớp với nhiều hình thức khác nhau để các em được thể hiện giọng hát của mình. - Sau mỗi tiết dạy hát, giáo viên cần khắc sâu cho học sinh thấy được nội dung, ý nghĩa giáo dục của mỗi bài hát để từ đó giáo dục tình cảm đạo đức học sinh. - Mặc dù thời gian để giành cho hoạt động này không nhiều nhưng đây lại là nội dung không thể thiếu trong một tiết học âm nhạc vì: “Nếu Âm nhạc chỉ dừng lại ở góc để giải trí thôi thì bạn đã làm mất đi một nửa giá trị rất lớn của Âm nhạc”. - Hơn nữa, việc lồng ghép giáo dục tình cảm đạo đức qua mỗi bài hát bên cạnh tác dụng giáo dục là hình thành tình cảm đạo đức, hướng các em học sinh tới những cái hay, cái đẹp của cuộc sống thì nó cũng giúp cho học sinh thấy được vẻ đẹp thực sự của Âm nhạc, các em sẽ hiểu, sẽ thích - có tình cảm với các bài hát từ đó các em diễn cảm bài hát tốt hơn. - Ở mỗi bài hát, nội dung bài hát là phương tiện hữu hiệu nhất để giáo dục tình cảm học sinh, tuy nhiên tùy vào điều kiện nhà trường, tùy từng giáo viên mà giáo viên sẽ lựa chọn một cách lồng ghép giáo dục tình cảm đạo đức, giáo dục về môi trường, về tình yêu quê hương đất nước. thông qua một số hình thức: Xem phim, tranh ảnh, trò chơi Ví dụ: Tên bài hát Công cụ hỗ trợ Nội dung giáo dục Hãy giữ cho em bầu trời xanh HS xem clip về chiến tranh - Cảm nhận được nỗi đau, sự mất mát do chiến tranh từ đó giáo dục các em tình cảm yêu chuộng hòa bình Màu xanh quê Cho hs xem 1 số hình ảnh về môi Yêu quê đất nước thanh