Đề tài Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh của NHNO & PTNT Hà Tĩnh - Chi nhánh huyện Hương Sơn

MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ DANH MỤC BẢNG, BIỂU TÓM TẮT ĐỀ TÀI PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ......................................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài. ................................................................................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu. ........................................................................................................................................... 2 3. Phƣơng pháp nghiên cứu. ..................................................................................................................................... 2 3.1. Phương pháp thu thập số liệu. .................................................................................................................. 2 3.2. Phương pháp xử lý số liệu. ....................................................................................................................... 3 4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu. ........................................................................................................................ 4 4.1. Phạm vi nghiên cứu. ................................................................................................................................ 4 4.2. Đối tượng nghiên cứu. ............................................................................................................................. 4 5. Tính mới của đề tài. ............................................................................................................................................. 4 6. Kết cấu của đề tài................................................................................................................................................. 5 PHẦN II. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU. ........................................................................................ 6 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ. ......................................................................................................................................................................... 6 1.1. KHÁI NIỆM VÀ MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ. .............................. 6 1.1.1. Định nghĩa về kiểm soát nội bộ. ............................................................................................................... 6 1.1.2. Các bộ phận cấu thành của hệ thống KSNB. ............................................................................................ 7 1.1.2.1. Môi trường kiểm soát. ............................................................................................................... 8 1.1.2.2. Đánh giá rủi ro. ........................................................................................................................ 9 1.1.2.3. Hoạt động kiểm soát. .............................................................................................................. 10 1.1.2.4. Thông tin và truyền thông........................................................................................................ 11 1.1.2.5. Giám sát. ................................................................................................................................ 11 1.2. NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ HỆ THỐNG KSNB TRONG NHTM ...................................................................... 12 1.2.1. Những vấn đề cơ bản về NHTM. ........................................................................................................... 12 1.2.1.1. Khái niệm NHTM. ................................................................................................................... 12 1.2.1.2. Các hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHTM. ....................................................................... 12 1.2.2. Kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh của NHTM. ..................................................................... 13 1.2.2.1. Mục tiêu KSNB trong hoạt động của NHTM. ........................................................................... 13 1.2.2.2. Nhiệm vụ của hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động Ngân hàng. ...................................... 14 1.2.2.3. Sự cần thiết của hệ thống KSNB tại các NHTM........................................................................ 15 1.2.2.4. Kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHTM........................................... 16 1.3. CHẤT LƢỢNG KSNB TRONG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI. .................................................................. 17 1.3.1. Khái niệm và các tiêu chí đánh giá chất lƣợng KSNB của NHTM. ......................................................... 17 1.3.1.1. Khái niệm. .............................................................................................................................. 17 1.3.1.2. Các tiêu chí đánh giá chất lượng hệ thống KSNB của NHTM. .................................................. 17 1.3.2. Các nhân tố ảnh hƣởng tới chất lƣợng KSNB của NHTM. ..................................................................... 20 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI NHNo & PTNT HÀ TĨNH – CHI NHÁNH HUYỆN HƢƠNG SƠN. ..................................... 20 2.1. TỔNG QUAN VỀ CHI NHÁNH NHNo & PTNT HƢƠNG SƠN, HÀ TĨNH. ................................................ 20 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển. ........................................................................................................... 20 2.1.2. Khái quát hoạt động kinh doanh của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn. ......................................................... 21 2.1.2.1.Công tác huy động vốn. ............................................................................................................ 21 2.1.2.2. Tình hình sử dụng vốn. ............................................................................................................ 23 2.1.2.3. Kết quả tài chính. .................................................................................................................... 25 2.2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT CỦA CHI NHÁNH NHNO & PTNT HƢƠNG SƠN, HÀ TĨNH 27 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ 2.2.1. Môi trƣờng kiểm soát. .......................................................................................................................... 27 2.2.1.1. Triết lý và phong cách điều hành. ............................................................................................ 27 2.2.1.2. Cơ cấu tổ chức. ....................................................................................................................... 28 2.2.1.3. Cách thức phân định quyền hạn và trách nhiệm. ...................................................................... 30 2.2.1.4. Chính sách nhân sự. ................................................................................................................ 32 2.2.1.5. Môi trường bên ngoài và các nguyên tắc kế toán áp dụng. ...................................................... 38 2.2.2. Phân tích và đánh giá rủi ro.................................................................................................................. 39 2.2.3. Hoạt động kiểm soát. ........................................................................................................................... 46 2.2.3.1. Cơ chế kiểm soát. .................................................................................................................... 46 2.2.3.2. Thủ tục kiểm soát. .................................................................................................................. 47 2.2.4. Hệ thống thông tin và truyền thông. .................................................................................................... 55 2.2.5. Giám sát. ........................................................................................................................................... 58 2.3. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG HIỆN NAY CỦA HỆ THỐNG KSNB TẠI CHI NHÁNH NHNo & PTNT HƢƠNG SƠN, HÀ TĨNH. ................................................................................................................................................... 60 2.3.1. Môi trƣờng kiểm soát......................................................................................................................... 61 2.3.1.1. Ưu điểm. ................................................................................................................................. 61 2.3.1.2. Nhược điểm. ........................................................................................................................... 62 2.3.2. Phân tích và đánh giá rủi ro. ............................................................................................................... 64 2.3.2.1. Ưu điểm. ................................................................................................................................. 64 2.3.2.2. Nhược điểm. ........................................................................................................................... 64 2.3.3. Hoạt động kiểm soát. ......................................................................................................................... 65 2.3.3.1. Ưu điểm. ................................................................................................................................. 65 2.3.3.2. Nhược điểm. ........................................................................................................................... 65 2.3.4. Hệ thống thông tin và truyền thông. ............................................................................................ 66 2.3.4.1. Ưu điểm. ................................................................................................................................. 66 2.3.4.2. Nhược điểm. ........................................................................................................................... 67 2.3.5. Giám sát. ........................................................................................................................................... 68 2.3.6. Nhận xét chung.................................................................................................................................. 68 CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CHI NHÁNH NHNo & PTNT HƢƠNG SƠN, HÀ TĨNH. ...................................................................................................................... 68 3.1. PHƢƠNG HƢỚNG HOÀN THIỆN. ............................................................................................................... 68 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NHNo & PTNT HÀ TĨNH – CHI NHÁNH HƢƠNG SƠN. ................................................................................................................................ 68 3.2.1. Nhóm giải pháp trƣớc mắt. ................................................................................................................. 69 3.2.1.1. Phát triển môi trường kiểm soát. ............................................................................................. 69 3.2.1.2. Các giải pháp nâng cao tính hữu hiệu của hệ thống KSNB trong việc ngăn ngừa và quản lý rủi ro. ......................................................................................................................................... 72 3.2.1.3. Thiết kế thủ tục kiểm soát hợp lý cho mọi hoạt động, chú trọng đặc biệt trong hoạt động tín dụng. ......................................................................................................................................... 74 3.2.1.4. Giải pháp nâng cao chất lượng hệ thống thông tin và truyền thông. ......................................... 74 3.2.1.5. Giải pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động giám sát ngân hàng. ............................................ 76 3.2.2. Nhóm giải pháp dài hạn. ..................................................................................................................... 79 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ. ........................................................................................................... 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC TR ƯỜ NG ĐẠ I ỌC KI NH TẾ - H UẾ DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT. 1. NHTM Ngân hàng thƣơng mại 2. NHNo & PTNT Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. 3. TSN Tài sản Nợ 4. TSC Tài sản Có 5. BCTC Báo cáo tài chính 6 KSNB Kiểm soát nội bộ 7 VND Việt Nam Đồng 8 NHNN Ngân hàng nhà nƣớc 9 Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. 10 TCTD Tổ chức tín dụng. 11 NHTW Ngân hàng trung ƣơng. 12 TTTD Thông tin tín dụng TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC I NH TẾ - H UẾ DANH MỤC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ. * Biểu đồ. Biểu đồ 1. Tăng trƣởng huy động vốn của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn (2009 – 2011). Biểu đồ 2. Tăng trƣởng cho vay đầu tƣ của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn (2009 – 20110). * Sơ đồ. Sơ đồ 1. Sơ đồ bộ máy tổ chức của ngân hàng. Sơ đồ 2. Quy trình phê duyệt tín dụng. Sơ đồ 3. Hệ thống thông tin tín dụng của hệ thống NHNo. TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ DANH MỤC BẢNG, BIỂU. Bảng 1. Tình hình huy động vốn của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn (2009 – 2011). Bảng 2. Tình hình dƣ nợ của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn (2009 – 2011). Bảng 3. Kết quả tài chính của ngân hàng (2009 – 2011). Bảng 4. Bảng hỏi về môi trƣờng kiểm soát. Bảng 5. Trình độ nhân viên của ngân hàng. Bảng 6. Quỹ tiền lƣơng đƣợc chi trong 3 năm 2009, 2010, 2011. Bảng 7. Bảng hỏi về phân tích và đánh giá rủi ro. Bảng 8. Tình hình nợ quá hạn, nợ xấu (2009 – 2011). Bảng 9. Bảng phân loại nợ quá hạn. Bang 10. Tỷ lệ trích dự phòng rủi ro tín dụng. Bảng 11. Số liệu trích dự phòng rủi ro tín dụng (2009 – 2011). Bảng 12. Bảng hỏi về hoạt động kiểm soát. Bảng 13. Bảng hỏi về hệ thống thông tin và truyền thông. TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ TÓM TẮT ĐỀ TÀI. Tên đề tài: “Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh của NHNo & PTNT Hà Tĩnh - chi nhánh huyện Hương Sơn”. KSNB là một đề tài không mới, nhƣng cái mới trong bài khóa luận của tôi đƣợc thể hiện: Nghiên cứu tại NHNo & PTNT Hƣơng Sơn - là một chi nhánh ngân hàng nhỏ, hoạt động kiểm soát ít đƣợc đề cập tới và đây là nội dung đƣợc nghiên cứu lần đầu tiên tại ngân hàng này. Tôi tiến hành nghiên cứu dựa trên nhiều phƣơng pháp và đặc biệt có sử dụng bảng hỏi về hệ thống KSNB ngân hàng để mô tả một cách khái quát thực trạng hoạt động của hệ thống KSNB trong hoạt động kinh doanh tại ngân hàng để từ đó đi vào chi tiết hơn quá trình hoạt động của hệ thống KSNB bám sát theo các bộ phận cấu thành hệ thống KSNB theo COSO. Khóa luận trình bày những kiến thức đã đƣợc học, nghiên cứu về lý luận hệ thống KSNB và chất lƣợng hệ thống KSNB trong một đơn vị, tổ chức nói chung và của NHTM nói riêng. Khóa luận khái quát các yếu tố cấu thành nên hệ thống KSNB và chức năng, nhiệm vụ của KSNB trong việc đảm bảo, duy trì các mục tiêu của đơn vị, tổ chức hay doanh nghiệp. Khóa luận cũng trình bày khái quát những hiểu biết cơ bản về NHNo & PTNT Hƣơng Sơn, Hà Tĩnh và tình hình sản xuất kinh doanh của ngân hàng trong 3 năm từ 2009 đến 2011. Nội dung chính của khóa luận là tìm hiểu thực trạng hoạt động của hệ thống KSNB tại NHNo & PTNT Hƣơng Sơn. Trên cơ sở đối chiếu giữa lý thuyết đã đƣợc học với thực tế tìm hiểu đƣợc tại NHNo & PTNT Hƣơng Sơn, đánh giá những ƣu điểm và một số tồn tại trong hệ thống KSNB của ngân hàng. Qua đó, khóa luận đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn, Hà Tĩnh. Mặc dù, đã có nhiều cố gắng song kiến thức còn nhiều hạn chế. Mong đƣợc sự góp ý của thầy cô và các bạn. TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KIN H T Ế - HU Ế 1 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Trong những năm qua, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã đổi mới một cách căn bản về mô hình tổ chức, cơ chế điều hành và nghiệp vụCó thể nói, hoạt động của hệ thống ngân hàng đã có những đóng góp đáng kể trong sự nghiệp đổi mới và phát triển kinh tế đất nƣớc. Bên cạnh những kết quả đạt đƣợc, hệ thống ngân hàng Việt Nam bộc lộ những yếu kém trong điều hành và hoạt động nghiệp vụ, đặc biệt là việc quản lý hoạt động của các NHTM với các loại hình sỡ hữu khác nhau. Những yếu kém đó là khó tránh khỏi khi các lý thuyết cũng nhƣ kinh nghiệm về quản lý các NHTM trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trƣờng ở nƣớc ta chƣa đƣợc nghiên cứu đầy đủ. Hoạt động kinh doanh ngân hàng là loại hình kinh doanh có rất nhiều rủi ro, dễ bị tổn thƣơng khi có gian lận và sai sót, việc bảo đảm an toàn trong hoạt động kinh doanh của NHTM không những đƣợc các nhà kinh doanh ngân hàng quan tâm mà còn là mối quan tâm của ngƣời gửi tiền, của các cơ quan quản lý Nhà nƣớc, của toàn xã hội. Sự phá sản của một ngân hàng, có thể gây nên đỗ vỡ dây chuyền trong hệ thống tài chính, ngân hàng ảnh hƣởng rất lớn đối với toàn bộ nền kinh tế. Trong thời gian qua, trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng đã đƣa tin một số vụ vỡ nợ của doanh nghiệp, với quy mô mỗi vụ lên tới hàng trăm tỷ đồng. Vụ vỡ nợ nào cũng liên quan đến nhiều chi nhánh NHTM cho vay. Vụ vỡ nợ gần đây nhất xảy ra trung tuần tháng 8/2011 đó là công ty TNHH An Khang vỡ nợ gần 350 tỷ đồng, một vụ vỡ nợ khác xảy ra trong tháng 7/2011, đó là công ty CP Thái Bảo với tổng số nợ bị vỡ lên tới 300 tỷ đồng(1). Tại Hà Tĩnh, một vùng đất yên bình lâu này, gần đây cũng có nhiều cơn lốc vỡ nợ, điển hình là đại gia trẻ Nguyễn Chu Ngọc sỡ hữu 2 doanh nghiệp là Công ty CP Đại Dƣơng và Công ty CPTM Hoàng Phú An (tại TP Hà Tĩnh, chuyên kinh doanh ô tô, nhà hàng và khách sạn) ôm nợ ngân hàng hàng chục tỷ nhờ mối “liên minh ma quỷ” với cán bộ ngân hàng(2) nhƣng không có khả năng thanh toán. Bên cạnh đó, khi Việt Nam phải thực hiện các cam kết, các ngân hàng nƣớc ngoài sẽ có nhiều hoạt động phong phú đa dạng tại Việt Nam và đƣợc đối xử ngang bằng TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ 2 theo đúng nguyên tắc tối huệ quốc của WTO, lúc đó các ngân hàng Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với những đối thủ vƣợt trội hơn về mọi mặt ngay trên thị trƣờng Việt Nam. Nghiêm trọng hơn là kết quả một cuộc điều tra gần đây của Chƣơng trình Phát triển Liên hợp quốc cho biết: Có 45% khách hàng sẽ chuyển sang vay vốn của ngân hàng nƣớc ngoài, 50% chọn dịch vụ ngân hàng nƣớc ngoài thay thế, và 50% chọn ngân hàng nƣớc ngoài gửi tiền. Trƣớc những cảnh báo rủi ro tong hoạt động kinh doanh và nguy cơ bị thu hẹp thị phần, bị thâu tóm cạnh tranh đòi hỏi các NHTM Việt Nam phải cải cách đổi mới toàn diện, phải “thay máu” để nâng cao năng lực cạnh tranh, để có thể đứng vững và phát triển an toàn trong nền kinh tế hội nhập quốc tế. Một trong những yêu cầu cấp bách nhất trong công cuộc đổi mới là phải nâng cao chất lƣợng hoạt động của hệ thống kiểm soát nội bộ. Thông qua quá trình thực tập tại NHNo & PTNT chi nhánh huyện Hƣơng Sơn, Hà Tĩnh, kết hợp lý luận và thực tiễn đồng thời nhận thức đƣợc tầm quan trọng của hệ thống KSNB đối với NHTM Việt Nam nói chung và NHNN & PTNT chi nhánh Hƣơng Sơn nói riêng, tôi đã chọn đề tài: “Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh của NHNo & PTNT Hà Tĩnh - chi nhánh huyện Hương Sơn”. 2. Mục tiêu nghiên cứu  Tìm hiểu, đánh giá thực trạng hoạt động của hệ thống KSNB trong hoạt động chủ yếu của NHNo & PTNT Hà Tĩnh – chi nhánh Hƣơng Sơn, đặc biệt là hoạt động tín dụng.  Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB trong hoạt động ki