Đề tài Một số vấn đề về phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Yên Bái

ĐẶT VẤN ĐỀ Trang trại là hình thức tổ chức sản xuất phổ biến trong nền nông nghiệp của nhiều quốc gia trên thế giới. Ở Việt Nam, sau khi tiến hành đổi mới Đảng và Nhà nước có nhiều chính sách khuyến khích phát triển nên trang trại tăng về số lượng, hình thức tổ chức sản xuất và cơ cấu thành phần chủ trang trại cũng ngày càng đa dạng. Tại Yên Bái, trong những năm gần đây trang trại cũng phát triển một cách nhanh chóng và hầu hết đều mang đặc tính của các trang trại gia đình. Đây là một hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp về cơ bản mang bản chất của kinh tế hộ chỉ khác ở chỗ sản xuất ra nhiều nông sản hàng hóa hơn. Việc kinh tế trang trại hình thành và phát triển ở Yên Bái mang lại nhiều lợi ích và thực tế đã cho thấy các chủ trang trại làm nòng cốt trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn, hình thành các vùng sản xuất hàng hóa tập trung. Tuy nhiên, các hộ trang trại cả nước nói chung và Yên Bái nói riêng đang gặp nhiều khó khăn như thiếu vốn trong sản xuất, gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ sản phẩm, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào trong sản xuất…tạo nhiều thử thách trong quá trình phát triển của kinh tế trang trại. Từ thực tế trên, đề tài “Một số vấn đề về phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Yên Bái” nhằm tìm nguyên nhân dẫn đến những khó khăn và giải pháp để thúc đẩy sự phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn tỉnh Yên Bái được hiệu quả hơn. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở YÊN BÁI Đặc điểm tự nhiên của tỉnh Yên Bái Yên Bái là một tỉnh miền núi, phía Bắc giáp Lào Cai, phía Tây giáp tỉnh Sơn La, phía Nam giáp tỉnh Phú Thọ, phía Đông giáp tỉnh Tuyên Quang. Diện tích tự nhiên: 6807 km2 phân bố theo ba vùng địa hình: Vùng núi cao, địa hình chia cắt mạnh ở phía Tây; vùng núi thấp, bát úp nằm ở giữa, vùng thung lũng sông suối và đồng bằng điển hình như cánh đồng Mường Lò huyện Văn Chấn và một số huyện vùng thấp gần tỉnh lỵ. Khí hậu nhiệt đới, gió mùa, nhiệt độ trung bình về mùa Đông: 150C - 200C, mùa hè: 250 C - 290C, độ ẩm không khí: 80 - 87%, lượng mưa trung bình: 1400 - 2000 mm. Hệ thống sông suối nhiều và dốc, điển hình là sông Hồng và sông Chảy với các chi lưu chằng chịt thuận lợi cho thuỷ điện và thuỷ lợi, hồ chứa Thác Bà với diện tích mặt hồ 24000 ha, dung lượng 2,9 tỷ mét khối nước và hơn 1300 hòn đảo lớn nhỏ. Đất đai Yên Bái phong phú và màu mỡ, thích hợp với nhiều loại cây trồng và cây bản địa như thông, pơ mu, quế, chè, bồ đề, cà phê v.v...; một số loại cây ăn quả như bưởi, hồng, cam, quýt, nhãn v.v... dưới lòng đất giàu khoáng sản như cao lanh, penspát, graphít, đá quí, đá vôi v.v... nguồn nước khoáng phong phú. 2. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở Yên Bái Yên Bái có 7 huyện và 2 thị xã, dân số gần 70 vạn người với 12 dân tộc anh em chung sống, dân tộc kinh chiếm 54%, còn lại là dân tộc H'mông, Dao, Tày, Nùng v.v... Dưới sự lãnh đạo chỉ đạo của Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh, kinh tế - xã hội tỉnh Yên Bái có bước phát triển tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, tiến bộ, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt. Tỷ lệ đói nghèo ngày một thu hẹp, diện tích rừng che phủ 33%. Đạt được những thành tích to lớn ấy, mô hình kinh tế trang trại đã góp phần quan trọng và mở ra một hướng phát triển sản xuất hàng hóa ở nông thôn, miền núi rất khả quan. Quá trình hình thành và phát triển kinh tế trang trại có từ những năm 1989 - 1990, song phát triển mạnh mẽ với quy mô về diện tich, cơ cấu cây trồng, vật nuôi thì từ năm 1995 đến nay. Theo số liệu khảo sát cho thấy đến tháng 7/1998 Yên Bái đã có 7252 trang trại lớn nhỏ bao gồm: Trang trại dưới 2 ha chiếm 49,8%; từ 2 ha đến 5 ha chiếm 35,6%; từ 5 ha đến 10 ha chiếm 11,9% và trên 10 ha chiếm 2,7%. Người quản lý (chủ trang trại) là nông dân chiếm 89%, là thanh niên (trang trại trẻ) chiếm 10%, trang trại theo mô hình R.V.A.C (rừng, vườn ao, chuồng) chiếm 82%. Đánh giá về hiệu quả kinh tế - xã hội bước đầu cho thấy: - Phần lớn mô hình trang trại ở nông thôn miền núi là trang trại nông lâm kết hợp (RVAC, VAC, hoặc rừng lâm nghiệp, cây công nghiệp) cho nên thu nhập từ trang trại còn nằm ở tiềm năng, theo chu kỳ sinh trưởng của cây, con, mới có khoảng 80% số trang trại có thu nhập kinh tế dưới 20 triệu đồng/năm, 10% số trang trại có thu nhập trên 20 triệu đồng năm. - Đã giải quyết cơ bản việc làm cho đại bộ phận lao động nông thôn, miền núi với hình thức làm đổi công, hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc thường xuyên, đã có 40-50% số trang trại thuê lao động từ 5 đến 15 người/năm. - Hình thành các vùng cây lâm nghiệp, cây công nghiệp, cây ăn quả và trồng rừng phòng hộ đầu nguồn nước, bảo vệ khoanh nuôi rừng theo hướng đa dạng sinh học, các mô hình chăn nuôi đại gia súc, gia cầm và thuỷ sản đã phát triển mạnh. - Chuyển đổi mạnh mẽ về cơ cấu cây trồng vật nuôi, thu hẹp dần tập quán sản xuất manh mún tự cấp tự túc, mở ra ý tưởng phát triển sản xuất với quy mô nhất định, đặc biệt là tổ chức sản xuất theo hướng hàng hóa. Như vậy việc xây dựng các mô hình trang trại phát triển theo hướng hàng hóa có quy hoạch, có tỏ chức ở nông thôn, miền núi là rất "trúng", nó có bước đi vững chắc và ngày một hoàn thiện hơn. Để có được những kết quả ấy, Đảng và Nhà nước đã có những chỉ thị, nghị quyết, xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ tạo điều kiện cho phát triển kinh tế trang trại như Nghị quyết 02 của Ban thường vụ Tỉnh uỷ (12/1987), nghị quyết 10 (12/1989) "Về xây dựng, bảo vệ phát triển vốn rừng", Nghị quyết 03 (3/1993) "Khuyến khích các hộ gia đình, tư nhân bỏ vốn, kỹ thuật, phát triển nông lâm nghiệp theo hướng hàng hóa, đặc biệt là đầu tư vào khai thác đất trống đồi núi trọc, phát triển đồi rừng trang trại, không hạn chế về quy mô và diện tích". Một loạt chính sách về đất đai, thực hiện việc giao đất giao rừng cho nông dân, đối với đất trồng cây lâm nghiệp, cây công nghiệp, cây ăn quả thời gian giao đất là 50 năm, đất nông nghiệp là 20 năm. Các lâm trường, nông trường quốc doanh cũng thực hiện giao đất khoán cho gia đình công nhân để họ có điều kiện xây dựng theo mô hình trang trại, tổ chức sản xuất có hiệu quả hơn. Xây dựng cơ chế vốn, giành một phần ngân sách cho chủ trang trại vay với cơ chế ưu đãi, thời gian hoàn vốn theo chu kỳ cây trồng vật nưôi, tập trung các nguồn vốn của các chương trình, vốn tín dụng, đáp ứng thoả mãn nhu cầu của các chủ trang trại. Khoa học và công nghệ (KH&CN) đã góp phần tích cực và then chốt trong điều tra khảo sát, xác lập luận cứ, tư vấn, khuyến cáo, quy hoạch xây dựng các vùng sinh thái, xây dựng mô hình trình diễn R.V.A.C; V.A.C, khoanh nuôi bảo vệ rừng trồng rừng theo hướng đa dạng sinh học, có giải pháp về giống cây, giống con, tìm kiếm công nghệ bảo quản chế biến sản phẩm từ trang trại. Tuy vậy, việc phát triển kinh tế trang trại tại Yên Bái cũng còn những hạn chế, đó là các hộ kinh tế trang trại thường làm nhỏ, lẻ, không có được sự tích tụ vốn để tái đầu tư, mở rộng sản xuất. Vốn đầu tư vay từ ngân hàng thường chiếm gần 60 %, trong khi đó các loại hình trang trại như trồng rừng, cây công nghiệp, cây ăn quả đòi hỏi thời gian dài và có sự đầu tư vốn lớn. Nhiều chủ trang trại vẫn chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, vẫn phải đi thuê, mướn đất làm trang trại. Điều này cũng khiến cho các chủ trang trại chưa thực sự yên tâm khi đầu tư vốn lớn để kinh doanh sản xuất. Các chủ trang trại cũng gặp rất nhiều khó khăn khi tìm đầu ra cho sản phẩm, chủ yếu sản phẩm phải tiêu thụ qua khâu trung gian, số trang trại được ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm là rất ít. Bên cạnh đó, cũng còn nhiều tranh trại phát triển mang tính tự phát, không theo quy hoạch gây ô nhiễm môi trường cũng như ảnh hưởng tới năng suất và chất lượng sản phẩm. 3. Một số giải pháp Tuy nhiên trong quá trình tổ chức xây dựng mô hình kinh tế trang trại Yên Bái đã bộc lộ dần những tồn tại và những phát sinh mới đòi hỏi các cấp các ngành trong tỉnh cần nghiên cứu để có giải pháp khắc phục đó là: -Trước hết thống nhất xây dựng tiêu chí mô hình trang trại theo quy mô: Diện tích đất đai, cây trồng, cây lâm nghiệp, cây công nghiệp, cây ăn quả, bảo vệ khoanh nuôi rừng đầu nguồn, rừng đa dạng sinh học, chăn nuôi đại gia súc, gia cầm, nuôi trồng thuỷ sản hoặc trang trại theo hướng tổng hợp. Việc đánh giá khảo sát xây dựng tiêu chí này sẽ là điều kiện để tính toán đầu tư vốn, KH&CN, lao động, cơ cấu cây trồng vật nuôi thích hợp, giúp cho quy hoạch, quản lý phát triển kinh tế trang trại đúng hướng. - Tổ chức đào tạo bồi dưỡng về kiến thức KH&CN, về quản lý kinh tế, kinh tế hàng hóa - thị trường, tập huấn kỹ thuật gieo trồng, canh tác, thu hoạch, bảo quản chế biến, khơi dậy ý định quyết và biết làm giàu cho các chủ trang trại. - Tiếp tục điều tra khảo sát, nghiên cứu ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật về cây trồng vật nuôi, quy hoạch phát triển theo vùng, tập đoàn, như vùng cây ăn quả có múi ở huyện Lục Yên, Yên Bình, vùng cây ăn quả có múi ở huyện Văn Chấn, Nghĩa Lộ, vùng chè đặc sản ở Văn Chấn, vùng cà phê, nguyên liệu giấy sợi, vùng rừng phòng hộ, đa dạng sinh học v.v... sẽ là tiền đề cho việc khai thác bảo quản, chế biến sản phẩm hàng hóa tập trung. - Khuyến khích và tạo điều kiện để các chủ trang trại tham quan học tập kinh nghiệm lẫn nhau về cách thức làm ăn, hợp tác lẫn nhau về sản xuất và tiêu thụ sản phẩm trong và ngoài tỉnh. - Quản lý Nhà nước phải thực sự là đầu mối giải quyết, tháo gỡ kịp thời những vướng mắc phát sinh, xây dựng cơ chế chính sách đồng bộ, thống nhất về kinh tế trang trại, gọi vốn đầu tư, tìm kiếm công nghệ chế biến, tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm cho chủ trang trại, có như vậy mới giúp các chủ trang trại yên tâm đầu tư phát triển trang trại theo hướng làm ăn lớn. Mô hình kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất trong nông lâm nghiệp, chăn nuôi còn rất mới ở nông thôn miền núi Yên Bái, là hình thức mở rộng, hoàn thiện, nâng lên tầm cao mới từ sản xuất kinh tế hộ, nó được đại bộ phận nông dân hưởng ứng vì mô hình này đã và sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cho bản thân họ đồng thời góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội ở Yên Bái phát triển KẾT LUẬN Kinh tế trang trại ngày càng đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của nông nghiệp, nông thôn hiện nay. Nó cho phép khai thác, sử dụng triệt để tiềm năng về đất đai, đặc biệt ở những vùng đồi núi như Yên Bái hiện nay mang lại khối lượng sản phẩm hàng hoá lớn cho xã hội. Tuy mới hình thành và phát triển ở nước ta nói chung và Yên Bái nói riêng, kinh tế trang trại đã khẳng định là một hình thức tổ chức sản xuất tiến bộ, phù hợp và có hiệu quả trong nông nghiệp. Nó đã và đang góp phần tạo ra quan hệ sản xuất mới ở nông thôn, xoá đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới. Cũng như các loại hình kinh tế mới hình thành khác, kinh tế trang trại cần một môi trường chính sách, thể chế cần thiết sự tồn tại và phát triển ổn định, bền vững. Vai trò của công tác truyền thông, nâng cao năng lực của chủ trang trại, hỗ trợ thị trường v.v... trong phát triển kinh tế trang trại là những vấn đề mà các cấp chính quyền cần phải quan tâm.