Đề tài Nghiên cứu hệ sinh thái rừng cao su tại xã Chàval huyện Nam Giang tỉnh Quảng Nam

A. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Nam Giang là một huyện miền núi,địa hình cách trở,dân cư thưa thớt,phần lớn dân cư là người đồng bào dân tộc thiểu số,đời sống của đại bộ phận người dân trong vùng còn gặp nhiều khó khăn. Giao thông cách trở, đi lại khó khăn, nhất là mùa mưa.Việc phát triển kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp là chính. Huyện Nam Giang có tài nguyên rừng giàu có, nó trở thành một đối tượng quan trọng và chủ yếu trong đời sống sản xuất của người dân. Việc phá rừng làm nương raayxkhai thác nguồn tài nguyên rừng trái phép và quá mức làm cho tài nguyên rừng ngày càng can kiệt. Kéo theo hệ sinh thái rừng cũng bị tác động, môi trường bị ô nhiễm Để khắc phục tình trạng trên trong những năm qua huyện Nam Giang thực hiện các chương trình trồng cây gây rừng, phủ xanh đất trống đồi trọc, như trồng keo, đặc biệt trong những năm gần đây diện tích rừng cao su của huyện không ngừng tăng lên. Trong đó, Chàval là một trong những xã có diện tích rừng cao su lớn trong huyện. Đó cũng là một hình thức tạo thức để tạo thêm việc làm và tăng thêm thu nhập cho người dân trên địa bàn huyện nói chung và người dân xã Chàval nói riêng. Nhằm giới thiệu sơ lược về hệ sinh thái rừng cao su tại xã Chàval huyện Nam Giang tỉnh Quảng Nam,từ đó có cái nhìn khái quát về sự khác nhau cơ bản giữa hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái nhân tạo,đưa ra những biện pháp hợp lí góp phần nâng cao năng suất cây cao su,đồng thời nâng cao ý thức của người dân trong việc bảo vệ và cải thiện hệ sinh thái rừng ngày càng phong phú,đa dạng hơn,ngăn ngừa sự phá vỡ môi trường sinh thái tự nhiên ở Việt Nam và trên toàn cầu. Chính vì những lí do trên tôi chọn đề tài: “Nghiên cứu hệ sinh thái rừng cao su tại xã Chàval huyện Nam Giang tỉnh Quảng Nam” 2. Mục đích nghiên cứu. -Nắm được đặc điểm cấu trúc của quần xã, mối quan hệ giữa các loài và giữa quần xã với môi trường. -Nắm được sự khác nhau cơ bản giữa hệ sinh thái tự nhiên với hệ sinh thái nhân tạo. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu. -Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc, mối quan hệ giữa các loài trong hệ sinh thái rừng cao su. -Nghiên cứu sự chuyển hóa vật chất và năng lượng trong quần xã, giữa quần xã với ngoại cảnh thể hiện qua lưới và chuỗi thức ăn. -Nghiên cứu các nhân tố vô cơ cần thiết cho sinh vật tham gia vào chu trình địa hóa trong thiên nhiên, từ đó xác định rõ mối tương tác giữa các nhân tố làm nâng cao năng suất sinh học của quần xã sinh vật. 4.Đối tượng và phạm vì nghiên cứu. 4.1.Đối tượng nghiên cứu. -Sinh vật rừng cao su và môi trường vật lý của chúng. 4.2 .Phạm vi nghiên cứu. -Không gian: khu rừng cao su tại xã Chàval, huyện Nam Giang tỉnh Quản Nam. -Thời gian: 1 tuần. 5 .Phương pháp nghiên cứu. -Nghiên cứu tài liệu: sách giáo trình, sách tham khảo, tài liệu internet. -Nghiên cứu ngoài thực địa. B. NỘI DUNG CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HỆ SINH THÁI 1.1 .Khái niệm về hệ sinh thái Hệ sinh thái là tập hợp của quần xã sinh vật với môi trường vô sinh (môi trường vật lí) của nó, trong đó, các sinh vật tương tác với nhau và với môi trường để tạo nên chu trình sinh địa hóa và biến đổi năng lượng. 1.2.Đặc điểm chung về hệ sinh thái - Hệ sinh thái là một hệ thống gồm quần xã và sinh cảnh của nó,đó là một hệ thống hoàn chỉnh,tương đối ổn định,có sự tác động lẫn nhau giữa sinh vật và môi trường,mà ở đó thực hiện dòng tuần hoàn vật chất và năng lượng. - Hệ sinh thái là một hệ thống sinh học hoàn chỉnh một cơ thể, thưc hiện đầy đủ các chức năng sống như trao đổi vật chất và năng lượng giữa hệ với môi trường thông qua hai quá trình tổng hợp và phân hủy vật chất. Đó chính là sự trao đổi vật chất và năng lượng giữa cơ thể trong nội bộ quần xã và giữa quần xã với ngoại cảnh của chúng. Trong hệ sinh thái qua trình tổng hợp “ đồng hóa” do các sinh vật tự dưỡng thực hiện; còn quá trình phân hủy “dị hóa” do các sinh vật phân giải thực hiện. - Hệ sinh thái là một hệ động lực mở và tự điều chỉnh vì tồn tại dựa vào nguồn vật chất và năng lượng từ môi trường; trong giới hạn sinh thái của mình,hệ có khả năng tự điều chỉnh để duy trì trạng thái cân bằng ổn định. 1.3. Khái niệm hệ sinh thái rừng cao su - Hệ sinh thái rừng cao su là tập hợp quần xã sinh vật mà chủ yếu là cây cao su với môi trường vô sinh của nó. Các sinh vật có sự tương tác với nhau và với môi trường để tạo nên các chu trình dịa hóa và biến đổi năng lượng trong hệ sinh thái rừng cao su. - Đặc điểm: Hệ sinh thái rừng cao su tương đối đơn giản về thành phần và thường đồng nhất về cấu trúc cho nên khó bền vững. Tuy nhiên năng suất sinh vật và năng suất kinh tế là mục đích hoạt động chủ yếu của người dân. 1.4. Các thành phần của hệ sinh thái 1.4.1. Thành phần vô cơ. - Chất vô cơ: Nước, CO2, O2, N2, P,... - Chất hữu cơ: Protein, lipit, gluxit, vitamin, các chất mùn,... - Các yếu tố khí hậu: bao gồm nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, lượng mưa, Chúng có ảnh hưởng tổng hợp lên đời sống của hệ sinh thái: đến sự phân bố, cấu trúc, sinh trưởng, phát triển và năng suất của quần thể hệ sinh thái rừng cao su. Đối với cây cao su ,cây phát triển tốt ở vùng nhiệt đới ẩm, có nhiệt độ trung bình từ 20O C-30OC, 1.4.2. Thành phần hữu cơ 1.4.2.1. Sinh vật sản xuất: Gồm những sinh vật tự dưỡng trong quần xã, có khả năng sử dụng năng lượng mặt trời và các chất vô cơ để tổng hợp nên các chất hữu cơ cho cơ thể, gồm: - Thành phần thực vật: Cây cao su, các loài cây thân bụi, cỏ + Thành phần cây gỗ: Đây là thành phần chủ yếu với cây cao su là thành phần chính của hệ sinh thái. Ngoài ra còn trồng xen các cây hoa màu,như cây họ đậu đối với cây cao su khoảng từ năm thứ nhất tới năm thứ 3, vì rễ cây họ đậu có nốt sần cố định đạm do đó cung cấp một phần nitơ cho đất. + Thành phần cây bụi nhỏ và cỏ dại cũng là một phần trong cấu trúc hệ sinh thái rừng cao su. Chúng có ý nghĩa quan trọng, góp phần bảo vệ đất, chống xói mòn, giữ độ ẩm cho đất, tham vào quá trình hình thành, cải tạo đất. Tuy nhiên, chúng cũng có thể là tác nhân cản trở tái sinh gây những khó khăn trong công tác trồng và phục hồi cao su. + Vi sinh vật tự dưỡng như tảo và một số vi khuẩn có khả năng quang hợp. 1.4.2.2.Sinh vật tiêu thụ: Gồm những động vật ăn thực vật và những động vật ăn động vật,được gọi là những sinh vật dị dưỡng. Sinh vật tiêu thụ được chia thành các bậc như sau: + Sinh vật tiêu thụ bậc 1: Động vật ăn thực vật hay ký sinh trên thực vật. Cây cao su cũng như các loài cây khác trong hệ sinh thái đều bị nhiều loài côn trùng tấn công,như côn trùng miêng nhai (mối, sâu róm, châu chấu, sung hại rễ), côn trùng chích hút (nhện, rệp, bọ xít), ốc sên, chim ăn hạt, + Sinh vật tiêu thụ bậc 2: Là động vật ăn thịt,sử dụng sinh vật tiêu thụ bậc 1 làm thức ăn,như chim ăn sâu,chuột ăn châu chấu,ếch ăn kiến,thằn lằn ăn côn trùng. + Sinh vật tiêu thụ bậc 3: Là động vật sử dụng sinh vật tiêu thụ bậc 2 làm thức ăn cho mình,như rắn ăn chuột,ếch:diều hâu,cú ăn chuột. Sinh vật phân giải: gồm các sinh vật song dựa vào sự phân giải các chất hữu cơ cí sẵn. Chúng tham gia vào việc phân giải vật chất để trả lại môi trường các chất vô cơ đơn giản ban đầu, như vi khuẩn, nấm, giun đất. 1.5. Quan hệ sinh thái giữa các loài trong hệ sinh thái rừng cao su 1.5.1. Quan hệ hỗ trợ - Các cây cao su trong giai đoạn đầu có quan hệ hỗ trợ là chủ yếu, chúng sẽ cùng nhau tạo bóng mát, che phủ đất chống nóng, chống gió bão - Quan hệ cộng sinh giữa vi khuẩn, nấm men và động vât đơn bào sống trong ống tiêu hóa của sâu bọ, chúng góp phần tăng cường tiêu hóa, nhất là tiêu hóa chất xenluloz. - Quan hệ hội sinh: hiện tượng ở gửi của sâu bọ sống nhờ trong tổ kiến, nhờ đó chúng được bảo vệ tốt hơn và tránh được khí hậu bất lợi mà không làm hại đến kiến. 1.5.2. Quan hệ đối kháng - Quan hệ cạnh tranh: Các loài tuy khác nhau nhưng có chung nhu cầu về thức ăn,nơi ở và các điều kiện sống khác,điều đó sẽ dẫn đến sự cạnh tranh và ngày càng gây gắt,nhất là khi các nhu cầu đó không đủ để đáp ứng cho tất cả các loài trong quần xã. + Cây cao su và các cây thân bui cạnh tranh với nhau ở phía trên về ánh sáng, dưới đất về nước và nguồn dinh dưỡng. + Các loài cỏ cạnh tranh về nguồn muối dinh dưỡng. + Sâu ăn lá cạnh tranh với nhau về nguồn thức ăn khi mật độ cá thể tăng quá cao, Qun hệ vật ăn thịt và con mồi: Là quan hệ trong đó,vật ăn thịt là động vật sử dụng những loài động vật khác làm thức ăn và con mồi sẽ bị tiêu diệt ngay sau khi bị vật ăn thịt tấn công. + Chuột ăn châu chấu hoặc côn trùng. Quan + Rắn ăn chuột hoặc ếch. + Diều hâu ăn rắn, chuột hoặc chim, Quan hệ ký sinh – vật chủ: Là quan hệ sống bám của một sinh vật – vật ký sinh,trên cơ thể sinh vật khác – vật chủ,bằng cách ăn mô hoặc thức ăn đã được vật chủ tiêu hóa,chế biến sẵn để chúng tồn tại và phát triển mà không giết chết ngay vật chủ. + Sâu bọ ký sinh và ăn lá cây cao su. + Vi khuẩn ký sinh trong đường ruột của một số loài đông vật như chuột, chim, CHƯƠNG 2: SỰ CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI RỪNG CAO SU 2.1. Chuỗi thức ăn 2.1.1. Khái niệm - Khái niệm 1: Chuỗi thức ăn thể hiện mối quan hệ dinh dưỡng giữa các loài trong quần xã, trong đó loài này sử dụng một loài khác hay sản phẩm của nó làm thức ăn, về phía mình nó lại làm thức ăn cho các loài kế tiếp. - Khái niệm 2: Chuỗi thức ăn là một dãy bao gồm nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài là một mắt xích thức ăn, vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía trước, vừa là sinh vật bị mắt xích ở phía sau tiêu thụ. 2.1.2. Đặc điểm chuỗi thức ăn - Các sinh vật trong một chỗi thức ăn thường được chia thành 3 nhóm sinh vật: sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân hủy. - Nếu căn cứ vào chất hữu cơ đầu tiên là cây xanh hay mun bã hữu cơ sẽ có 2 loại chuỗi. 2.1.2.1. Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật tự dưỡng - Cấu trúc chuỗi gồm tất cả thực vật có hạt diệp lục. - Có 3 nhóm chính: vật cung cấp, vật tiêu thụ và vật phân giải. + Vật cung cấp: là thực vật (cây cao su, một số loài cây cỏ,cây thân bụi). + Vật tiêu thụ bậc 1(VTTB1): gồm động vật ăn thực vật hay là các sinh vật ký sinh trên thực vật xanh. + Vật tiêu thụ bậc 2(VTTB2): gồm động vật ăn thịt, sử dụng vật tiêu thụ bậc 1 làm thức ăn. + Vật tiêu thụ bậc 3(VTTB3): gồm động vật ăn thịt sử dụng vật tiêu thụ bậc 2 làm thức ăn. + Vật phân hủy: Vi khuẩn, nấm, giun. - Sơ đồ chuỗi: Vật cung cấp ( thực vật )à Động vật ăn thực vật (VTTB1)à Động vật ăn động vật ( VTTB2)à Động vật ăn động vật ( VTTB3)à - Ví dụ: + Cỏ (Vật cung cấp) à Châu chấu (VTTB1) à Chuột (VTTB2) à Rắn (VTTB3) à Vi sinh vật phân giải (Vật phân hủy). + Lá cây cao su à Sâu ăn lá à Chim à Diều hâu à Vi sinh vật phân giải. - Nhận xét: Kích thước của các động vật tiêu thụ càng ở các cáp sau càng lớn hơn cấp trước ngay sau nó; số lượng cá thể qua mỗi mắt xích ngày càng giảm dần. 2.1.2.2. Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng mùn bã sinh vật và vật tiêu thụ bậc 1 là vật phân hủy. Ví dụ: Chất mun bã à Giun (VTTB1) à Chim (VTTB2) à Diều hâu (VTTB3). 2.2. Lưới thức ăn 2.2.1. Khái niệm - Khái niệm 1: Quần xã gồm nhiều chuỗi thức ăn,có quan hệ với nhau và những chuỗi đó,có những mắc xích dung chung và được gọi là lưới thức ăn. - Khái niệm 2: Mỗi loài trong quần xã sinh vật thường là mắc xích của nhiều chuỗi thức Ăn. Các chuỗi thức ăn có nhiều mắc xích dung chung tạo thành một lưới thức ăn. 2.2.2. Lưới thức ăn trong hệ sinh thái rừng cao su - Sơ đồ 1. Sâu Cú Lá Châu chấu Chim Chuột Diều hâu Rắn Nhận xét: + Mỗi loài sinh vật trong quần xã không chỉ liên hệ với một chuỗi thức ăn mà có thể liên hệ với nhiều chuỗi thức ăn khác. Tất cả các chuỗi thức ăn trong quần xã hợp thành lưới thức ăn. + Tất cả các chuỗi thức ăn đều là tạm thời và không bền vững nên cấu trúc của quần xã có thể bị thay đổi. + Do cấu trúc của quần xã rừng cao su ít đa dạng về thành phần loài nên tính ổn định của quần xã thấp. 2.3. Bậc dinh dưỡng và hình tháp sinh thái rừng cao su 2.3.1. Bậc dinh dưỡng - Trong chuỗi thức ăn,các mắc xích làm thành các bậc dinh dưỡng. Trong quần xã,mỗi bậc dinh dưỡng gồm nhiều loài cùng đứng trong một múc năng lượng. - Bậc dinh dưỡng là đơn vị cấu trúc nên chuỗi thức ăn. Có nhiều bậc dinh dưỡng: + Bậc dinh dưỡng cấp 1( sinh vật sản xuất thuộc mắc xích số 1) gồm các sinh vật có khả năng tự dưỡng. + Bậc dinh dưỡng cấp 2 (thuộc mắc xích số 2) gồm các động vật ăn các sinh vật sản xuất,đó là sinh vật tiêu thụ bập 1. + Bậc dinh dưỡng cấp 3 ( thuộc mắc xích số 3) gồm những động vật ăn động vật,đó là sinh vật tiêu thụ bậc 2, - Ví dụ: + Cỏ (bậc dinh dưỡng cấp 1) à Châu chấu (bậc dinh dưỡng cấp 2) à Chuột (bậc dinh dưỡng cấp 3). + Hạt (bậc dinh dưỡng cấp 1) à Chim sẻ (bậc dinh dưỡng cấp 2) à Cú (bậc dinh dưỡng cấp 3). + Lá cây cao su ( bậc dinh dưỡng cấp 1) à Sâu ăn lá (bậc dinh dưỡng cấp 2) à Chim ăn sâu (bậc dinh dưỡng cấp 3) à Diều hâu (bậc dinh dưỡng cấp 4) . Tùy thuộc vào việc sử dụng nguồn năng lượng nào, một loài có thể ở 1, 2 hay 3 bậc dinh dưỡng. 2.3.2. Các hình tháp sinh thái học rừng cao su. 2.3.2.1. Khái niệm hình tháp sinh thái học - Quan hệ dinh dưỡng giữa các loài trong quần xã được thể hiện bằng chuỗi,lưới thức ăn và các bậc dinh dưỡng. Số lượng cá thể, sinh vật lượng, hoặc năng lượng được xếp theo bậc dinh dưỡng từ thấp lên cao bao giờ cũng sắp xếp theo hình tháp. Hình tháp sinh thái được biểu diễn bằng những hinh chữ nhật xếp chồng lên nhau. Các hình chữ nhật đều có cùng một chiều cao, chiều dài phụ thuộc vào năng lượng hay số lượng của cùng một bậc dinh dưỡng. - Hình tháp có dạng thu nhỏ dần ở trên do hình tháp sinh thái học tuân theo quy luật: Sinh khối của sinh vật sản xuất bao giờ cũng lớn hơn sinh khối của sinh vật tiêu thụ bạc 1, sinh khối của sinh vật tiêu thụ bậc 1 lại lớn hơn sinh khối của sinh vật tiêu thụ bậc 2, Như vậy, tổng năng lượng bao gồm (số lượng hay khối lượng) liên tiêp giảm giữa các bậc dinh dưỡng, nên hình tháp có đáy to ở dưới, nhỏ dần ở trên. 2.3.2.2. Phân loại: Có 3 loại hình tháp 2.3.2.2.1. Hinh tháp số lượng: - Là hình tháp được xây dựng trên cơ sở phân tích các bậc dinh dưỡng theo số lượng cá thể. - Đặc điểm hình tháp: + Có đỉnh nhọn, đáy rộng, vì số lượng cá thể ở bậc dinh dưỡng thấp bao giờ cũng lớn hơn số lượng cá thể ở bậc dinh dưỡng cao,đáy rộng biểu thị bậc dinh dưỡng thấp, đỉnh nhọn biểu thị bậc dinh dưỡng cao. + Kích thước cơ thể của những cá thể thuộc bậc dinh dưỡng cao thường lớn hơn kích thước cơ thể của những cá thể ở bậc dinh dưỡng thấp. + Số lượng cá thể ở bậc dinh dưỡng cao lại ít hơn số lượng cá thể ở bậc dinh dưỡng thấp. - Ví dụ: Chuỗi thức ăn: Cỏ lạc à Sâu róm à Chim ăn sâu. Chim ăn sâu 10 con Sâu róm 1000 con Cỏ lạc 100.000 cây Hình 1. Sơ đồ hình tháp số lượng 2.3.2.2.2. Hình tháp sinh vật lượng - Là hình tháp biểu thị tổng trọng lượng chất khô ( gam, kg) hay các chỉ số đo khác của tổng số chất sống. Nó được xây dựng trên cơ sở phân tích các bậc dinh dưỡng theo sinh vật lượng và chuỗi thức ăn có vật ăn thịt, thường có dạng hình tháp với đỉnh nhọn phía trên. - Đặc điểm hình tháp + Có đáy rộng, đỉnh nhọn. + Nó có giá trị khoa học cao hơn hình tháp số lượng, vì mỗi bậc dinh dưỡng được biểu thị bằng số lượng chất sống (gam, kg), do đó có thể so sánh phần nao các bậc dinh dưỡng với nhau. + Hạn chế: Thành phần hóa học và giá trị dinh dưỡng của chất sống trong các bậc dinh dưỡng là khác nhau; không chú ý đến thời gian trong việc sinh vật lượng ở mỗi bậc dinh dưỡng; hình tháp sinh vật lượng này không đề cập tới vi khuẩn, vì tuy kích thước nó nhỏ nhưng tốc độ chuyển hóa và tác dugj của nó rất lớn. Ví dụ: 5kg Chim ăn sâu Sâu róm 40kg Cỏ lạc 5000kg Hình 2. Sơ đồ hình tháp sinh vật lượng. 2.3.2.2.3. Hình tháp năng lượng - Đây là loại hình tháp hoàn thiện nhất. Các bậc dinh dưỡng trong hình tháp được trình bày dưới dạng tỷ số giữa số năng lượng ( tính bằng kcal ) được tích lũy trong một đơn vị thời gian trên một đơn vị diện tích hay thể tích. - Đặc điểm: + Đáy rộng, đỉnh nhọn, do khi chuyển từ bậc dinh dưỡng thấp lên bậc dinh dưỡng cao luôn có sự mất năng lượng, nên chỉ còn giữ lại một phần năng lượng rất nhỏ cần thiết cho sự tăng trưởng của cơ thể. + Nó là loại hoàn thiện và có giá trị nhất, vì nó không những cho phép so sánh các hệ sinh thái với nhau, mà còn có thể đánh giá vai trò của quần thể các loài trong hệ sinh thái. - Ví dụ: Năng lượng mặt trời à Cỏ lạc à Sâu róm à Chim ăn sâu. 2.4. Chu trình địa hóa trong hệ sinh thái rừng cao su - Chu trình địa hóa ( chu trình vật chất) trong hệ sinh thái là sự trao đổi liên tục của các nguyên tố hóa học giữa môi trường và quần xã sinh vật. Nhờ hoạt động quang hợp, cây xanh hấp thu CO2, muối khoáng và nước để tổng hợp cacbonhydrat và các chất dinh dưỡng khác. Những hợp chất này cây xanh sử dụng làm thức ăn,cuối cùng lại được sinh vật phân giải, trả lại môi trường những chất ban đầu. - Chu trình địa hóa là chu trình trao đổi các chât trong tự nhiên,theo đường từ môi trường ngoài truyền vào cơ thể sinh vật, qua các bậc dinh dưỡng, rồi từ cơ thể sinh vật truyền trở lại môi trường. Hay đó còn là chu trình vận động của các chất vô cơ trong hệ sinh thái theo đường từ ngoại cảnh chuyển vào cơ thể sinh vật, rồi từ cơ thể sinh vật truyền trở lại ngoại cảnh. Chu trình địa hóa duy trỳ sự cân bằng vật chất trong sinh quyển. - Chu trình địa hóa được chia thành 2 nhóm: Chu trình các chất khí và chu trình các chất lắng đọng. + Chu trình các chất khí: Các chất tham gia có nguồn dự trữ trong khí quyển hay thủy quyển, sau khi đi qua quần xã sinh vật, ít bị thất thoát, phần lớn hoàn lại cho chu trình. Bao gồm những nguyên tố: cacbon, nitơ, nước. Ở dạng khí chúng chiếm ưu thế trong chu trình,măt khác từ cơ thể sinh vật chúng trở lại môi trường tương đối nhanh. + chu trinh các chất lắng đọng: Các chất tham gia có nguồn dự trữ từ vỏ trái đất, sau khi đi qua quần xã, phần lớn tách khỏi chu trình đi vào các chất lắng đọng, gây thất thoát nhiều hơn. Đây là chu trình của những chát lưu huỳnh, photpho. Sơ đồ tổng quát về trao đổi vật chất trong tự nhiên. Chất dinh dưỡng trong tự nhiên Phần trao đổi giữa quần thể và quần xã với môi trường vô cơ Phần vật chất lắng dọng Sinh vật phân giải Sinh vật tiêu thụ Sinh vật sản xuất 2.4.1. Chu trình nước - Nó không chỉ là nguồn õi, hydromaf còn là thành phần quan trọng cuẩ cơ thể sống. Chu trình nước có 2 dạng quan trọng là: + Quá trình bốc hơi nước trên bề mặt Trái Đất: Năng lượng Mặt Trời làm các thủy vực bốc hơi tạo hành hơi nước trong khí quyển, hơi nước tích tụ lại thành mây, mây được gió mang đi gặp lạnh tạo thành mưa, mưa rơi một phần thấm vào đất một phần đổ vào biển và đại dương, Nước thấm vào đất sẽ được rễ cây hút rồi thoát hơi nước vào khí quyển, phần khác được con người khai thác và sử dụng. Lượng nước rơi xuống bề mặt lục địa rất ít, trong đó 2/3 lại bốc hơi vào khí quyển. + Quá trình thoát hơi nước do thực vật: thực vật chỉ dung một phần nước mưa rơi xuống rồi lại thoát hơi nước vào khi quyển. Khối lượng nước bốc hơi do thực vật là rất lớn. Chu trình nước có thể chia thành 4 mảng lớn: Mảng khí quyển ở phía trên bề mặt trái đất. Còn ở bề mặt trái đất có 3 mảng: Mảng lục địa, gồm nguồn nước ao, hồ, sự bốc hơi nước từ các sinh vật và hoạt động của núi lửa thiêu đốt hơi nước làm giảm độ ẩm hơi nước. Mảng đại dương,nhận nước từ lục địa và khí quyển. Mảng các núi bang ở các cực thường xuyên bị chảy ra xuống đại dương do nhiệt độ không khí nóng lên. Giữa các khí quyển và bề mặt Tái Đất có sự luôn chuyển của nước ở dạng hơi nước. 2.4.2. Chu trình cacbon - Cacbon tham gia vào thành phần cấu tạo của cacbonhydrat, chất tiền nhân để hình thành nên các hợp chất hữu cơ khác như protein, lipit, các vitamin, - Cacbonhydrat đi vào chu trình dưới dạng CO2, một phần được thực vật sử dụng để tạo chất hữu cơ, tạo thức ăn cho các động vật ăn cỏ Hô hấp của động vật, thực vật và sự phân giải của vi sinh vật đã trả lại CO2 và nước cho môi trường. - Chu trình cacbon có thể chia thành 4 mảng lớn: Mảng khí quyển ở phía trên bề mặt trái đất. Còn ở bề mặt trái đất có thể chia thành 3 mảng; Mảng lục địa do hoạt động của các quá trình địa chất và sinh học; mảng đại dương và mảng do hoạt động của con người. Giữa khí quyển và bề mặt Trái Đất có sự luân chuyển cacbon. 2.4.3. Chu t