Đề tài Nhân cách con người trong cơ chế thị trường

Lêi giíi thiÖu. LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi x· héi loµi ng­êi tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n nèi tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao. øng víi mçi giai ®o¹n lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi phï hîp víi nã. Vµ thùc tÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Trong ®ã viÖc lµm râ vÞ trÝ cña nh©n c¸ch vµ sù ¶nh h­ëng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh©n c¸ch vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ng­êi ®ßi hái cÊp thiÕt c¶ vÒ mÆt lý luËn, thùc tiÔn qu¶n lý ®Êt n­íc còng nh­ c«ng cuéc c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia. VÒ b¶n chÊt, con ng­êi muèn tån t¹i víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi nªn bao giê còng tu©n theo mét c¬ chÕ x· héi mµ anh ta ®ang sèng. Nãi c¸ch kh¸c, chÝnh con ng­êi t¹o ra c¬ chÕ ho¹t ®éng x· héi nh­ng kh«ng ph¶i tuú tiÖn theo ý muèn chñ quan mµ bÞ qui ®Þnh bëi nh÷ng qui ®Þnh ph¸t triÓn kh¸ch quan cña x· héi. Vµ sù hiÓu biÕt vÒ tr¶i ®é, hµnh vi, phong th¸i, c¸ch sö sù… ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò cña x· héi chÝnh lµ nh©n c¸ch cña con ng­êi. §Ò tµi : Nh©n c¸ch con ng­êi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng Trong bµi viÕt bao gåm c¸c phÇn chÝnh nh­ sau: PhÇn A: Më ®Çu. PhÇn B: Néi dung nghiªn cøu. I / Lý luËn chung vÒ nh©n c¸ch con ng­êi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. II / Thùc tr¹ng vÊn ®Ò. III /Gi¶i ph¸p. PhÇn C: kÕt luËn. PhÇn A: më ®Çu Trong c¸c t¸c phÈm kinh ®iÓn cña m×nh, C.M¸c vµ Anghen cho r»ng con ng­êi ph¶i ®­îc ®Æc biÖt chó träng v× con ng­êi lµ s¶n phÈm cao nhÊt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi cña tù nhiªn vµ x· héi. C¸c «ng ®· nghiªn cøu con ng­êi trong c¸c mèi quan hÖ thèng nhÊt gi÷a tù nhiªn vµ x· héi. Trong sù thèng nhÊt biÖn chøng Êy con ng­êi võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t võa lµ kh©u trung gian, lµ tæng hoµ cña c¸c mèi quan hÖ x· héi, nªn con ng­êi lu«n lu«n ®ãng vai trß cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña lÞch sö. Mçi b­íc ngoÆt lÞch sö, mçi b­íc tiÕn cña nh©n lo¹i ®Òu t¹o ra cho x· héi mét thÕ hÖ ng­êi thÝch øng víi sù biÕn ®æi ®ã. §Æc biÖt ë ViÖt Nam, khi nÒn kinh tÕ tõ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc th× mÉu ng­êi cò còng thay ®æi, h×nh thµnh nªn con ng­êi míi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o vµ tµi giái h¬n. Nh­ng nÕu nh÷ng con ng­êi nµy chØ cã “tµi” mµ kh«ng cã “®øc”, kh«ng cã v¨n ho¸ th× còng kh«ng phôc vô ®­îc cho x· héi. Tr¸i l¹i hä sÏ lµm cho x· héi suy tho¸i , ®¹o ®øc bÞ tha ho¸. Do ®ã ®Ó x· héi chóng ta ph¸t triÓn kÞp theo c¸c n­íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi mµ kh«ng bÞ mÊt ®i b¶n s¾c d©n téc cña con ng­ßi ViÖt Nam lµ môc tiªu ý nguyÖn thiªng liªng, cao ®Ñp mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· v¹ch ra. Do vËy theo em nh©n c¸ch cña con ng­êi ®Æc biÖt lµ nh©n c¸ch con ng­êi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ vÊn ®Ò cÇn ®­îc nghiªn cøu ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý nh»m x©y dùng vµ t¹o nªn nh÷ng con ng­êi cña c¬ chÕ míi cã ®Çy ®ñ c¶ ®øc c¶ tµi, cã nh©n c¸ch tèt. Do nh©n c¸ch vµ con ng­êi lµ mét lÜnh vùc réng lín ®Æc biÖt lµ con ng­êi trong c¬ chÕ thi tr­êng nªn trong bµi viÕt cña em ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p: phÐp duy vËt biÖn chøng cña M¸c – Anghen, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp kÕt hîp víi yÕu tè lý luËn vµ vËn dông thùc tiÔn ®Ó nghiªn cøu ®Ò tµi. PhÇnB: néi dung nghiªn cøu. I. lý luËn chung vÒ nh©n c¸ch con ng­êi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. C¬ së lý luËn: a/ Nh©n c¸ch con ng­êi lµ g× ? Nghiªn cøu vÒ nh©n c¸ch vµ tÝnh qui luËt cña sù h×nh thµnh nh©n c¸ch chóng ta thÊy r»ng: Con ng­êi khi míi sinh ra ch­a ph¶i lµ mét nh©n c¸ch, ë ®ã nã chØ mang tiÒm n¨ng cña mét con ng­êi, cña mét c¸ nh©n ®Ó h×nh thµnh nªn mét nh©n c¸ch. Cßn nh©n c¸ch chØ ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng x· héi, trong mèi quan hÖ nhiÒu chiÒu gi÷a c¸ nh©n víi gia ®×nh x· héi. VËy nh©n c¸ch lµ g× ? Nh©n c¸ch ®­îc hiÓu toµn diÖn lµ ®¹o ®øc vµ tµi n¨ng, n¨ng lùc thÓ chÊt vµ n¨ng lùc tinh thÇn. §ã lµ sù thèng nhÊt gi÷a mÆt c¸ nh©n víi mÆt x· héi ë trong mçi con ng­êi - c¸ nh©n- cô thÓ lµ phÈm chÊt, xu h­íng , kh¶ n¨ng, phong th¸i, hµnh vi … Bªn trong, riªng biÖt cña mçi c¸ nh©n nãi lªn sù kh¸c nhau gi÷a c¸ nh©n nµy víi c¸ nh©n kh¸c “ kh«ng cã nh©n c¸ch nµo hoµn toµn gièng nh©n c¸ch nµo”. nh©n c¸ch ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn phô thuéc vµo ba yÕu tè: Thø nhÊt: Nh©n c¸ch ph¶i dùa trªn tiÒn ®Ò sinh häc vµ t­ chÊt di truyÒn häc. Thø hai: m«i tr­êng x· héi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch. §ã lµ m«i tr­êng gia ®×nh, tr­êng häc vµ x· héi , m«i tr­êng nµy cã thÓ t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ m«i tr­êng x· héi lµ quan hÖ biÖn chøng. Thø ba: h¹t nh©n cña nh©n c¸ch lµ thÕ giíi quan c¸ nh©n bao gåm toµn bé quan ®iÓm, lý luËn, niÒm tin… b/ C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ g× ? ThÞ tr­êng lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. VËy c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ cÊu, chÕ ®é, h×nh thøc x· héi cña c¸c tæ chøc vµ ho¹t ®éng kinh tÕ, trong ®ã c¸c mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua viÖc mua b¸n trao ®æi. Trong lÞch sö ph¸t triÓn s¶n xuÊt vËt chÊt , thÞ tr­êng ( theo ®óng nghÜa cña tõ ®ã ) thùc sù ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n. Tõ s¶n xuÊt tù cung tù cÊp, vËt trao ®æi vËt, sang s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ mét b­íc tiÕn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i – b­íc tiÕn cña thÞ tr­êng. ChÝnh sù ®æi míi nÒn kinh tÕ tõ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· lµm thay ®æi m«i tr­êng x· héi lµ nguyªn nh©n h×nh thµnh nªn nh©n c¸ch cña con ng­êi ®­îc biÓu hiÖn theo hai h­íng tèt vµ kh«ng tèt. V× vËy trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay chóng ta cÇn kÕt hîp hai yÕu tè “®øc” vµ “tµi” ®Ó h×nh thµnh mét nh©n c¸ch thÝch hîp nh­ B¸c Hå ®· nãi: “cã ®øc mµ kh«ng cã tµi th× lµm viÖc g× còng khã, cã tµi mµ kh«ng cã ®øc lµ kÎ v« dông” ThÊy ®­¬c sù ¶nh h­ëng cña nÒn kinh tÕ ®Õn nh©n c¸ch cña mçi c¸ nh©n, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã nh÷ng nhËn ®Þnh vµ chñ tr­¬ng kÞp thêi, nh­ v¨n kiÖn Héi nhgÞ lÇn thø V Ban ChÊp hµnh TW kho¸ VIII cña §¶ng ®· nhÊn m¹nh: “ Tõ nay ®Õn n¨m 2000 chóng ta ®Æt träng t©m vµo nhiÖm vô x©y dùng t­ t­ëng, ®¹o ®øc lèi sèng lµnh m¹nh trong x· héi tr­íc hÕt trong c¸c tæ chøc §¶ng vµ bé m¸y Nhµ n­íc, trong c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng vµ trong tõng gia ®×nh. Ph¶i t¹o cho ®­îc mét sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vÒ t­ t­ëng ®¹o ®øc lèi sèng – mét lÜnh vùc then chèt trong ®êi sèng v¨n ho¸ d©n téc”. §ång chÝ §ç M­êi ®· tõng kh¼ng ®Þnh: “ trong khi ch¨m lo ph¸t triÓn kinh tÕ, coi ®ã lµ nhiÖm vô trung t©m, chóng ta nhËn thøc s©u s¾c vÊn ®Ò nµy: ®éng lùc t¹o ra sù phån vinh vµ ph¸t triÓn l©u dµi cña mét quèc gia kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ vÊn ®Ò ®Çu t­ c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn giµu cã mÆc dï ®iÒu ®ã lµ quan träng mµ chñ yÕu lµ chÝ tuÖ con ng­êi do kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña toµn d©n téc ®­îc h×nh thµnh tõ truyÒn thèng v¨n ho¸ ViÖt Nam. §ã lµ kho tµng chÝ thøc t©m hån, ®¹o lý, tÝnh c¸ch, lèi sèng, tr×nh ®é thÈm mü cña tõng ng­êi vµ céng ®ång d©n téc”. 2/ C¬ së thùc tiÔn: a / ViÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch con ng­êi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng: Sù chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ rõ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ dÉn ®Õn nh÷ng t¸c ®éng lín trong mäi lÜnh vùc trong ®êi sèng x· héi trong ®ã cã lÜnh vùc ®¹o ®øc, nh©n c¸ch con ng­êi. Cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ sù ¶nh h­ëng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Õn nh©n c¸ch con ng­êi, vµ cã thÓ ®­îc chia lµm hai lo¹i ý kiÕn: lo¹i thø nhÊt cho r»ng, quan niÖm ®¹o ®øc cña x· héi ta ®· bÞ mÊt ®Þnh h­íng hoÆc lµ ®ang khñng ho¶ng. Lo¹i thø hai cho r»ng, cã biÕn ®éng th¸i qu¸, cã suy tho¸i , cã tha ho¸, cã bi kÞch. Lo¹i ý kiÕn thø nhÊt xuÊt ph¸t tõ mét thùc tÕ kh¸ch quan lµ c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc nh­: Tham nhòng, hèi lé, l·ng phÝ cña c«ng vµ c¸c tÖ n¹n x· héi ph¸t triÓn. NhiÒu gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp bÞ sãi mßn, nhiÒu gi¸ trÞ míi ch­a ®­îc kiÓm nghiÖm ®· ®­îc ®Ò cao qu¸ ®¸ng, nh­ “ tÝnh n¨ng ®éng”, sù kh«n ngoan”, “tÝnh s¸ng t¹o c¸ nh©n”… Bªn c¹nh ®ã nhiÒu gi¸ trÞ cò ®· tá ra l¹c hËu vÉn ®­îc duy tr× nh­ th­íc ®o “phÈm chÊt” cña con ng­êi. Trong cuéc sèng ®êi th­êng ng­êi ta vÉn ®ßi hái mét sù hi sinh v« ®iÒu kiÖn, mét sù tËn tuþ quªn m×nh nh­ trong thêi gian chiÕn tranh tr­íc ®©y. tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè Êy t¹o nªn mét thùc tr¹ng phøc t¹p cña ®¹o ®øc, dÉn ®Õn mét c¸i nh×n rÊt tiªu cùc ë mét bé phËn c¸n bé vµ nh©n d©n ta. Lo¹i ý kiÕn thø hai chØ ra xu h­íng biÕn ®éng th¸i qu¸ cña gi¸ trÞ ®¹o ®øc hiÖn nay. Tõ chç trong c¸c gi¸ trÞ chÝnh trÞ, x· héi song coi träng c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt kinh tÕ. Tõ chç lÊy con ng­êi tËp thÓ, con ng­êi x· héi lµm mÉu mùc song coi träng con ng­êi c¸ nh©n, thËm trÝ lµ c¸ nh©n Ých kØ, c¸ nh©n chñ nghÜa. Tõ chç lÊy lý t­ëng nh©n ®¹o, ®¹o ®øc lµm mÉu chuyÓn sang coi träng phÈm gi¸, coi träng gi¸ trÞ thùc dông, t«n sïng ®ång tiÒn, coi ®ång tiÒn lµ trªn hÕt, lÊy ®ång tiÒn lµm th­íc ®o gi¸ trÞ cña con ng­êi thay cho gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng. TiÒn th©m nhËp vµo nhiÒu mèi quan hÖ cña ®¹o ®øc x· héi, thËm trÝ trë thµnh nguyªn t¾c sö thÕ vµ tiªu chuÈn hµh vi cña kh«ng Ýt ng­êi. Nh­ vËy, vÊn ®Ò ®¹o ®øc cña x· héi ®ang diÔn ra phøc t¹p cã sù ®Êu tranh gi÷a c¸i tiÕn bé vµ c¸i l¹c hËu, gi÷a c¸i thiÖn vµ c¸i ¸c, gi÷a hai lèi sèng: Sèng cã ý t­ëng lµnh m¹nh, trung thùc, thuû trung víi lèi sèng thùc dông, dèi tr¸, Ýc kØ, ¨n b¸m ch¹y theo ®ång tiÒn. Nh÷ng khÝa c¹nh tiªu cùc cã c¸i ®ang ph¸t huy t¸c dông, cã c¸i ®ang ë d¹ng kh¶ n¨ng. §¹o ®øc míi ph¶i ®Êu tranh víi c¸c hÖ thèng ®¹o ®øc kh¸c, võa ph¶i ®Êu tranh tù ®æi míi, tù kh¼ng ®Þnh m×nh trong ®iÒu kiÖn ®æi míi. §ã lµ t×nh huèng ®Æt ra ®èi víi nh©n c¸ch ®¹o ®øc hiÖn nay. b / Sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a lîi Ýc c¸ nh©n víi lîi Ých x· héi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng XHCN: Sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lîi Ých c¸ nh©n víi lîi Ých x· héi lµ nh©n tè qui ®Þnh nh©n c¸ch ®¹o ®øc s©u nhÊt, lµ ®Æc ®iÓm næi bËt cña mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi trong XHCN. XHCN t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸ nh©n. Anghen viÕt: “viÖc chuyÓn t­ liÖu s¶n xuÊt thµnh së h÷u x· héi” vµ “Nhê sù s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt x· héi, kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho mäi thµnh viªn cña x· héi mét ®êi sèng kh«ng nh÷ng lµ hoµn toµn ®Çy ®ñ vÒ ph­¬ng diÖn vËt chÊt vµ ngµy cµng dåi dµo thªm lªn, mµ cßn ®¶m b¶o cho hä sù ph¸t triÓn tù do, ®Çy ®ñ vµ vËn dông ®­îc tù do, ®Çy ®ñ c¸c n¨ng khiÕu vÒ thÓ lùc vµ trÝ tuÖ cña hä”. ®ång thêi x· héi l¹i cã nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh ®èi víi c¸ nh©n, giao tr¸ch nhiÖm cho mçi c¸ nh©n. c¸ nh©n thùc hiÖn tèt nghÜa vô cña m×nh th× CNXH cµng ®­îc cñng cè, ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ v÷ng ch¾c. Ng­îc l¹i CNXH cµng ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn th× quyÒn tù do, n¨ng khiÕu vÒ thÓ lùc vµ trÝ lùc cña mçi c¸ nh©n ®­îc ®¶m b¶o. §ã lµ mèi quan hÖ thèng nhÊt lîi Ých c¸ nh©n víi lîi Ých x· héi trong XHCN cã mÆt kh¸ch quan vµ mÆt chñ quan. MÆt kh¸ch quan ®­îc biÓu hiÖn ë tr×nh ®é ®¹t ®­îc cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ë møc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cho phÐp tho¶ m·n nhu cÇu hîp lý ngµy cµng t¨ng lªn cña mäi thµnh viªn trong x· héi. MÆt chñ quan ®­îc biÓu hiÖn ë mÆt nhËn thøc vµ vËn dông quy luËt vÒ sù kÕt hîp lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi- mét ®éng lùc ph¸t triÓn cña XHCN. KÕt hîp hµi hoµ gi÷a lîi Ých c¸ nh©n víi lîi Ých x· héi kh«ng cã nghÜa lµ lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi kh«ng cßn m©u thuÉn nhÊt ®Þnh. Trong khi lùa chän mét vÊn ®Ò g× cã liªn quan ®Õn lîi Ých c¸ nh©n th× ph¶i ®Æt nã vµo trong bèi c¶nh thùc tÕ cña x· héi cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. ii. thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò. Nh÷ng t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Õn nh©n c¸ch con ng­êi. a / Theo h­íng tÝch cùc. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ò cao tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n, nhÊt lµ tr¸ch nhiÖm vÒ mÆt vËt chÊt cña ng­êi c¸n bé qu¶n lý. Nãi ®Õn tr¸ch nhiÖm cña ng­êi c¸n bé qu¶n lý tr­íc tiªn ph¶i nãi ®Õn tr¸ch nhiÖm cña b¶n th©n hä. §iÒu ®ã ®­îc biÓu hiÖn ë tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc ®­îc giao phã. Tõ ®ã mét mÆt kh¾c phôc ®­îc c¸ch xem xÐt, ®¸nh gi¸ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ng­êi c¸n bé qu¶n lý mét c¸ch chung chung trõu t­îng, mÆt kh¸c lµm cho “®øc”vµ “tµi” g¾n bã víi nhau, hoµ quyÖn vµo nhau, ®ßi hái cã nhau. Nãi ®Õn tiªu chuÈn cña ng­êi c¸n bé qu¶n lý trong x· héi ta lµ nãi ®Õn “®øc” vµ “tµi”, trong ®ã “®øc”lµ gèc. Nh­ng cã “®øc”mµ kh«ng cã “tµi”, kh«ng cã ®ñ n¨ng lùc ®iÒu hµnh c«ng viÖc, hoÆc kh«ng phÊn ®Êu n©ng cao n¨ng lùc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña c«ng viÖc th× sím muén còng bÞ kinh tÕ thÞ tr­êng ®µo th¶i. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµm cho ®éng c¬ vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý g¾n liÒn víi nhau, thèng nhÊt víi nhau. C¬ chÕ thÞ tr­êng t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho con ng­êi v­¬n lªn, ®ßi hái mçi ng­êi ph¶i häc tËp, rÌn luyÖn b¶n th©n, rÌn luyÖn tay nghÒ ®Ó ®øng v÷ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ng­îc l¹i, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng rÊt nghiªm kh¾c ®µo th¶i nh÷ng sù tr× trÖ, b¶o thñ, sù l¹c hËu, lçi thêi cña nh÷ng con ng­êi vµ nh÷ng s¶n phÈm kinh tÕ kÐm mang tÝnh chÊt cæ hñ c¶ vÒ néi dung còng nh­ h×nh thøc. b/ Theo h­íng tiªu cùc: Khi nãi ®Õn mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng C.M¸c ®· chØ ra r»ng: “ §ã lµ mét thø tù do mËu dÞch kh«ng cã l­¬ng t©m”, nã lµm cho quan hÖ gi÷a con ng­êi “ch×m ngËp trong b¨ng gi¸ cña sù tÝnh to¸n lîi kû” bëi v× “Ngoµi quan hÖ lîi h¹i, trÇn truång, ngoµi sù giao dÞch tiÒn mÆt l¹nh lïng v« t×nh th× sÏ ch¼ng cßn mèi quan hÖ nµo kh¸c”. C¬ chÕ thÞ tr­êng lµm cho con ng­êi sïng b¸i ®ång tiÒn qu¸ møc. LÊy ®ång tiÒn lµm th­íc ®o quan hÖ ®¹o ®øc gi÷a ng­êi víi ng­êi, lµm tha ho¸ phong c¸ch, lèi sèng cña ng­êi c¸n bé, n« lÖ cña ®ång tiÒn, ®Æt ®ång tiÒn lªn trªn hÕt, sèng tha ho¸ ®åi b¹i, coi ®ång tiÒn lµ gi¸ trÞ thùc duy nhÊt ®Ó ®o gi¸ trÞ cña b¶n th©n vµ cña ng­êi kh¸c. Nh­ vËy, kinh tÕ thÞ tr­êng cïng víi nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cßn cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc víi sù ph¸t triÓn cña nh©n c¸ch, c¸ tÝnh con ng­êi. Nã sÏ t¹o ra sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch, c¸ tÝnh con ng­êi mét c¸ch phiÕn diÖn v× ho¹t ®éng cña con ng­êi bÞ ®Þnh h­íng vµo môc tiªu lµm giµu bÊt chÝnh. TÝnh thùc dông sÏ c¶n trë thËm trÝ lo¹i trõ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸, nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña d©n téc nãi riªng bÞ ph¹t, bÞ ph¸ huû. 2/ Vai trß cña chñ thÓ x· héi- c¸ nh©n trong viÖc ®Þnh h­íng nh©n c¸ch. Sù chuyÓn ®æi hÖ t­ t­ëng dÉn ®Õn sù chuyÓn ®æi hÖ gi¸ trÞ x· héi vµ gi¸ trÞ con ng­êi: Con ng­êi tõ phôc tïng chuyÓn sang tù chñ, s¸ng t¹o, tõ dùa trªn t×nh nghÜa chuyÓn sang dùa trªn lý trÝ vµ d©n chñ, t×m tõ c¸ch hoµ ®ång chuyÓn sang t«n träng c¶ c¸ tÝnh vµ b¶n lÜnh riªng…C¸c chuÈn mùc con ng­êi míi ®ßi hái kh«ng chØ ph¸t triÓn tõng mÆt riªng lÎ mµ ph¶i lµ c¸ nh©n ph¸t triÓn hµi hµo thÓ chÊt, tinh thÇn, trÝ tuÖ, thÈm mü… kh¾c phôc lèi sèng thô ®éng, h¹n hÑp lµm c¬ së h×nh thµnh lèi sèng tÝch cùc, ph¸t triÓn ý thøc, lu«n v­¬n lªn lµm chñ vµ x©y dùng cuéc sèng míi, xuÊt hiÖn nh÷ng nh©n c¸ch míi. iii. gi¶i ph¸p. §Ó kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch trong c¬ chÒ thÞ tr­êng chóng ta cÇn ph¶i ¸p dông mét sã biÖn ph¸p quan träng. Thèng nhÊt gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi ph¸t triÓn x· héi, chó träng ®Çu t­ ph¸t triÓn con ng­êi nhÊt lµ ®Çu t­ cho gi¸o dôc, n©ng cao d©n trÝ, ph¶i lµm tèt viÖc qu¶n lý lÜnh vùc t­ t­ëng. Cô thÓ lµ ph¶i x©y dùng cho ®­îc ë mçi ng­êi mét thÕ giíi quan khoa häc, mét ý thøc ®¹o ®øc míi. Sù h×nh thµnh nh©n c¸ch bÞ qui ®Þnh bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi vµ bëi mét hÖ thèng gi¸o dôc do chÝnh nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi ®ã qui ®Þnh. Tuy vËy ®Ó x©y dùng nh©n c¸ch ®¹o ®øc, tr­íc hÕt ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n qui ®Þnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®¹o ®øc ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¶ thi: Nh©n c¸ch khi h×nh thµnh mét c¸ch tù nhiªn th× bao giê còng ch­a hoµn thiÖn. V× vËy gi¸o dôc vµ gi¸o dôc ®¹o ®øc lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng thøc gi¶i ph¸p quan träng nhÊt, trùc tiÕp quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®¹o ®øc. Thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ thõa nhËn tÝnh hîp lý cña viÖc theo ®uæi lîi Ých c¸ nh©n. V× con ng­êi võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Víi t­ c¸ch lµ môc tiªu, sù ph¸t triÓn cña con ng­êi ph¶i lµ th­íc ®o cña nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ x· héi theo ®Þnh h­íng “TÊt c¶ v× mäi ng­êi”. Tuy nhiªn , c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù khuyÕn khÝch lîi Ých c¸ nh©n, tù nã bao chøa kh¶ n¨ng vµ trªn thùc tÕ ®· dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch râ rÖt nhÊt. Bëi vËy ®Ó kh¾c phôc nghÞch lý cña sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch, t¹o ®iÒu kiÖn cho nh©n c¸ch ®¹o ®øc ph¸t triÓn, viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt theo ®Þnh h­íng XHCN lµ tÊt yÕu vµ cÇn thiÕt. Cã nh­ vËy chóng ta míi ph¸t huy ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ ng¨n chÆn, h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc cña thÞ tr­êng . PhÇn C: kÕt luËn Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ m«i truêng thuËn lîi cho viÖc x¸c lËp ®Þa vÞ chñ thÓ cña c¸ nh©n, h×nh thµnh tÝnh tÝch cùc tù gi¸c cña c¸ nh©n ng­êi lao ®éng, gi¶i phãng c¸ nh©n ho¹t ®éng kinh tÕ khái phô thuéc vµo kÕ ho¹ch ®éc ®o¸n, l«i cuèn hä vµo thÞ tr­êng trao ®æi vµ trë thµnh chñ thÓ cña sù vËn hµnh kinh tÕ. Chóng ta chñ ®éng chuyÓn sang nÒn kinh tÕ më cöa , giao l­u víi n­íc ngoµi vµ ®ã lµ mét trong nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n ®Ó ®­a ®Êt n­íc tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu. Muèn thÕ th× chóng ta ph¶i chñ ®éng tiÕp thu c¸i g× cã lîi cho ®Êt n­íc vµ lo¹i bá nh÷ng g× kh«ng phï hîp víi truyÒn thèng d©n téc. §iÒu c¬ b¶n lµ trong qu¸ tr×nh tiÕp thu c¸i míi, chóng ta ®õng véi quay l­ng víi céi rÔ cña m×nh, ®õng tõ bá nh÷ng g× mµ cha «ng ta ®· t¹o dùng nªn. Bëi v×: “ ®i vµo kinh tÕ thÞ tr­êng, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc mµ xa rêi gi¸ trÞ truyÒn thèng sÏ mÊt b¶n s¾c d©n téc, ®¸nh mÊt b¶n th©n m×nh, trë thµnh c¸i bãng mê cña ng­êi kh¸c, cña d©n t«c kh¸c”. Nh­ vËy con ng­êi muèn tån t¹i trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ph¶i tËp trung ®Çy ®ñ c¶ “®øc” vµ “tµi”. Song c¬ chÕ thÞ tr­êng lu«n cã hai mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc t¸c ®éng ®Õn nh©n c¸ch con ng­êi. Nã lµm cho con ng­êi tho¸t khái sù rµng buéc chËm ch¹p cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, nh­ng nã còng lµm suy tho¸i nh©n c¸ch cña kh«ng Ýt nh÷ng ng­êi bÞ vßng xo¸y cña lîi Ých, ma lùc cña ®ång tiÒn cuèn ®i mµ quªn ®i tÊt c¶, chµ ®¹p lªn tÊt c¶. ViÖt Nam lµ n­íc ®ang trong qóa tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN nªn cã thÓ rót ra cho m×nh tõ kinh nghiÖm thùc tÕ cña nh÷ng n­íc kh¸c vÒ gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®¹o ®øc nh©n c¸ch , gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i, gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x©y dùng c¸c mèi quan hÖ x· héi lµnh m¹nh … VÒ mÆt nµy , cã thÓ nãi r»ng chóng ta vÉn cßn ch­a muén, muèn cã ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®óng ®¾n, ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Èy m¹nh CNH- H§H theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay. TµI liÖutham kh¶o. S¸ch thùc hµnh triÕt häc Sù biÕn ®æi thang gi¸ trÞ ®¹o ®øc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi viÖc x©y dùng ®¹o ®øc- NguyÔn ThÕ KiÖt – NguyÔn ChÝ Mü. Gi¸o dôc ®¹o ®øc víi viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay- TrÇn Sü Ph¸n- Gi¸o dôc lý luËn sè 1/1999. VÒ mét sè gi¶i ph¸p x©y dùng nh©n c¸ch ®¹o ®øc hiÖn nay- NguyÔn V¨n Phóc- T¹p chÝ triÕt häc sè 4/1999. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam- V¨n kiÖn héi nghÞ lÇn thø V Ban ChÊp hµnhTrung ­¬ng, kho¸ VIII. C.M¸c- Anghen- Toµn tËp. Môc lôc. Lêi giíi thiÖu ………………………………………………………………..1 PhÇn A: Më ®Çu…………………………………………………………...…2 PhÇn B: Néi dung ®Ò tµi …..……………………………………………...…3 I/ Lý luËn chung vÒ nh©n c¸ch con ng­êi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ..….3 C¬ së lý luËn…………………………………………………….…3 C¬ së thùc tiÔn………………………………………………….….5 II/ Thùc tr¹ng vÊn ®Ò…………………………………………………7 1. Nh÷ng t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Õn nh©n c¸ch con ng­êi …7 2.Vai trß cña chñ thÓ x· héi- c¸ nh©n trong viÖc ®Þnh h­íng …….….8 III/ Gi¶i ph¸p…………………………………………………………9 PhÇn C: KÕt luËn……………………………………………………………10 Tµi liÖu tham kh¶o…………………………………………………….……11