Đề tài Phương pháp hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình trong sách giáo khoa lịch sử 8

BẢN TÓM TẮT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “PHƯƠNG PHÁP HƯỚNG DẪN HỌC SINH KHAI THÁC KÊNH HÌNH TRONG SGK LỊCH SỬ 8” I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trên thực tế đa số giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy nhưng còn chưa quan tâm khai thác kênh hình SGK hoặc dùng kênh hình như là hình ảnh minh họa mà quên đi chính đó là tư liệu không thể thiếu được trong việc dạy học lịch sử. Vì vậy việc khai thác nội dung kênh hình trong SGK là vấn đề quan trọng trong việc thực hiện vấn đề tái tạo lịch sử, biểu tượng lịch sử. Phương pháp học tập khai thác nội dung kênh hình trong SGK là một phần phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Làm thế nào để học sinh tìm hiểu kiến thức qua kênh hình, từ đó giúp các em nắm chắc, nhớ lâu được kiến thức. Với phương pháp này, học sinh tự giác chủ động lĩnh hội kiến thức, tăng thêm sự hứng thú trong học tập II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.1 Đối tượng nghiên cứu -Học sinh lớp 8 trường THCS Thị Trấn Châu Thành -Tây Ninh -Các tranh ảnh khai thác kênh hình trong sách giáo khoa lịch sử 2.2 Phương pháp nghiên cứu -Phương pháp đọc tà liệu -Phương pháp quan sát -Phương pháp điều tra tìm hiểu đối tượng học sinh III.ĐỀ TÀI ĐƯA RA GIẢI PHÁP MỚI -Hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình trong sách giáo khoa lịch sử 8 theo yêu cầu của giáo viên -Phát huy tính tích cực ,tinh thần tự giác trong học tập của học sinh -Giúp học sinh yêu thích môn học,có tinh thần học hỏi ở thầy cô, bạn bè IV. HIỆU QUẢ ÁP DỤNG -Qua việc giảng dạy và áp dụng đề tài :Hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình trong sách giáo khoa, học sinh biết vận dụng kiến thức để giải thích, nhận xét, đánh giá, so sánh .Chất lượng bộ môn được nâng cao,học sinh hứng thú tìm hiểu, học hỏi thầy cô và bạh bè V.PHẠM VI NGHIÊN CỨU -Đề tài được áp dụng cho tất cả học sinh khối 8 của trường THCS Thị Trấn Châu Thành-Tây Ninh nhưng được triển khai cụ thể hơn ở lớp 8A3 Châu Thành ,05 tháng 04 năm 2011 Người thực hiện Lưu Thị Huệ A . MỞ ĐẦU 1.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Đất nước ta đang bước vào thời đại của toàn cầu hóa và phát triển bền vững thì ngành giáo dục cũng đứng trước nhiều thách thức và vận hội mới. Đào tạo thế hệ trẻ thành người lao động làm chủ nước nhà có trình độ văn hóa cơ bản đáp ứng những yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội Nhằm thực hiện nghị quyết của quốc hội về việc đổi mới công tác giáo dục ở bậc THCS đối với các môn học nói chung và môn lịch sử nói riêng. Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục việc đổi mới phương pháp dạy học là nhiệm vụ quan trọng, một yêu cầu bức thiết nhằm góp phần đào tạo những con người tích cực, tự giác, năng động, sáng tạo, có năng lực mới nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội và của chính bản thân mình trong thời kỳ công nghiệp hóa,hiện đại hóa, đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục, đào tạo từ lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Xuất phát từ những nhận định trên, việc dạy học nói chung và dạy lịch sử nói riêng. Việc đổi mới ở đây là thay đổi phương pháp truyền thụ của người giáo viên tác động đến học sinh, làm cho học sinh học tập tích cực chủ động sáng tạo, thay đổi thói quen thụ động ghi nhớ máy móc. Trên thực tế đa số giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy nhưng còn chưa quan tâm khai thác kênh hình SGK hoặc dùng kênh hình như là hình ảnh minh họa mà quên đi chính đó là tư liệu không thể thiếu được trong việc dạy học lịch sử. Vì vậy việc khai thác nội dung kênh hình trong SGK là vấn đề quan trọng trong việc thực hiện vấn đề tái tạo lịch sử, biểu tượng lịch sử. Phương pháp học tập khai thác nội dung kênh hình trong SGK là một phần phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Làm thế nào để học sinh tìm hiểu kiến thức qua kênh hình, từ đó giúp các em nắm chắc, nhớ lâu được kiến thức. Với phương pháp này, học sinh tự giác chủ động lĩnh hội kiến thức, tăng thêm sự hứng thú trong học tập Để thực hiện ta phải nghiên cứu kỷ các kênh hình và hướng dẫn học sinh khai thác nội dung, nếu chỉ dừng lại ở chỗ minh họa cho bài học thì học sinh không khắc sâu, nắm chắc được kiến thức, không phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong học tập. Đó là lý do giúp tôi chọn đề tài “ Khai thác nội dung kênh hình trong SGK môn lịch sử” 2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Thực hiện giải pháp: “ Khai thác nội dung kênh hình trong SGK môn lịch sử” đối với học sinh lớp 8 trên cơ sở tìm hiểu nội dung của tranh ảnh lịch sử. Kỷ năng và kỷ thuật khai thác ảnh trong SGK môn lịch sử 8, lớp 8A3 thuộc đơn vị trường THCS Thị Trấn. 3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU Thực hiện qua việc giảng dạy và học tập môn lịch sử 8 với học sinh lớp 8A3 tại trường THCS Thị Trấn Châu Thành –Tây Ninh Phần mở đầu : giới thiệu những bài học chung, sơ lược về môn lịch sử. Phần một: Lịch sử thế giới, giới thiệu lịch sử thế giới cận đại từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917 Phần hai : Lịch sử Việt Nam, giới thiệu lịch sử Việt Nam từ năm 1858 đến năm 1918. 4 .PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Nghiên cứu tài liệu : Phương pháp dạy học lịch sử, tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên, SGK lịch sử 8 và dạy học lấy học sinh làm trung tâm,… đây là những tư liệu, nguồn lịch sử để nghiên cứu, những nội dung cần sử dụng. - Điều tra tìm hiểu đối tượng học sinh lớp 8A3 nhất là qua các lần kiểm tra , thống kê, so sánh đối chiếu kết quả, có được thông tin phản hồi thu lượm để giải pháp phù hợp với thực tế và hiệu quả hơn trong dạy học lịch sử. 5.GỈA THUYẾT KHOA HỌC -Khai thác kênh hình rèn luyện cho học sinh kỹ năng ,kỹ xảo,quan sát, nhận xét, mô tả, phân tích nhận định, đánh giá -Khai thác kênh hình là một trong những hình thức làm việc cao của học sinh , góp phần làm phát triển tư duy sáng tạo của học sinh, giúp học sinh khắc sâu kiến thức hơn -Thông qua việc khai thác kênh hình, giáo viên rèn cho học sinh kỹ năng phân tích ,so sánh, đọc, trình bày diễn biến trên lược đồ -Rèn kỹ năng tư duy cho học sinh trong việc khai thác kênh hình -Học sinh tích cực suy nghĩ,phát huy tính tư duy ,tự giác, chủ động, sáng tạo của mình B. NỘI DUNG 1 .CƠ SỞ LÝ LUẬN: -Đặc trưng nổi bật nhất trong 3 đặc trưng của nhận thức lịch sử là con người không thể tri giác trực tiếp những gì thuộc về quá khứ. Mặt khác, lịch sử là những sự việc đã diễn ra, là hiện thực trong quá khứ, tồn tại một cách khách quan, không thể thông qua “phán đoán”, “suy luận”…để biết lịch sử. Vì vậy, nhiệm vụ đầu tiên, tất yếu của bộ môn lịch sử ở trường phổ thông là tái tạo lịch sử, tức là cho HS tiếp xúc với những chứng cứ vật chất, những dấu vết của quá khứ, tạo ra ở HS những hình ảnh cụ thể, sinh động, chính xác về các sự kiện, hiện tượng lịch sử, những biểu tượng về con người và hoạt động của con người trong bối cảnh thời gian, không gian xác định với những điều kiện lịch sử cụ thể. Vậy tái tạo lịch sử bằng phương thức nào? Để tạo ra những hình ảnh lịch sử cụ thể, bên cạnh lời nói sinh động GV sử dụng các phương tiện trực quan. Căn cứ vào tài liệu học tập và mục tiêu lĩnh hội, có thể lựa chọn các phương tiện trực quan khác nhau như: +Tạo hình ảnh một sự vật cụ thể: dùng hiện vật, tranh, ảnh, phim đèn chiếu, video +Tạo biểu tượng về không gian, hoàn cảnh địa lí diễn ra các sự kiện lịch sử: dùng tranh, ảnh, bản đồ, sa bàn. +Trình bày diễn biến các sự kiện lịch sử: dùng tranh, ảnh, phim đèn chiếu, phim màn ảnh rộng, video… +Tạo biểu tượng về thời gian: dùng sơ đồ, bảng niên biểu… +Tạo biểu tượng về sự phát triển: dùng sơ đồ, biểu đồ, tranh, ảnh, bảng so sánh… So với lời nói của giáo viên, các phương tiện trực quan có ưu thế hơn, như tạo ra hình ảnh lịch sử cụ thể, sinh động và chính xác hơn, giúp học sinh thuận lợi hơn trong việc tạo biểu tượng lịch sử. Vì vậy cần quan tâm sử dụng các phương tiện trực quan kết hợp với lời nói sinh động của giáo viên. Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học. Nghị quyết IV khóa VII đã xác định “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học.Bồi dưỡng phương pháp tự học , rèn luyện kỷ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Cốt lõi của đổi mới dạy và học là hướng tới hoạt động học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động, học chay, học vẹt. Nhằm tạo ra những con người năng động, có năng lực giải quyết vấn đề. Qua việc “ Khai thác nội dung kênh hình SGK môn lịch sử” Nhằm phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong cuộc chiếm lĩnh kiến thức. Đồng thời thực hiện theo tinh thần đổi mới môn lịch sử không ngừng chú trọng cải tiến phương pháp dạy học, học sinh phải được hướng dẫn phương pháp tự học thì hiệu quả chất lượng mới được nâng cao. 2.CƠ SỞ THỰC TIỄN: Lịch sử là một trong những hệ thống các môn học trong nhà trường phổ thông, nó giúp các em hiểu biết các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử đã xảy ra trong quá khứ và hiện tại. Các sự kiện lịch sử ấy thể hiện rõ qua hệ thống kênh hình SGK. Thực tế , trong quá trình giảng dạy giáo viên chưa tạo cho học sinh sự tìm tòi và lòng say mê thật sự đối với bộ môn. Vì thế chúng ta phải làm như thế nào để thực sự tạo cho các em sự say mê, thích thú học tập với bộ môn. Vì đã từ lâu ấn tượng đối với môn lịch sử không được tốt đẹp cho lắm. Phần lớn quan niệm của phụ huynh và học sinh cho rằng đây là môn phụ, không tham gia xét tuyển, cho nên các em chỉ học qua loa, chiếu lệ cho có điểm thôi, chứ không học với niềm say mê thực sự. Điều đó, chúng ta phải thừa nhận rằng, việc học sinh không thích học bộ môn vẫn là bắt nguồn từ các phương pháp giảng dạy của giáo viên, vẫn còn phần đông giáo viên chưa thực sự nắm chắc phương pháp, kỹ thuật dạy học lịch sử có hiệu quả cao, chưa xác định cho mình quá trình dạy học rõ ràng, từ đó giáo viên chưa khơi dậy ở các em lòng đam mê hứng thú tìm tòi trong học tập môn lịch sử và cũng vì thế đã làm cho chất lượng tiết dạy chưa cao và học sinh thật sự thích bộ môn. Vì vậy, để giúp các em có phương pháp học tập tốt đòi hỏi người giáo viên phải biết lựa chọn và vận dụng phương pháp hợp lý là khâu tổ chức hoạt động dạy học, nhằm phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo trong học tập của học sinh để việc giảng dạy đạt hiệu quả cao, tạo được sự hứng thú, say mê học tập của học sinh. Thực tế cho chúng ta thấy bộ môn lịch sử có một vị trí, ý nghĩa quan trọng đối với việc giáo dục thế hệ trẻ giúp học sinh phát triển năng lực và trí tuệ, giáo dục học sinh tư tưởng đạo đức trong cuộc sống và trong lao động. Do đó, để đạt mục tiêu trên cần hướng dẫn học sinh khai thác triệt để nội dung kênh hình trong SGK để học sinh khắc sâu, nắm chắc kiến thức qua nội dung bài học là phương tiện thông tin có hiệu quả nhất về quá khứ lịch sử vừa là phương tiện làm việc của học sinh. Tác dụng của việc khai thác kênh hình không chỉ dừng lại ở chổ kích thích hứng thú học tập và làm học sinh dễ hiểu, mà còn góp phần trao dồi khả năng tư duy, kỹ năng, kỹ xảo cho các em thông qua việc sử dụng các kênh hình. Việc sử dụng các kênh hình trong dạy học là rất cần thiết và quan trọng, giúp cho học sinh thuận tiện hơn trong việc suy luận so sánh các đối tượng trong quá trình phân tích tổng hợp. Việc khai thác kênh hình trong SGK sao cho đạt yêu cầu cao nhất trong việc thực hiện mục tiêu dạy học thể hiện rõ tư tưởng sư phạm, tuy nhiên nội dung kênh hình mỗi bài học rất đa dạng tùy theo yêu cầu của từng bài mà sử dụng các hoạt động khác nhau. Nhưng trong một tiết học làm thế nào để học sinh hoạt động là chính, giáo viên chỉ là người tổ chức hướng dẫn các hoạt động của học sinh, lựa chọn phương pháp phù hợp với nội dung bài dạy để truyền đạt thường xuyên trao đổi học tập kinh nghiệm giảng dạy ở đồng nghiệp để tìm biện pháp hữu hiệu nhất, để giúp các em học tập tốt hơn. 3 .NỘI DUNG VẤN ĐỀ: 3.1 Vấn đề đặt ra: Để phù hợp với các phương pháp dạy học theo hướng đổi mới thì việc khai thác nội dung kênh hình trong SGK không chỉ nhằm phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập bộ môn mà còn là một nguồn nhận thức lịch sử chứ không chỉ là minh họa cho bài học. Tuy nhiên, sử dụng thế nào có hiệu quả, phát triển tư duy cho học sinh thì không đơn giản. Hiệu quả của việc sử dụng phương pháp trực quan do nhiều yếu tố quyết định như: nội dung của bài học, tranh ảnh lịch sử, phương pháp sử dụng, kỹ năng và năng lực sư phạm của giáo viên. Việc khai thác nội dung kênh hình trong SGK được thực hiện tốt sẽ huy động được sự tham gia của nhiều giác quan, sẽ kết hợp chặt chẽ được hai hệ thống tín hiệu vơi nhau: tai nghe, mắt thấy, tạo điều kiện cho học sinh dễ hiểu, nhớ lâu, phát triển năng lực chú ý và hứng thú quan sát. Ngược lại, nếu không thực hiện tốt dễ làm cho học sinh phân tâm sự chú ý, không tập trung. Do đó, trong quá trình sử dụng kênh hình trong SGK giáo viên không những có vai trò định hướng cho học sinh quan sát hướng dẫn và gợi ý cách khai thác kiến thức mà còn giúp học sinh tự thao tác, sử dụng, khám phá, tìm tòi kiến thức hoặc cũng cố kiến thức và rèn kỹ năng quan sát cho học sinh. Để khai thác nội dung kênh hình trong SGK giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát tranh ảnh, sơ đồ, lược đồ,… trong SGK và nêu câu hỏi để học sinh khai thác qua hoạt động cá nhân hoặc hoạt động hợp tác tổ, nhóm, qua đó giáo dục tư tưởng cho học sinh sau mỗi tiết học, bài học. Tạo điều kiện cho học sinh tích cực và hứng thú học tập tìm hiểu về lịch sử, xác định rõ động cơ, phương pháp học tập lịch sử không phải là học thuộc lòng mà là một phương pháp luận sử học. 3.2 Giải pháp chứng minh vấn đề được giải quyết: Để việc khai thác nội dung kênh hình trong SGK có hiệu quả nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong học tập bộ môn lịch sử theo quan điểm đổi mới phương pháp dạy học, giáo viên cần phải theo các hướng sau: *Khi sử dụng tranh ảnh: - Những kỹ năng cần lưu ý: Khi hướng dẫn học sinh khai thác nội dung tranh ảnh lịch sử, giáo viên cần chú ý rèn luyện cho học sinh những kĩ năng: + Kĩ năng quan sát, nhận xét. + Kĩ năng mô tả . + Kĩ năng phân tích, nhận định, đánh giá. -Các bước khai thác tranh ảnh lịch sử. Để việc khai thác tranh ảnh có hiệu quả, phát huy được tính tích cực của học sinh nhằm làm cho học sinh tự tìm hiểu nội dung của tranh ảnh dưới sự hướng dẫn tổ chức của giáo viên, xin nêu một số gợi ý việc khai thác tranh ảnh lịch sử trong SGK. Trong việc dạy và học có hiệu quả như sau: Bước 1: Cho học sinh quan sát tranh ảnh để xác định một cách khái quát nội dung tranh ảnh cần khai thác. Bước 2: Giáo viên đặt câu hỏi, nêu vấn đề, tổ chức hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung từ tranh ảnh,lược đồ Bước 3: Học sinh trình bày kết quả tìm hiểu nội dung tranh ảnh ,lược đồ, sau khi đã quan sát và nhận xét, kết hợp gợi ý của giáo viên và tìm hiểu nội dung trong bài học. Bước 4: Giáo viên nhận xét, bổ sung nội dung trả lời của học sinh, hoàn thiện nội dung khai thác tranh ảnh cung cấp cho học sinh. *Hướng dẫn học sinh khai thác từ kênh hình : Kênh hình bao gồm bản đồ, lược đồ, tranh ảnh lịch sử, là những phương tiện dạy học rất đặc trưng của bộ môn lịch sử, giúp học sinh tái hiện lại những sự kiện, nhân vật, hiện tượng trong quá khứ. Theo xu hướng hiện nay là giảm bớt thuyết trình của giáo viên, tạo điều kiện để học sinh học tập tích cực, sử dụng kênh hình như là một nguồn cung cấp kiến thức giúp cho học sinh tự tìm tòi, phát hiện những kiến thức và rèn luyện kĩ năng bộ môn chứ không chỉ minh họa cho lời giảng của giáo viên. Như vậy, kênh hình là đối tượng để học sinh chủ động, tự lực khai thác kiến thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Để khai thác kênh hình có hiệu quả cần thực hiện một số yêu cầu sau: -Về phía giáo viên: + Nắm chắc nội dung chương trình + Xác định rõ kiến thức, nội dung trong bài mà học sinh cần lĩnh hội qua kênh hình. + Chuẩn bị một số câu hỏi phù hợp với trình độ học sinh gợi ý để các em biết tự giác khai thác kiến thức từ kênh hình. +Giaó viên phải đặt ra tình huống có vấn đề ,hướng dẫn, tổ chức học sinh khai thác tìm ra + Kịp thời động viên, khuyến kích và đánh giá học sinh. - Về phía học sinh: + Rèn luyện một số kĩ năng khai thác kiến thức từ kênh hình. + Tích cực chủ động tìm tòi, phát hiện kiến thức từ hệ thống kênh hình. * Các bước khai thác kênh hình : - Hướng dẫn học sinh tham gia một chuyến du lịch bằng cách giới thiệu sơ lược và hấp dẫn những hình ảnh trong hệ thống kênh hình. + Nêu mục đích làm việc với kênh hình. + Đưa ra những câu hỏi gợi ý để cho học sinh có cơ sở khai thác kiến thức từ kênh hình. + Tổ chức cho học sinh trả lời câu hỏi trên cơ sở các em tự phát hiện. + Tạo cơ hội cho học sinh nhận xét, bổ sung trước khi đi đến kết luận. Dạy học tích cực thực chất là quá trình hướng dẫn học sinh cách học, quá trình đó không chỉ là do người truyền thụ mà quan trọng hơn phải là do chính các em tìm tòi khám phá, giải quyết. Việc khai thác vốn kiến kiến thức sẵn có của học sinh trong dạy học lịch sử có nhiều cách tùy thuộc vào khả năng của mỗi giáo viên, vào đối tượng học sinh, vào thiết bị và phương tiện dạy học. Song có thể sử dụng một cách phổ biến sau: * “ Đặt câu hỏi cho học sinh trả lời” với cách này câu hỏi đưa ra phải tạo cơ hội cho học sinh bộc lộ sự hiểu biết vốn có của mình, tránh trường hợp chỉ cần đọc tài liệu là trả lời được. *Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ kênh hình chính là cách khai thác vốn hiểu biết sẵn có của học sinh để các em tự nói lên những hiểu biết vốn có của mình làm được như vậy học sinh sẽ hiểu bài sâu và nhớ lâu những kiến thức đã học. *Ví dụ: a. Sử dụng bản đồ, lược đồ: Sử dụng lược đồ trong sách giáo khoa hoặc bản đồ được cấp là một yêu cầu cấp thiết trong dạy học lịch sử, nhằm phát triển tư duy của học sinh. Song, sử dụng như thế nào để phát huy hiệu quả của nó trong dạy học lịch sử thì ít được chú ý. Sử dụng như thế nào mới đáp ứng được yêu cầu của chương trình thay sách theo hướng học sinh chủ động nắm kiến thức chứ không phải để minh họa cho kiến thức? Trên bản đồ lịch sử, các sự kiện luôn được thể hiện trong một không gian, thời gian, địa điểm cùng một số yếu tố địa lí nhất định. Tất cả nội dung trên đã được mã hóa bằng các kí hiệu: màu sắc, mũi tên hoặc nhiều kí hiệu khác đã được nêu rõ ở chú giải của bản đồ, lược đồ. Bản đồ, kí hiệu bản đồ, cách đọc bản đồ… là nội dung kiến thức đã được đưa vào trong chương trình giảng dạy của bộ môn Địa lí lớp 6 với 3 tiết nhằm cung cấp cho học sinh kĩ năng vẽ và đọc bản đồ nên học sinh từ lớp 6 đã biết sử dụng và đọc bản đồ, lược đồ. Trong quá trình biên soạn sách giáo khoa, mức độ yêu cầu rèn luyện kĩ năng sử dụng lược đồ và bản đồ cho học sinh trong bộ môn Lịch sử cũng được thể hiện rất rõ trong sách giáo khoa Lịch sử ở từng khối lớp: Ở lớp 6, yêu cầu rèn luyện kĩ năng điền kí hiệu thích hợp vào bản đồ, thì sang lớp 7, bản đồ - lược đồ đã có kí hiệu, có bản chú giải nên yêu cầu về kĩ năng cao hơn một bước, đầu tiên là “sử dụng lược đồ để trình bày tóm tắt diễn biến..” sau đó chuyển qua “Dựa vào lược đồ, em hãy trình bày diễn biến...” và tiếp tục được hoàn thiện thành kĩ năng ở lớp 8,9. Như vậy việc hướng dẫn, tổ chức cho học sinh lớp 8 dựa vào kênh hình để tự mình khai thác kiến thức là đảm bảo tính vừa sức, khoa học, phù hợp với mục tiêu của chương trình giáo dục mới. Khi tổ chức các hoạt động dạy học có sử dụng lược đồ, bản đồ nhất thiết phải lưu ý sử dụng và khai thác các kĩ năng sau: vẽ lược đồ, tường thuật, miêu tả, quan sát, so sánh, nhận định đánh giá, rút ra quy luật, bài học lịch sử. Quá trình khai thác phải thực hiện các bước như sau: -Bước 1: GV hướng dẫn học sinh đọc tên lược đồ, bản đồ; xác định ranh giới, chú giải bản đồ, lược đồ. -Bước 2: GV đặt câu hỏi nêu vấn đề nội dung tìm hiểu qua lược đồ, bản đồ -Bước 3: HS trả lời câu hỏi bằng việc trình bày kết quả tìm hiểu nội dung bản đồ, lược đồ. -Bước 4: HS - GV nhận xét, bổ sung, mở rộng hoàn thiện kiến thức. Ví dụ: Hình 10. Lược đồ lực lượng phản cách mạng tấn công nước Pháp năm 1793 (Trang 15, Bài 2: Cách mạng tư sản Pháp (1789 – 1794) Hình 10:Lược đồ lực lượng phản cách mạng tấn công nước Pháp năm 1793 -Bước 1: Giáo viên giới thiệu ( hay học sinh tự đọc) nội dung tên lư