Đề tài So sánh tính trọng tình, trọng sức mạnh, trọng lý ở các loại hình văn hóa

Đề tài: SO SÁNH TÍNH TRỌNG TÌNH, TRỌNG SỨC MẠNH, TRỌNG LÝ Ở CÁC LOẠI HÌNH VĂN HÓA Môn: Lý luận Văn hóa học Giảng viên: GS. TSKH Trần Ngọc Thêm Trong 2 loại hình văn hóa trọng động (gốc du mục) và văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp), văn minh phương Tây và phương Đông; thì điều dễ dàng nhận thấy là phương Đông mang nặng tính trọng tình, còn phương Tây, thì nghiêng về trọng lý, trọng sức mạnh. I. GIỚI THIỆU Như trong sách Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam của GS. TSKH Trần Ngọc Thêm đã khẳng định: Ở phương Đông “một bồ cái lý, không bằng một tí cái tình” cho thấy người phương Đông nói chung và người Việt Nam nói riêng thường thể hiện tính trọng tình một cách rõ rệt. - Tính trọng tình của người Việt Nam thể hiện nhiều trong các câu tục ngữ, ca dao. Chẳng hạn như: “Bán anh em xa, mua láng giềng gần”, “Một giọt máu đào hơn ao nước lã”. - Tuy nhiên tính trọng lý cũng không phải là không có ở phương Đông. “Dở nhất trong cái đạo xử thế là không thấy cái lỗi của mình”. (Khổng Tử) - Trong khi đó, người Tây nghiêng về trọng lý. “Từ trên cao, Tạo hóa mỉm cười nhìn xuống, Người đã trao cho chúng ta một lòng khao khát khám phá, nhiều hơn là khả năng trí tuệ để làm việc ấy.” (Albert Einstein) II. NỘI DUNG Văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp) Văn hóa trọng động (gốc du mục) Chủ thể - Đại chủng Á (Mogoloid) - Đại chủng Âu (Europeoid) Không gian - Phương Đông - Vùng đồng bằng nằm trong lưu vực những con sông lớn - Địa hình phức tạp - Xứ nóng sinh ra mưa nhiều (ẩm) - Phương Tây - Vùng đồng cỏ mênh mông - Thảo nguyên - Xứ lạnh với khí hậu khô Văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp) Văn hóa trọng động (gốc du mục) Thời gian Có từ thời nguyên thủy, sau phương Tây theo thuyết một trung tâm. Nhưng có ý kiến cho rằng con người ngày nay xuất phát từ nhiều trung tâm tồn tại song song và độc lập với nhau. Có từ thời nguyên thủy trước phương Đông. Văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp) Văn hóa trọng động (gốc du mục) Kinh tế - Trồng trọt - Chăn nuôi Lối sống - Định cư - Du cư T/chức XH - Nông thôn - Thương nghiệp • Tính trọng tình, trọng sức mạnh, trọng lý của người phương Đông và người phương Tây khác nhau dựa trên những triết lý, cũng như cách ứng xử. Văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp) Văn hóa trọng động (gốc du mục) Lối nhận thức, tư duy - Ít trọng lý. - Lối sống tuân thủ theo luật làng “phép vua thua lệ làng”. - Trọng lý: Để duy trì nguyên tắc, kỷ luật, văn hóa trọng động, gốc du mục đưa cách cư xử mà quyền lực tuyệt đối nằm trong tay người cai trị. - Lối sống tuân thủ theo pháp luật. Văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp) Văn hóa trọng động (gốc du mục) Tổ chức cộng đồng - Trọng tình: Dân gốc nông nghiệp, sống định canh định cư, ổn định lâu dài nên ưa tĩnh, sống yên vui trong xóm làng với cái nhà, ao cá v.v… - Sống hòa thuận, lấy tình nghĩa làm đầu (VD: Một bồ cái lý không bằng một tý cái tình) => Trọng đức, trọng văn, trọng phụ nữ. -Trọng sức mạnh: Dân gốc du mục, hằng ngày chăn đàn gia súc đến những bãi cỏ, thường xuyên phải di chuyển. - Cuộc sống du cư đòi hỏi con người phải có tổ chức, kỷ luật chặt chẽ, hình thành nếp sống theo pháp luật, coi trọng những người khỏe mạnh, tháo vát => trọng sức mạnh. Văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp) Văn hóa trọng động (gốc du mục) Tổ chức cộng đồng - Coi trọng ngôi nhà -> coi trọng cái bếp -> coi trọng người phụ nữ. (VD: Nhất vợ nhì trời). - Phụ nữ VN: quản lý kinh tế, tài chính trong gia đình, giáo dục con cái. VD: Phúc đức tại mẫu. Vì điều kiện tự nhiên khắc nghiệt nên không thuận lợi cho việc trồng trọt mà chỉ chăn nuôi du mục, muốn cho đàn gia súc có được những đồng cỏ tốt thì phải có sự tranh giành giết lẫn nhau, muốn thế phải có sức mạnh, nên trọng sức mạnh. Văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp) Văn hóa trọng động (gốc du mục) Tổ chức cộng đồng Từ nguyên tắc sống trọng tình cảm -> lối sống linh hoạt -> tâm lý hiếu hòa. VD: Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài. Để duy trì được nguyên tắc, kỷ luật nên quyền lực tuyệt đối nằm trong tay người cai trị, tâm lý trọng cá nhân. Trọng lý (pháp trị, tuyệt đối nguyên tắc. Văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp) Văn hóa trọng động (gốc du mục) Tổ chức cộng đồng Sống dựa trên tình cảm, trong quan hệ xã hội con người phải biết tôn trọng nhau và cư xử bình đẳng (dân chủ) => trọng tập thể, cộng đồng. Tư duy phân tích, cách tổ chức cộng đồng theo nguyên tắc => tâm lí trọng cá nhân Văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp) Văn hóa trọng động (gốc du mục) - Nhược điểm của tính linh hoạt: tùy tiện, coi thường phép nước, thiếu tôn trọng pháp luật. Nhược điểm của tính nguyên tắc: máy móc, rập khuôn, thiếu bình đẳng do bị áp đặt. => Trọng tình và tính linh hoạt làm cho cư dân gốc nông nghiệp có tính tổ chức kém hơn hẳn so với cư dân gốc du mục. • Ngoài 2 loại hình văn hóa trọng động (gốc du mục) và văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp), còn có loại hình văn hoá trung gian: chứa đựng cả những đặc trưng trọng tĩnh và trọng động; trọng tình kết hợp với trọng sức mạnh; cảm tính kết hợp với lý tính. III. KẾT LUẬN • Đối với 2 loại hình văn hóa trọng động (gốc du mục) và văn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp), văn minh phương tây và phương đông; thì tùy từng vùng, từng phương sẽ nghiêng theo từng yếu tố khác nhau như: trọng tình, trọng sức mạnh, hoặc là trọng lý. • Cảm ơn thầy và các bạn đã lắng nghe! • Lâm Thị Thu Hiền • Nguyễn Minh Hiền • Nguyễn Thị Mỹ Khanh • Lương Thị Hải Luyến • Ngô Thị Hồng Quế • Đào Văn Thảnh • Nguyễn Thị Thanh Thùy • Nguyễn Thị Thanh Trà • Hứa Thị Quỳnh Trang • Phạm Thị Huyền Trang NHÓM THỰC HIỆN