Đề tài Sự tác động của môi trường sản xuất đến sức khỏe người công nhân (nghiên cứu cụ thể tại Quảng Ninh)

Đề tài: Sù t¸c ®éng cña m«i tr­êng lao ®éng s¶n xuÊt ®Õn søc khoÎ ng­êi c«ng nh©n vïng than (Qua kh¶o s¸t t¹i ®Þa bµn c«ng ty tuyÓn than Cöa ¤ng, thÞ x· CÈm Ph¶, tØnh Qu¶ng Ninh)”. Mở đầu: Lý do chọn đề tài: Sau đại hôị Đảng lần thứ 6 (1986), quan điểm của Đảng và nhà nước ta là phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Với mục tiêu cơ bản là làm cho dân giàu, nước mạnh, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu về mặt vật chất và tinh thần của nhân dân trên cơ sở giải phóng mọi năng lực sản xuất, phát huy mọi tiềm năng của các tthanhf phần kinh tế. Chính sách này đã thúc đẩy nhiều thành phần kinh tế ngày càng phát triển và khẳng định vị trí quan trọng của mình trong nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được như: Tổng sản phẩm quốc nội tăng khá cao trong một thời gian dài, kinh tế ngày càng phát triển… thì những hệ lụy như: Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín ®· ®¹t ®­îc vÒ mÆt kinh tÕ th× hiÖn nay con ng­êi ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc lín cña cuéc sèng nh­ sù gia t¨ng d©n sè, ®« thÞ ho¸, « nhiÔm m«i tr­êng, tÖ n¹n x· héi,…®Én ®Õn søc khoÎ cña con ng­êi ngµy cµng bÞ ®e do¹ víi nhiÒu c¨n bÖnh nguy hiÓm lµm cho cuéc sèng cña con ng­êi ngµy cµng thªm c¨ng th¼ng. Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 35/2001/Q§ - CP (19/3/2001) phª duyÖt chiÕn l­îc y tÕ ViÖt Nam giai ®o¹n 2001 – 2010 ®· kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm cña §¶ng: “Søc khoÎ lµ vèn quý nhÊt cña mçi con ng­êi vµ cña toµn x· héi, lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n vµ lµ ®éng lùc chÝnh cña sù ph¸t triÓn tæng thÓ kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, cho nªn mäi ng­êi ®Òu ®­îc quan t©m ch¨m sãc søc khoΔ. Nh­ vËy, søc khoÎ cña ng­êi d©n nãi chung vµ cña ng­êi lao ®éng nãi riªng ®· vµ ®ang ®­îc ChÝnh phñ hÕt søc quan t©m chó ý. V× vËy, sù quan t©m vµ ch¨m sãc søc khoÎ cho nh©n d©n trong ®ã cã ng­êi lao ®éng hay c¸c c«ng nh©n ®ang lµm viÖc trong c¸c c¬ quan thuéc sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµ nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan ®oµn thÓ kh¸c vµ toµn x· héi. D­íi sù t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· lµm cho nhiÒu nhµ s¶n xuÊt ch¹y theo lîi nhuËn, l·ng quªn hay bá qua viÖc ®¶m b¶o vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng, m«i tr­êng lao ®éng cho ng­êi c«ng nh©n. Trong khi ®ã, ng­êi c«ng nh©n l¹i lµ lùc l­îng chñ yÕu trùc tiÕp tham gia ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt vµ ®iÒu kiÖn, m«i tr­êng lao ®éng ®­îc xem nh­ lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ cña hä. Bëi v× m«i tr­êng lao ®éng lµ n¬i ng­êi lao ®éng thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt. ë ®ã hä ph¶i chÞu ®ùng nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña m«i tr­êng nh­: KhÝ ®éc h¹i, bôi, tiÕng ån, sù Èm ­ít bªn c¹nh ®ã c­êng ®é lao ®éng , thêi gian lao ®éng hay bÇu kh«ng khÝ n¬i lµm viÖc c¨ng th¼ng, kû luËt lao ®éng hµ kh¾c... ®Õn søc khoÎ vµ l©u dÇn trë thµnh bÖnh nghÒ nghiÖp. Do vËy, ®iÒu kiÖn, m«i tr­êng lao ®éng ë mét sè n¬i ®ang cã xu h­íng trÇm träng h¬n, nhÊt lµ ®èi víi c¸c ngµnh khai th¸c, chÕ biÕn, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, ho¸ chÊt, dÖt may,… C«ng nghiÖp khai th¸c vµ chÕ biÕn than ë Qu¶ng Ninh, mµ c«ng ty TuyÓn Than Cöa ¤ng lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh do ®Æc tr­ng c«ng viÖc ë ®©y lµ lo¹i lao ®éng nÆng nhäc víi c­êng ®é lao ®éng cao trong m«i tr­êng kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm nÆng v× bôi than vµ tiÕng ån qu¸ lín. Lao ®éng trong ®iÒu kiÖn cã nhiÒu yÕu tè bÊt lîi nh­ vËy, bÖnh tËt dÔ ph¸t sinh, thÇn kinh suy nh­îc dÉn ®Õn søc khoÎ bÞ gi¶m sót, vµ g©y ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng lao ®éng còng nh­ n¨ng suÊt lao ®éng. Nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu cña ®iÒu kiÖn, m«i tr­êng lao ®éng kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn ng­êi c«ng nh©n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt mµ cßn g©y t¸c h¹i trong suèt qu¸ tr×nh sèng cña hä. Khi rêi n¬i lµm viÖc vÒ nhµ, ng­êi c«ng nh©n vÉn cßn mÖt mái dÉn ®Õn h¹n chÕ trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi, nu«i d¹y con c¸i, ch¨m sãc gia ®×nh ngoµi giê lµm viÖc chÝnh. V× tÊt c¶ nh÷ng lý do trªn chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Sù t¸c ®éng cña m«i tr­êng lao ®éng s¶n xuÊt ®Õn søc khoÎ ng­êi c«ng nh©n vïng than (Qua kh¶o s¸t t¹i ®Þa bµn c«ng ty tuyÓn than Cöa ¤ng, thÞ x· CÈm Ph¶, tØnh Qu¶ng Ninh)”. II/ ý nghÜa cña ®Ò tµi: 1.ý nghÜa khoa häc: Søc khoÎ lµ vèn quý nhÊt cña con ng­êi bëi vËy mµ søc khoÎ ®· trë thµnh ®èi t­îng nghiªn cøu cña rÊt nhiÒu ngµnh khoa häc mµ trong ®ã cã m«n x· héi häc y tÕ, x· héi häc vÒ søc khoÎ. NhiÒu nhµ x· héi häc ®· bá nhiÒu c«ng søc vµo vÊn ®Ò nghiªn cøu søc khoÎ nh­ Talcott Parsons hay nhiÒu nhµ x· héi häc Macxit mµ ®iÓn h×nh lµ F.Engel ®· cã nhiÒu quan ®iÓm liªn quan ®Õn vÊn ®Ò søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng, søc khoÎ cña giai cÊp c«ng nh©n … M«i tr­êng lao ®éng s¶n xuÊt vµ søc khoÎ cña ng­êi c«ng nh©n ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ®Æt ra cho c¸c nhµ qu¶n lý s¶n xuÊt, c¸c c¬ quan chøc n¨ng quan t©m, nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt. V× thÕ, ®Ò tµi cña chóng t«i chØ lµ mét bé phËn nhá cña vÊn ®Ò trªn víi hi väng: Mét lµ gióp cho viÖc nhËn thøc vµ vËn dông lý thuyÕt x· héi häc ®¹i c­¬ng vµ c¸c lý thuyÕt x· héi häc chuyªn ngµnh nh­: X· héi häc søc khoÎ, x· héi häc lao ®éng mét c¸ch tèt h¬n vµo nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tån t¹i trong thùc tÕ x· héi. Hai lµ ®ãng gãp mét phÇn nµo ®ã nh»m lµm s¸ng tá vµ minh chøng cho nh÷ng lý luËn mµ c¸c nhµ khoa häc ®i tr­íc ®· ®­a ra ®ång thêi kh¼ng ®Þnh tÝnh ­u viÖt cña viÖc sö dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc thùc nghiÖm trong nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò x· héi. §Ó tõ ®ã xem xÐt, ®¸nh gi¸, nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò m«i tr­êng lao ®éng cã ¶nh h­ëng lín tíi søc khoÎ cña c«ng nh©n. 2.ý nghÜa thùc tiÔn: Qua viÖc nghiªn cøu nh÷ng ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng lao ®éng tíi søc khoÎ ng­êi c«ng nh©n trong xÝ nghiÖp nh»m ph¶n ¸nh thùc tr¹ng ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ nh÷ng t¸c ®éng cña nã tíi søc khoÎ ng­êi lao ®éng. Tõ ®ã gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý s¶n xuÊt cña c«ng ty, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch phï hîp nh»m n©ng cao h¬n n÷a søc khoÎ cña ng­êi c«ng nh©n ngµnh than. MÆt kh¸c ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cã thÓ lµm gi¶m bít nh÷ng ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng lao ®éng ®Õn søc khoÎ cña hä. III. §èi t­îng, kh¸ch thÓ, ph¹m vi nghiªn cøu: 1.§èi t­îng nghiªn cøu: §Ò tµi nµy h­íng ®Õn xem xÐt sù t¸c ®éng cña m«i tr­êng lao ®éng s¶n xuÊt ®Õn søc khoÎ ng­êi c«ng nh©n vïng than. 2.Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: Nghiªn cøu nµy ®­îc tiÕn hµnh víi nh÷ng ng­êi c«ng nh©n ®ang trùc tiÕp tham gia lao ®éng s¶n xuÊt t¹i c«ng ty tuyÓn than Cöa ¤ng, Qu¶ng Ninh. 3.Ph¹m vi nghiªn cøu: Do ®iÒu kiÖn vÒ kinh phÝ vµ thêi gian, nghiªn cøu cña chóng t«i ®­îc tiÕn hµnh chñ yÕu t¹i hai ph©n x­ëng thuéc c«ng ty TuyÓn Than Cöa ¤ng - Qu¶ng Ninh trùc thuéc tËp ®oµn than kho¸ng s¶n ViÖt Nam. §ã lµ ph©n x­ëng TuyÓn Than I, ph©n x­ëng TuyÓn Than II. Lý do chóng t«i chän hai ph©n x­ëng nµy ®©y lµ hai ph©n x­ëng lín nhÊt vµ còng ®Æc tr­ng nhÊt cho ®iÒu kiÖn lµm viÖc, m«i tr­êng lao ®éng cña c¶ ngµnh than nãi chung vµ c«ng ty TuyÓn Than Cöa ¤ng nãi riªng. C¶ hai ph©n x­ëng nµy ®Òu cã thêi gian ho¹t ®éng trªn hai m­¬i n¨m, trong ®ã cã TuyÓn Than I lµ trªn t¸m m­¬i n¨m, c¶ hai ph©n x­ëng ®Òu tËp trung mét l­îng lín ng­êi lao ®éng víi nhiÒu lo¹i h×nh lao ®éng kh¸c nhau. 4.MÉu nghiªn cøu: ViÖc thu thËp th«ng tin ®Þnh l­îng qua b¶ng hái tõ nh÷ng ng­êi c«ng nh©n ®ang lµm viÖc t¹i hai ph©n x­ëng trªn víi sè l­îng mÉu lµ 100 ng­êi. §©y chØ lµ mét nghiªn cøu tr­êng hîp nªn tÊt nhiªn víi sè l­îng mÉu nµy ch­a thÓ nãi lµ ®¹i diÖn cho toµn thÓ c«ng ty TuyÓn than Cöa ¤ng vµ cµng kh«ng thÓ kh¼ng ®Þnh mÉu ®ã ®¹i diÖn cho ngµnh than nãi chung. Nh­ng chóng t«i hy väng r»ng víi c¸ch chän mÉu nµy còng Ýt nhiÒu ph¶n ¸nh ®­îc ®Æc tÝnh cña tæng thÓ. C¬ cÊu mÉu cô thÓ nh­ sau: *Giíi tÝnh: n÷ (49%) nam (51%) *§é tuæi: 20 – 35 tuæi (37%) 35 – 45 tuæi (41%) trªn 45 tuæi (22%) *Tr×nh ®é häc vÊn: THCS (9%) THPT (43%) THCN (13%) C§,§H (35%) IV/ Môc tiªu nghiªn cøu: 1.§¸nh gi¸ thùc tr¹ng m«i tr­êng lao ®éng s¶n xuÊt cña ng­êi c«ng nh©n. 2.§¸nh gi¸ sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè vÒ ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt, ph­¬ng tiÖn b¶o hé lao ®éng, chÕ ®é chÝnh s¸ch vµ quan hÖ x· héi cña m«i tr­êng lao ®éng ®Õn t×nh h×nh søc khoÎ cña ng­êi c«ng nh©n. 3.Tõ ®ã ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p vµ khuyÕn nghÞ nh»m b¶o vÖ vµ n©ng cao søc khoÎ cña ng­êi c«ng nh©n ®ång thêi c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña hä. V/ Gi¶ thuyÕt nghiªn cøu: M«i tr­êng lao ®éng t¹i vïng than ®· t¸c ®éng trùc tiÕp vµ ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn søc khoÎ ng­êi lao ®éng: • Xu h­íng m¾c bÖnh nghÒ nghiÖp cao ë nh÷ng ng­êi c«ng nh©n cã th©m niªn cao lµm viÖc t¹i c«ng ty. • PhÇn lín c«ng nh©n ®Òu m¾c bÖnh ®­êng h« hÊp, bÖnh ®iÕc do bôi than vµ tiÕng ån qu¸ lín g©y ra. • MÆc dï l·nh ®¹o c«ng ty ®· quan t©m ®Õn vÊn ®Ò b¶o hé lao ®éng, chÕ ®é chÝnh s¸ch dµnh cho c«ng nh©n nh­ng kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vµ chÊt l­îng trong viÖc b¶o vÖ søc khoÎ cho hä. VI/ Khung lý thuyÕt: §iÒu kiÖn kinh tÕ - v¨n ho¸ - x· héi M«i tr­êng lao ®éng s¶n xuÊt Ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt Ph­¬ng tiÖn b¶o hé lao ®éng ChÕ ®é chÝnh s¸ch Quan hÖ x· héi T×nh h×nh søc khoÎ cña ng­êi c«ng nh©n PhÇn hai: KÕt qu¶ nghiªn cøu Ch­¬ng I: C¬ së lý luËn I/Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu: VÊn ®Ò søc khoÎ tõ thêi xa x­a trong lÞch sö nh©n lo¹i ®· ®­îc quan t©m nghiªn cøu, t×m c¸ch lý gi¶i vµ ch÷a trÞ bÖnh tËt, cÇu mong ®­îc khoÎ m¹nh vµ b×nh an. Nh×n mét c¸ch tæng thÓ th× trong lÞch sö h×nh thµnh hai tr­êng ph¸i nghiªn cøu vÒ søc khoÎ lµ y häc ph­¬ng §«ng víi thuyÕt " ¢m d­¬ng - ngò hµnh" ®Ó gi¶i thÝch vµ ch÷a trÞ bÖnh tËt vµ y häc ph­¬ng T©y sö dông khoa häc c«ng nghÖ ®Ó nghiªn cøu, gi¶i thÝch vµ ®­a ra c¸c ph­¬ng ph¸p phßng bÖnh vµ ch÷a bÖnh cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn ng­êi ta kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng kÕt qu¶ mµ y häc ph­¬ng §«ng mang l¹i cho con ng­êi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cã nhiÒu c¨n bÖnh l¹ xuÊt hiÖn vµ cã xu h­íng ngµy cµnh gia t¨ng mµ y häc thÕ giíi ch­a t×m ra thuèc phßng vµ ch÷a trÞ dÉn ®Õn sè l­îng ng­êi m¾c bÖnh ngµy cµng t¨ng. Mét nguyªn nh©n c¬ b¶n ®ã lµ do m«i tr­êng sèng cña con ng­êi ngµy cµng bÞ « nhiÔm bªn c¹nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ, sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ . Trªn thÕ giíi vµ ë c¶ ViÖt Nam ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu c¶ vÒ lý luËn còng nh­ thùc nghiÖm vÒ vÊn ®Ò bÖnh tËt, søc khoÎ vµ m«i tr­êng sèng, lµm viÖc cña con ng­êi nh­: C¸c nghiªn cøu søc khoÎ – bÖnh tËt vµ hÖ thèng y tÕ tõ c¸ch tiÕp cËn nh©n y häc cña c¸c t¸c gi¶ Selimmonique. Bernardhours. ë ViÖt Nam, h­íng nghiªn cøu vÒ søc khoÎ cßn kh¸ míi mÎ song còng ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tÝch ®¸ng kÓ: Ngµy 30.6.1989 luËt “ B¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n” ®· ®­îc th«ng qua. Ngay trong ®iÒu I cña luËt nµy ®· nªu quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong viÖc b¶o vÖ søc khoÎ “ C«ng d©n cã quyÒn ®­îc b¶o vÖ søc khoÎ, b¶o vÖ søc khoÎ lµ tr¸ch nhiÖm cña toµn d©n”. Trong T¹p chÝ x· héi häc sè 2/1993 víi chuyªn ®Ò “ nghiªn cøu x· héi søc khoΔ cã bµi viÕt rÊt quan träng cña James Allman: “HÖ thèng ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu ë ViÖt Nam”. T¸c gi¶ Vò Ph¹m Nguyªn Thanh trong nghiªn cøu viÖc ho¹ch ®Þnh h­íng nghiªn cøu x· héi häc, ch¨m sãc søc khoÎ trong 5 – 10 n¨m tíi tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò nh­: • §¸nh gi¸ thùc tr¹ng søc khoÎ vµ ch¨m sãc søc khoÎ cña c¸ nh©n, x· héi vµ c¸c tÇng líp d©n c­ b»ng cuéc ®iÒu tra, kho¶ s¸t x· héi häc trªn ph¹m vi c¶ n­íc. • §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng y tÕ, b¶o hiÓm y tÕ ®èi víi viÖc ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Nghiªn cøu c«ng t¸c gi¸o dôc, tuyªn truyÒn c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng vµ søc khoÎ, x©y dùng ý thøc vµ n¨ng ;ùc c¶i taok vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Hay trong cuèn s¸ch cã tùa ®Ò : “X· héi häc tõ nhiÒu h­íng tiÊp cËn vµ nh÷ng thµnh tùu b­íc ®Çu”, t¸c gi¶ nµy còng nªu râ nhiÖm vô mµ c¸c nhµ x· héi häc cÇn ph¶i nghiªn cøu nh»m x©y dùng m« h×nh dÞch vô y tÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh x· héi. Trong chuyªn ®Ò “Nh÷ng nghiªn cøu x· héi häc vÒ c«ng nh©n”, t¹p chÝ x· héi häc sè 3/1998 víi bµi viÕt “ VÊn ®Ò lao ®éng vµ søc khoÎ cña n÷ c«ng nh©n qua nghiªn cøu x· héi häc ë mét sè c¬ së hiÖn nay” cña t¸c gi¶ Ngo Minh Ph­¬ng ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò m«i tr­êng lao ®éng ë n­íc ta hiÖn nay ngµy cµng xuèng cÊp nghiªm träng. ChÝnh trong m«t tr­êng nµy ng­êi lao ®éng ph¶i g¸nh chÞu tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh míi trong lao ®éng cã thÓ g©y ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ vµ l©u dµi t¹o nªn bÖnh nghÒ nghiÖp cña hä. §ång thêi t¸c gi¶ ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña c¸c y­ªó tè m«i tr­êng lao ®éng nh­ tiÕng ån, bôi, nhiÖt ®é, c¸c chÊt khÝ vµ chÊt th¶i ®éc h¹i ®Õn søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng ®Æc biÖt lµ lao ®éng n÷. C«ng tr×nh nghiªn cøu “ ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng lao ®éng tíi søc khoÎ cña c«ng nh©n c«ng ty m«i tr­êng ®« thÞ Hµ Néi” cña t¸c gi¶ Ph¹m Xu©n §¹t ®Ò cËp ®Õn hai vÊn ®Ò: • M«i tr­êng lao ®éng vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi søc khoÎ ng­êi c«ng nh©n. • M«i tr­êng x· héi vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi tinh thÇn cña ng­êi c«ng nh©n. Mét trong nh÷ng c¬ quan ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy ®ã lµ Trung t©m m«i tr­êng lao ®éng – ViÖ khoa häc lao ®éng vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi thuéc Bé lao ®éng vµ th­¬ng binh x· héi víi nhiÒu dù ¸n, c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ®­îc triÓn khai cã hiÖu qu¶ vÒ søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng còng nh­ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ cña hä nh­ m«i tr­êng lao ®éng, m«i tr­êng x· héi, ®êi sèng ... §Æc biÖt trung t©m ®· thùc hiÖn thµnh c«ng dù ¸n cÊp Nhµ n­íc “ §êi sèng – viÖc lµm cña ng­êi lao ®éng lµm c¸c nghÒ nÆng nhäc ®éc h¹i, nguy hiÓm”. Dù ¸n nµy còng ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò m«i tr­êng lao ®éng vµ ¶nh h­ëng cña nã ®Õn c«ng nh©n c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ®­îc xÕp lµ ngµnh ®éc h¹i, nguy hiÓm trong ®ã cã c¶ ngµnh ®iÖn. §iÒu ®ã chøng tá c«ng cuéc ®æi míi do §¶ng céng s¶n khëi x­ëng còng ®· cã nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt nhËn thøc, vÒ vai trß cña søc khoÎ vµ m«i tr­êng. C¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ngµy cµng thÓ hiÖn sù quan t©m, chó ý ®Õn vÊn ®Ò søc khoÎ cña nh©n d©n trong ®ã cã ng­ê c«ng nh©n vµ n«i tr­êng sèng, lµm viÖc cña hä. Thùc tÕ ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ søc khoÎ vµ ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng ®Õn søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng gãp phÇn vµo gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn v× d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. X· héi häc nghiªn cøu vÒ søc khoÎ lµ mét khoa häc chuyªn biÖt li©n ngµnh cßn míi mÎ ë ViÖt Nam, do vËy nã ®ßi hái c¸c nhµ nghiªn cøu ph¶i biÕt tiÕp cËn vµ t×m hiÓu søc khoÎ vµ c¸c yÐu tè ¶nh h­ëng ®Ó nhËn biÕt, kh¸m ph¸ ra b¶n chÊt cña bÖnh tËt còng nh­ c¸c quy kuËt, c¸c c¬ chÕ vËn ®éng cña m«i tr­êng cã ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng nh»m môc ®Ých c¶i t¹o, chòa trÞ vµ n©ng cao søc khoÎ cho ng­êi lao ®éng. II/ Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: 1. C¬ së ph­¬ng ph¸p luËn: *Quan ®iÓm Macxi:t §Ó nh×n nhËn vÊn ®Ò mét c¸ch s©u s¾c vµ toµn diÖn, ®Ò tµi ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së ph­¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö. Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ®­îc coi lµ ph­¬ng ph¸p luËn chung nhÊt, cã ý nghÜa to lín trong nhËn thøc vµ trong thùc tiÔn x· héi. TriÕt häc Macxit cho r»ng cÇn xem xÐt mäi sù vËt hiÖn t­îng mét c¸ch kh¸ch quan toµn diÖn n»m trong mèi liªn hÖ phæ biÕn vµ ph¸t triÓn. Nguyªn lý nµy kh¼ng ®Þnh sù vËt kh«ng tån t¹i mét c¸ch biÖt lËp mµ chóng lu«n n»m trong mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i, qui ®Þnh chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó t¹o ra sù ph¸t triÓn. Marx lu«n cho r»ng ph¶i xem xÐt sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña sù vËt hiÖn t­îng theo mét qu¸ tr×nh trong nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö ph¸t triÓn kh¸c nhau ®Ó t×m ra tÝnh tÊt yÕu, nh÷ng quy luËt chi phèi ®Õn sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña chóng. MÆt kh¸c, lu«n nh×n sù vËt trong mét thÓ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp, m©u thuÉn víi nhau, ®Êu tranh h×nh thµnh mét chØnh thÓ míi. §ã chÝnh lµ nguån gèc bªn trong cña sù ph¸t triÓn, vËn ®éng. Mèi liªn hÖ cña sù vËt lu«n ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ nh©n - qu¶.V× b¶n th©n mçi vÊn ®Ò lu«n chøa ®ùng trong nã nh÷ng nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®ã. Khi nh×n nhËn vÊn ®Ò søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng th× cã thÓ coi ®ã lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng bëi mét tËp hîp c¸c nguyªn nh©n phøc t¹p trong ®ã cã nguyªn nh©n tõ phÝa m«i tr­êng lao ®éng bao gåm c¶ yÕu tè kh¸ch quan vµ t¸c ®éng ng­îc trë l¹i m«i tr­êng ®ã. Tõ ®ã sÏ l¹i n¶y sinh ra mét cÆp nh©n qu¶ míi cã nguån gèc tõ c¸i cò. * TiÕp cËn tõ phÝa x· héi häc søc khoÎ: §©y lµ mét chuyªn ngµnh cña x· héi häc, coi sù èm yÕu hay khoÎ m¹nh cña con ng­êi kh«ng chØ b¾t nguån tõ c¸c qu¸ tr×nh sinh häc mµ cßn b¾t nguån tõ phÝa x· héi vµ ®­îc x¸c ®Þnh hµnh vi vÒ mÆt x· héi, chÞu sù thay ®æi vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ c¶ v¨n ho¸ n÷a. §iÒu nµy ®­îc gi¶i thÝch bëi lÏ, c¸c vÊn ®Ò søc khoÎ hay bÖnh tËt kh«ng tån t¹i mét c¸ch trõu t­îng mµ lu«n g¾n bã víi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau cña nh÷ng nhãm ng­¬× cô thÓ kh¸c nhau. Ng­êi ta xem xÐt søc khoÎ, bÖnh tËt cña con ng­êi kh«ng chØ trong mèi quan hÖ víÝ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña m«i tr­êng sèng mµ cßn trong mèi quan hÖ víi c¸c nh©n tè x· héi. Theo tr­êng ph¸i xung ®ét cho r»ng nguyªn nh©n chÝnh ¶nh h­ëng ®Õn m« h×nh bÖnh tËt vµ ch¨m sãc søc khoÎ lµ sù bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi. Quan ®iÓm nµy lý gi¶i sù tËp trung mét sè c¨n bÖnh ®Æc thï nµo ®ã vµo c¸c nhãm giai cÊp, nhãm ng­êi kh¸c nhau trong x· héi do sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ mÆt ®Þa vÞ, quyÒn lùc, cña c¶i...g©y ra. §iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch cho viÖc nh÷ng ng­êi lao ®éng trong m«i tr­êng lµm viÖc nÆng nhäc ®éc h¹i cã kh¶ n¨ng nhiÔm mét sè bÖnh ®Æc tr­ng do m«i tr­êng ®ã g©y ra cao h¬n so víi nh÷ng ng­êi kh¸c nh­ng søc khoÎ, bÖnh tËt cña hä l¹i phô thuéc nh÷ng ng­êi cã ®Þa vÞ, quyÒn lùc cao h¬n. Cßn Talcott Parson mét nhµ x· héi häc ®øng ®Çu tr­êng ph¸i c¬ cÊu chøc n¨ng l¹i cho r»ng: Con ng­êi ta cã thÓ “lùa chän “ ®Ó èm vµ bÖnh tËt nh­ mét vai trß x· héi1. ¤ng quan niÖm bÖnh tËt vµ søc khoÎ kh«ng ph¶i lµ mét ph¹m trï sinh häc mµ lµ s¶n phÈm cña sù t­¬ng t¸c x· héi, con ng­êi cã thÓ viÖn ®Õn bÖnh tËt nh­ lµ mét c¬ héi ®Ó nghØ ng¬i. Nh­ vËy theo Parson th× søc khoÎ ®­îc nh×n nhËn nh­ mét vÊn ®Ò x· héi nã mang tÝnh quyÕt ®Þnh x· héi2 . Mét c¸ch nh×n kh¸c vÒ bÖnh tËt, søc khoÎ tõ quan ®iÓm Macxit. §ã lµ viÖc g¾n søc khoÎ, bÖnh tËt víi cÊu tróc kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn chÝnh trÞ. §èi víi F.Engel bÖnh tËt lµ mét biÓu hiÖn vµ lµ hËu qu¶ trùc tiÕp cña viÖc ch¹y theo lîi nhuËn bÊt chÊp sù an toµn. ¤ng ®­a ra hai luËn ®iÓm c¬ b¶n: thø nhÊt bÖnh tËt kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm cña b¶n chÊt c¸ nh©n vµ tai n¹n lµ s¶n phÈm cña tæ chøc c«ng nghiÖp. Thø hai èm ®au vµ bÖnh tËt tr­íc hÕt lµ s¶n phÈm cña c¸c ®iÒu kiÖn x· héi chø kh«ng ph¶i lµ sù cè sinh vËt kh«ng thÓ tr¸nh khái 3. Chó thÝch: 1&2&3: theo t¹p chÝ x· héi häc sè 2/1996 [4-7]. Nh­ vËy x· héi häc søc khoÎ cã nguån gèc x· héi vµ lµ vÊn ®Ò x· héi, nã chÞu ¶nh h­ëng cña c¶ m«i tr­êng tù nhiªn vµ c¶ m«i tr­êng x· héi ®ång thêi tuú thuéc vµo møc ®é chinh phôc cña con ng­êi víi hai m«i tr­êng nµy.Trong thùc tÕ ®iÒu kiÖn vËt lý tù nhiªn ®Òu phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn x· héi, tæ chøc x· héi. Chóng ®­îc c¶i thiÖn hay kh«ng ®Òu n»m trong tay c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸c nhµ qu¶n lý vµ søc khoÎ, bÖnh tËt cña ng­êi lao ®éng còng phô thuéc vµo hä. Do ®ã m«i tr­êng x· héi , c¸c tæ chøc x· héi mang tÝnh quyÕt ®Þnh tíi søc khoÎ, bÖnh tËt. Nh­ vËy trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi kh¸c nhau l¹i t¹o ra ®iÒu kiÖn cho nh÷ng bÖnh ®Æc thï. *TiÕp cËn tõ phÝa x· héi häc lao ®éng: X· héi häc lao ®éng nghiªn cøu sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a con ng­êi víi t­ liÖu s¶n xuÊt, ®èi t­îng cña nã chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi cña lao ®éng còng nh­ sù t­¬ng t¸c cña néi dung lao ®éng vµ tæ chøc lao ®éng ®Õn søc khoÎ, bÖnh tËt cña con ng­êi. Tõ ®ã chóng ta cã c¸ch nh×n vÊn ®Ò toµn diÖn h¬n vµ xem xÐt nã tèt h¬n. 2.Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ: 2.1.Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu: §Ò b¸o c¸o ®­îc hoµn thµnh c¶ vÒ mÆt lý luËn còng nh­ sù phong phó thªm vÒ mÆt th«ng tin, t¸c gi¶ nghiªn cøu ®· sö dông ph­¬ng ph¸p nµy ®Ó thÓ hiÖn qua viÖc thu thËp vµ ph©n tÝch c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu nh­ s¸ch b¸o, t¹p chÝ, c¸c b¸o c¸o cña tr¹m y tÕ vµ c«ng ®oµn c«ng ty TuyÓn than Cöa ¤ng. 2.2.Ph­¬ng ph¸p pháng vÊn b»ng b¶ng hái: Nghiªn cøu chñ yÕu sö dông ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t qua phiÕu tr­ng cÇu ý kiÕn víi kÝch th­íc mÉu lµ 100, nghiªn cøu ®­îc tiÕn hµnh ®